Κολοκοτρώνη 11 Τ.Κ. 105-62 Αθήνα http://www.iofom.gr E-mail : info@iofom.gr ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ

Κολοκοτρώνη 11 Τ.Κ. 105-62 Αθήνα http://www.iofom.gr E-mail : info@iofom.gr ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ (Ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου) Η παρούσα έκθεση συντάχθηκε από την Επιστηµονική Επιτροπή του Ινστιτούτου Οικονοµικών και Φορολογικών Μελετών, κατόπιν ανάθεσης από το Περιφερειακό Τµήµα ωδεκανήσου του Οικονοµικού Επιµελητηρίου της Ελλάδας (12 ο Περιφερειακό Τµήµα). Γιώργος Κοροµηλάς, ιονύσης Γουσέτης, Θανάσης Πάφος, Απόστολος Αλωνιάτης, Μαρίνα Τσιαουσίδου, Χρήστος Γιαννόπουλος, αµιανός Ευστρατιάδης Ιανουάριος 2013

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 1. Γενικά... 3 1.1. Φορολογία και Συνταγµατικές Αρχές... 3 1.2. Πολυνοµίας το ανάγνωσµα... 4 1.3. Συνταγµατική προστασία των ιδιαιτέρων συνθηκών των νησιωτικών περιοχών... 7 2. Φορολογία και ηµόσια έσοδα... 7 2.1. Καµπύλη Laffer Σχέση φορολογικών συντελεστών και ηµοσίων εσόδων... 9 3. Έµµεση φορολόγηση... 10 3.1. Γενικά... 10 3.2. Φ.Π.Α.... 10 3.2.1. Συντελεστές Φ.Π.Α. στην Ελλάδα... 11 3.2.2. Έσοδα από το Φ.Π.Α. της τετραετίας 2008-2011... 12 3.2.3. Αποδοτικότητα είσπραξης Φ.Π.Α.... 13 4. Ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου... 16 4.1. Γενικά... 16 4.2. Κατάργηση µειωµένων συντελεστών... 17 4.2.1. Γενικά... 17 4.2.2. Επισηµάνσεις της έκθεσης µε περιεχόµενο «Τεχνικής φύσεως συµβουλές» της ιεύθυνσης ηµοσιονοµικών Υπηρεσιών του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (.Ν.Τ.)... 18 4.2.3. Συνέπειες κατάργησης των µειωµένων κατά 30% συντελεστών Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου... 22 4.2.3.1. Προσέγγιση µε την καµπύλη Laffer Επιπτώσεις στα δηµόσια έσοδα... 23 4.2.3.2. Προσέγγιση µε λοιπά στοιχεία Επιπτώσεις στους κατοίκους και στο τουριστικό προϊόν... 25 4.2.3.3. Κόστος διαβίωσης των κατοίκων των νησιών... 25 4.2.3.4. Τουριστικό προϊόν... 26 4.2.4. Συµπεράσµατα... 27 4.2.4.1. Γιατί υφίσταται το ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου... 28 4.2.4.2. Που οδηγεί ενδεχόµενη κατάργηση του ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου... 29 4.2.4.3. Πως θα αυξηθούν τα δηµόσια έσοδα σε µια περίοδο που αυτό καθίσταται επιτακτική ανάγκη... 34 Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ (Ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου) 1. Γενικά 1.1. Φορολογία και Συνταγµατικές Αρχές 1 Είναι γνωστό ότι οι φόροι συνυπάρχουν µε τους πολίτες από την αρχαιότητα και τους ακολουθούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι φόροι αποτελούν αναγκαστική συνεισφορά που επιβάλλεται από το κράτος χωρίς προσωπική αντιπαροχή διότι η αντιπαροχή έχει γενικότερο σκοπό διαµόρφωσης του οικονοµικού και κοινωνικού επιπέδου όλων των πολιτών. Όπως σε όλα σχεδόν τα κράτη έτσι και στη χώρα µας έχουν θεσπιστεί συνταγµατικές διατάξεις, µε τις οποίες αφενός ορίζεται η φορολογική υποχρέωση των πολιτών και αφετέρου ορίζονται οι αρχές µε βάση τις οποίες ασκείται η φορολογική εξουσία του κράτους. Ειδικότερα το Σύνταγµα της χώρας µας ορίζει : α) Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν αδιακρίτως στα δηµόσια βάρη σύµφωνα µε τις δυνάµεις τους. Από τη διάταξη αυτή απορρέει η αρχή της καθολικότητας του φόρου, µε την έννοια ότι ο φόρος πρέπει να επιβάλλεται σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις. Με τον όρο «αδιακρίτως» επιχειρείται η απαγόρευση θέσπισης αδικαιολόγητων εξαιρέσεων ή/και απαλλαγών από τη φορολογία και φυσικά η µεροληπτική εφαρµογή των φορολογικών νόµων. Επισηµαίνεται όµως ότι για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης θεσπίζονται ορισµένες δικαιολογηµένες απαλλαγές. Επίσης µε τη φράση «σύµφωνα µε τις δυνάµεις τους» ορίζεται η αρχή της φοροδοτικής ικανότητας, δηλαδή η συνεισφορά κάθε πολίτη ανάλογα µε το εισόδηµά του, το οποίο φορολογείται µε προοδευτική κλίµακα έτσι ώστε η φορολογική επιβάρυνση να είναι µικρότερη στα χαµηλά εισοδήµατα και φυσικά µεγαλύτερη όσο µεγαλώνει το εισόδηµα. Επισηµαίνεται ότι η αρχή της φοροδοτικής ικανότητας ισχύει µόνο στην άµεση φορολογία και όχι στην έµµεση διότι στην έµµεση η φορολογική επιβάρυνση είναι η ίδια, ανεξάρτητα από το εισόδηµα δηλαδή τη φοροδοτική ικανότητα του πολίτη. 3 β) Οι πολίτες της χώρας έχουν ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις, συνεπώς και στη φορολογία υπάρχει η βασική αρχή της φορολογικής ισότητας. Εφόσον οι πολίτες ζουν κάτω από τις ίδιες προσωπικές ή/και οικονοµικές ή/και κοινωνικές συνθήκες πρέπει να έχουν ίση φορολογική µεταχείριση χωρίς να επιτρέπονται διακρίσεις µεταξύ των φορολογουµένων πολιτών διότι οι 1 Γιώργος Α. Κοροµηλάς, Φορολογικό σύστηµα µε σεβασµό στις Συνταγµατικές αρχές, Εφηµερίδα ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 11.8.2012. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ διακρίσεις αυτές µπορούν να οδηγήσουν στη δηµιουργία κατηγορίας προνοµιούχων πολιτών. γ) Κανένας φόρος δεν µπορεί να επιβληθεί ή να εισπραχθεί χωρίς τυπικό νόµο, ο οποίος καθορίζει το υποκείµενο της φορολογίας και το εισόδηµα, το είδος της περιουσίας, τις δαπάνες και τις συναλλαγές ή τις κατηγορίες στις οποίες αναφέρεται ο φόρος. Η αρχή της νοµιµότητας της φορολογίας είναι βασική αρχή µε την έννοια ότι δεν επιτρέπεται να επιβληθεί και να εισπραχθεί οποιοσδήποτε φόρος χωρίς νόµο που να τον προβλέπει ρητά. δ) Οποιοσδήποτε φόρος ή οποιοδήποτε άλλο οικονοµικό βάρος δεν µπορεί να επιβληθεί µε νόµο αναδροµικής ισχύος, εκτεινόµενο πέραν του προηγούµενου της επιβολής του φόρου οικονοµικού έτους. Η αρχή αυτή, της µερικής απαγόρευσης της αναδροµικότητας του φόρου, διασφαλίζει τους πολίτες από τυχόν αυθαιρεσίες και είναι απόρροια ενός κράτους δικαίου. 4 ε) Το αντικείµενο της φορολογίας, ο φορολογικός συντελεστής, οι απαλλαγές και οι εξαιρέσεις από τη φορολογία δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο νοµοθετικής εξουσιοδότησης. Η αρχή αυτή, της βεβαιότητας του φόρου, απαιτεί τα βασικά στοιχεία κάθε φορολογίας να είναι σαφή και καθορισµένα στο νόµο, έτσι ώστε κάθε φορολογική επιβάρυνση να είναι εκ των προτέρων γνωστή σε όλους τους πολίτες και όχι να προκύπτει από αποφάσεις ή εγκυκλίους. Το υφιστάµενο φορολογικό σύστηµα, δυστυχώς, δεν έχει λάβει υπόψη του τις προαναφερόµενες αρχές µε αποτέλεσµα συνήθως να αιφνιδιάζει τους φορολογούµενους και να τους δηµιουργεί πρόσθετες φορολογικές επιβαρύνσεις θέτοντας πολλές φορές σε κίνδυνο τους οικογενειακούς και τους επιχειρηµατικούς προϋπολογισµούς. Επίσης δεν δηµιουργεί φορολογική συνείδηση στους πολίτες και δεν εµπεδώνει το απαραίτητο κλίµα εµπιστοσύνης µεταξύ φορολογούσας αρχής και φορολογούµενων ενώ αντίθετα ωθεί τους φορολογούµενους στην παραβατική συµπεριφορά. 1.2. Πολυνοµίας το ανάγνωσµα 2 «Η συνεχής µεταβολή των νόµων, ισοδυναµεί µε µη εφαρµογή των νόµων», Αριστοτέλης Όσοι κατά καιρούς έχουν ασχοληθεί µε το υφιστάµενο φορολογικό σύστηµα έχουν αναδείξει την αναγκαιότητα µιας ριζοσπαστικής φορολογικής µεταρρύθµισης. Το υφιστάµενο φορολογικό σύστηµα δεν µπορεί είναι 2 Γιώργος Α. Κοροµηλάς, Νόµοι φορολογικού περιεχοµένου των τελευταίων 30 µηνών. Συλλογή επιστηµονικών κειµένων, ιαστάσεις της επιχειρηµατικότητας, Ενθάρρυνση επιχειρηµατικών δράσεων, καινοτόµων εφαρµογών και µαθηµάτων επιλογής φοιτητών και σπουδαστών, Πάντειο Πανεπιστήµιο, Αθήνα 2013. Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ αποδοτικό διότι απλά είναι πολύπλοκο, δυσνόητο, ασταθές και κοινωνικά άδικο. εν είναι τυχαίο ότι από το Νοέµβριο του 2009 µέχρι και σήµερα έχουν ψηφιστεί 6 αµιγώς φορολογικοί νόµοι και 18 νόµοι µε πολλές φορολογικές διατάξεις, καθιστώντας το φορολογικό τοπίο της χώρας περισσότερο οµιχλώδες από οποιαδήποτε άλλη περίοδο. Πίνακας 1 : Αµιγώς φορολογικοί νόµοι α/α Νόµος Άρθρα 1 2 3 4 5 6 Ν. 3808/2009 (Φ.Ε.Κ. 227/Α /10.12.2009) Ν. 3814/2010 (Φ.Ε.Κ. 3/Α /12.1.2010) Ν. 3815/2010 (Φ.Ε.Κ. 5/Α /26.1.2010) Ν. 3842/2010 (Φ.Ε.Κ. 58/Α /23.4.2010) Ν. 3888/2010 (Φ.Ε.Κ. 175/Α /30.9.2010) Ν. 3943/2011 (Φ.Ε.Κ. 66/Α /31.3.2011) Αποφάσεις (Α.Υ.Ο.) Εγκύκλιοι (Ε..Υ.Ο.) 7 2 6 1 3 1 89 45 63 20 12 8 52 28 28 Σύνολο 177 85 103 Πηγή : Γιώργος Α. Κοροµηλάς. 5 Επισηµάνσεις α) Ο Ν. 3842/2010 δεν έχει ακόµη εφαρµοστεί στο σύνολό του διότι µέχρι και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραµµές (21.12.2012), δεν έχει εκδοθεί το σύνολο των αποφάσεων που προβλέπονται από τις διατάξεις του κατά συνέπεια και το σύνολο των σχετικών εγκυκλίων διαταγών. Οι σχετικές διατάξεις προβλέπουν την έκδοση 67 αποφάσεων και µέχρι τώρα έχουν εκδοθεί 45. β) Ορισµένες διατάξεις του Ν. 3842/2010 και του Ν. 3943/2011 δεν εφαρµόσθηκαν λόγω της τροποποίησης ή/και αντικατάστασής τους µε νεότερες διατάξεις. Ενδεικτικά αναφέρονται : β1) Άρθρο 13 του Ν. 3842/2010 µε τις διατάξεις του οποίου άλλαξε ο τρόπος φορολόγησης των κερδών των νοµικών προσώπων της παραγράφου 1 του άρθρου 101 του Ν. 2238/1994. Οι διατάξεις αυτές καταργήθηκαν, πριν ισχύσουν, µε τις διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 3943/2011 δηµιουργώντας αρκετά προβλήµατα στα νοµικά πρόσωπα αυτά. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ β2) Άρθρο 36 του Ν. 3943/2011 µε τις διατάξεις του οποίου προστέθηκε το άρθρο 70Α στο Ν. 2238/1994. Ειδικότερα το άρθρο 70Α καθιερώνει τη ιοικητική Επίλυση Φορολογικών ιαφορών από Επιτροπή στο Υπουργείο Οικονοµικών (Ε..Ε.Φ..) µε ισχύ από την 31.3.2011 (ηµεροµηνία δηµοσίευσης στο Φ.Ε.Κ. του Ν. 3943/2011). Η συγκεκριµένη επιτροπή άρχισε το έργο της από τον Ιούνιο του 2012 ήτοι 15 µήνες αργότερα, λόγω των επανειληµµένων τροποποιήσεων, µε αποτέλεσµα να έχουν συσσωρευτεί πολλές υποθέσεις. Οι τροποποιήσεις στις σχετικές διατάξεις έχουν γίνει µε τις διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 42 του Ν. 4024/2011, των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 4 του Ν. 4038/2012, της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Ν. 4051/2012 και της παραγράφου 7 του άρθρου 321 του Ν. 4072/2012. Επισηµαίνεται ότι µόνο για αυτό το θέµα έχουν εκδοθεί 4 αποφάσεις του Υπουργού Οικονοµικών και 2 Εγκύκλιοι ιαταγές. 6 Πίνακας 2 : Μη αµιγώς φορολογικοί νόµοι (µε πολλές φορολογικού περιεχοµένου διατάξεις) * α/α Νόµος Άρθρα Αποφάσεις Εγκύκλιοι 1 Ν. 3833/2010 1 (Φ.Ε.Κ. 40/Α /15.3.2010) (5) 2 Ν. 3845/2010 1 (Φ.Ε.Κ. 65/Α /6.5.2010) (4) 3 Ν. 3899/2010 2 (Φ.Ε.Κ. (4 και 5) 212/Α /17.12.2010) 4 Ν. 3900/2010 (Φ.Ε.Κ. 10 2 5 6 7 8 9 10 11 213/Α /17.12.2010) Ν. 3986/2011 (Φ.Ε.Κ. 152/Α /1.7.2011) Ν. 4002/2011 (Φ.Ε.Κ. 180/Α /22.8.2011) Ν. 4021/2011 (Φ.Ε.Κ. 218/Α /3.10.2011) Ν. 4024/2011 (Φ.Ε.Κ. 226/Α /27.10.2011) Ν. 4030/2011 (Φ.Ε.Κ. 249/Α /25.11.2011) Πράξη Νοµοθετικού Περιεχοµένου (Φ.Ε.Κ. 262/Α /16.12.2011) Ν. 4038/2012 (Φ.Ε.Κ. 14/Α /2.2.2012) 10 (27 έως 36) 4 (18 έως 21) 2 (47 παρ. 1 και 53) 3 (38, 42 παρ. 1 έως 6 και 53) 2 (43 και 44) 1 (5) 2 (3 και 4) 3 11 14 9 1 1 1 5 3 Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ α/α Νόµος Άρθρα Αποφάσεις Εγκύκλιοι 12 Ν. 4046/2012 1 (Φ.Ε.Κ. 28/Α /14.2.2012) (3) 13 Ν. 4047/2012 1 2 (Φ.Ε.Κ. 31/Α /23.3.2012) 14 Ν. 4051/2012 3 (Φ.Ε.Κ. 40/Α /29.2.2012) (4, 11 και 12) 15 Ν. 4055/2012 24 1 (Φ.Ε.Κ. 51/Α /12.3.2012) 16 Ν. 4072/2012 3 1 6 (Φ.Ε.Κ. 86/Α /11.4.2012) (320 έως 322) 17 Ν. 4075/2012 1 1 (Φ.Ε.Κ. 96/Α /11.4.2012) (62) 18 Ν. 4093/2012 (Φ.Ε.Κ. 222/Α /12.11.2012) 1 (Πρώτο) Σύνολο 72 26 36 Πηγή : Γιώργος Α. Κοροµηλάς. * εν έχει συµπεριληφθεί ο αναπτυξιακός Ν. 3908/2011 (Φ.Ε.Κ. 8/Α /1.2.2011) και η Πράξη Νοµοθετικού περιεχοµένου της 19.11.2012 που αφορά τις διατάξεις περί Κ.Φ.Α.Σ. του Ν. 4093/2012. 1 Πίνακας 3 : Σύνολο νόµων µε φορολογικό περιεχόµενο Αριθµός Νόµων Άρθρα Αποφάσεις Εγκύκλιοι 24 249 111 139 Πηγή : Γιώργος Α. Κοροµηλάς. 7 1.3. Συνταγµατική προστασία των ιδιαιτέρων συνθηκών των νησιωτικών περιοχών Ο κοινός νοµοθέτης και η ιοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαµβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, µεριµνώντας για την ανάπτυξή τους. 3 2. Φορολογία και ηµόσια έσοδα Στην ερώτηση «Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος έτσι ώστε να αυξηθούν τα ηµόσια έσοδα, άρα να µειωθούν τα ελλείµµατα και να γίνει διαχειρίσιµο το ηµόσιο χρέος;», θα µπορούσαν να δοθούν οι ακόλουθες δύο απαντήσεις : α) Με την αύξηση της φορολογίας Η αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων, πρακτική η οποία έχει ήδη υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια, δεν παράγει τα προσδοκώµενα αποτελέσµατα διότι παρά τη µεγάλη αύξηση της άµεσης και έµµεσης φορολογίας, τα 3 Σύνταγµα της Ελλάδας, παράγραφος 4 άρθρου 101. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ φορολογικά έσοδα δεν έχουν αυξηθεί στον αναµενόµενο βαθµό αλλά αντίθετα καταγράφουν πτωτική τάση. Η µείωση της ζήτησης, δηλαδή η µείωση των συναλλαγών που είναι αποτέλεσµα της ύφεσης, έχει οδηγήσει σε µικρότερη φορολογητέα ύλη άρα η πτωτική τάση των φορολογικών εσόδων έπρεπε να είναι αναµενόµενη. Η προσπάθεια αύξησης των εσόδων δεν µπορεί να γίνεται µε την αύξηση συντελεστών φορολογίας ή µε την επιβολή νέων φορολογικών επιβαρύνσεων βαπτιζοµένων ως ειδικών ή/και έκτακτων εισφορών και τελών, διότι το αποτέλεσµα αυτών των πρακτικών εντείνει την ύφεση και δηµιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Η αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων οδηγεί σε µείωση του εισοδήµατος των πολιτών που οδηγεί σε µείωση της κατανάλωσης και σε µαζικοποίηση των φαινοµένων παραβατικής συµπεριφοράς (φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή) άρα σε µείωση εσόδων που οδηγεί µε τη σειρά της σε νέες αυξήσεις των φορολογικών επιβαρύνσεων που οδηγούν µε τη σειρά τους σε περαιτέρω µείωση των εσόδων, άρα µεγαλύτερη ύφεση. β) Με τη µείωση της φορολογίας Η µείωση των συντελεστών στην άµεση και στην έµµεση φορολογία µπορεί να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα διότι : 8 α) Αυξάνει το διαθέσιµο εισόδηµα των καταναλωτών το οποίο διοχετεύεται στην κατανάλωση. β) Ενισχύει την επιχειρηµατική δραστηριότητα µε παράλληλη αύξηση του κύκλου εργασιών (Αύξηση φορολογικής βάσης). γ) Αναιρούν το κίνητρο µετανάστευσης επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων σε χώρες µε χαµηλότερη φορολογία. δ) Μειώνει τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή. Για να αυξηθούν τα έσοδα πρέπει να δοθεί η απαραίτητη ώθηση στην επένδυση και την κατανάλωση και αυτό µπορεί να γίνει µε τη µείωση των φορολογικών συντελεστών. Τα χαµηλά επίπεδα στα οποία κινείται η αγορά, πρωτοφανή για τα µέχρι πριν από δύο χρόνια δεδοµένα της χώρας µας, και η αυξηµένη φοροδιαφυγή συρρίκνωσαν τα έσοδα παρ όλες τις αυξήσεις στους συντελεστές. Ίσως ένας συνδυασµός πρακτικών όπως µείωση φορολογικών συντελεστών, ειδικά στο Φ.Π.Α., διαφανούς διαχείρισης των φορολογικών εσόδων επ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου θα βοηθήσει κατά κύριο λόγο στην καλλιέργεια της φορολογικής συνείδησης διότι θα αυξηθεί η εµπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος, εµπιστοσύνη που σήµερα είναι βαθύτατα κλονισµένη. Οι πρακτικές αυτές µπορούν να οδηγήσουν στο ζητούµενο, δηλαδή στην Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ επανεκκίνηση της αγοράς, στη µείωση της φοροδιαφυγής και κατά συνέπεια στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Επισήµανση : Η µείωση της φορολογίας πρέπει να είναι σε τέτοιο βαθµό έτσι ώστε η αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας να καταφέρει να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα. Επισηµαίνεται ότι, οι µειώσεις των φορολογικών συντελεστών που ακολούθησαν µετά την επικράτηση αυτής της άποψης στις Η.Π.Α. τη δεκαετία του 1980 (επί Προεδρίας Reagan) ήταν τόσο µεγάλες που η αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας δεν κατάφερε να υποκαταστήσει την απώλεια φόρων, µε αποτέλεσµα τα ελλείµµατα του Αµερικανικού κράτους να αυξηθούν εντυπωσιακά. Αυτό όµως δεν απορρίπτει την γενικότερη υπόθεση ότι µια µείωση των φορολογικών συντελεστών µπορεί, πράγµατι, να οδηγήσει στην αύξηση των φορολογικών εσόδων, ιδίως σε χώρες όπως η δική µας µε έντονο το πρόβληµα της φοροδιαφυγής και της γραφειοκρατίας. 4 2.1. Καµπύλη Laffer Σχέση φορολογικών συντελεστών και ηµοσίων εσόδων Η εύρεση του ιδανικού ύψους των φορολογικών συντελεστών, σε ότι αφορά την αύξηση των δηµοσίων εσόδων, µπορεί να γίνει (σε καθαρά θεωρητική προσέγγιση), µε τη χρήση της καµπύλης Laffer ( ιάγραµµα 1). ιάγραµµα 1 : Καµπύλη Laffer 9 ηµόσια έσοδα 0 α% 100 α% = Ιδανικός συντελεστής Η λογική του διαγράµµατος είναι απλή και στηρίζεται στις ακόλουθες δύο υποθέσεις : 4 Κέντρο Μελετών και Έρευνας Ε.Β.Ε.Α., Η φορολόγηση των επιχειρήσεων εν µέσω κρίσης, Αθήνα, Μάρτιος 2011, σελίδα 27. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ α) Αν ο φορολογικός συντελεστής είναι µηδενικός τότε και τα ηµόσια έσοδα θα είναι µηδενικά. β) Αν ο φορολογικός συντελεστής είναι 100% τα ηµόσια έσοδα θα είναι πάλι µηδενικά. Οι ανωτέρω δύο υποθέσεις στηρίζονται στο γεγονός ότι η καµπύλη των δηµοσίων εσόδων (καταγράφονται στον κάθετο άξονα) τέµνει τον οριζόντιο άξονα (καταγράφεται ο φορολογικός συντελεστής) στα σηµεία όπου ο φορολογικός συντελεστής ισούται αντίστοιχα µε 0% και 100%. Συνεπώς όταν ο φορολογικός συντελεστής είναι 0% ή 100% τότε τα δηµόσια έσοδα εκµηδενίζονται άρα το ερώτηµα που τίθεται είναι «ποιος φορολογικός συντελεστής µεγιστοποιεί τα δηµόσια έσοδα;». Η απάντηση, στο ιάγραµµα 1, είναι ο α%. Με δεδοµένα τα ανωτέρω τίθεται ίσως το πιο κρίσιµο ερώτηµα, ήτοι «Αν µειωθεί ο φορολογικός συντελεστής θα έχουµε αύξηση ή µείωση των δηµοσίων εσόδων;». 10 Για να απαντηθεί το ερώτηµα αυτό χρειάζεται να απαντηθεί ένα άλλο ερώτηµα, ήτοι «ο φορολογικός συντελεστής που ισχύει σήµερα είναι µικρότερος ή µεγαλύτερος του α%;». Αν η απάντηση είναι ότι ο ισχύων συντελεστής είναι µεγαλύτερος του α% τότε µια µείωσή του θα αυξήσει τα δηµόσια έσοδα διαφορετικά αν είναι µικρότερος ή ίσος του α% τότε η µείωσή του θα µειώσει τα δηµόσια έσοδα. Βέβαια για να ολοκληρωθεί η προσέγγιση θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι ο α% δεν µπορεί να εκτιµηθεί µε ακρίβεια συνεπώς δεν µπορεί να πει κανείς µε σιγουριά αν βρισκόµαστε, ανά φορολογικό αντικείµενο, δεξιά (µεγαλύτερος συντελεστής) ή αριστερά (µικρότερος συντελεστής) του σηµείου α% ειδικά σήµερα που βιώνουµε µια πρωτόγνωρη κατάσταση. 3. Έµµεση φορολόγηση 3.1. Γενικά Η έµµεση φορολόγηση επιβάλλεται οµοιόµορφα σε όλους τους πολίτες (καταναλωτές) ανεξάρτητα από το εισόδηµά τους. Αποτέλεσµα είναι να χαρακτηρίζεται ως η περισσότερο άδικη µορφή φορολόγησης σε σχέση µε την άµεση φορολόγηση άσχετα αν το βασικό επιχείρηµα, υπέρ της, είναι η ευκολία επιβολής της. 3.2. Φ.Π.Α. Ο κυριότερος έµµεσος φόρος στη χώρα µας είναι ο Φ.Π.Α. ο οποίος εισήχθη το 1987. Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Ο φόρος αυτός αποτελεί κύρια πηγή εσόδων από την έµµεση φορολογία και η συµµετοχή του στα έσοδα του κράτους έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και έφθασε το 7% του Α.Ε.Π. το 2010 από 6,8% το 2000, ωστόσο µε πολύ σηµαντικές διακυµάνσεις κατά την περίοδο αυτή. Στο ιάγραµµα 2 που ακολουθεί απεικονίζονται τα έσοδα από το Φ.Π.Α. ως ποσοστό του Α.Ε.Π. για τα έτη 2000 έως και 2010. Αξιοσηµείωτο είναι ότι οι υψηλότερες τιµές καταγράφονται τα έτη 2002 (7,4%) και 2007 (7,3%). Κάποιες µελέτες 5 συνδέουν την αύξηση αυτή για το µεν 2002 µε την επίσηµη αλλαγή του νοµίσµατος από ραχµή σε Ευρώ και για το δε 2007 µε την καταγραφή υψηλών ρυθµών ανάπτυξης της οικονοµίας. ιάγραµµα 2 : Έσοδα από ΦΠΑ ως ποσοστό Α.Ε.Π. ετών 2000 έως 2010 11 Πηγή : ΕΛ.ΣΤΑΤ., Ιδία επεξεργασία 3.2.1. Συντελεστές Φ.Π.Α. στην Ελλάδα Πίνακας 4 : Συντελεστές Φ.Π.Α. ιαχρονική αναπροσαρµογή Περίοδος Συντελεστές * Κανονικός Μειωµένος Υπερµειωµένος Έως 31.3.2005 18% 8% 4% Από 1.4.2005 Έως 14.3.2010 19% 9% 4,5% Σχετικές διατάξεις Άρθρο 21 Ν. 2859/2000 Άρθρο 12 Ν. 3336/2005 5 Κ.Ε.Π.Ε, Παράγραφος µε τίτλο το φορολογικό καθεστώς στην Ελλάδα, µε έµφαση σε θέµατα Φ.Π.Α., µελέτης που συνυποβλήθηκε µε την Αιτιολογική Έκθεση της Πρότασης Νόµου «Φορολογικά κίνητρα ενίσχυσης ηλεκτρονικών συναλλαγών, ρυθµίσεις για τη διασφάλιση απόδοσης του Φ.Π.Α. και άλλες», Αθήνα, Μάρτιος 2012. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ Περίοδος Από 15.3.2010 Έως 30.6.2010 Από 1.7.2010 Έως 31.12.2010 Συντελεστές * Κανονικός Μειωµένος Υπερµειωµένος 21% 10% 5% 23% 11% 5,5% Από 1.1.2011 23% 13% 6,5% Πηγή : Ίδια επεξεργασία Σχετικές διατάξεις Άρθρο 12 Ν. 3833/2010 Άρθρο 4 Ν. 3845/2010 Άρθρο 4 Ν. 3899/2010 * Για τα νησιά του Αιγαίου (νοµοί Λέσβου, Χίου, Σάµου, ωδεκανήσου, Κυκλάδων και τα νησιά Θάσο, Σαµοθράκη, Βόρειες Σποράδες και Σκύρο), οι ανωτέρω συντελεστές µειώνονται κατά 30%. 3.2.2. Έσοδα από το Φ.Π.Α. της τετραετίας 2008-2011 Ο Φ.Π.Α. αποτελεί κατά µέσο όρο το 59,2% των έµµεσων φόρων κατά την περίοδο 2008 2011. 12 Πίνακας 5 : Έσοδα από Φ.Π.Α. ετών 2008 έως 2011 (σε τρέχουσες τιµές) Έτος 2008 2009 2010 2011 * ιάστηµα Φ.Π.Α. Σύνολο έµµεσων φόρων Φ.Π.Α. ως προς έµµεσους φόρους (Ποσά σε εκατοµµύρια ευρώ) Α Τρίµηνο 4.327 6.563 65,9% Β Τρίµηνο 4.864 7.997 60,8% Γ Τρίµηνο 4.557 7.508 60,7% Τρίµηνο 4.496 8.154 55,1% Σύνολο 18.244 30.222 60,37% Α Τρίµηνο 4.430 7.511 59,0% Β Τρίµηνο 3.843 6.271 61,1% Γ Τρίµηνο 4.159 6.752 61,6% Τρίµηνο 4.149 7.757 53,6% Σύνολο 16.582 28.291 58,62% Α Τρίµηνο 4.334 7.938 54,6% Β Τρίµηνο 4.057 6.868 59,1% Γ Τρίµηνο 4.392 7.246 60.6% Τρίµηνο 4.591 8.990 51,1% Σύνολο 17.374 31.042 55,97% Α Τρίµηνο 4.539 7.063 64,3% Β Τρίµηνο 3.993 6.531 61,1% Γ Τρίµηνο Τρίµηνο Σύνολο ** 17.361 30.219 57,45 Μέσος όρος 59,20% Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Πηγή : Κ.Ε.Π.Ε. Ίδια επεξεργασία * Προσωρινά µεγέθη ** Μεσοπρόθεσµο Πλαίσιο ηµοσιονοµικής Στρατηγικής 2012-2015 3.2.3. Αποδοτικότητα είσπραξης Φ.Π.Α. Σύµφωνα µε µελέτη του Ο.Ο.Σ.Α., 6 η Ελλάδα δεν εισπράττει περίπου το 30% του οφειλόµενου Φ.Π.Α., όταν, σύµφωνα µε την ίδια µελέτη, ο µέσος όρος της Ε.Ε. είναι περίπου 12%. Ο Πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει την αποδοτικότητα της χώρας στην είσπραξη του Φ.Π.Α. σε σχέση µε άλλες χώρες µέλη του Ο.Ο.Σ.Α. 7 Παρατηρείται ότι παραµένει χαµηλή (0,51) σε σχέση µε τον µέσο όρο (0,71), ενώ παρουσιάζει τη δεύτερη χαµηλότερη αποδοτικότητα συγκριτικά µε τις άλλες χώρες. Πίνακας 6 : Αποδοτικότητα είσπραξης Φ.Π.Α. - (VAT tax efficiency) Χώρα Φ.Π.Α. προς Ιδιωτική Κατανάλωση * Συντελεστής Φ.Π.Α. Αποδοτικότητα Φ.Π.Α. ** Αυστρία 14,79 20,00 0,74 Βέλγιο 13,45 21,00 0,64 Καναδάς 4,80 5,00 0,96 Τσεχία 14,20 19,00 0,75 Φινλανδία 16,27 22,00 0,74 Γαλλία 12,27 19,60 0,63 Γερµανία 12,48 19,00 0,66 Ελλάδα 9,74 19,00 0,51 0,45 ** Ουγγαρία 14,28 20,00 0,71 Ιρλανδία 13,94 21,00 0,66 Ιταλία 10,09 20,00 0,50 Ιαπωνία 4,27 5,00 0,85 Κορέα 7,80 10,00 0,78 Ολλανδία 15,96 19,00 0,84 Πολωνία 12,77 22,00 0,58 Πορτογαλία 12,55 21,00 0,60 Ισπανία 9,04 16,00 0,57 Σουηδία 19,77 25,00 0,79 Ελβετία 6,58 7,60 0,87 Ηνωµένο Βασίλειο 9,92 17,50 0,57 Μέσος Όρος (εκτός Ελλάδας) 11,85 17,35 0,71 * Έσοδα Φ.Π.Α. προς Ιδιωτική Κατανάλωση ** 0,45 για το έτος 2011 13 6 OECD, 2011. 7 Στοιχεία του έτους 2008. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ ** ( είκτης Εσόδων από Φ.Π.Α. προς Ιδιωτική Κατανάλωση) / Συντ. Φ.Π.Α. Πηγή : O.E.C.D. Economic Surveys: Greece, 2011 Προσοχή : Η φορολογική αποδοτικότητα του Φ.Π.Α., (VAT tax efficiency), µειώθηκε από το 0,51% για το 2008, το 0,50% για το 2009 και το 0,48 για το 2010 στο 0,45% για το 2011. Πρέπει να επισηµανθεί ότι σύµφωνα µε την ίδια µελέτη «αν η Ελλάδα µπορούσε να εισπράξει τον Φ.Π.Α., τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και τον φόρο εισοδήµατος νοµικών προσώπων µε την ίδια αποδοτικότητα όπως άλλες χώρες του Ο.Ο.Σ.Α., αυτό θα αύξανε τα φορολογικά της έσοδα κατά περίπου 4,75% του Α.Ε.Π. ετησίως». 8 Σχετική εκτίµηση στον Πίνακα 7 που ακολουθεί. 14 Πίνακας 7 : Εκτίµηση απώλειας εσόδων ετών 2008 2012 λόγω χαµηλής αποδοτικότητας είσπραξης (Ποσά σε εκατοµµύρια ευρώ) 2008 2009 2010 2011 2012 *** Α.Ε.Π. * 232.920 231.642 227.318 215.088 194.003 Α.Ε.Π. ** 233.198 231.081 222.151 208.532 Έσοδα *** 11.063 11.003 10.797 10.217 9.593 Συνολική εκτιµώµενη απώλεια 52,673 δις ευρώ * Ελληνική Στατιστική Αρχή, ελτίο Τύπου της 23.4.2012 ** Ελληνική Στατιστική Αρχή, ελτίο Τύπου της 5.10.2012 *** Μεσοπρόθεσµο Πρόγραµµα ηµοσιονοµικής Στρατηγικής, Ίδια επεξεργασία **** Εκτίµηση, ίδια επεξεργασία (Με τα δεδοµένα της έκθεσης του Ο.Ο.Σ.Α.) Επισηµάνσεις 9 α) Εάν η Ελλάδα διατηρούσε το 2011 την αποδοτικότητα συλλογής Φ.Π.Α. του 2008 (0,51), µε τους τρέχοντες συντελεστές Φ.Π.Α. θα είχε επιπλέον ετήσιες εισπράξεις Φ.Π.Α. ύψους περίπου 2,3 δισ. ευρώ ή 1,1% του Α.Ε.Π. β) Εάν ήταν εφικτό να επιτύχει η Ελλάδα το 2011 τη µέση αποδοτικότητα των χωρών του Ο.Ο.Σ.Α. (πλην Ελλάδος - 0,71), τότε θα είχε υψηλότερες ετήσιες εισπράξεις Φ.Π.Α. ύψους περίπου 9,8 δισ. ευρώ ή 4,6% του Α.Ε.Π. Επισηµαίνεται ότι ο Ευρωβουλευτής κ. Κωνσταντίνος Πουπάκης κατέθεσε ερώτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε θέµα «Αποδοτικότητα συλλογής εσόδων από Φ.Π.Α. στην Ελλάδα.». 10 Η ερώτηση και η σχετική απάντηση έχουν ως εξής : 8 OECD, 2011, σελίδα 85. 9 Τράπεζα της Ελλάδος, Νοµισµατική Πολιτική 2011-2012, Μάρτιος 2012, σελίδα 91. 10 http://www.europarl.europa.eu/sides/getdoc.do?pubref=-//ep//text+wq+e-2012-003063+0+doc+xml+v0//el - (Τελευταία πρόσβαση 7.1.2013 ώρα 19:32). Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Ερώτηση «Σύµφωνα µε την πρόσφατα δηµοσιοποιηµένη «Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νοµισµατική Πολιτική 2011-2012», η φορολογική αποδοτικότητα του Φ.Π.Α. (VAT tax efficiency) µειώθηκε από το 0.51% για το 2008 (Έκθεση του Ο.Ο.Σ.Α.) στο 0.45% για το 2011. Η πτώση αυτή του δείκτη αποδοτικότητας στη συλλογή εσόδων από Φ.Π.Α. συνεπάγεται µειωµένες εισπράξεις για το ηµόσιο σε µια περίοδο που έχει ουσιαστικά εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων πολιτών. Ως βασικοί παράγοντες της εν λόγω εξέλιξης αναφέρονται η ανεπάρκεια του φοροεισπρακτικού-φοροελεγκτικού µηχανισµού καθώς και η εκτεταµένη φοροδιαφυγή. Σηµαντική διαφοροποίηση στο φορολογικό καθεστώς µεταξύ του 2008 και του 2011 αποτελούν και οι αυξήσεις των συντελεστών Φ.Π.Α. το 2010 από το 19% στο 23% και από το 9% στο 13%. Με δεδοµένη και την γενικότερη οικονοµική παραδοχή για ευθεία διασύνδεση της φοροδιαφυγής µε τις διακυµάνσεις των φορολογικών συντελεστών (ειδικότερα στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει αξιόπιστος φοροελεγκτικός µηχανισµός), ερωτάται η Επιτροπή : α) Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και ως µέλος της Τρόικα, επεξεργάζεται ή πρόκειται να επεξεργαστεί ένα σχέδιο αποκλιµάκωσης των συντελεστών Φ.Π.Α. που ενδέχεται να ενισχύσει σηµαντικά τα δηµόσια έσοδα (µέσω της αύξησης της αποδοτικότητας συλλογής εσόδων από Φ.Π.Α.) ανακουφίζοντας παράλληλα την αγορά και την πραγµατική οικονοµία; β) ιαθέτει στατιστικά στοιχεία για τα ποσοστά αποδοτικότητα της συλλογής εσόδων από Φ.Π.