Εισήγηση του Προέδρου της Ενωσης Δήμων Κύπρου, κ. Ανδρέα Χρίστου, στο συνέδριο του ΠΑΣΥΞΕ, την Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου 2010 στις 10.00 π.μ. στο ξενοδοχείο Hilton Park «Η συμβολή των Τοπικών Αρχών στην τουριστική ανάκαμψη Πολύ επίκαιρο το θέμα της συζήτησης που αφορά το μέλλον του τουρισμού μας και συγχαίρω τον ΠΑΣΥΞΕ για την πρωτοβουλία του, ευχαριστώντας ταυτόχρονα και για την πρόσκληση. Η συνεργασία του δημόσιου τομέα στην περίπτωση μας των Τοπικών Αρχών με τον ιδιωτικό τομέα είναι από καιρό αδήριτη ανάγκη, τα δε πάμπολλα επιτυχή παραδείγματα διεθνώς, υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα και καταδεικνύουν ότι μάλλον εμείς στην Κύπρο μείναμε πίσω. Και μείναμε πίσω με ευθύνη όλων, των Κυβερνήσεων, των Τοπικών Αρχών και των επιχειρηματιών. Οπου δοκιμάστηκε αυτή η συνεργασία είχαμε σχεδόν μόνο θετικά αποτελέσματα, τα οποία όμως δεν ήταν ικανά να υπερνικήσουν την επιφυλακτικότητα και το συντηρητισμό που δυστυχώς μας διακρίνει. Στη Λεμεσό, εδώ και δεκαπέντε χρόνια εργάζεται και εξυπηρετεί θαυμάσια το κοινό, πολυόροφος δημοτικός χώρος στάθμευσης 330 θέσεων που κτίστηκε και τυγχάνει 1
διαχείρισης με τη μέθοδο του ΒΟΤ. Η γη ανήκει στο Δήμο, το έργο έγινε από ιδιώτη επιχειρηματία, ο οποίος θα το δουλέψει για είκοσι πέντε συνολικά χρόνια. Παρά το αυταπόδεικτο του συμφέροντος και των δυο μερών, αλλά και των δημοτών, μόλις τώρα προχωρούμε με δυο άλλα έργα με τη μέθοδο του ΒΟΤ νεανικό μπαράκι και καφετέρια στον υδατόπυργο Λεμεσού και υπόγειο χώρο στάθμευσης 350 οχημάτων στην οδό Ανδρέα Θεμιστοκλέους. Αναμφίβολα φωτεινό παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία για τη Μαρίνα Λεμεσού, η οποία όμως πέρασε από χίλια μύρια κύματα για να καταλήξει εδώ που είμαστε. Δεν είναι μυστικό ότι ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας ελαύνονται εκ πρώτης όψεως από διαφορετικά κίνητρα στο να αναζητήσουν και να επινοήσουν μηχανισμούς συνεργασίας. Ο δημόσιος τομέας αποζητεί τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των δημοτών, ενώ ο ιδιωτικός τομέας κατατείνει σε κερδοφόρες επενδύσεις. Ο δημόσιος τομέας ενδιαφέρεται για αύξηση της απασχόλησης, για προστασία του περιβάλλοντος που αποτελεί κύριο πλουτοπαραγωγικό πόρο του τουρισμού και για χρήση πόρων του δημοσίου για υποστήριξη του τουριστικού τομέα έναντι άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο ιδιωτικός τομέας φυσιολογικά προσβλέπει στο κατάλληλο περιβάλλον για αποδοτικές επενδύσεις. 2
Παρά ταύτα η ζωή απέδειξε ότι οι επιτυχημένες συνεργασίες μπορούν να δώσουν άμεσα και έμμεσα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά επιπλέον κοινωνικά και ακόμα περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Η σημασία των κοινωνικών και περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων, όχι μόνο για σκοπούς δημόσιου, αλλά και ιδιωτικού συμφέροντος, έχει γίνει πλέον κατανοητή και από τον ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα η λειτουργία μιας μονάδας είναι πολύ πιο αποδοτική αν είναι ευνοϊκά αποδεκτή από την τοπική κοινωνία, από τον τοπικό Δήμο ή εάν το εν γένει περιβάλλον είναι φροντισμένο και υπάρχουν ευρείες δυνατότητες αναψυχής στην περιοχή που επιτρέπουν μάλιστα και χρέωση ψηλότερων τιμών. Με λίγα λόγια, ο δημόσιος και ιδιωτικός τομέας είναι «καταδικασμένοι» να συνεργάζονται και όσο πιο έγκαιρα το αντιληφθούμε και κινηθούμε δραστήρια, τόσο το καλύτερο. Ερευνα που έγινε σε είκοσι τρεις διαφορετικούς προορισμούς σε πέντε χώρες απέδειξε ότι οι περιοχές με τη μεγαλύτερη και πλέον επιτυχημένη τουριστική ανάπτυξη ήταν αυτές που είχαν ανεπτυγμένες και αποδοτικές μορφές συνεργασίες δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και όχι αυτές που είχαν τις καλύτερες φυσικές ομορφιές ή το πλέον διαφοροποιημένο προϊόν. 3
