ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων Σύρος 2010 Μιχαλοστάμου Θεοδώρα Υποστήριξη της συμβουλευτικής φοιτητών και του Γραφείου Διασύνδεσης: Μελέτη πλαισίου και σχεδίαση εφαρμογής

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων ΘΕΜΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Υποστήριξη της συμβουλευτικής φοιτητών και του Γραφείου Διασύνδεσης: Μελέτη πλαισίου και σχεδίαση εφαρμογής ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Κουτσαμπάσης Παναγιώτης ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σπύρου Θώμας Παπανίκος Παρασκευάς ΜΙΧΑΛΟΣΤΑΜΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ Dpsd02035 ΣΥΡΟΣ Οκτώβριος 2010 1

EΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κ. Παναγιώτη Κουτσαμπάση, για την καθοδήγηση και υποστήριξή του καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της παρούσας εργασίας, καθώς και τα μέλη της τριμελούς επιτροπής κ. Θώμα Σπύρου και κ. Παρασκευά Παπανίκο Επίσης, ευχαριστώ τους φοιτητές και τους αποφοίτους του τμήματος για την συμμετοχή τους στο κομμάτι των ερωτηματολογίων, καθώς και τους φίλους μου για τη βοήθεια και συμπαράστασή τους, ειδικότερα την Ειρήνη, την Αλεξάνδρα, την Ιωάννα και τον Γιώργο. Τέλος ευχαριστώ την οικογένειά μου για τη συνεχή υποστήριξή της και υπομονή της, καθ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου. 2

1 Εισαγωγή 1. 1 Ορισμός Προβληματικού χώρου Τα τελευταία δέκα χρόνια ο τομέας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα καλείται να "ανοίξει" τις δραστηριότητές του στην ευρύτερη κοινωνία, έτσι ώστε να επιτύχει την καλύτερη δυνατή διασύνδεσή του με την αγορά εργασίας σε ένα πρώτο επίπεδο, αλλά και να συνδεθεί καλύτερα με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί. Στα πλαίσια αυτά, παρέχεται υποστήριξη στους φοιτητές και στους απόφοιτους των εκάστοτε Ιδρυμάτων σε σχέση με ζητήματα που αφορούν στον επαγγελματικό προσανατολισμό και στην παροχή συμβουλευτικής. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός διεξάγεται με γνώμονα την ομαλή ένταξή των φοιτητών στην αγορά εργασίας. Στα πλαίσια αυτού, οι φοιτητές λαμβάνουν ενημέρωση για τις επαγγελματικές διεξόδους και επιλογές τους, ενώ έχουν και τη δυνατότητα να έρχονται σε μία πρώτη επαφή με την αγορά εργασίας μέσω των προγραμμάτων της Πρακτικής Άσκησης. Ο τομέας συμβουλευτικής αφορά κυρίως σε θέματα σύνταξης βιογραφικού, συνοδευτικής επιστολής, συνέντευξης πρόσληψης προσωπικού, τεχνικών αναζήτησης εργασίας και λήψεων αποφάσεων καριέρας. Για την επίτευξη όλων των παραπάνω με την πρωτοβουλία και τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργήθηκαν Γραφεία Διασύνδεσης - Σταδιοδρομίας σε όλα τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας με σκοπό να ενταχθούν αργότερα στο οργανόγραμμα τους. Σήμερα πολύ λίγα Πανεπιστημιακά ιδρύματα έχουν κάνει πράξη τον οργανωτικό αυτό στόχο. Τα περισσότερα συνεχίζουν τη λειτουργία τους απασχολώντας προσωπικό μέσω ετήσιων προγραμμάτων. Το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων της Σύρου ανήκει στον ευρύτερο σχηματισμό του Πανεπιστήμιο Αιγαίου που αποτελεί ένα Πανεπιστήμιο - Δίκτυο με τμήματά του στις νησιώτικες πόλεις της Μυτιλήνης, της Χίου, της Σάμου, της Ρόδου και της Σύρου. Η ιδιαιτερότητά του αυτή συντέλεσε στην δημιουργία Γραφείων-Παραρτημάτων του κεντρικού Γραφείου Διασύνδεσης που βρίσκεται στη Μυτιλήνη στις υπόλοιπες πόλεις, τα οποία λειτουργούν συνεργατικά. Συγκεκριμένα το Γραφείο Διασύνδεσης/ Σταδιοδρομίας του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων λειτουργεί και οργανώνεται μέσω του προγράμματος της Πρακτικής Άσκησης, στα πλαίσια του οποίου απασχολεί ένα άτομο και κάποιες φορές και εξωτερικούς συνεργάτες. Η συνεργασία του με το κεντρικό Γραφείο στη Μυτιλήνη πολλές φορές δεν αποδίδει τα μέγιστα αποτελέσματα στους φοιτητές και στους απόφοιτους του τμήματος, αφενός λόγω της απόστασης που δυσκολεύει την επικοινωνία για άμεσα θέματα που τους απασχολούν και αφετέρου λόγω της έλλειψης κατανόησης του αντικειμένου του τμήματος και κατ' επέκταση των αναγκών του έτσι ώστε να προσφερθούν και οι ανάλογες υπηρεσίες. Το πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί και οργανώνεται το Γραφείο Διασύνδεσης/ Σταδιοδρομίας του Τ.Μ.Σ.Π.Σ περιλαμβάνει τη συμμετοχή και τον ορισμό καθηκόντων και σε διδάσκοντες του τμήματος, όπως αυτά της αξιολόγησης και της επίβλεψης της Πρακτικής Άσκησης των φοιτητών. Γενικότερα το προσωπικό του Γραφείου οργανώνει και συντονίζει τις διάφορες δραστηριότητες που απαιτούνται για το τμήμα και με τη βοήθεια των διδασκόντων τις εκτελεί. Όμως, λόγω του μικρού αριθμού του προσωπικού του, ο φόρτος εργασίας είναι μεγάλος και απαιτείται εξαιρετικά μεγάλη προσπάθεια ώστε το Γραφείο Διασύνδεσης να παρέχει προς τους φοιτητές και απόφοιτους του τμήματος όλες τις υπηρεσίες που ορίζονται από το πλαίσιο λειτουργίας του. 3

Τέλος, παρά τη μεγάλη σημασία του έργου του και των υπηρεσιών του, το Γραφείο Διασύνδεσης δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στο χώρο των φοιτητών και των αποφοίτων του τμήματος, κυρίως γιατί δεν έχουν καταγραφεί και δεν έχουν παρουσιαστεί δημόσια οι δραστηριότητές του όλα αυτά τα χρόνια. 1. 2 Στόχοι Μελέτης Οι βασικοί στόχοι της μελέτης είναι: Η μελέτη του θεσμού των Γραφείων Διασύνδεσης, μέσω της κατανόησης του τρόπου με τον οποίο έχουν εφαρμοστεί μέχρι στιγμής οι έννοιες του επαγγελματικού προσανατολισμού και της συμβουλευτικής τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η μελέτη και η κατανόηση του γενικότερου πλαισίου λειτουργίας του Γραφείου Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων. Η καταγραφή και η λεπτομερής περιγραφή των υπηρεσιών που παρέχει στους φοιτητές και στους αποφοίτους του τμήματος. Η διαμόρφωση πρότασης για την ανάπτυξη συγκεκριμένης εφαρμογής για το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του Τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων, που θα έχει ως στόχο να συμβάλλει στη βελτίωση της διάχυσης της πληροφορίας μέσα στη Πανεπιστημιακή κοινότητα, δημιουργώντας έναν χώρο ενημέρωσης και παράλληλα μία βάση πληροφοριών για θέματα που απασχολούν τους φοιτητές και τους απόφοιτους του τμήματος. 1. 3 Δομή της Διπλωματικής εργασίας Α. Ο θεσμός των Γραφείων Διασύνδεσης Αρχικά γίνεται μία εισαγωγή στις έννοιες του επαγγελματικού προσανατολισμού και της συμβουλευτικής, και στη μορφή που αυτές πήραν σταδιακά τα τελευταία χρόνια. Στη συνέχεια μελετάται το πώς αυτές οι έννοιες εφαρμόζονται στην Ελλάδα και πώς προεκτάθηκαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μελετάται ειδικότερα ο θεσμός των Γραφείων Διασύνδεσης σε Ελλάδα και εξωτερικό με σκοπό την κατανόηση του πλαισίου λειτουργίας τους. Περιγράφονται αναλυτικά οι υπηρεσίες που παρέχουν τα Ελληνικά Γραφεία Διασύνδεσης και τα χαρακτηριστικά λειτουργίας τους. Παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα έρευνας για τη βελτίωση των υπηρεσιών τους και οι δικτυακοί τόποι των Γραφείων Διασύνδεσης των μεγαλύτερων Πανεπιστημίων στον Ελλαδικό χώρο. Β. Μελέτη Πλαισίου Στη συνέχεια η έρευνα επικεντρώνεται στη Μελέτη Πλαισίου για το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του Τ.Μ.Σ.Π.Σ με σκοπό την κατανόηση των λεπτομερειών του τρόπου λειτουργίας του, χρησιμοποιώντας εθνογραφικές μεθόδους ανάλυσης. Περιγράφονται εδώ τα προβλήματα της υφιστάμενης οργάνωσης, δηλαδή οι επιμέρους σχέσεις του γραφείου με τις άλλες ομάδες με τις οποίες καλείται να συνεργαστεί στα πλαίσια των λειτουργιών του εντός του Πανεπιστημίου. Παράλληλα παρουσιάζεται υλικό του 4