Α. στα κράτη µέλη και τη διακύµανσή τους ανάλογα µε την εξέλιξη των τιµών του Φ.Π.Α.; γ) Προτίθεται να προωθήσει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών µεταξύ των κρατών µελών σε θέµατα που σχετίζονται µε την αποτελεσµατικότητα των φοροελεγκτικών και φοροεισπρακτικών µηχανισµών;». 15 Απάντηση (11 Μαΐου 2012, E-003063/201 κ. Šemeta εξ ονόµατος της Επιτροπής) «Η φορολογική µεταρρύθµιση αποτελεί µέρος των συζητήσεων µεταξύ της Τρόικας και της ελληνικής κυβέρνησης το τελευταίο έτος. Η µεταρρύθµιση έχει ως στόχο να κάνει το φορολογικό σύστηµα πιο φιλικό προς την ανάπτυξη και την απασχόληση. Στόχος της µεταρρύθµισης είναι η απλούστευση του φορολογικού συστήµατος, η εξάλειψη των απαλλαγών και των προτιµησιακών καθεστώτων περιλαµβανοµένης και της διεύρυνσης των βάσεων, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η σταδιακή µείωση των φορολογικών συντελεστών καθώς θα αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση δεσµεύτηκε να µη µειώσει το σχετικό φορολογικό βάρος από τους έµµεσους φόρους, καθώς αυτοί οι φόροι προκαλούν λιγότερες οικονοµικές στρεβλώσεις συγκριτικά µε τους άµεσους φόρους ή τις κοινωνικές εισφορές. Το Αξιότιµο Μέλος του Κοινοβουλίου καλείται να συµβουλευτεί το τµήµα 2 παράγραφος 3 (φορολογική πολιτική) του ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ Μνηµονίου Συνεννόησης που έχει συνάψει η Ελλάδα µε την Επιτροπή (εξ ονόµατος των κρατών µελών της ευρωζώνης). Με βάση τα ανωτέρω, δεν υπάρχουν στοιχεία σύµφωνα µε τα οποία η µείωση των συντελεστών Φ.Π.Α. στην Ελλάδα και µόνο θα µπορούσε να αυξήσει τα δηµόσια έσοδα. Η Επιτροπή δεν είναι επί του παρόντος σε θέση να παρέχει στατιστικά δεδοµένα για την αποδοτικότητα συλλογής εσόδων από Φ.Π.Α. στα κράτη µέλη και την εξέλιξή τους ανάλογα µε τις µεταβολές των τιµών του Φ.Π.Α. Προς το παρόν, η Επιτροπή µαζί µε τα κράτη µέλη και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ( ΝΤ) παρέχει τεχνική στήριξη στην Ελλάδα στον τοµέα της φορολογικής διοίκησης. Στόχος είναι η δηµιουργία αποτελεσµατικότερης φορολογικής διοίκησης, κυρίως στον τοµέα της είσπραξης εσόδων από Φ.Π.Α. Η στήριξη αυτή παρέχεται στο πλαίσιο του προγράµµατος Fiscalis 2007-2013. Το εν λόγω πρόγραµµα διευκολύνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σε θέµατα φορολογικής διοίκησης µεταξύ διεθνών εµπειρογνωµόνων από διάφορα κράτη µέλη, σε συνδυασµό µε τη συνεργασία µεταξύ των φορολογικών υπαλλήλων µε στόχο την εφαρµογή βέλτιστων πρακτικών ώστε να ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες του κάθε κράτους µέλους.». 4. Ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου 4.1. Γενικά 16 Για τα νησιά των νοµών ωδεκανήσου, Σάµου, Χίου, Λέσβου, Κυκλάδων και για τα νησιά του Αιγαίου Βόρειες Σποράδες, Σκύρο, Θάσο, Σαµοθράκη οι συντελεστές που εφαρµόζονται είναι µειωµένοι κατά 30% (Πίνακας 8). Οι µειωµένοι συντελεστές Φ.Π.Α. εφαρµόζονται σε αγαθά, µε εξαίρεση τα καπνοβιοµηχανία προϊόντα και τα µεταφορικά µέσα, εφ όσον αυτά : α) Βρίσκονται στα νησιά αυτά και παραδίδονται από υποκείµενο στο φόρο που είναι εγκαταστηµένος στα νησιά αυτά, ή β) πωλούνται µε προορισµό τα νησιά αυτά από υποκείµενο στο φόρο, εγκαταστηµένο σε οποιοδήποτε µέρος του εσωτερικού της χώρας, προς αγοραστή υποκείµενο ή προς µη υποκείµενο στο φόρο νοµικό πρόσωπο, εγκαταστηµένο στα νησιά αυτά, ή γ) αποστέλλονται ή µεταφέρονται προς υποκείµενο στο φόρο ή προς µη υποκείµενο στο φόρο νοµικό πρόσωπο που είναι εγκαταστηµένο στα νησιά αυτά, στα πλαίσια της ενδοκοινοτικής απόκτησης αγαθών, ή δ) εισάγονται στα νησιά αυτά. Όσον αφορά στην παροχή υπηρεσιών, οι µειωµένοι συντελεστές Φ.Π.Α. ισχύουν, εφ όσον πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες δύο προϋποθέσεις : Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ α) Οι υπηρεσίες παρέχονται από υποκειµένους στο φόρο που έχουν την εγκατάστασή τους στις εν λόγω νησιωτικές περιοχές. Στην έννοια της εγκατάστασης περιλαµβάνεται η ύπαρξη της έδρας ή του κεντρικού ή υποκαταστήµατος που λειτουργεί µόνιµα και όχι ευκαιριακά, από τα οποία πραγµατοποιείται η παροχή των υπηρεσιών. β) Η εκτέλεση των υπηρεσιών ολοκληρώνεται υλικά εντός των περιοχών αυτών. Πίνακας 8 : Συντελεστές Φ.Π.Α. νησιών Αιγαίου ιαχρονική αναπροσαρµογή Περίοδος Συντελεστές * Κανονικός Μειωµένος Υπερµειωµένος Έως 31.3.2005 13% 6% 3% Από 1.4.2005 Έως 14.3.2010 Από 15.3.2010 Έως 30.6.2010 Από 1.7.2010 Έως 31.12.2010 13% 6% 3% 15% 7% 4% 16% 8% 4% Από 1.1.2011 16% 9% 5% Πηγή : Ίδια επεξεργασία Σχετικές διατάξεις Άρθρο 21 Ν. 2859/2000 Άρθρο 12 Ν. 3336/2005 Άρθρο 12 Ν. 3833/2010 Άρθρο 4 Ν. 3845/2010 Άρθρο 4 Ν. 3899/2010 17 Το ειδικό αυτό καθεστώς θεσµοθετήθηκε µε τη Συνθήκη προσχώρησης της Χώρας µας στην Ε.Ο.Κ. το 1981 και διατηρήθηκε και µετά τη λειτουργία της Εσωτερικής Αγοράς µε την εφαρµογή της Οδηγίας 92/77/Ε.Ο.Κ. (µετά από διαπραγµατεύσεις) και ενσωµατώθηκε τελικά στην Οδηγία για το Φ.Π.Α. (Οδηγία 2006/112/ΕΚ, άρθρο 120), η οποία κωδικοποίησε όλη τη σχετική νοµοθεσία. 4.2. Κατάργηση µειωµένων συντελεστών 4.2.1. Γενικά Στις εκθέσεις του.ν.τ. (Πίνακας 9), µεταξύ των άλλων θεµάτων, προτείνεται η κατάργηση των µειωµένων συντελεστών Φ.Π.Α. για τα νησιά του Αιγαίου. Πίνακας 9 : Εκθέσεις.Ν.Τ. - (I.M.F. Country Report) Οκτώβριος 2011 εκέµβριος 2011 Μάιος 2012 Σελίδες 46 48 (Ζητά την κατάργηση του καθεστώτος) Σελίδα 17 (Γενική αναφορά σε προνοµιακά καθεστώτα) Σελίδα 110 (Ζητά εκ νέου την κατάργηση) Πηγή : International Monetary Fund - Ίδια επεξεργασία ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ Κύριο επιχείρηµα των εισηγητών της κατάργησης του ειδικού καθεστώτος είναι ότι το «προνοµιακό» αυτό καθεστώς που απολαµβάνουν τα νησιά του Αιγαίου δηµιουργεί κίνητρο για «φορολογικό αρµπιτράζ» και αποτελεί «φαινόµενο ασυνήθιστης κατάχρησης». Επισηµαίνεται ότι, το τεχνικό κλιµάκιο του.ν.τ. συµπεραίνει ότι, ένα τέτοιο καθεστώς δεν παράγει ένα καλά στοχευµένο όφελος, οπότε και κρίνεται σκόπιµη η κατάργησή του, µε στόχο τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και κατ' επέκταση της αύξησης των φορολογικών εσόδων. 4.2.2. Επισηµάνσεις της έκθεσης µε περιεχόµενο «Τεχνικής φύσεως συµβουλές» της ιεύθυνσης ηµοσιονοµικών Υπηρεσιών του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (.Ν.Τ.) Στην έκθεση µε περιεχόµενο «Τεχνικής φύσεως συµβουλές» της ιεύθυνσης ηµοσιονοµικών Υπηρεσιών του ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (.Ν.Τ.) η οποία έχει συνταχθεί τον Οκτώβριο του 2012, 11 σε ότι αφορά την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου, αναφέρονται τα ακόλουθα : α) ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ, σελίδα 10, πίνακας 1 µε τίτλο «Ιεράρχηση των βασικών µέτρων φορολογικής πολιτικής» : 18 Μέτρο Κατάργηση του µειωµένου Φ.Π.