«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΕΚΠΟΙΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ»

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΕΚΠΟΙΗΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ» Λευκωσία 30 Ιουλίου 2014 1

Εισαγωγή Μεγάλο μέρος της κυπριακής κοινωνίας βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπο με τον εφιάλτη των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) και τον κίνδυνο απώλειας περιουσιακών στοιχείων τα οποία αποτελούν εγγυήσεις σε προβληματικά δάνεια. Η υφιστάμενη νομοθεσία που διέπει τον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες προχωρούν στην εκποίηση ακίνητης ιδιοκτησίας στις περιπτώσεις προβληματικών δανείων, οδηγεί σε στρεβλώσεις. Υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας αυτής με τρόπο όμως που να μη δημιουργούνται νέες και πιο σοβαρές στρεβλώσεις. Η απαίτηση της Τρόικας είναι μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου 2014 να ψηφιστεί από τη Βουλή το νομοσχέδιο που θα διέπει την εκποίηση ακίνητης περιουσίας από τις τράπεζες στις περιπτώσεις Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων. Δεδομένης αυτής της απαίτησης και προτάσσοντας την ανάγκη διατήρησης της κοινωνικής συνοχής που είναι ο παράγοντας επιτυχίας της εφαρμογής του μνημονίου μέχρι σήμερα, η Κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει περισσότερο χρόνο από την Τρόικα ώστε, να μπορέσει να μελετήσει και να αναλύσει τόσο το φαινόμενο των ΜΕΔ όσο και τις επιπτώσεις που θα επιφέρουν οι εκποιήσεις ακίνητης ιδιοκτησίας στην κοινωνία, την οικονομία και τις τράπεζες. Οι πρόνοιες του νομοσχεδίου για τις εκποιήσεις θα πρέπει να εδράζονται πάνω στα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής. Η ανάλυση αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στο κράτος να ανακαλύψει τα πραγματικά αίτια που προκαλούν το φαινόμενο των ΜΕΔ ώστε αυτό να μπορεί να πάρει τις σωστές αποφάσεις για να επιλύσει το πρόβλημα και να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, στην οικονομία, στη χρηματαγορά, στην κτηματαγορά και το μακροοικονομικό σύστημα. 2

(Α). Η κατάσταση στην Κύπρο Η τεχνητή ανάπτυξη της κτηματαγοράς που έλαβε χώρα και στην Κύπρο τα προηγούμενα χρόνια ήταν ένα παγκόσμιο φαινόμενο που δημιουργήθηκε και με τη μεγάλη συμβολή των ίδιων των τραπεζών. Το σπάσιμο της «φούσκας της αγοράς ακινήτων» και στον τόπο μας αποτέλεσε την πρώτη εκδήλωση της οικονομικής κρίσης που σχετίζεται άμεσα με τα ΜΕΔ. Στις ΗΠΑ από την αρχή της κρίσης, το Σεπτέμβριο 2008, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 4,5 εκατομμύρια εξώσεις νοικοκυριών με στεγαστικά δάνεια. Έτσι η ιδιόκτητη κατοικία και η ακίνητη περιουσία γενικότερα από στρατηγικός πόρος τείνει να μετατραπεί στις μέρες μας σε αβάστακτος βάρος. Στην Κύπρο μετά τις οδυνηρές αποφάσεις του Μαρτίου 2013 που οδήγησαν στη διάσωση κάποιων τραπεζών με ίδια μέσα (baii-in), στην Κύπρο υπήρξε μια δραματική αύξηση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ). Στην αύξηση αυτή συνέβαλε και ο ορισμός για τα ΜΕΔ που έχει υιοθετηθεί από τους Συμβούλους της Κεντρικής Τράπεζας. Ενώ η αδυναμία εξυπηρέτησης των δανειακών υποχρεώσεων τους, από τα περισσότερα νοικοκυριά αλλά και τις μικρές επιχειρήσεις είναι αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης, της ύφεσης και της ανεργίας, αλλά και των εξοντωτικών όρων του τραπεζικού δανεισμού. Στα ΜΕΔ καταγράφονται και οι ογκώδεις υποχρεώσεις που έχουν οι μεγάλοι οφειλέτες των τραπεζών που κυρίως έχουν ως εξασφαλίσεις περιουσιακά στοιχεία. Σχεδόν ενάμιση χρόνο μετά το bail in οι τράπεζες δεν διαθέτουν επαρκή ρευστότητα ενώ η επιδημία των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) φανερώνει ότι αυτές δεν έχουν κατανοήσει επαρκώς και πλήρως τα αίτια και τα χαρακτηριστικά του σοβαρού αυτού προβλήματος ώστε να μπορέσουν να το επιλύσουν. Στην προσπάθεια για αναζήτηση λύσεων θα πρέπει να αναζητηθούν απαντήσεις γιατί οι τράπεζες δεν κατάφεραν να διαχειριστούν με επάρκεια το φαινόμενο των ΜΕΔ και σήμερα εξαρτούν τη ρευστότητα τους από την ανάγκη των εκποιήσεων της ακίνητης ιδιοκτησίας των πελατών τους. Οι τράπεζες όλα τα προηγούμενα χρόνια παραχωρούσαν δάνεια στη βάση της ενεχυρίαση (collateralization of risk) ακίνητης περιουσίας και όφειλαν να γνωρίζουν όλους τους κινδύνους που εγκυμονούσε η υπερθέρμανση της αγοράς ακινήτων στην Κύπρο και ότι υπήρχε αυξημένος κίνδυνος τα δάνεια να καταστούν κάποια στιγμή Μη Εξυπηρετούμενα. Η υφιστάμενη νομοθεσία για τις εκποιήσεις είναι αναποτελεσματική. Υπό το βάρος όμως των 27,5 δισ. Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας αυτής με τρόπο όμως που να μη δημιουργούνται πιο σοβαρές στρεβλώσεις που θα πλήξουν τα δικαιώματα των δανειοληπτών. 3

(Β). Η εμπειρία άλλων μνημονιακών χωρών 1. ΙΡΛΑΝΔΙΑ Στην Ιρλανδία, η κρίση οδήγησε σε κάθετη πτώση τις τιμές των ακινήτων. Υπήρξαν περιπτώσεις που οι τιμές μειώθηκαν από τις 150.000 ευρώ στις 25.000 ευρώ. Μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, οι τράπεζες της χώρας σε συνεννόηση με την κυβέρνηση προχώρησαν σε διαγραφή του τμήματος του δανείου που υπερέβαινε το 110% της πραγματικής αξίας του ακινήτου. Το μοντέλο που υιοθέτησε η Ιρλανδία προβλέπει εξατομικευμένα κριτήρια κουρέματος των δανείων μέσα από την παρακολούθηση από τους ελεγκτές αφερεγγυότητας επονομαζόμενους (Insolvency Practitioners), οι οποίοι ελέγχουν την οικονομική κατάσταση των δανειοληπτών και έχουν δικαίωμα είσπραξης των οφειλών αντί των τραπεζών. Και αυτό γιατί πολλά από τα κόκκινα δάνεια δεν αφορούν μία μόνο αλλά περισσότερες τράπεζες. 2. ΙΣΠΑΝΙΑ Στην Ισπανία από το 2008 έχουν κατασχεθεί πάνω από 400.000 κατοικίες. Το πρόβλημα των αστέγων είναι πολύ μεγάλο. Η κατάσταση αυτή οδήγησε στη δημιουργία του κινήματος Πλατφόρμα Πληγέντων από τις Υποθήκες (ΡΑΗ) που αγωνίζονται για να σταματήσουν οι εκποιήσεις και οι εξώσεις. 3. ΙΤΑΛΙΑ Η Ιταλία, προσανατολίζεται στην αλλαγή της νομοθεσίας ώστε να επιτρέπονται μεν οι κατασχέσεις αλλά όχι οι πλειστηριασμοί και να παραμένουν οι οφειλέτες στα σπίτια τους με μια ευνοϊκή ρύθμιση για την αποπληρωμή. 4. ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Στην Πορτογαλία, περίπου το 13% των νοικοκυριών έχει δανειακή δόση που ξεπερνά το 40% του εισοδήματός του με αποτέλεσμα και η χώρα αυτή να βρίσκεται μπροστά στο φαινόμενο των μαζικών εκποιήσεων ακινήτων. 4