γραφείου και εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα προκειμένου να περιγραφεί στην συνέχεια η σχεδιαστική πρόταση και να οριστούν οι σχεδιαστικές προδιαγραφές της εφαρμογής και οι απαιτήσεις των χρηστών. Γ. Σχεδίαση εφαρμογής Στο επίπεδο του σχεδιασμού αναπτύσσεται, με βάση τις γνώσεις και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στο στάδιο της έρευνας, η σχεδιαστική πρόταση του δικτυακού τόπου του Γραφείου Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του Τ.Μ.Σ.Π.Σ. Η σχεδιαστική διαδικασία αναλύεται σε 5 στάδια που περιλαμβάνουν τη στρατηγική, το εύρος, τη δομή, τον σκελετό και την επιφάνεια της εφαρμογής. Δ. Κατασκευή εφαρμογής Με βάση τα όσα ορίστηκαν στο επίπεδο του σχεδιασμού, γίνεται η κατασκευή της εφαρμογής χρησιμοποιώντας την τεχνολογική πλατφόρμα Joomla. Ταυτόχρονα περιγράφεται η όλη διαδικασία ανάπτυξης και κατασκευής του δικτυακού τόπου, καθώς και όλα τα επιμέρους βήματα που διανύθηκαν προκειμένου να υλοποιηθεί η εφαρμογή. Ε. Αξιολόγηση Η αξιολόγηση της εφαρμογής γίνεται μέσω της παρουσίασης των αποτελεσμάτων ερωτηματολογίου που συμπληρώθηκε από τους χρήστες της εφαρμογής και διατέθηκε διαδικτυακά. 5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1. 1 Ορισμός Προβληματικού χώρου... 3 1. 2 Στόχοι Μελέτης... 4 1. 3 Δομή της Διπλωματικής εργασίας... 4 A. Ο θεσμός των Γραφείων Διασύνδεσης 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ...10 2. 1 Εισαγωγή... 10 2. 2 Η έννοια του επαγγελματικού προσανατολισμού και της Συμβουλευτικής... 10 2. 3 Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός στην Ελλάδα... 11 2. 4 Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας και Επαγγελματικός Προσανατολισμός στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση... 12 3 ΓΡΑΦΕΙΑ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ...14 3. 1 Πλαίσιο λειτουργίας και υπηρεσίες των Γραφείων Διασύνδεσης... 14 3. 2 Βελτίωση των Υπηρεσιών των Γραφείων Διασύνδεσης... 15 3. 3 Γραφεία Διασύνδεσης του εξωτερικού... 17 4 ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ...18 4.1.1 Οι Υπηρεσίες του Γραφείου Διασύνδεσης Πανεπιστήμιου Αιγαίου... 19 4. 2 Το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας στη Σύρο... 20 4. 3 Ιστοσελίδες Γραφείων Διασύνδεσης... 21 4.3.1 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης... 21 4.3.2 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας Πολυτεχνείου Κρήτης... 22 4.3.3 Ιστοσελίδα του Γραφείου Διασύνδεσης του Πανεπιστημίου Αθηνών... 23 Β. Μελέτη περίπτωσης : Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας ΤΜΣΠΣ 5 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...26 5. 1 Εισαγωγή στη Μελέτη Περίπτωσης... 26 5. 2 Μελέτη Περίπτωσης για το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του ΤΜΣΠΣ... 28 6

5. 3 Στάδια Διεξαγωγής της Μελέτης... 28 6 ΣΥΛΛΟΓΗ ΥΛΙΚΟΥ...29 6. 1 Πληροφορίες για το Γραφείο... 29 6. 2 Οι Υπηρεσίες του Γραφείου... 30 6.2.1 Υπηρεσίες Υποστήριξης Συμβουλευτικής... 30 6.2.2 Υπηρεσίες Ενημέρωσης... 31 6. 3 Πρόγραμμα Πρακτικής Άσκησης... 31 6.3.1 Πρόγραμμα Εκπαιδευτικών Επισκέψεων... 42 6. 4 Μοντέλα δουλειάς... 44 6.4.1 Μοντέλο ροής... 44 6.4.2 Μοντέλο συνέχειας (3)... 46 6. 5 Προβλήματα της υφιστάμενης οργάνωσης... 49 6. 6 Συμπεράσματα... 51 Γ. Σχεδίαση Εφαρμογής 7 ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ...52 8 ΔΟΜΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ...54 8. 1 Μεθοδολογία σχεδίασης... 54 8. 2 Στάδια Διεξαγωγής Σχεδίασης... 55 8. 3 Ορισμός χώρου σχεδίασης... 56 8.3.1 Άτομα-Personas της εφαρμογής... 56 8. 4 Εταιρική Ταυτότητα... 58 8.4.1 Εταιρικά Χρώματα... 60 8.4.2 Γραμματοσειρά Helvetica... 60 8.4.3 Λογότυπο... 61 9 ΣΤΑΔΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ...62 9. 1 Στρατηγική... 62 9.1.1 Στόχοι εφαρμογής... 62 9.1.2 Απαιτήσεις χρηστών... 62 9. 2 Εύρος... 64 9.2.1 Λειτουργικές προδιαγραφές... 64 9.2.2 Προδιαγραφές περιεχομένου... 64 9.2.3 Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (Content Management System CMS)... 65 9.2.4 Σύστημα Διαχείρισης χρηστών... 66 9. 3 Δομή... 69 9.3.1 Εννοιολογική αρχιτεκτονική της εφαρμογής... 69 9.3.2 Εννοιολογικά μοντέλα... 70 7

9.3.3 Δομή πληροφοριών... 73 9. 4 Σκελετός... 75 9.4.1 Αρχική Σελίδα... 75 9.4.2 1. Το Γραφείο... 77 9.4.3 2. Ενημέρωση... 78 9.4.4 3. Συμβουλευτική... 79 9.4.5 4. Πρακτική Άσκηση... 80 9.4.6 5. Εκπαιδευτικές Επισκέψεις... 81 9.4.7 6. Απόφοιτοι... 82 9.4.8 7. Σύνδεσμοι... 83 9. 5 Επιφάνεια... 84 9.5.1 Σελίδες εφαρμογής... 84 9.5.2 Περιεχόμενο εφαρμογής... 87 9.5.3 Μοντέλο περιεχομένου Σχόλια... 90 9.5.4 Μοντέλο περιεχομένου Χώρος συζητήσεων (Forum)... 91 9.5.5 Η διάδραση με τον χρήστη... 95 Δ. Κατασκευή Εφαρμογής 10 ΔΟΜΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ...99 1 0. 1 Κατασκευή του δικτυακού τόπου τοπικά... 99 10.1.1 Δημιουργία της βάσης δεδομένων... 99 10.1.2 Εγκατάσταση του προγράμματος διαχείρισης περιεχομένου Joomla... 99 10.1.3 Κατασκευή Προτύπου παρουσίασης (template)...100 10.1.4 Κατασκευή εννοιολογικών μοντέλων...101 1 0. 2 Διαδικτυακή διάθεση του δικτυακού τόπου...102 Ε. Αξιολόγηση 11 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ...104 1 1. 1 Ερωτηματολόγιο...104 12 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...110 1 2. 1 Σύνοψη...110 1 2. 2 Η συμβολή της εργασίας και περιορισμοί...110 1 2. 3 Μελλοντική ανάπτυξη...111 13 ΑΝΑΦΟΡΕΣ...112 8