Α. που ισχύει για τα νησιά του Αιγαίου Επισήµανση : Α = Άµεσα µέχρι το Νοέµβριο του 2011 Προτεραιότητα Έσοδα (εκατ. ) Α 130 Παρατήρηση Στην ιεράρχηση των βασικών µέτρων φορολογικής πολιτικής το µέτρο «Κατάργηση του µειωµένου Φ.Π.Α. που ισχύει για τα νησιά του Αιγαίου» έχει προτεραιότητα Α και εκτιµώµενο µέγεθος εσόδων 130.000.000,00 ευρώ. β) ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ, σελίδα 14, Φ.Π.Α. : «Σε βραχυπρόθεσµη βάση η Ελλάδα θα έπρεπε να καταργήσει το µειωµένο κατά 30% συντελεστή Φ.Π.Α. που ισχύει στα νησιά του Αιγαίου, καθώς συνιστά επιχορήγηση µε ανεπαρκή στόχευση. Επίσης θα πρέπει να αρθεί ο υπερµειωµένος συντελεστής 6,5%. Τα µέτρα αυτά θα µπορούσαν να καλύψουν ένα ικανό ποσοστό 0,4 τοις εκατό του Α.Ε.Π., αν και τα πραγµατικά έσοδα 11 ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, Ελλάς ιασφάλιση εσόδων και ενθάρρυνση της Ανάπτυξης, Οκτώβριος 2011. Συντάκτες της έκθεσης είναι οι κ.κ. Victoria Perry, Aqib Aslam, Ruud de Mooij, Thornton Matheson και Geerten Michielse. Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ ενδέχεται να είναι χαµηλότερα ανάλογα µε την ελαστικότητα ζήτησης για τα αντίστοιχα προϊόντα.». Παρατήρηση Το καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου χαρακτηρίζεται επιχορήγηση µε ανεπαρκή στόχευση, ενώ παράλληλα το τεχνικό κλιµάκιο του.ν.τ. αποδέχεται ότι τα πραγµατικά έσοδα ενδέχεται να είναι χαµηλότερα. γ) Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Β. Υφιστάµενη κατάσταση, σελίδα 19 : «Μια σειρά από σηµαντικές αλλαγές στους συντελεστές και στη διάρθρωση υιοθετήθηκαν ήδη το 2010 και το 2011. Ορισµένες από αυτές, κυρίως οι αυξήσεις των Ε.Φ.Κ., έφεραν την προσδοκώµενη βελτίωση στα έσοδα, άλλες όµως, µεταξύ των οποίων η αύξηση του ανώτατου συντελεστή Φ.Π.Α. σε 23%, ενώ αποτέλεσαν θετικά βήµατα διέψευσαν τις προσδοκίες.». Παρατήρηση Το τεχνικό κλιµάκιο του.ν.τ. αποδέχεται ότι η αύξηση του ανώτατου συντελεστή Φ.Π.Α. σε 23% διέψευσε τις προσδοκίες για βελτίωση των εσόδων. δ) ΙΙ. ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Α. Τα περιθώρια αύξησης των εσόδων, σελίδα 25 : 19 «Εάν ο συντελεστής Φ.Π.Α. 23% αντικατόπτριζε την κορυφή της καµπύλης Laffer, τότε η ελαστικότητα της βάσης του Φ.Π.Α., δηλαδή το ποσοστό µεταβολής του συντελεστή κατά µία ποσοστιαία µονάδα, θα έπρεπε να είναι 4,3. Αυτή η παράµετρος θα αποτύπωνε περισσότερες αλλαγές συµπεριφοράς ως επακόλουθο του υψηλότερου συντελεστή, όπως η υποκατάσταση µε σχόλη και κατ οίκον παραγωγή καθώς και µια µεγάλη λίστα φαινοµένων απάτης µε Φ.Π.Α. και διάβρωσης, συµπεριλαµβανόµενης της απόκρυψης πωλήσεων, της µη απόδοσης φόρου κ.λπ.». Παρατήρηση Το τεχνικό κλιµάκιο του.ν.τ., χρησιµοποιώντας της καµπύλη Laffer, αποδέχεται ότι επακόλουθο αύξησης συντελεστών οδηγεί σε φορολογική παραβατική συµπεριφορά. δ) ΙΙΙ. ΦΟΡΟΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Β. Μειωµένοι συντελεστές Φ.Π.Α. για τα νησιά του Αιγαίου, σελίδα 48 : «Η εφαρµογή διαφορετικών συντελεστών Φ.Π.Α. σε διαφορετικές περιφέρειες της χώρας αποτελεί κίνητρο για φορολογικό αρµπιτράζ. Παραδείγµατος χάριν, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ κάτοικοι της ηπειρώτικης χώρας που είναι ιδιοκτήτες µικρής επιχείρησης εποχικού χαρακτήρα όπως π.χ. ενός ξενώνα σε νησί, θα µπορούσαν να κάνουν χρήση του ευνοϊκού καθεστώτος για την αγορά αγαθών µε υπερµειωµένο συντελεστή από την ηπειρωτική χώρα. Οι αρχές υποστηρίζουν πως τέτοια φαινόµενα καταχρήσεων είναι ασυνήθιστα δεδοµένου του ύψους των εσόδων που αντλούνται από τα νησιά του Αιγαίου : οι εισπράξεις Φ.Π.Α. σε αυτά ανέρχονται σε µόλις 200.000.000,00 ευρώ, περίπου 2% των εσόδων του Φ.Π.Α. έναντι µεριδίου 6% του εγχώριου εισοδήµατος της περιοχής. Εντούτοις, εφόσον το καθεστώς αυτό συµβάλλει στην πολυπλοκότητα και παρέχει τη δυνατότητα αρµπιτράζ χωρίς να παράγει ένα καλά στοχευµένο όφελος, κρίνεται σκόπιµη η βραχυπρόθεσµη κατάργησή του. Με βάση τα στοιχεία από τις εισπράξεις Φ..Π.Α. ανά περιφέρεια για το 2010, τα έσοδα από το µέτρο αυτό θα ήταν περιορισµένα, 90.000.000,00 ευρώ περίπου. Πάντως, οι συνολικές εισπράξεις Φ.Π.Α. που αναφέρονται στα στοιχεία αυτά ανέρχονται σε 11,8 δισεκατοµµύρια, ενώ τα επίσηµα στατιστικά στοιχεία εσόδων τοποθετούν τις εισπράξεις Φ.Π.Α. για το 2010 στα 17,4 δισεκατοµµύρια. Βάσει αυτών των διογκωµένων εισπράξεων από τα νησιά του Αιγαίου προκύπτει ένα εκτιµώµενο αποτέλεσµα από την κατάργηση µείωσης του Φ.Π.Α. της τάξεως των 130.000.000,00 ευρώ.». Παρατηρήσεις 20 i) Η αναφορά σε φορολογικό αρµπιτράζ είναι γενικόλογη και δεν στοιχειοθετείται από τα παρατιθέµενα στοιχεία ή το ατυχές παράδειγµα που χρησιµοποιείται (Κάτοικοι της ηπειρώτικης χώρας που είναι ιδιοκτήτες µικρής επιχείρησης εποχικού χαρακτήρα όπως π.χ. ενός ξενώνα σε νησί, θα µπορούσαν να κάνουν χρήση του ευνοϊκού καθεστώτος για την αγορά αγαθών µε υπερµειωµένο συντελεστή από την ηπειρωτική χώρα.). ii) Οµολογείται ότι, βάσει των επισήµων στοιχείων για τις εισπράξεις από το Φ.Π.Α., στα νησιά του Αιγαίου οι εισπράξεις δεν υπερβαίνουν το ποσό των 200.000.000,00 ευρώ ήτοι ποσοστό 2% των εσόδων του Φ.Π.Α. έναντι, κατά τους συντάκτες της έκθεσης, µεριδίου 6% του εγχώριου εισοδήµατος της περιοχής όταν σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ετών 2008 και 2009) που παρατίθενται στον Πίνακα 10 το µερίδιο του εγχώριου εισοδήµατος δεν υπερβαίνει το 4,8%. 12 Πέραν των ανωτέρω πρέπει να επισηµανθεί ότι, το ποσοστό των εσόδων Φ.Π.Α. ύψους 200.000.000,00 ευρώ σε συνολικές εισπράξεις ύψους 11,8 δισεκατοµµυρίων ευρώ ανέρχεται σε 1,69% και σε συνολικές εισπράξεις ύψους 17,4 δισεκατοµµυρίων ευρώ ανέρχεται σε 1,15% και όχι σε ποσοστό 2% που αναφέρει η εν λόγω έκθεση. 12 Πληροφορίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση : http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye/bucket/a0703/pressreleases/a0703_se L48_DT_AN_00_2009_01_P_GR.pdf, (Τελευταία πρόσβαση 8.1.2013 ώρα 15:01). Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ Πίνακας 10 : Συµµετοχή των περιφερειών στο σχηµατισµό του Α.Ε.Π. των ετών 2008 και 2009 Συµµετοχή στο σύνολο του Α.Ε.Π. Περιφέρεια της χώρας 2008 2009 Αν. Μακεδονία & Θράκη 3,8% 3,9% Κεντρική Μακεδονία 15,0% 15,0% υτική Μακεδονία 2,3% 2,3% Θεσσαλία 5,4% 5,5% Ήπειρος 2,5% 2,5% Ιόνια νησιά 2,0% 2,0% υτική Ελλάς 5,1% 5,1% Στερεά Ελλάδα 5,3% 5,3% Πελοπόννησος 4,7% 4,7% Αττική 43,6% 43,4% Βόρειο Αιγαίο 1,5% 1,5% Νότιο Αιγαίο 3,3% 3,3% Κρήτη 5,4% 5,4% Σύνολο Χώρας 100,0% 100,0% Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή - Ίδια επεξεργασία ιάγραµµα 3 : Συµµετοχή των περιφερειών στο σχηµατισµό του Α.Ε.