(Γ). Εισηγήσεις Πολιτικής Η ακίνητη ιδιοκτησία στην Κύπρο υπήρξε, πάντοτε, το πιο ισχυρό δίκτυ προστασίας απέναντι στη φτώχεια και τον αποκλεισμό, ενώ και σήμερα εν μέσω της οικονομικής κρίσης μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κεφάλαιο στα χέρια νοικοκυριών και μικροεπιχειρηματιών για τη συμμετοχή τους στην ανάκαμψη της οικονομίας του τόπου. Οι μαζικές εκποιήσεις ακινήτων με συνοπτικές διαδικασίες δεν μπορεί να είναι η λύση για τη ρευστότητα που χρειάζονται οι τράπεζες. Επιβάλλεται να βρεθεί η χρυσή τομή ώστε να προστατευθεί η οικογενειακή εστία και η επαγγελματική στέγη ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ταυτόχρονα να μπορούν οι τράπεζες να αποκτήσουν την απαιτούμενη ρευστότητα. Οι μαζικές εκποιήσεις ακινήτων με συνοπτικές διαδικασίες θα απορυθμίσουν την αγορά, θα μειώσουν κατά πολύ τις τιμές με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι εξασφαλίσεις των τραπεζών οι οποίες θα αρχίσουν να ζητούν πρόσθετες εγγυήσεις ακόμα και από πελάτες τους που σήμερα έχουν επαρκείς εγγυήσεις. Το θέμα των εκποιήσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το φαινόμενο των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων καθώς και με τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών. Από τη στιγμή που οι τράπεζες δεν έχουν αλλάξει τίποτα στη νοοτροπία και τη λειτουργία τους και φαίνεται ότι δεν έχουν κατανοήσει και δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια, τότε δεν θα μπορέσουν να διαχειριστούν και το εργαλείο των εκποιήσεων χωρίς να πλήξουν την κοινωνική συνοχή και τα δικαιώματα των δανειοληπτών. Η κοινωνική συνοχή μέχρι σήμερα ήταν ο βασικός παράγοντας που συνέβαλε στην επιτυχή εφαρμογή του μνημονίου και δεν πρέπει να πληγεί. Η πρόνοια του επικαιροποιημένου μνημονίου απαιτεί μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου 2014 να ψηφιστεί από τη Βουλή το νομοσχέδιο που θα διέπει την εκποίηση ακίνητης περιουσίας από τις τράπεζες στις περιπτώσεις ΜΕΔ. Το επίμαχο νομοσχέδιο αποτελεί προαπαιτούμενο για την καταβολή της έκτη δόση 436 εκατ., από την Τρόικα. Θεωρούμε ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει να βιαστεί αλλά να απαιτήσει περισσότερο χρόνο από την Τρόικα ώστε: 1. Να προχωρήσει σε μάκρο και μίκρο οικονομικές μελέτες των επιπτώσεων που θα επιφέρουν οι εκποιήσεις ακίνητης ιδιοκτησίας στην κοινωνία, την οικονομία και τις τράπεζες. Οι μελέτες αυτές θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του προβλήματος των ΜΕΔ και θα συμβάλουν στην αναγνώριση των βέλτιστων λύσεων που απαιτούνται. Οι πρόνοιες του νομοσχεδίου για τις εκποιήσεις θα πρέπει να εδράζονται πάνω στα αποτελέσματα αυτών των μελετών. 5