. Α Ο θεσμός των Γραφείων Διασύνδεσης 9

2 Εισαγωγή στην έννοια του Επαγγελματικού Προσανατολισμού και της Συμβουλευτικής 2. 1 Εισαγωγή Η συνεχώς αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια ανάγκη για Επαγγελματικό Προσανατολισμό και για Συμβουλευτική σε όλα τα στάδια της ζωής ενός ατόμου αποτελεί την κύρια αιτία δημιουργίας των Γραφείων Διασύνδεσης στον ελλαδικό χώρο. Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Συμβουλευτική αποτελούν δύο από τις βασικές υπηρεσίες που παρέχουν τα Γραφεία Διασύνδεσης στους φοιτητές και στους απόφοιτους των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων. Η κατανόηση των εννοιών αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αποτελούν την βάση για την δημιουργία του θεσμού των Γραφείων Διασύνδεσης. Σίγουρα οι έννοιες αυτές δεν έκαναν την εμφάνιση τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από την αρχή και γι αυτό είναι σημαντικό να δούμε πως ξεκίνησαν να εφαρμόζονται σταδιακά σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Έτσι παρακάτω θα αναφερθούμε στους βασικούς σταθμούς και ορισμούς των εννοιών αυτών, όπως αυτοί που αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια της εξελικτικής τους πορείας. 2. 2 Η έννοια του επαγγελματικού προσανατολισμού και της Συμβουλευτικής Η Συμβουλευτική και ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός έκαναν την εμφάνιση τους το 1908 στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Frank Parsons που ίδρυσε το πρώτο Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού με σκοπό να προσφέρει Επαγγελματική Συμβουλευτική στους νέους και να εκπαιδεύσει δασκάλους που θα εργαζόντουσαν ως σύμβουλοι Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Θεωρούσε ότι για μια επιτυχημένη επιλογή επαγγέλματος πρέπει κάθε άτομο να ανακαλύψει αρχικά τις δυνατότητες, τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του μέσω μιας ευρύτερης κατανόησης του εαυτού του. Ταυτόχρονα να γνωρίσει το ευρύτερο εργασιακό του περιβάλλον και τις δυνατότητες του, έτσι ώστε στο τέλος να συστήσει μία επιτυχημένη σχέση ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους. Η έρευνα του και το ενδιαφέρον του προσανατολίστηκε κυρίως στον ρόλο και στις δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας επαγγελματικός σύμβουλος για να παρέχει υπηρεσίες Συμβουλευτικής, πράγμα που συνετέλεσε στην εδραίωση ενός νέου επαγγέλματος, του Συμβούλου Προσανατολισμού. Από τότε παρατηρήθηκε μεγάλη ανάπτυξη στα προγράμματα Επαγγελματικού Προσανατολισμού σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης. (Frank Parsons, 1909) Μια άλλη διάσταση στη Συμβουλευτική και τον Προσανατολισμό έδωσε ο Carl Rogers, αναπτύσσοντας τη θεωρία Συμβουλευτικής με μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Δεδομένου ότι μέχρι τότε ο ρόλος του σύμβουλου ήταν να δίνει αυτός τις λύσεις, ο Rogers υποστήριξε ότι ο σύμβουλος πρέπει να έχει αποκλειστικά βοηθητικό ρόλο στην λήψη αποφάσεων και οι τελικές επιλογές να γίνονται από το ίδιο το άτομο. Οι μέθοδοι του για Συμβουλευτική σε ομάδες υιοθετήθηκαν αργότερα και ύστερα από έρευνες στα πλαίσια της Συμβουλευτικής σε σχολεία. (Carl R. Rogers, 1942) Ο Hoyt όρισε την έννοια Εκπαίδευση Σταδιοδρομίας ως τη συνδυασμένη προσπάθεια της κοινωνίας και του εκπαιδευτικού της συστήματος να βοηθήσουν τα άτομα να γνωρίσουν τις επαγγελματικές αξίες της ίδιας της κοινωνίας, να ενσωματώσουν αυτές τις αξίες στο αξιολογικό τους σύστημα και να τις χρησιμοποιήσουν στη ζωή τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η 10

εργασία να είναι δυνατή για το άτομο, να έχει νόημα και να αποφέρει ικανοποίηση στον κάθε ένα ξεχωριστά. (Kenneth B. Hoyt, 1974) Ο Bemak το 2000 έκανε λόγο για ένα πιο συνεργατικό προφίλ Συμβουλευτικής με τη συνεργασία πολλών εμπλεκομένων στη διαδικασία. Έτσι πρότεινε μία πιο στενή συνεργασία και επαφή των σχολικών συμβούλων με το σχολικό προσωπικό, τις διάφορες κοινότητες και τις οικογένειες, θεωρώντας ότι ένα τέτοιο μοντέλο προσαρμόζεται καλύτερα στις ανάγκες της σημερινής νεολαίας. (Frederic Bemak, 2000) Σχετικά με τη χώρα μας, σημαντικό σταθμό στον γενικότερο τομέα του Επαγγελματικού Προσανατολισμού αποτελεί η απόφασή του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2002, με την ονομασία «Για τη Δια Βίου Εκπαίδευση και Κατάρτιση», με την οποία το Συμβούλιο συστήνει στα κράτη μέλη και στην Επιτροπή να δώσουν προτεραιότητα στη δυνατότητα πρόσβασης στην πληροφόρηση, στην παροχή Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Συμβουλευτικής υψηλής ποιότητας, τα οποία εν τέλει θα στοχεύουν σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες όσον αφορά στις δυνατότητές τους σε θέματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Δύο χρόνια μετά, το Συμβούλιο των Υπουργών Παιδείας της Ε.Ε στο ψήφισμά του με τίτλο «Ενίσχυση των πολιτικών, των συστημάτων και των πρακτικών στον τομέα του δια βίου προσανατολισμού στην Ευρώπη» αναφέρει ότι ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός παίζει κεντρικό ρόλο στην δια βίου εκπαίδευση/κατάρτιση, στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, στην κοινωνική επανένταξη, στην ισότητα των δυο φύλλων, στην ανεργία και στην εξέλιξη σε επαγγελματικό, προσωπικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Γι αυτό το λόγο το Συμβούλιο κάνει σαφές ότι πρέπει να συνεχιστεί περισσότερο και σε όλα τα επίπεδα η συνεργασία σε θέματα Επαγγελματικού Προσανατολισμού μέσα από την προοπτική μιας δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης ώστε όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες Προσανατολισμού σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Προς την ίδια κατεύθυνση ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το 2004 επισημαίνει την ανάγκη βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών σε νέους και ενήλικες σχετικά με την πρόσβαση αυτών σε υπηρεσίες Επαγγελματικού Προσανατολισμού και επιπλέον προτείνει τη δημιουργία ενός συστήματος δια βίου Προσανατολισμού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά υψηλής ποιότητας. (Κίνητρο,2009) 2. 3 Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός στην Ελλάδα Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός στην Ελλάδα γίνεται κυρίως από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και από το Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, δεδομένου ότι οι συγκεκριμένοι θεσμικοί φορείς ορίζονται από το κράτος ως πάροχοι Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Επίσης, στα πλαίσια συμμετοχής τους σε ευρωπαϊκά προγράμματα ασχολούνται με τη Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό διάφοροι άλλοι φορείς, καθώς και σε μικρό ποσοστό ο ιδιωτικός τομέας. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αναπτύσσει τις δραστηριότητές του στον τομέα αυτό μέσω του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ). Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός του εργατικού δυναμικού αποτελεί τον βασικό στόχο του οργανισμού όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του (Ο.Α.Ε.Δ., 2010), ενώ δεύτερος στόχος του είναι η τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση του εργατικού δυναμικού. Το Υπουργείο Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων αναπτύσσει τις δραστηριότητές του σε δύο κατευθύνσεις που αφορούν στην Δευτεροβάθμια και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αντίστοιχα. Στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός (ΣΕΠ) αρχικά εφαρμοζόταν ως μάθημα μέσα στην τάξη. Αργότερα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης (2o Κ.Π.Σ- ΕΠΕΑΕΚ) διευρύνθηκε ο ρόλος του θεσμού αυτού με την ίδρυση Κέντρων Συμβουλευτικής-Προσανατολισμού (ΚΕΣΥΠ) στις έδρες Νομών και Γραφείων ΣΕΠ για τις διάφορες σχολικές μονάδες, τα οποία διοργανώνουν Ημέρες Σταδιοδρομίας και 11