Π. του έτους 2009 21 Βόρειο Αιγαίο 1,5% Νότιο Αιγαίο 3,3% Κρήτη 5,4% Αν. Μακεδονία & Θράκη 3,9% Κεντρική Μακεδονία 15,0% Δυτική Μακεδονία 2,3% Θεσσαλία 5,5% Αττική 43,4% Ήπειρος 2,5% Ιόνια νησιά 2,0% Δυτική Ελλάς 5,1% Πελοπόννησος 4,7% Στερεά Ελλάδα 5,3% Πηγή : Ελληνική Στατιστική Αρχή - Ίδια επεξεργασία Αξίζει επίσης να επισηµανθεί ότι, στην υποσηµείωση 26 στη σελίδα 48 της έκθεσης αυτής αναφέρεται «Τα στελέχη των φορολογικών αρχών ανέφεραν µια ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ ακόµα πιο υψηλή ενδοϋπηρεσιακή εκτίµηση για το µέτρο αυτό σε τάξη µεγέθους 250.000.000,00 ευρώ, αλλά το κλιµάκιο δε έλαβε στοιχεία προκειµένου να επαληθεύσει την εκτίµηση αυτή.». ηλαδή οι υπηρεσιακοί παράγοντες ή/και οι σύµβουλοι του Υπουργείου οικονοµικών εκτιµούν ότι η απόδοση από την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου θα ανέλθει στα 250.000.000,00 ευρώ όταν τα συνολικά έσοδα µε τους µειωµένους συντελεστές δεν ξεπερνούν τα 200.000.000,00 ευρώ και αυτά µε τα στοιχεία του έτους 2010 που είναι διαθέσιµα!!! 13 iii) Οµολογείται επίσης ότι, τα έσοδα από το µέτρο αυτό θα ήταν περιορισµένα, και θα ανέλθουν στο ποσό των 90.000.000,00 ευρώ περίπου, εκτίµηση η οποία γίνεται µε απλή αναγωγή των εισπράξεων ύψους 200.000.000,00 ευρώ µε τους µειωµένους κατά 30% συντελεστές, σε εισπράξεις ύψους 290.000.000,00 ευρώ µε τους κανονικούς συντελεστές Όταν ο συντελεστής εφαρµόζεται µειωµένος κατά 30% ο αντίστοιχος συντελεστής για την εµπειρική αναγωγή των εσόδων σε έσοδα κανονικού συντελεστή είναι περίπου 43,5%, παρατηρούµε όµως ότι η προσέγγιση αυτή έγινε µε αναγωγή των εσόδων Φ.Π.Α. ύψους 200.000.000,00 ευρώ µε συντελεστή 45%). 22 iv) Εξάγεται το συµπέρασµα, βάσει των διογκωµένων εισπράξεων από τα νησιά του Αιγαίου, ότι το δηµοσιονοµικό όφελος από την κατάργηση των µειωµένων συντελεστών θα ανέλθει στο ποσό των 130.000.000,00 ευρώ. Χρησιµοποιείται συντελεστής προσαύξησης περίπου 47,46% ο οποίος εφαρµόζεται στην πρόβλεψη των 90.000.000,00 ευρώ και προκύπτει από τη διαφορά 5,6 δις ευρώ (17,4 δις µείον 11,8 δις ευρώ) των συνολικών εισπράξεων Φ.Π.Α. και των στατιστικών στοιχείων για εισπράξεις Φ.Π.Α. του έτους 2010. Πίνακας 11 : Εκτιµώµενο από το.ν.τ. δηµοσιονοµικό αποτέλεσµα λόγω κατάργησης του καθεστώτος Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου Εκτίµηση τεχνικού κλιµακίου ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (.Ν.Τ.) Εκτίµηση παραγόντων Υπουργείου Προσέγγιση Α Προσέγγιση Β Οικονοµικών 90.000.000,00 130.000.000,00 250.000.000,00 Πηγή : International Monetary Fund - Ίδια επεξεργασία 4.2.3. Συνέπειες κατάργησης των µειωµένων κατά 30% συντελεστών Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου 13 Τα στοιχεία, βάσει των οποίων έγινε η εκτίµηση αυτή, αναζητήθηκαν από την Επιστηµονική Επιτροπή του Ι.Ο.Φο.Μ. αλλά δεν κατέστη δυνατή η απόκτησή τους. Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ 4.2.3.1. Προσέγγιση µε την καµπύλη Laffer Επιπτώσεις στα δηµόσια έσοδα Αν δεχτούµε, µετά την τελευταία αναπροσαρµογή των συντελεστών, ότι οι ισχύοντες συντελεστές Φ.Π.Α. είναι αυτοί, που σύµφωνα µε το νοµοθέτη, υιοθετήθηκαν µε στόχο τη µεγιστοποίηση των δηµοσίων εσόδων (α%), θα πρέπει να δεχτούµε επίσης ότι οποιαδήποτε µείωση ή αύξηση αυτών οδηγεί σε µείωση των δηµοσίων εσόδων. Ειδικά δε σε ότι αφορά τα νησιά του Αιγαίου θεωρούµε ότι οι µειωµένοι κατά 30% συντελεστές είναι αυτοί που ταυτίζονται µε το σηµείο (α%), συνεπώς η αύξηση αυτών απεικονίζεται στο σηµείο (β%). ιάγραµµα 3 : Καµπύλη Laffer- Συντελεστές Φ.Π.Α. νησιών Αιγαίου Έσοδα Φ.Π.Α. 23 0 α% β% 100 α% = Ισχύοντες µειωµένοι συντελεστές β% = Κανονικοί συντελεστές Παρατηρούµε ότι η µετακίνηση στο σηµείο (β%) οδηγεί σε µείωση των δηµοσίων εσόδων, δηλαδή σε αντίθετο αποτέλεσµα από αυτό που προσδοκάται από τους εµπνευστές της πρότασης για την κατάργηση των µειωµένων κατά 30% συντελεστών στα νησιά του Αιγαίου. A. Αδυναµίες προσέγγισης 14 Πριν προβούµε σε οριστικές εκτιµήσεις για την σχέση αύξησης των συντελεστών και διαµόρφωσης των εσόδων από το Φ.Π.Α., είναι σηµαντικό να σταθούµε στις αδυναµίες που, αναπόφευκτα, χαρακτηρίζουν κάθε θεωρητική προσέγγιση όπως αυτή εδώ. Έστω οι εξής δύο προτάσεις : 14 Κέντρο Μελετών και Έρευνας Ε.Β.Ε.Α., Η φορολόγηση των επιχειρήσεων εν µέσω κρίσης, Αθήνα, Μάρτιος 2011, σελίδες 28 και 29. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ 1 η Εάν οι συντελεστές Φ.Π.Α. ήταν 23%, 13% και 6,5% αντί για 16%, 9% και 5% που είναι σήµερα, τα δηµόσια έσοδα θα ήταν χ% µεγαλύτερα. 2 η Εάν οι συντελεστές Φ.Π.Α. αυξηθούν στο 23%, 13% και 6,5% από 16%, 9% και 5% που είναι σήµερα, τα δηµόσια έσοδα θα αυξηθούν κατά χ%. Οι δύο αυτές προτάσεις µοιάζουν. Όµως δεν είναι ούτε κατά διάνοια ταυτόσηµες. Η 1 η αφορά το ποια θα ήταν τα έσοδα αν είχαµε υψηλότερους συντελεστές ενώ η 2 η αναφέρεται στο πόσο θα αυξηθούν τα έσοδα αν αυξηθούν οι συντελεστές. Η 1 η πρόταση είναι στατική ενώ η 2 η είναι δυναµική. Ακόµα κι αν είµαστε σίγουροι ότι η 1 η είναι αληθινή αυτό δεν σηµαίνει ότι η 2 η στέκει. Συνεπώς, η καµπύλη Laffer µετακινείται η ίδια κάθε φορά που αλλάζει το φορολογικό καθεστώς, κάτι που καθιστά αρκετά δύσκολη την πρόβλεψη ως προς το ύψος των δηµόσιων εσόδων για κάθε αλλαγή των συντελεστών. B. ηµοσιονοµικό αποτέλεσµα από την κατάργηση του ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου Τίθεται το ερώτηµα αν η κατάργηση του καθεστώτος Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου θα αυξήσει ή θα µειώσει τα δηµόσια έσοδα και σε ποιο ύψος; 24 Η απάντηση στο ερώτηµα είναι, πάντα σύµφωνα µε την προσέγγιση που επιχειρείται µε την καµπύλη Laffer, ότι επειδή στην περίπτωση των νησιών του Αιγαίου οι συντελεστές Φ.Π.Α. δεν ήταν ποτέ οι ίδιοι µε την υπόλοιπη χώρα, δεν µπορούµε να έχουµε και την αντίστοιχη εικόνα για τα προσδοκώµενα έσοδα. Τα δεδοµένα που είναι διαθέσιµα για τα νησιά του Αιγαίου οδηγούν σε µια κατά προσέγγιση εµπειρική εκτίµηση, µε σηµαντικό περιθώριο σφάλµατος, σηµείων της καµπύλης Laffer τα οποία αντιστοιχούν σε συντελεστές Φ.Π.Α. που δεν είχαν επιβληθεί ποτέ. Επισηµαίνεται επίσης ότι, σύµφωνα µε το παράρτηµα Ι, της έκθεσης του τεχνικού κλιµακίου του.ν.τ. 15 τα έσοδα αρχίζουν να µειώνονται όσο αυξάνεται ο συντελεστής διότι οι υψηλότεροι φορολογικοί συντελεστές προκαλούν αντιδράσεις συµπεριφοράς οι οποίες διαβρώνουν τη φορολογική βάση. Όσο αυξάνεται ο συντελεστής, µεγαλώνει η απώλεια εσόδων λόγω αυτής της διάβρωσης της φορολογικής βάσης. Στην κορυφή της καµπύλης Laffer, τα έσοδα από τον υψηλότερο φορολογικό συντελεστή επί της υφιστάµενης φορολογικής βάσης αντισταθµίζονται ακριβώς από την απώλεια 15 Παράρτηµα Ι. Η καµπύλη Laffer, Σελίδα 91. Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ εσόδων λόγω διάβρωσης της βάσης µε αποτέλεσµα τα οριακά έσοδα να είναι µηδέν. Όµως παρά τις θεωρητικές αδυναµίες και εµπειρικές δυσκολίες εκτίµησης της καµπύλης Laffer, η βασική ιδέα είναι χρήσιµη στην προσπάθεια να προσδιορίσουµε τη σχέση συντελεστών και δηµόσιων εσόδων, ιδιαίτερα σε µια οικονοµία η οποία κάθε µέρα που περνάει βυθίζεται ακόµα πιο βαθιά στην ύφεση, χωρίς ακόµα ορατά σηµάδια ανάκαµψης. 