2. Να ολοκληρώσει και καταθέσει ταυτόχρονα το νομοσχέδιο για την αφερεγγυότητα ώστε να καταστεί εφικτή η προστασία των μικρών δανειοληπτών που δεν είναι βιώσιμοι, δεν έχουν εισόδημα και είναι χωρίς περιουσία. 3. Να ενισχύσει τον θεσμό του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου και να κατοχυρώσει την ανεξαρτησία του. Να επεκταθούν οι αρμοδιότητες του ώστε να μπορεί να διατυπώνει απόφαση σχετικά με το κατά πόσο σε κάθε περίπτωση αναδιάρθρωσης εφαρμόζεται ο «κώδικας δεοντολογίας» όπως αυτός συμπεριλαμβάνεται στην οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας για τις αναδιαρθρώσεις. Να θεσπιστεί δια νόμου η υποχρέωση του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου να ενημερώνει τη Βουλή με υποβολή γραπτών εκθέσεων σε τακτά διαστήματα, σχετικά με την έναρξη, την λειτουργία και τα αποτελέσματα της εργασίας του Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως. 4. Να καταρτίσει και να προωθήσει στη Βουλή νομοσχέδιο για τις καταχρηστικές ρήτρες ώστε να ενσωματωθούν στο κυπριακό δίκαιο Ευρωπαϊκές Οδηγίες και Κανονισμοί που αφορούν στην προστασία του καταναλωτή σε σχέση με τις συναλλαγές του με χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. 5. Να ενισχυθεί η υφιστάμενη νομοθεσία ώστε να περιλαμβάνει το γενικό περίγραμμα του τρόπου καθορισμού της βιωσιμότητας οφειλετών και να μη επαφίεται αποκλειστικά στην κρίση των τραπεζικών υπαλλήλων ο καθορισμός του κατά πόσο ένας οφειλέτης είναι βιώσιμος ή μη. 6. Να γίνει λεπτομερής ανάλυση και ταξινόμηση των ΜΕΔ κατά ομάδες πέραν από όσα απαιτούνται από το επικαιροποιημένο μνημόνιο για διαχωρισμό του αριθμού των δανείων σε εκείνα που έχουν αναδιαρθρωθεί επιτυχώς και εξυπηρετούνται και εκείνα που εξακολουθούν να παραμένουν στο κόκκινο. Πρέπει τα ΜΕΔ να διαχωριστούν σε αυτά που αφορούν φυσικά πρόσωπα και σε αυτά που αφορούν νομικά πρόσωπα. Αυτά με οφειλέτες φυσικά πρόσωπα να διαχωριστούν σε υποομάδες (πχ στεγαστικών δανείων, καταναλωτικών δανείων, κτλ). Σε κάθε περίπτωση και για κάθε τέτοια ομάδα θα προκύπτουν χαρακτηριστικές τιμές όπως συνολικός αριθμός ΜΕΔ, συνολική αξία ΜΕΔ, μέσος όρος αξίας ΜΕΔ ανά φυσικό πρόσωπο της συγκεκριμένης ομάδας, κατανομή συχνοτήτων, αθροιστικές κατανομές συχνοτήτων και άλλα. Ανάλογη ανάλυση μπορεί να γίνει για τα ΜΕΔ που αφορούν τα νομικά πρόσωπα. Έτσι με αυτή την ανάλυση θα αποκτηθεί πλήρης και πιο αποτελεσματική κατανόηση του φαινομένου των ΜΕΔ, του μεγέθους του προβλήματος το οποίο συνιστούν τα κόκκινα δάνεια και επομένως ο καταρτισμός πολιτικών αντιμετώπισής του. 6

Η αντιμετώπιση των ΜΕΔ πρέπει να γίνει στη βάση των ακόλουθων 3 επιπέδων: ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ: Οι τράπεζες οφείλουν να εφαρμόσουν τον «Κώδικα Δεοντολογία» για τα ΜΕΔ που έχει εκδώσει η Κεντρική Τράπεζα (ΚΤΚ) και να προχωρήσουν με βιώσιμες αναδιαρθρώσεις των προβληματικών δανείων με στόχο αυτά να καταστούν εξυπηρετούμενα. Ταυτόχρονα θα πρέπει στραφούν στους μεγάλους οφειλέτες και όσους αποδεδειγμένα έχουν την ευχέρεια να αποπληρώνουν τα δάνεια τους και δεν το πράττουν. ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ: Για τα ΜΕΔ που σχετίζονται με παραγωγικούς τομείς ή επενδυτικά έργα θα πρέπει να γίνουν ειδικές ρυθμίσεις γιατί είναι προς το συμφέρον της οικονομίας να τύχουν ειδικής μεταχείρισης, είναι ίσως χρήσιμο να εντάσσονται στα πλαίσια κάποιων οικονομικών πολιτικών διαχείρισης, διότι απλούστατα αυτό επιτάσσει το δημόσιο συμφέρον. Στα πλαίσια πάντα των δυνατοτήτων που υπάρχουν. ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Πρέπει να θεσπιστούν κοινωνικά κριτήρια γιατί οι τράπεζες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το ίδιο τους συνεπείς δανειολήπτες που αντιμετωπίζουν πρόσκαιρα προβλήματα καταβολής δόσεων με αυτούς που ενώ έχουν δυνατότητα να αποπληρώσουν και δεν το πράττουν. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο έναν μεγάλο οφειλέτη που δανείστηκε αλόγιστα και έναν συνετό βιοπαλαιστή. Δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται το ίδιο οι δανειολήπτες που προκάλεσαν την κρίση με τους δανειολήπτες που έπληξε η κρίση. Η νομοθεσία που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να προστατεύει τους ευάλωτους πολίτες και να απομακρύνει τον κίνδυνο μαζικών εκποιήσεων έναντι εξευτελιστικών τιμών η οποία μάλιστα θα οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου ανακατανομής της ακίνητης περιουσίας στον τόπο μας. Ταυτόχρονα η νομοθεσία πρέπει να βοηθά τις τράπεζες να επιλύσουν το πρόβλημα των ΜΕΔ χωρίς να δημιουργούν αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, στην οικονομία, στη χρηματαγορά, στην κτηματαγορά και το μακροοικονομικό σύστημα. 7

(Δ) ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ 1. Η ορολογία περί της «πρώτης κατοικίας» που χρησιμοποιείται ευρέως, δεν είναι δόκιμη γιατί δεν αποδίδει κατά συγκεκριμένο και ξεκάθαρο τρόπο το τι μπορεί να θεωρηθεί για ένα οφειλέτη ως πρώτη κατοικία. Ακόμα περιορίζει το πρόβλημα και δεν αφορά οφειλέτες οι οποίοι έχουν ως εξασφαλίσεις στα ΜΕΔ τους αντί υποστατικά άλλου είδους περιουσιακά στοιχεία (πχ οικόπεδα κλπ). 2. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει κατηγοριοποίηση και διαφορετικό χειρισμό για τα δάνεια που θα ληφθούν μέχρι την ημέρα έναρξης εφαρμογής της νομοθεσίας και δάνεια που θα ληφθούν πέραν αυτής. 3. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι για δάνεια για τα οποία έχει ξεκινήσει η διαδικασία εκποίησης με την υφιστάμενη νομοθεσία δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή χειρισμού. 4. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι για δάνεια που καλύπτονται από ενυπόθηκες εγγυήσεις θα απαλλάσσονται των υποχρεώσεων τους οι εγγυητές που προβλέπει η σύμβαση δανείου. 5. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι σε περίπτωση εκποίησης ακινήτου το οποίο αποτελούσε την ενυπόθηκη εγγύηση ενός δανείου, ο δανειολήπτης να απαλλάσσεται από όλες τις δανειακές υποχρεώσεις που κάλυπτε το ακίνητο που εκποιήθηκε. Αυτή η πρόνοια θα υποχρεώνει τις τράπεζες να αναζητούν τις μέγιστες τιμές που μπορούν να εξασφαλίσουν και να αποφεύγουν τις μαζικές εκποιήσεις με συνοπτικές διαδικασίες που θα οδηγούν σε μείωση των τιμών στην αγορά ακινήτων. 6. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι η διαδικασία πλειστηριασμού πρέπει να είναι ανταγωνιστική, αποτελεσματική, διεξοδική και αδιάβλητη. Ο πλειστηριασμός δεν πρέπει να οδηγεί σε μείωση των τιμών προσφοράς αλλά σε αύξηση τους. Η μείωση θα δημιουργήσει φαινόμενα προσυνεννόησης προκειμένου να οδηγούνται έντεχνα οι τιμές αγοράς προς τα κάτω. Πρέπει να δίνεται η μέγιστη δυνατή δημοσιότητα με τη χρήση των ΜΜΕ και του διαδικτύου η οποία θα κατοχυρώνει τη διαφάνεια. 7. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι με την έναρξη της διαδικασίας εκποίησης και μέχρι τη λήξη της, το δάνειο δεν θα πρέπει να εκτοκίζεται. 8. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι θα υπάρχει οροφή στον αριθμό των πλειστηριασμών που θα μπορεί να προχωρήσει μια 8