εντάσσουν προγράμματα Αγωγής Σταδιοδρομίας στα πλαίσια των Σχολικών Δραστηριοτήτων. (ΥΠΔΜΘ, 2010) Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση η Συμβουλευτική και ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός γίνεται από τα Γραφεία Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας κατά την υλοποίηση του Β (πρόγραμμα Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ Ι) και Γ (πρόγραμμα Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ ΙΙ) Κοινοτικού Πλαισίου. Σήμερα λειτουργούν στην πλειοψηφία των Πανεπιστημιακών και Τεχνολογικών Ιδρυμάτων της χώρας, καθώς και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ) και στην Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε). Τα Γραφεία Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας αποτελούν στις μέρες μας οργανωμένες δομές, οι οποίες προσφέρουν μεγάλο εύρος υπηρεσιών, διαθέτουν πληροφοριακό και συμβουλευτικό υλικό και στελεχώνονται με Συμβούλους Σταδιοδρομίας που όμως δεν είναι πάντα εξειδικευμένοι στο αντικείμενο της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Η εσωτερική οργάνωσή τους αποτελεί αρμοδιότητα των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ ανάλογα με το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες τους. Τέλος, στον ιδιωτικό τομέα λειτουργούν γραφεία παροχής υπηρεσιών Προσανατολισμού και Συμβουλευτικής κυρίως για παιδιά που βρίσκονται στις τελευταίες τάξεις του Λύκειου, προσφέροντας όμως ταυτόχρονα τις υπηρεσίες τους και σε άλλες κοινωνικές ομάδες σχετικά με τις γενικότερες επιλογές επαγγελματικής σταδιοδρομίας. 2. 4 Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας και Επαγγελματικός Προσανατολισμός στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Όπως είδαμε και σύμφωνα με τον αντίστοιχο νόμο του ελληνικού κράτους, οι κατ εξοχήν φορείς που προσφέρουν υπηρεσίες πληροφόρησης, Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού στο πλαίσιο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε φοιτητές και αποφοίτους είναι τα Γραφεία Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας των Ιδρυμάτων. (Ν. 1268/82, Εθνικό τυπογραφείο, Νόμοι και Διατάγματα 2010) Τα Γραφεία Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας αποτελούν έναν σχετικά νέο θεσμό για τα ελληνικά δεδομένα, δεδομένου ότι λειτουργούν από το 1993. Το πρώτο Γραφείο Σταδιοδρομίας-Διασύνδεσης στα ελληνικά Α.Ε.Ι. δημιουργήθηκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο τον Σεπτέμβριο του 1993 στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης). Αποτελεί το πρώτο Γραφείο που παρείχε ολοκληρωμένες υπηρεσίες πληροφόρησης και Επαγγελματικής Συμβουλευτικής στους φοιτητές και στους αποφοίτούς του. (Πάντειο Πανεπιστήμιο, 2010) Το Γραφείο Διασύνδεσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου άρχισε τη λειτουργία του το Φεβρουάριο του 1994, ενώ στο μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Γραφείο Διασύνδεσης άρχισε να λειτουργεί μόλις το 1998. Σήμερα, Γραφεία Διασύνδεσης λειτουργούν σε όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας στα πλαίσια του προγράμματος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ με τη χρηματοδότηση του 3ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Η εξάρτησή τους από το πρόγραμμα αυτό είναι εμφανής σε όλες τις ιστοσελίδες των Γραφείων, αφού αποτελεί συμβατική υποχρέωσή τους να προβάλλουν αυτήν τη χρηματοδότηση. (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ, 2010) Μέσα από την περιήγηση στις ιστοσελίδες των Γραφείων Διασύνδεσης των μεγαλύτερων πανεπιστημίων της χώρας, είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι όλα έχουν παρόμοιους στόχους. Όπως: Να αποτελούν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της αγοράς εργασίας, με απώτερο στόχο την αμοιβαία ενημέρωση και καταγραφή των αναγκών της αγοράς και των δυνατοτήτων των σπουδαστών. 12

Να παρέχουν στους φοιτητές και στους απόφοιτούς τους Συμβουλευτική και Επαγγελματικό Προσανατολισμό, δηλαδή υποστήριξη σε θέματα σταδιοδρομίας και μετάβασης από τις σπουδές στην αγορά εργασίας Να τους πληροφορούν για διαθέσιμες θέσεις εργασίας Να τους ενημερώνουν για οικονομικές και εκπαιδευτικές εξελίξεις, για την οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων, για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, για προγράμματα κινητικότητας φοιτητών και αποφοίτων στην Ευρώπη, για διάφορα άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα, για υποτροφίες και κληροδοτήματα, καθώς επίσης για ζητήματα επαγγελματικής κατάρτισης και για επιλογές πρακτικής άσκησης. Να πληροφορούν τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς για τους διαθέσιμους αποφοίτους. Για την επίτευξη των στόχων αυτών χρησιμοποιούν ερωτηματολόγια για να καταγράψουν τα αιτήματα των ενδιαφερομένων σχετικά με τις υπηρεσίες τους, λαμβάνοντας ταυτόχρονα πληροφόρηση σχετικά με το βαθμό ικανοποίησης τους. Επίσης, πραγματοποιούν μελέτες με στόχο τη διερεύνηση των αναγκών των φοιτητών και αποφοίτων στους τομείς της πληροφόρησης, της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού. Ταυτόχρονα, διοργανώνουν Ημέρες Σταδιοδρομίας και ημερίδες αλληλοενημέρωσης των ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων, ενώ τέλος διαθέτουν πληροφοριακό υλικό, το οποίο περιλαμβάνει εκπαιδευτική πληροφόρηση καθώς και υποστηρικτικό υλικό για αναζήτηση εργασίας. Το υλικό αυτό παράγεται πλέον σε εθνικό επίπεδο από το συντονιστικό όργανο των Γραφείων Διασύνδεσης, του φορέα με τίτλο «Οριζόντια Δράση Υποστήριξης Γραφείων Διασύνδεσης Πανεπιστημίων», τον οποίο απαρτίζουν εκπρόσωποι των γραφείων αυτών. Η Οριζόντια Δράση, με έδρα το Πάντειο Πανεπιστήμιο, αποτελεί την προσπάθεια 18 Γραφείων Διασύνδεσης Α.Ε.Ι να δημιουργήσουν ένα νέο φορέα, μια κοινοπραξία, που θα συντονίζει τη μεταξύ τους συνεργασία. Είναι φανερό ότι σε πολλά θέματα, όπως ανάπτυξης, συντήρησης και τροφοδοσίας κοινών βάσεων δεδομένων, επιμόρφωσης προσωπικού, ερευνών σε θέματα εργασίας σε εθνική κλίμακα, συνεργασίας για την προβολή του θεσμού, εκδόσεων και ανάπτυξης εργαλείων Συμβουλευτικής θα ελαττώσει σημαντικά το κόστος συντήρησης και θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα του κάθε Γραφείου. Παράλληλα θα αποτελέσει ένα δυνατό εργαλείο για την ανάπτυξη συνεργασιών με εξωτερικούς φορείς, όπως ο Σύλλογος Βιομηχάνων και τα Εμπορικά Επιμελητήρια. (Οριζόντια Δράση, 2009) 13

3 Γραφεία Διασύνδεσης 3. 1 Πλαίσιο λειτουργίας και υπηρεσίες των Γραφείων Διασύνδεσης Ο Κώδικας Δεοντολογίας των Γραφείων Διασύνδεσης των Α.Ε.Ι. τα ορίζει ως φορείς εκείνης της υπηρεσίας που έχει ως στόχο τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγική διαδικασία. Σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο, τα Γραφεία προβαίνουν μεταξύ άλλων σε μια σειρά ενεργειών για την ενεργή υποστήριξη φοιτητών και αποφοίτων σε θέματα που αφορούν τη σταδιοδρομία τους. (Κώδικας Δεοντολογίας Λειτουργίας Γραφείων Διασύνδεσης ΑΕΙ, 2005) Τα περισσότερα Γραφεία Διασύνδεσης των ελληνικών ΑΕΙ ιδρύθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια με συμμετοχή των διοικήσεων των Πανεπιστημίων σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένα από αυτά έχουν ήδη ενταχθεί στο οργανόγραμμα των ιδρυμάτων τους και τα υπόλοιπα βρίσκονται στην διαδικασία ένταξης τους. Τα Γραφεία Διασύνδεσης δεν είναι ευρύτερα γνωστά έξω από τον ακαδημαϊκό χώρο. Όμως το έργο που επιτελούν ως νέος θεσμός θεωρείται χρήσιμο και ουσιαστικό τόσο για την πανεπιστημιακή κοινότητα όσο και για τον παραγωγικό τομέα. Ωστόσο δεν λείπουν και οι αμφισβητήσεις από μερίδες φοιτητών για το ρόλο και τις δράσεις τους. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν σε φοιτητές, αποφοίτους, μεταπτυχιακούς φοιτητές του Ιδρύματος, μέλη ΔΕΠ και ακαδημαϊκά τμήματα, επιχειρήσεις και εργοδοτικούς οργανισμούς, καθώς και σε μαθητές, γονείς και συμβούλους Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού από τον χώρο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, περιγράφονται και ορίζονται στο σύνολό τους ως εξής: Συμβουλευτική Οι υπηρεσίες συμβουλευτικής παρέχονται τόσο σε επίπεδο ατομικό όσο και σε επίπεδο σεμιναρίων (ομαδική συμβουλευτική), αφορούν κυρίως θέματα σύνταξης βιογραφικού, συνοδευτικής επιστολής, συνέντευξης πρόσληψης προσωπικού, τεχνικών αναζήτησης εργασίας, λήψης αποφάσεων καριέρας και σταδιοδρομίας. Αγορά εργασίας Η σύνδεση με την αγορά εργασίας παίρνει τη μορφή επαφών και συνεργασιών με επιχειρήσεις και εργοδοτικούς οργανισμούς, οι οποίοι ανακοινώνουν θέσεις εργασίας, είτε μέσω του Τύπου, είτε απευθείας στα Γραφεία Διασύνδεσης, τα οποία με τη σειρά τους τις κοινοποιούν στην Πανεπιστημιακή Κοινότητα. Παράλληλα, συγκεντρώνουν έντυπο υλικό και ηλεκτρονικό που σχετίζεται με την αγορά εργασίας, τις τάσεις των επαγγελμάτων κ.ά. Προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών και υποτροφίες Προσφέρουν ενημέρωση για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Παρέχουν υποστήριξη για την επιλογή του κατάλληλου προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών, πληροφόρηση για τις υποτροφίες μεταπτυχιακών σπουδών, καθώς και συμβουλευτική για την προετοιμασία του φακέλου του υποψήφιου μεταπτυχιακού φοιτητή. 14