16 4.2.3.2. Προσέγγιση µε λοιπά στοιχεία Επιπτώσεις στους κατοίκους και στο τουριστικό προϊόν Σε περίπτωση που καταργηθούν οι µειωµένοι συντελεστές του Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου οι επιπτώσεις σε επίπεδο τοπικών οικονοµιών και κατά συνέπεια και στην οικονοµία της χώρας αναµένεται να είναι άσχηµες, διότι θα αυξηθεί το κόστος διαβίωσης των κατοίκων, οι τοπικές οικονοµίες θα µπουν σε ακόµη µεγαλύτερη ύφεση από αυτή που καταγράφεται στην υπόλοιπη χώρα και φυσικά, ως κατεξοχήν τουριστικοί προορισµοί για την πλειοψηφία αυτών, θα χαθεί η ανταγωνιστικότητα τους τη στιγµή που το ζητούµενο είναι η αύξηση της. Στόχος του Υπουργείου Οικονοµικών είναι η µεγιστοποίηση των εσόδων, µεγιστοποίηση η οποία δεν σηµαίνει αντίστοιχη µεγιστοποίηση της ευηµερίας. Όπως αναφέρεται στην προηγούµενη παράγραφο οι βέλτιστοι συντελεστές Φ.Π.Α. δεν µπορεί κανείς να ισχυρισθεί µε ασφάλεια ότι βρίσκονται δεξιά της κορυφής της καµπύλης Laffer διότι µια αύξηση αυτών έχει µικρό αποτέλεσµα στα έσοδα αυξάνοντας δραµατικά την οριακή επιβάρυνση της φορολογίας, ενώ αντίθετα µια οριακή µείωση αυτών αναµένεται να µην έχει αρνητική επίδραση στα έσοδα και θα ελαττώσει την οριακή επιβάρυνση της φορολογίας µε τελικό αποτέλεσµα τη βελτίωση της ευηµερίας. 25 4.2.3.3. Κόστος διαβίωσης των κατοίκων των νησιών Σε ότι αφορά το κόστος µεταφοράς αγαθών, το οποίο είναι ήδη πολύ υψηλό, σε περίπτωση που καταργηθούν οι µειωµένοι συντελεστές αναµένεται αύξηση στις τιµές, ειδικά στα είδη πρώτης ανάγκης, σε ποσοστό πάνω από 4,5% σε σχέση µε την υπόλοιπη χώρα. Τα ποσοστό αυτό προκύπτει από αναγωγή των ποσών της µηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών για αγαθά και υπηρεσίες βάσει των στοιχείων του επόµενου Πίνακα 11. Πίνακας 12 : Κατανοµή µηνιαίας δαπάνης νοικοκυριών για αγαθά και υπηρεσίες 16 Κέντρο Μελετών και Έρευνας Ε.Β.Ε.Α., Η φορολόγηση των επιχειρήσεων εν µέσω κρίσης, Αθήνα, Μάρτιος 2011, σελίδες 28 και 29. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ Αγαθά και υπηρεσίες Ποσοστό Είδη διατροφής 17,3% Οινοπνευµατώδη ποτά και καπνός 3,3% Είδη ένδυσης και υπόδησης 7,9% Στέγαση 11,2% ιαρκή αγαθά 6,7% Υγεία 6,5% Μεταφορές 13,3% Επικοινωνίες 4,3% Αναψυχή και πολιτισµός 4,9% Εκπαίδευση 3,2% Ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια 11,00% ιάφορα αγαθά και υπηρεσίες 10,3% Σύνολο 100% Πηγή : Έρευνα οικογενειακών προϋπολογισµών 2009, Ελληνική Στατιστική Αρχή Ίδια επεξεργασία 4.2.3.4. Τουριστικό προϊόν 26 Οι συνέπειες ενδεχόµενης κατάργησης των µειωµένων κατά 30% συντελεστών Φ.Π.Α. στα νησιά του Αιγαίου θα είναι καταστροφικές για τον τουριστικό κλάδο. Ο τουρισµός, παρ όλη την ύφεση, είναι ο κλάδος που µέχρι σήµερα λειτουργεί αποδοτικά προσφέροντας ένα σηµαντικό κοµµάτι στα δηµόσια έσοδα. Το τουριστικό προϊόν αναµένεται να γίνει πιο ακριβό µε αποτέλεσµα τη συρρίκνωση του τζίρου των τουριστικών επιχειρήσεων µε ότι αυτό συνεπάγεται (αύξηση ανεργίας κ.λπ.). Παράλληλα θα ευνοηθούν οι ανταγωνιστικές, σε ότι αφορά τον τουρισµό, χώρες όπως κατά κύριο λόγο η Τουρκία, η Ιταλία, η Ισπανία, κ.λπ. Πίνακας 13 : Συντελεστές Φ.Π.Α. για τουριστικές υπηρεσίες (ξενοδοχεία) σε ανταγωνιστικές της Ελλάδας χώρες Χώρα Κανονικός συντελεστής Συντελεστής Φ.Π.Α. Φ.Π.Α. για ξενοδοχεία Ελλάδα 23% 6,5% Τουρκία 18% 8% Κύπρος 15% 8% Βουλγαρία 20% 9% Ρουµανία 24% 9% Ιταλία 20% 10% Μάλτα 18% 7% Ισπανία 18% 8% Πορτογαλία 23% 6% Πηγή : Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ίδια επεξεργασία Ι.Ο.Φο.Μ.

ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Φ.Π.Α. ΝΗΣΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ 4.2.4. Συµπεράσµατα Για τα νησιά του Αιγαίου το ειδικό αυτό καθεστώς δεν αποτελεί, όπως πολλές φορές τίθεται από το.ν.τ. κάποιο ιδιαίτερο προνόµιο αλλά αντίθετα αποτελεί αντιστάθµισµα για τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήµατα που απορρέουν από τη νησιωτικότητα. Εξ άλλου, όπως προκύπτει και από τον επόµενο Πίνακα Νο 14 και άλλες χώρες για κάποιες περιοχές έχουν καθιερώσει µειωµένους συντελεστές. Πίνακας 14 : Συντελεστές Φ.Π.Α. στα 27 κράτη µέλη της Ε.Ε. Χώρα Μειωµένος Συντελεστής Φ.Π.Α. % Κανονικός συντελεστής Φ.Π.Α. % Βέλγιο 6 / 12 21 Βουλγαρία 9 20 Τσεχία 14 20 ανία 25 Γερµανία 7 19 Εσθονία 9 20 Ελλάδα 6,5 / 13 23 Ισπανία 4 / 8 18 Γαλλία 5,5 / 7 19,6 Ιρλανδία 4,8 / 9 / 13,5 23 Ιταλία 4 / 10 21 Κύπρος 5 / 8 17 Λετονία 12 21 Λιθουανία 5 / 9 21 Λουξεµβούργο 3 / 6 / 12 15 Ουγγαρία 5 / 18 27 Μάλτα 5 / 7 18 Ολλανδία 6 19 Εξαιρέσεις Ειδικά καθεστώτα Εκτός Φ.Π.Α.: Heligoland, Büsingen Ειδικοί Μειωµένοι συντελεστές στα νησιά του Αιγαίου (16%, 9%, 5%) Εκτός Φ.Π.Α.: Canary Islands, Ceuta, Melilla Ειδικοί Μειωµένοι συντελεστές σε Κορσική και στα Γαλλικά Υπερπόντια εδάφη (DOM - Guadeloupe, Martinique, Guyane και Réunion) (2,10% και 8,5%) Εκτός Φ.Π.Α. Livigno, Campione d Italia, Lake Lugano (Ιταλικά νερά) 27 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΜΕΛΕΤΗ - ΕΚΘΕΣΗ Χώρα Μειωµένος Συντελεστής Φ.Π.Α. % Κανονικός συντελεστής Φ.Π.Α. % Αυστρία 10 20 Πολωνία 5 / 8 23 Εξαιρέσεις Ειδικά καθεστώτα 19% σε Jungholz και Mittelberg Πορτογαλία 6 / 13 23 Ειδικοί Μειωµένοι συντελεστές σε Azores και Madeira (5%, 12% και 22%) Ρουµανία 5 / 9 24 Σλοβενία 8,5 20 Σλοβακία 10 20 Φινλανδία 9 / 13 23 Εκτός Φ.Π.Α.: Νησιά Aland Σουηδία 6 / 12 25 Ηνωµένο Βασίλειο 5 20 Πηγή : European Commission, VAT Rates Applied in the Member States of the European Union, 1.7.2012 Ίδια επεξεργασία 28 Μέχρι σήµερα, κανένα κράτος - µέλος δεν έχει απεµπολήσει δικαίωµα ευνοϊκών ρυθµίσεων στον τοµέα του Φ.Π.Α. ιδιαίτερα µάλιστα όταν αυτό έχει παραχωρηθεί µέσω των Συνθηκών Προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 17 4.2.4.1. Γιατί υφίσταται το ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου Το ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α. των νησιών του Αιγαίου υφίσταται διότι : α) Αποτελεί ένα σηµαντικό αντισταθµιστικό µέτρο απέναντι στα µειονεκτήµατα που δηµιουργεί η εδαφική ασυνέχεια. α1) Ύπαρξη µικρών και ευαίσθητων οικονοµιών κλίµακας, α2) Αυξηµένο κόστος µεταφοράς εµπορευµάτων και παροχής υπηρεσιών. β) Ενισχύει την ανταγωνιστικότητα του νησιωτικού τουριστικού προϊόντος. γ) Συνιστά λόγο µείζονος εθνικής σηµασίας και παράγοντα εθνικής κυριαρχίας, διότι αποτελεί κρίσιµο εργαλείο τόσο για την οικονοµική ανάπτυξη των νησιών, όσο και για την παραµονή των κατοίκων στα νησιά. 17 Και άλλα κράτη - µέλη έχουν ζητήσει επέκταση της εφαρµογής του δικαιώµατος αυτού, αίτηµα που συνήθως αντιµετωπίζεται αρνητικά και τελικά απορρίπτεται. Ι.Ο.Φο.Μ.