τράπεζα ανά έτος, προκειμένου να διατηρηθεί η σταθερότητα των τιμών στην αγορά ακινήτων της Κύπρου. Οι μαζικές εκποιήσεις ακινήτων με συνοπτικές διαδικασίες θα ωφελήσουν μόνο τους κερδοσκόπους. Ταυτόχρονα θα απορυθμίσουν την αγορά, θα μειώσουν κατά πολύ τις σημερινές τιμές με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι εξασφαλίσεις των τραπεζών σε υφιστάμενα δάνεια. 9. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι ειδικά στις περιπτώσεις των επιχειρηματικών δανείων που έχουν νομικά πρόσωπα, μια τράπεζα να μπορεί να προχωρήσει τη διαδικασία της εκποίησης μόνον για ένα ποσοστό ανά έτος (πχ για το 20%) των ενυπόθηκων εξασφαλίσεων που έχει ένα επιχειρηματικό ΜΕΔ. Δηλαδή, αν ένα νομικό πρόσωπο έχει εξασφαλίσεις για ΜΕΔ 100 μονάδες περιουσίας (100 οικόπεδα), η τράπεζα να δικαιούται να δημοπρατήσει σε ένα χρόνο μόνο το 20% των εξασφαλίσεων δηλαδή 20 οικόπεδα. Τον δεύτερο χρόνο άλλο 20% δηλαδή άλλα 20μ οικόπεδα κοκ. Σε πέντε χρόνια δηλαδή η τράπεζα θα έχει εισπράξει το σύνολο των οφειλομένων από την πώληση των εξασφαλίσεων. Αυτό δίνει την ευκαιρία στον οφειλέτη να επωφεληθεί σε υπεραξία από την πιθανή ανάκαμψη της οικονομίας τα επόμενα 5 χρόνια από το μη δημοπρατημένο μέρος της περιουσίας του και να σώσει έτσι την επιχείρηση του. 10. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι οι τράπεζες πριν από κάθε εκποίηση θα δίνουν κίνητρα στον οφειλέτη να γίνει αξιόχρεος όπως μείωση των δόσεων, χαριστικές περιόδους, τερματισμός των καταχρηστικών χρεώσεων, μείωση των επιτοκίων, διακανονισμό και αναδιάρθρωση χρεών. 11. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι οι λογαριασμοί ενός ΜΕΔ που θα παρουσιάζονται από την κάθε τράπεζα για σκοπούς έναρξης διαδικασίας εκποίησης των ενυπόθηκων εξασφαλίσεων θα πρέπει να είναι ελεγμένοι (audited) από εγκεκριμένο λογιστή ο οποίος να θα πρέπει να πιστοποιεί την εφαρμογή από την τράπεζα όλων των νόμων, οδηγιών και κανονισμών της Κύπρου και της ΕΕ που αφορούν στην προστασία του καταναλωτή σε σχέση με τις συναλλαγές του με χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. 12. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που δεν θα επιτρέπει στις τράπεζες να προχωρήσουν σε πώληση σε τρίτους, πακέτων ΜΕΔ πελατών τους. 13. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα δίνει προτεραιότητα στις εκποιήσεις ολοκληρωμένων ή ημιτελών αναπτύξεων που δεν έχουν άδεια τελικής εγκρίσεως. Να εξαιρεθούν από αυτή την πρόνοια τα υποστατικά που αποδεδειγμένα χρησιμοποιούνται για αγροτικούς σκοπούς. 9

14. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα διασφαλίζει τους αγοραστές των οποίων τα πωλητήρια έγγραφα έχουν κατατεθεί στο Κτηματολόγιο. 15. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ειδικό χειρισμό για τις εξασφαλίσεις των ΜΕΔ τα οποία αποδεδειγμένα δόθηκαν με παράτυπους ευνοϊκούς όρους, ελάχιστα ή καθόλου έχουν εξυπηρετηθεί και για αυτά υπάρχουν τεκμήρια παρατυπιών στην Έκθεση Πόρισμα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, Αξιών και Επιτρόπου Διοικήσεως. 16. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που να αξιοποιεί την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C-26/13 με την οποία κρίνονται καταχρηστικές οι ρήτρες για τη συναλλαγματική ισοτιμία δανείων σε ξένο νόμισμα, εάν αυτές διαφέρουν από την ισοτιμία που εφαρμόσθηκε για τον υπολογισμό του ύψους του δανείου κατά την αποδέσμευσή του και δεν είναι κατανοητές από τον δανειολήπτη. 17. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι θα υπάρχει αυστηρός έλεγχος στους ιδιώτες που θα αναλάβουν τις εκποιήσεις αναφορικά με την κόστος της εκποίησης, τον χρόνο, την συχνότητα κτλ. Επίσης να υπάρχει έλεγχος στις προμήθειες που θα εισπράττουν. 18. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι το κόστος της διαδικασία εκποίησης δεν μπορεί να επιβαρύνει το προϊόν της εκποίησης εις βάρος του οφειλέτη. 19. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι ο χειρισμός των πελατών που επηρεάστηκαν από την κρίση θα πρέπει να είναι διαφορετικός από τον χειρισμό των πελατών που αποδεδειγμένα μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις τους και δεν το πράττουν. 20. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει ότι μια τράπεζα δεν θα μπορεί να προχωρήσει σε εκποίηση εάν αυτή αποδεδειγμένα θα πλήξει το εισόδημα του οφειλέτη και θα το καταστήσει κατώτερο του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. 21. Να ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο σχετική πρόνοια που θα προβλέπει κούρεμα των καταχρηστικών χρεώσεων σε περιπτώσεις που ο οφειλέτης έχει καταβάλει το όλο μέρος του αρχικού κεφαλαίου και των τόκων που προβλέπει η σύμβαση δανείου και υπολείπεται να πληρώσει χρεώσεις που αποδεδειγμένα έγιναν καταχρηστικά. 10

(Γ) ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΛΛΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ 1. Μέσα από τη νομοθεσία για την αφερεγγυότητα των δανειοληπτών πρέπει να καταστεί εφικτή η προστασία των μικρών δανειοληπτών που δεν είναι βιώσιμοι, δεν έχουν εισόδημα και είναι χωρίς περιουσία με διαγραφή πλήρως του χρέους των φυσικών προσώπων. 2. Μέσα από τη νομοθεσία για τον θεσμό του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου πρέπει να ενισχυθεί και να κατοχυρώσει την ανεξαρτησία του. Να επεκταθούν οι αρμοδιότητες του ώστε να μπορεί να διατυπώνει απόφαση σχετικά με το κατά πόσο σε κάθε περίπτωση αναδιάρθρωσης εφαρμόζεται ο «κώδικας δεοντολογίας» όπως αυτός συμπεριλαμβάνεται στην οδηγία της Κεντρικής Τράπεζας για τις αναδιαρθρώσεις. 3. Να καταρτίσει και να προωθήσει στη Βουλή νομοσχέδιο για τις καταχρηστικές ρήτρες ώστε να ενσωματωθούν στο κυπριακό δίκαιο Ευρωπαϊκές Οδηγίες και Κανονισμοί που αφορούν στην προστασία του καταναλωτή σε σχέση με τις συναλλαγές του με χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. 11