Εκδηλώσεις και ημερίδες Διοργανώνουν εκδηλώσεις, ημερίδες, workshops με θέματα σχετικά με την αγορά εργασίας, ημέρες σταδιοδρομίας και επιλογής μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών. Υπηρεσίες επιχειρηματικότητας Οι κυριότερες δράσεις τους έχουν την μορφή ομαδικών σεμιναρίων συμβουλευτικής όπου διανέμονται σημειώσεις που έχουν συνταχθεί από το Γραφείο Διασύνδεσης ή ακόμα και εκδόσεις των ίδιων των Γραφείων για την κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών. Έρευνες Υλοποιούν έρευνες για κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών των χρηστών τους. Οι έρευνες αυτές αποσκοπούν στη βελτίωση των υπηρεσιών και στην καλύτερη υποστήριξη των χρηστών. Έκδοση εντύπων προβολής Διαθέτουν έντυπα προβολής των υπηρεσιών τους, αφίσες για την προβολή εκδηλώσεων, ενημερωτικά φυλλάδια και έντυπα με συγκεκριμένη θεματολογία. Ενημέρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για ενημέρωση μαθητών, γονέων και συμβούλων Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού σχετικά με τα αντικείμενα σπουδών των διαφόρων πανεπιστημιακών τμημάτων και τις επαγγελματικές προοπτικές των αποφοίτων τους. 3. 2 Βελτίωση των Υπηρεσιών των Γραφείων Διασύνδεσης Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την έρευνα της Οριζόντιας Δράσης, σε 16 Γραφεία Διασύνδεσης ελληνικών πανεπιστημίων σχετικά με τις υπηρεσίες που παρέχουν και τον τρόπο βελτίωσης τους. (Μελέτη εκπόνησης κοινών εργαλείων καταγραφής, κωδικοποίησης και ανάλυσης των αναγκών και των χαρακτηριστικών των χρηστών των υπηρεσιών των Γραφείων Διασύνδεσης, 2008) Μεταπτυχιακά Για τη βελτίωση της υπηρεσίας θα πρέπει να υπάρξει αναβάθμιση του υπάρχοντος συστήματος με εμπλουτισμό της βάσης δεδομένων για μεταπτυχιακά προγράμματα και άλλων χωρών και παροχή κατευθυντήριων γραμμών για την εύρεση των επιθυμητών μεταπτυχιακών προγραμμάτων έτσι ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη αναζήτηση σε ένα πλήθος πληροφοριών. Συγκεκριμένα προβλήματα που εντοπίστηκαν είναι η έλλειψη συστηματικής διάχυσης της πληροφορίας που αφορά εκδηλώσεις και προκηρύξεις μεταπτυχιακών, η έλλειψη συστηματικής λειτουργίας δικτύου μεταξύ των Γραφείων Διασύνδεσης, η απουσία κοινού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για όλα τα Γραφεία Διασύνδεσης με σκοπό την πλήρη και κοινή ενημέρωση, καθώς και η απουσία κοινού Έντυπου Οδηγού μεταπτυχιακών σπουδών όλων των πανεπιστημίων. Υποτροφίες Βελτίωση μπορεί να επέλθει στην επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ των φορέων χορήγησης υποτροφιών και της υπηρεσίας ενημέρωσης των Γραφείων. Καθώς και στην δημιουργία συστήματος για την εξεύρεση χορηγών για τη χορήγηση υποτροφιών σε φοιτητές του κάθε Ιδρύματος. 15

Αγορά εργασίας Επέκταση των ήδη προσφερόμενων υπηρεσιών με πληρέστερη ενημέρωση για τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων των διαφόρων ακαδημαϊκών τμημάτων, των τάσεων της αγοράς εργασίας και εμπλουτισμό των βάσεων δεδομένων. Καθώς και διενέργεια μελετών για ζήτηση νέων ειδικοτήτων και για θεσμικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι στην εξεύρεση εργασίας. Συνεργασία με φορείς που προσφέρουν σεμινάρια κατάρτισης, ενημέρωση φορέων που σχετίζονται με την αγορά εργασίας και με φορείς κατάρτισης και εκπαίδευσης. Θέσεις εργασίας Ελλιπής χαρακτηρίζεται η ανατροφοδότηση της δράσης της υπηρεσίας αυτής, καθώς πολύ μικρό ποσοστό αποφοίτων ενημερώνει τα Γραφεία Διασύνδεσης για την ένταξή του στην αγορά εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για τις επιχειρήσεις που αναζητούν προσωπικό μέσω των Γραφείων Διασύνδεσης. Ακόμη, το μεγαλύτερο ποσοστό, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, των κενών θέσεων εργασίας δεν δημοσιεύονται. Προτείνεται λοιπόν η ενημέρωση από τα Γραφεία Διασύνδεσης προς τους διάφορους φορείς σχετικά με τις ειδικότητες των αποφοίτων τους και τις εργασιακές τους δυνατότητες. Επαφή με επιχειρήσεις και οργανισμούς για προώθηση βιογραφικών Συστήνεται μεγαλύτερη διάχυση της πληροφόρησης για την προσφερόμενη υπηρεσία σε εργοδοτικούς φορείς, επιχειρήσεις, οργανισμούς μέσω της δημοσίευσης άρθρων στον Τύπο, στο Διαδίκτυο και με τη συμμετοχή των Γραφείων Διασύνδεσης σε εκδηλώσεις. Συμβουλευτική Χρειάζεται διαρκής επιμόρφωση και κατάρτιση των συμβούλων, χρήση ψυχομετρικών εργαλείων σχετικά με τον επαγγελματικό προσανατολισμό και πληροφόρηση για τη σωστή διαχείριση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Δύο Γραφεία Διασύνδεσης προτείνουν τη δημιουργία εργαλείου ανάπτυξης ατομικών δεξιοτήτων και αυτο-αξιολόγησης και τη δημιουργία CD-ROM συμβουλευτικής σταδιοδρομίας, καθώς και την υλοποίηση ειδικού προγράμματος συμβουλευτικής υποστήριξης για φοιτητές με ειδικές ανάγκες. Ημέρες Καριέρας / Σταδιοδρομίας Οργάνωση εκδηλώσεων για άμεση συνεργασία με όλα τα ακαδημαϊκά τμήματα με συμμετοχή του προσωπικού των Τμημάτων, και ενημέρωση των μεγάλων επιχειρήσεων με τη βοήθεια και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ημερίδες Συστήνεται η παρακολούθηση της αγοράς εργασίας για τη διοργάνωση επίκαιρων σεμιναρίων, που θα οδηγήσουν στην αποτελεσματικότερη προβολή της υπηρεσίας αυτής και στην αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων. Συγκεκριμένα στην περιφέρεια υπάρχει πρόβλημα στη διοργάνωση εκδηλώσεων από περιφερειακά Ιδρύματα λόγω των ιδιομορφιών της περιοχής και της έλλειψης συμμετεχόντων. Έντυπα προβολής Θα πρέπει να υπάρχει συνεχής ανανέωση και εμπλουτισμός των υπαρχόντων ενημερωτικών φυλλαδίων, η συμπληρωματική δημιουργία νέων, καθώς και μία παρουσίαση όλων αυτών των πληροφοριών σε ηλεκτρονική μορφή. Δηλαδή απαιτούνται πολλαπλές δράσεις με στόχο τη μέγιστη διάχυση της πληροφόρησης. 16

Επιχειρηματικότητα Η βελτίωση της υπηρεσίας μέσω δημιουργίας δυναμικής (διαδραστικής) ιστοσελίδας επιχειρηματικότητας και η διοργάνωση συναντήσεων βιωματικών ομάδων συμβουλευτικής επιχειρηματικότητας. Έρευνες και μελέτες Προτείνεται η όσο το δυνατόν καλύτερη πληροφόρηση σε σχέση με τις έρευνες και τις μελέτες που εκπονούν τα διάφορα Γραφεία Διασύνδεσης, με στόχο τη μέγιστη εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων τους από τους χρήστες. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, το οποίο θα οδηγεί στην αυτοματοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών τους, στην εγκυρότερη ενημέρωση των χρηστών, στην καλύτερη προώθηση των βιογραφικών (με διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων) και όλα αυτά χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία των χρηστών στον χώρο του Γραφείου, συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση, στην καλύτερη διαχείριση και στην προβολή του υλικού του για καλύτερη διάχυση της πληροφορίας. 3. 3 Γραφεία Διασύνδεσης του εξωτερικού Οι υπηρεσίες που προσφέρουν τα Γραφεία Διασύνδεσης των ελληνικών πανεπιστημίων δεν διαφέρουν σημαντικά από τις υπηρεσίες που προσφέρουν αντίστοιχα Γραφεία των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Για να το διαπιστώσει κανείς αρκεί μια περιήγηση στις ιστοσελίδες τους. Η μεγάλη ομοιότητα τους οφείλεται στο ότι η φιλοσοφία τους, οι σκοποί και οι στόχοι τους αλλά και τα μέσα τους είναι ίδια, ενώ λειτουργούν μέσα σε σχεδόν όμοια περιβάλλοντα. Οι σημαντικότερες διαφορές οφείλονται στο μέγεθος, στην οργάνωση, στη χρηματοδότηση και στον προσανατολισμό των υπηρεσιών τους. Μέσω των υπηρεσιών που παρέχουν τα Γραφεία Διασύνδεσης του εξωτερικού, όπως υπηρεσίες συμβουλευτικής, επιχειρηματικότητας, μεταπτυχιακών σπουδών, σύνδεσης με την αγορά εργασίας κ.ά. αποσκοπούν στην ομαλή ένταξη των φοιτητών και των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα τα Γραφεία Διασύνδεσης φαίνεται να είναι προσανατολισμένα προς τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, παρέχοντας κυρίως υπηρεσίες που αφορούν στην εύρεση εργασίας και στη συμβουλευτική των φοιτητών και αποφοίτων σε θέματα σχετικά με την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Από την άλλη, στην Ευρώπη τα Γραφεία αυτά εξυπηρετούν τις ανάγκες εύρεσης εργασίας των φοιτητών-αποφοίτων τους κυρίως ανακοινώνοντας κενές θέσεις εργασίας και συγχρόνως προσανατολίζονται στην παροχή υπηρεσιών που αφορούν θέματα επιλογής μεταπτυχιακών σπουδών, υποτροφιών κ.ά., δίνοντας σχεδόν την ίδια βαρύτητα σε όλους τους τομείς. Εξαίρεση αποτελεί η Γερμανία, όπου στα περισσότερα Ιδρύματα λειτουργεί Γραφείο εύρεσης εργασίας ως ξεχωριστή υπηρεσία από τα Γραφεία Διασύνδεσης. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι τα Γραφεία αυτά αποτελούν οργανικές μονάδες των Πανεπιστημίων τους, ενώ στην Ελλάδα δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί για το σύνολο των ΑΕΙ η διαδικασία ένταξης στο οργανόγραμμα των Ιδρυμάτων τους. Οι παραπάνω διαφορές υφίστανται αφενός λόγω των διαφορετικών αναγκών των χρηστών σε κάθε χώρα, και αφετέρου λόγω του πλαισίου λειτουργίας και του ρόλου που κάθε χώρα και Ίδρυμα θέτει για το εκάστοτε Γραφείο Διασύνδεσης. 17

4 Γραφείο Διασύνδεσης Πανεπιστήμιου Αιγαίου Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου λειτουργεί από το 1984. Είναι ένα από τα νεότερα και μεγαλύτερα Πανεπιστήμια, ενώ αποτελεί το μοναδικό ακαδημαϊκό ίδρυμα σε Ελλάδα και Ευρώπη με τέτοιου είδους γεωγραφική εξάπλωση. Απαρτίζεται από 16 Τμήματα, 15 Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών και 1 Πρόγραμμα Σπουδών Επιλογής με περισσότερους από 13.000 ενεργούς φοιτητές. Η διοικητική έδρα του βρίσκεται στη Μυτιλήνη, ενώ σχολές και τμήματά του λειτουργούν στις νησιωτικές πόλεις της Μυτιλήνης, της Χίου, της Σάμου, της Ρόδου και της Σύρου, συγκροτώντας ένα Πανεπιστήμιο - Δίκτυο στον χώρο του Αιγαίου. (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2010) Το Γραφείο Διασύνδεσης του Πανεπιστήμιου Αιγαίου λειτουργεί από το 1994 με έδρα του τη Μυτιλήνη. Αργότερα αναπτύχθηκαν παραρτήματά του και στις υπόλοιπες πανεπιστημιακές μονάδες, όπως της Χίου, της Σάμου, της Ρόδου και της Σύρου. Στην ιστοσελίδα του Γραφείου αναφέρεται ο στόχος του που είναι να βοηθήσει με όλα τα μέσα που διαθέτει, φοιτητές και αποφοίτούς του να προσεγγίσουν ομαλά τη μελλοντική τους σταδιοδρομία, αλλά και να αναζητήσουν εργασία που αντιστοιχεί στις σπουδές τους. Προσφέρει πληροφόρηση τόσο σε θέματα που αφορούν στη σταδιοδρομία τους, όσο και σε θέματα που αφορούν γενικότερα στους νέους ανθρώπους (π.χ. εκπαιδευτικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, κ.λ.π.). (Γραφείο Διασύνδεσης Πανεπιστήμιου Αιγαίου, 2010) Γραφείο Διασύνδεσης Σύρου Γραφείο Διασύνδεσης Χίου Γραφείο Διασύνδεσης Σάμου Γραφείο Διασύνδεσης Πανεπιστημίου Αιγαίου Γραφείο Διασύνδεσης Ρόδου Σχήμα 1 Δομή Γραφείων Διασύνδεσης Πανεπιστημίου Αιγαίου 18

4.1.1 Οι Υπηρεσίες του Γραφείου Διασύνδεσης Πανεπιστήμιου Αιγαίου Μέσα από την ιστοσελίδα του Γραφείου Διασύνδεσης βλέπουμε τις υπηρεσίες που προσφέρει σε φοιτητές και απόφοιτους, όπως πληροφορίες για τον εργασιακό τομέα, μεταπτυχιακά προγράμματα, διδακτορικά, συνέδρια, υποτροφίες και προκηρύξεις διαγωνισμών που διενεργούνται από φορείς του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα κ.α. Εικόνα 1 Σελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Πανεπιστημίου Αιγαίου Παρέχονται επίσης ενημερωτικά φυλλάδια συμβουλευτικής για "σύνταξη βιογραφικού σημειώματος", "συνέντευξη επιλογής", "συνοδευτική επιστολή" και "συστατική επιστολή". Οι δράσεις του Γραφείου περιλαμβάνουν την διοργάνωση ημερίδων και σεμιναρίων, όπου παρουσιάζονται θέματα ειδικού ενδιαφέροντος από πανεπιστημιακούς και στελέχη επιχειρήσεων. Γίνονται επαφές με εταιρείες, οι οποίες ζητούν άμεσα αποφοίτους για πρόσληψη. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι η αποστολή βιογραφικών σημειωμάτων αποφοίτων που επιθυμούν να καταλάβουν την προσφερόμενη θέση μετά από ενημέρωση τους από το Γραφείο. Η προσπάθεια να κρατηθεί η επαφή με τους απόφοιτους των τμημάτων γίνεται με την αποστολή περιοδικών εκδόσεων (Newsletters) μέσω e-mail και την καταγραφή τους σε βάση δεδομένων. Επίσης σε Βάση Δεδομένων συγκεντρώνονται τα βιογραφικά σημειώματα των αποφοίτων και με την εξουσιοδότησή αυτών το γραφείο τα προωθεί σε εταιρείες. (Γραφείο Διασύνδεσης Πανεπιστήμιου Αιγαίου, 2010) 19

4. 2 Το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας στη Σύρο Το τμήμα των Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων (ΜΣΠΣ) στη Σύρο άρχισε τη λειτουργία του μόλις το 2000 και αποτελείται από ένα προπτυχιακό πρόγραμμα και 2 μεταπτυχιακά προγράμματα. Ακριβώς επειδή το αντικείμενο του τμήματος είναι καινούριο για τα ελληνικά δεδομένα και έχει μόνο λίγα χρόνια λειτουργίας, δημιουργήθηκε η έντονη ανάγκη ενημέρωσης και διασύνδεσης του με το ευρύτερο περιβάλλον. Στα πλαίσια αυτής της διασύνδεσης και ενημέρωσης ξεκίνησε τη λειτουργία του μόλις το 2005 το Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του ΜΣΠΣ, με υποστηρικτική λειτουργία ως προς τις ανάγκες του Πανεπιστημίου, και με κύριο ρόλο την διοργάνωση και την διεξαγωγή της Πρακτικής Άσκησης των φοιτητών του τμήματος. Στο Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας λειτουργούν δύο υποδομές και ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρουν χωρίζονται στο Γραφείο Σταδιοδρομίας που ασχολείται με θέματα που αφορούν τους φοιτητές και το Πανεπιστήμιο, όπως είναι η Πρακτική Άσκηση και η Συμβουλευτική και στο Γραφείο Διασύνδεσης αντίστοιχα που ασχολείται με θέματα που αφορούν τους αποφοίτους και το ευρύτερο εξωτερικό περιβάλλον του Πανεπιστημίου, όπως είναι τα προγράμματα εκπαιδευτικών επισκέψεων και η συνεργασία με φορείς και οι επαφές με απόφοιτους. Η λειτουργία και των δυο αυτών υποδομών είναι ακόμα πιλοτική και θα πάρει την οριστική μορφή της με το νέο πρόγραμμα της Πρακτικής Άσκησης και το πρόγραμμα των Γραφείων Σταδιοδρομίας και των ΔΑΣΤΑ ( Δομή Απασχόλησης και Σταδιοδρομίας) που θα υλοποιηθεί μέχρι τέλος του 2012. Λόγω των απαιτήσεων τόσο σε επίπεδο γνώσεων, όσο και επικοινωνίας που ορίζει το αντικείμενο του τμήματος, η εξοικείωση των φοιτητών με διαδικτυακά συστήματα επικοινωνίας, e-mail, e-class και Σ.Ε.Φ. (Σύστημα Ενημέρωσης Φοιτητών), αρχίζει από το πρώτο κιόλας έτος, καθώς όλες οι πληροφορίες και οι διεργασίες που χρειάζονται για την παρακολούθηση και την εκπόνηση των εργασιών σε κάθε μάθημα γίνονται ηλεκτρονικά μέσω αυτών. Άλλα πληροφοριακά συστήματα τα οποία ενισχύουν τις δυνατότητες δικτύωσης είναι η ηλεκτρονική πύλη της Βιβλιοθήκης, η ηλεκτρονική πύλη του NOC (Network Operations Center), η ηλεκτρονική πύλη του ΤΜΣΠΣ και η ηλεκτρονική βάση δεδομένων των φοιτητών. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι παλαιότερα είχε αρχίσει μια προσπάθεια καταγραφής των απόφοιτων του τμημάτων σε βάση δεδομένων μέσω του δικτυακού τόπου http://www.syros.aegean.gr/alumni/ όπου ο κάθε απόφοιτος θα διατηρεί δική του σελίδα με προσωπικά δεδομένα, θα παρουσιάζονται στατιστικά δεδομένα αποφοίτων, θα εμφανίζονται οι απόφοιτοι ανα έτος, καθώς και εκείνοι που εκκρεμεί η ορκωμοσία τους. Η ανάπτυξή του όμως δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Στο επόμενο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν αναλυτικά οι δράσεις, οι υπηρεσίες, τα θέματα λειτουργικότητας του Γραφείου Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του ΜΣΠΣ αλλά και οι σχέσεις που το διέπουν. 20

4. 3 Ιστοσελίδες Γραφείων Διασύνδεσης Τέλος, θα δούμε επιλεκτικά κάποιες ιστοσελίδες Γραφείων Διασύνδεσης των μεγαλύτερων ελληνικών πανεπιστημίων με στόχο να εκτιμηθούν με βάση τη δομή τους, την αισθητική τους και τις υπηρεσίες που προσφέρουν διαδικτυακά. 4.3.1 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Εικόνα 2 Σελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Οπτικό μέρος Χρησιμοποιούνται αποχρώσεις του κόκκινου, του καφέ σε όλη την ιστοσελίδα και κίτρινο χρώμα για τα γράμματα του μενού. Η γραμματοσειρά σε όλη την ιστοσελίδα είναι Arial. Υπάρχουν περιορισμένα γραφικά όπως μια πυξίδα, χαρτάκια post it και τα λογότυπα του Πανεπιστημίου και του Γραφείου αντίστοιχα. Γενικά όσον αφορά στην αισθητική της ιστοσελίδας δεν βλέπουμε κάτι το ιδιαίτερο και πιο πολύ μας δίνει την αίσθηση ενός αυστηρά λειτουργικού site χωρίς να έχει αποδοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο αισθητικό κομμάτι του. 21

Λειτουργικό μέρος Στην ιστοσελίδα εμφανίζονται ένας πίνακας ανακοινώσεων των διάφορων δραστηριοτήτων του γραφείου και πληροφοριακό υλικό για συμβουλευτική σταδιοδρομίας. Ειδικότερα στα πλαίσια της συμβουλευτικής για ακαδημαϊκά ζητήματα, όπως για την εύρεση μεταπτυχιακών και υποτροφιών υπάρχει η δυνατότητα προσαρμοσμένης αναζήτησης με φίλτρα για την διευκόλυνση των χρηστών. Επίσης υπάρχει ένα μικρό photo gallery στο επάνω μέρος που εμφανίζει τυχαίες φωτογραφίες από τα κτίρια του Πανεπιστημίου. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε την υπηρεσία του γραφείου «συν-εργασία». Μία βάση δεδομένων στην οποία καταχωρούνται βιογραφικά φοιτητών και αποφοίτων τα οποία διατίθενται σε επαγγελματικούς φορείς, με δεδομένο ότι και οι δύο πλευρές έχουν γίνει πρώτα μέλη του Δικτύου «συν-εργασία». (www.cso.auth.gr) 4.3.2 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης και Σταδιοδρομίας Πολυτεχνείου Κρήτης Εικόνα 3 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Πολυτεχνείου Κρήτης Οπτικό μέρος Χρησιμοποιούνται έντονα χρώματα όπως το λαχανί και το γαλάζιο, ενώ τα banners της κάθε κατηγορίας δίνουν μία νεανική απόχρωση με τα ζωηρά χρώματά τους. Η γραμματοσειρά του site είναι Verdana και είναι ίδια σε όλη την ιστοσελίδα. Η πληθώρα των γραφικών το κάνει πιο ζωντανό και προσιτό στους χρήστες. Επίσης σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει και η ανθρώπινη παρουσία μέσω των φωτογραφιών γραφικών, όπως στο μενού δεξιά όπου η κάθε φιγούρα εκπροσωπεί και μια κατηγορία. Το γραφείο διαθέτει λογότυπο και slogan, τα οποία επαναλαμβάνονται σχεδόν σε όλες τις υποσελίδες του. 22

Λειτουργικό μέρος Οι κύριες υπηρεσίες του γραφείου είναι χωρισμένες ανα κατηγορία χρηστών. Για φοιτητές και απόφοιτους παρέχονται πληροφορίες για μεταπτυχιακά και υποτροφίες, καθώς και συμβουλευτική σταδιοδρομίας και επιχειρηματικών θεμάτων. Ειδικές εφαρμογές συναντάμε στην αρχική σελίδα του γραφείου, όπου εμφανίζεται ένα banner slide show και στην κατηγορία αναζήτηση θέσεων εργασίας όπου υπάρχει σύστημα αναζήτησης μέσω φίλτρων. Προκειμένου μία επιχείρηση να γνωστοποιήσει στο Γραφείο Διασύνδεσης μια νέα θέση εργασίας συμπληρώνει μία ηλεκτρονική φόρμα, αφού την κατεβάσει, και στη συνέχεια τη στέλνει μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η σελίδα «επιχειρηματικότητα» εμπεριέχει αρκετές πληροφορίες για επιχειρηματικά προγράμματα, σύσταση επιχείρησης, κ.α. Τέλος η σελίδα με τα «νέα» περιέχει τις διάφορες δραστηριότητες του γραφείου και τις τελευταίες ενημερώσεις. (http://www.career.tuc.gr) 4.3.3 Ιστοσελίδα του Γραφείου Διασύνδεσης του Πανεπιστημίου Αθηνών Εικόνα 4 Ιστοσελίδα Γραφείου Διασύνδεσης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 23

Οπτικό μέρος Χρησιμοποιούνται αποχρώσεις του γκρι, με το λευκό χρώμα να κυριαρχεί σε όλο το site, ενώ οι σύνδεσμοί και οι επικεφαλίδες έχουν το ίδιο μπλε σκούρο χρώμα. Η γραμματοσειρά σε όλη την ιστοσελίδα είναι Arial. Το λογότυπο του Γραφείου εμφανίζεται στο επάνω μέρος και περιλαμβάνει έναν κόκκινο κύκλο με δύο μαύρες φιγούρες ανθρώπων, επίσης γίνεται αναφορά και στο λογότυπο του πανεπιστημίου Θεσσαλίας επάνω δεξιά. Γενικά όσον αφορά στην αισθητική του site δεν παρατηρούμε κάτι το ιδιαίτερο, σημαντικό όμως είναι να αναφερθεί ότι έχει δοθεί έμφαση στον διαχωρισμό του περιεχομένου με την χρήση διαφορετικού μεγέθους γραμματοσειράς και χρώματος. Λειτουργικό μέρος Οι ειδικές εφαρμογές που υπάρχουν είναι πολλές χωρίς όμως να έχουν όλες άμεση σχέση με τις λειτουργίες του Γραφείου. Αναλυτικά περιέχει εφαρμογές όπως on-line δημοσκόπησης, αναζήτησης, google weather, ηλεκτρονικού ρολογιού, μετρητή επισκεπτών, παρουσίασης τελευταίων νέων, αλλαγής Γλώσσας (ελληνικά και αγγλικά) και μεγέθυνσης γραμματοσειράς. Προσφέρει πληροφορίες σε ένα μεγάλο εύρος θεμάτων όπως μεταπτυχιακά, υποτροφίες, αγορά εργασίας, εκδηλώσεις, διαγωνισμούς, συνέδρια, ημερίδες-σεμινάρια ατομική συμβουλευτική και συμβουλευτική σταδιοδρομίας. Επίσης, πληροφορίες για ΑΜΕΑ και για νομοθετικά θέματα, για προκηρύξεις ΑΣΕΠ κ.α http://www.career.uth.gr/ 24

. Β Μελέτη Περίπτωσης: Γραφείο Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του ΤΜΣΠΣ 25

5 Δομή της Μελέτης 5. 1 Εισαγωγή στη Μελέτη Περίπτωσης Η μελέτη περίπτωσης (case study) είναι ένας τρόπος διεξαγωγής έρευνας σχετικά με ένα πολύπλοκο θέμα ή αντικείμενο. Mπορεί να επεκτείνει και να εμβαθύνει τις γνώσεις μας αναφορικά με μία συγκεκριμένη περίπτωση, να εξειδικεύσει και να συγκεκριμενοποιήσει κάτι που είναι ήδη γνωστό από προηγούμενες ευρύτερες θεωρητικές μελέτες. Οι μελέτες περίπτωσης δίνουν έμφαση στη λεπτομερή ανάλυση περιεχομένου μια σειράς πράξεων με στόχο να αναδείξουν τις βαθύτερες σχέσεις τους και τους πιθανούς κανόνες που διέπουν αυτές. Ο Robert K. Yin προσδιορίζει τη μελέτη περίπτωσης ως μια εμπειρική έρευνα που διερευνά ένα σύγχρονο φαινόμενο μέσα στο πραγματικό του πλαίσιο. Σε αυτές τις συνθήκες τα όρια μεταξύ του φαινομένου και του πλαισίου δεν είναι εμφανή, γεγονός που μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε διάφορες πηγές δεδομένων. Η μελέτη περίπτωσης ως στρατηγική έρευνας εμπερικλείει μία γενικότερη λογική σχεδιασμού, τεχνικές για τη συλλογή δεδομένων και τεχνικές ανάλυσης των δεδομένων αυτών. Σύμφωνα με τον Yin στόχος της μεθοδολογίας της δεν είναι να προσδιορίσει επακριβώς και εκ των προτέρων μία συγκεκριμένη μέθοδο συλλογής δεδομένων και σχεδιασμού, τα οποία δεν θα προκύπτουν από το ίδιο το πεδίο και απλά θα εφαρμόζονται σε αυτό. (Yin 2003) Συγκεκριμένα για τη μελέτη περίπτωσης του Γραφείου Διασύνδεσης/Σταδιοδρομίας του ΤΜΣΠΣ χρησιμοποιήθηκαν για τη συλλογή των δεδομένων «εθνογραφικοί» μέθοδοι ανάλυσης στα πλαίσια της Σχεδίασης Γενικού Πλαισίου (Contextual design). Σε κοινωνικό επίπεδο η εθνογραφία κινείται σε ένα πλαίσιο εννοιών που δεν βρίσκεται μακριά από τις έννοιες που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή για να περιγράψουμε το σύμπαν γύρω μας, τις πράξεις άλλων ανθρώπων ή και τις δικές μας. Ως επιστημονικό πεδίο όμως έχει μία λεπτομερειακή και συστηματική προσέγγιση μέσα από μία αυστηρή μεθοδολογία κατά την οποία τα δεδομένα καταγράφονται προσεκτικά και χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία των ερωτημάτων που θα καθοδηγούν την έρευνα. Η γενικότερη διαδικασία ανάλυσης των δεδομένων μίας έρευνας αντιπαρατίθεται με προηγούμενες έρευνες και έτσι σταδιακά δημιουργείται μία μορφή γνώσης που σχετίζεται με την πιο λεπτομερή περιγραφή και ανάλυση των εννοιών που όλοι χρησιμοποιούμε καθημερινά εντός του κοινωνικού πλαισίου. Η Έρευνα Γενικού Πλαισίου αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία-μεθόδους της Εθνογραφίας. Στα πλαίσια αυτής, ο ερευνητής συμμετέχει ανοιχτά ή συγκαλυμμένα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρατηρώντας τι συμβαίνει, προσπαθώντας να κατανοήσει πώς αυτοί βλέπουν τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν, πώς βλέπουν ο ένας τον άλλο και ακόμη πώς βλέπουν τον εαυτό τους. Ο ερευνητής συμμετέχει στο άμεσο περιβάλλον των ανθρώπων που ερευνά, ακούει αυτά που λέγονται και κάνει ερωτήσεις σε επίσημες ή ανεπίσημες συνεντεύξεις. Ταυτόχρονα, συλλέγει συνεχώς στοιχεία, αρχειακό ή ιστορικό υλικό, πρόχειρα σχεδιαγράμματα, και γενικότερα συγκεντρώνει οτιδήποτε θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο για το θέμα της έρευνας. Είναι αναμενόμενο ότι κατά τη διάρκεια της όλης διαδικασίας το αρχικό ενδιαφέρον και τα ερωτήματα που κινητοποίησαν την έρευνα επανεξετάζονται και αλλάζουν σταδιακά. Με αυτό τον τρόπο η έρευνα γίνεται προοδευτικά πιο ξεκάθαρη και τα ερωτήματα του ερευνητή γίνονται όλο και πιο συγκεκριμένα και πιο εύστοχα. (Ethnography: principles in practice, 2007) Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Σχεδίαση Γενικού Πλαισίου αναφορικά με τα συστήματα ανθρώπινης δραστηριότητας θεωρεί ότι για να σχεδιάσουμε επαρκώς απαιτείται να κατανοήσουμε σε βάθος το γενικότερο πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας ενός τέτοιου 26

συστήματος, να καταγράψουμε και να αναλύσουμε τους συγκεκριμένους τρόπους δουλειάς του κάθε εμπλεκόμενου. Για να γίνει η προσέγγιση αυτού του πλαισίου δουλειάς απαιτείται αρχικά να βρεθούμε στον ίδιο το χώρο της δραστηριότητας. Η Σχεδίαση Γενικού Πλαισίου εμπεριέχει ένα σύνολο μεθόδων και τεχνικών. Αρχικά περιλαμβάνει την Αναζήτηση Γενικού Πλαισίου (contextual inquiry) που είναι μια δομημένη μέθοδος συνεντεύξεων για ένα αντικείμενο. Μία τυπική συνέντευξη γενικού πλαισίου (contextual interview) διαρκεί περίπου 2-3 ώρες. Ο ερευνητής-σχεδιαστής συναντά τον πελάτη στο χώρο εργασίας του, και μετά από μια μικρή εισαγωγή τον παρακολουθεί να εργάζεται. Όταν υπάρχει ανάγκη, ο σχεδιαστής διακόπτει τον πελάτη με ερωτήσεις. Η συζήτηση μπορεί να δημιουργήσει την ανάγκη σχεδίασης πρόχειρων μοντέλων σε χαρτί, σημειώσεων, κλπ. Συνήθως η όλη μελέτη είναι μακράς διάρκειας, γεγονός που απαιτεί καλή σχέση με τον οργανισμό-φορέα στον οποίο θα γίνει. Μία τέτοια τεχνική είναι αποτελεσματική ειδικά για την ανακάλυψη και την εξερεύνηση εργασιακών πρακτικών σε περιοχές για τις οποίες δεν υπάρχει άλλη γνώση. (Contextual design: defining customer-centered systems, 1998) Στην συνέχεια της Σχεδίασης Γενικού Πλαισίου και με το πέρας των συνεντεύξεων ο ερευνητής συγκεντρώνει τα δεδομένα του και τα παρουσιάζει χρησιμοποιώντας τα Μοντέλα Δουλειάς. Τα μοντέλα αυτά είναι το Μοντέλο ροής (Flow model), το Μοντέλο συνέχειας (Sequence model) και τα Μοντέλα τεχνουργημάτων (Artifacts models). Το Μοντέλο ροής είναι ένα άτυπο μοντέλο επικοινωνίας/αναπαράστασης που χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσει τις ροές επικοινωνίας μεταξύ ρόλων. Μέσω του μοντέλου αυτού αποκαλύπτονται, η ατομική οπτική γωνία, οι ρόλοι, οι ομάδες που συμμετέχει, οι ροές επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων/ρόλων, οι σκοποί/αντικείμενα της επικοινωνίας, τα τεχνουργήματα, δηλαδή τα αναγκαία αντικείμενα για τη δουλειά, οι χώροι που οι άνθρωποι πρέπει να βρίσκονται για να γίνεται η δουλειά, προβλήματα επικοινωνίας και συντονισμού. Το Μοντέλο συνέχειας είναι ένα άτυπο μοντέλο επικοινωνίας που αναπαριστά τη συνέχεια των πράξεων των χρηστών, τους σκοπούς τους και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν. Μέσω του μοντέλου αυτού αποκαλύπτονται, ο προσωπικός τρόπος εκτέλεσης των εργασιών, ο σκοπός, τα αίτια εκκίνησης, τα βήματα μιας δουλειάς, οι επαναλήψεις, η σειρά που γίνονται, τα προβλήματα και τα σημεία σύγκρουσης. Τα Μοντέλα τεχνουργημάτων ή και μοντέλα φυσικών αντικειμένων μπορεί να είναι μία φωτοτυπία, μία φωτογραφία ή ένα σχέδιο του τεχνουργήματος μαζί με σημειώσεις. Αφορά κάθε φυσικό αντικείμενο που έχει σημασία για τη δουλειά και την επικοινωνία. Τέλος τα δεδομένα συγκεντρώνονται και συντίθενται ώστε να διαμορφώσουν μία εικόνα του συστήματος και των προβλημάτων. 27