Τα κυρίαρχα θέματα συνεργασίας των δυο τομέων σε μια χώρα όπως τη δική μας, νομίζω ότι είναι: - Επανατοποθέτηση (repositioning) σε σχέση με τον ανταγωνισμό παλαιό και νέο. - Δημιουργία προστιθέμενης αξίας στο βασικό τουριστικό προϊον. - Βελτίωση της αποδοτικότητας των ενεργειών προώθησης και marketing. - Εντοπισμός και υλοποίηση επενδυτικών ευκαιριών, περιλαμβανομένων και των επενδύσεων υποδομής. Τα πεδία συνεργασίας μπορεί να είναι πολλά: - Ερευνα και προγραμματισμός - Χρηματοδότηση και επένδυση - Ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων - Ανάπτυξη υποδομών - Ανάπτυξη κοινοτήτων / περιοχών - Προστασία περιβάλλοντος - Πολιτισμός και προστασία κληρονομιάς - Ασφάλεια και προστασία - Εκπαίδευση και επιμόρφωση - Marketing και διαφήμιση - Τεχνολογικές καινοτομίες Εχουμε προαναφέρει μερικά παραδείγματα συνεργασίας στην Κύπρο μεταξύ του δημόσιου τομέα (Κράτους και Τοπικών Αρχών) και του ιδιωτικού τομέα που αφορούσαν την πόλη μας, τη Λεμεσό. Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε 4
σε καμιά περίπτωση τη συνεργασία για τα δυο αεροδρόμια (Λάρνακας και Πάφου), τη συνεργασία του ΚΟΤ με ιδιοκτήτες αγροτουριστικών καταλυμάτων που αναφέρεται και σε διεθνή βιβλιογραφία σαν ένα καλό παράδειγμα και ασφαλώς την ευρεία συνεργασία Τοπικών Αρχών, ΚΟΤ, Εμπορικών Επιμελητηρίων και άλλων «παικτών» στον τουριστικό τομέα, στη θεσμοθετημένη δημιουργία και λειτουργία των Εταιρειών τουριστικής ανάπτυξης και προβολής. Θεωρώ λοιπόν ότι ήλθε η ώρα για μια πιο αποφασιστική κίνηση όλων προς τα μπρος, λαμβάνοντας υπόψη ότι η κουλτούρα της συνεργασίας και συνέργειας ήδη υπάρχει. Λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες, το θεσμικό πλαίσιο και τις εμπειρίες των Τοπικών Αρχών, καταγράφω τομείς κοινής δράσης - Δημιουργία θεματικών πάρκων (η Τοπική Αρχή παραχωρεί τη γη ή διευκολύνει διαφορετικά τους επενδυτές). - Θαλάσσια πάρκα: Παρότι είμαστε νησί, έχουμε μείνει πολύ πίσω (εδώ απαιτείται η συμμετοχή και της Κυβέρνησης). - Περαιτέρω αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων και σημαντικών κτιρίων, με πολιτιστικές, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. 5
- Δημιουργία νέων χώρων αναψυχής, ψυχαγωγίας και άσκησης χώρων ορεινού ναυτικού και θαλάσσιου αθλητισμού. - Φιλοξενία Mega events (με δημιουργία νέας ή αξιοποίηση υφιστάμενης υποδομής) - Πληρέστερη αξιοποίηση ή και συνδιοργάνωση και αναβάθμιση των γνωστών, παραδοσιακών γιορτών στην κάθε πόλη και περιοχή, με δυνατότητα προσέλκυσης ειδικού τουρισμού (Καρναβάλι). - Περισσότερες εκδηλώσεις για να χαρεί και να γνωρίσει ο τουρίστας την ατμόσφαιρα, τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του τόπου. - Βελτίωση των ιστορικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών δεδομένων, πχ δημιουργία περισσότερων μουσείων, ρύθμιση ωρών λειτουργίας κλπ. - Συνεργασία για να ανεβάσουμε την αίσθηση του χώρου, να βελτιώσουμε την αξία του προορισμού. - Συνεργασία για να ελαχιστοποιήσουμε τις ενοχλήσεις, να μειώσουμε τα πιθανά προβλήματα, τη δυσφορία του επισκέπτη (πχ ρύθμιση των τιμών για τις διευκολύνσεις στις παραλίες). 6
- Περαιτέρω νοικοκύρεμα των πόλεων και των κοινοτήτων μας, καθαριότητα, εμφάνιση των δημόσιων χώρων, τάξη, ευπρέπεια, ευγένεια και περισσότερη εκδήλωση της φιλοξενίας μας (παράδειγμα τελετή υποδοχής των αφικνούμενων επισκεπτών με κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι της Λεμεσού). Τα ταξίδια και ο τουρισμός είναι πιθανόν ο πιο γοργά αναπτυσσόμενος τομέας της βιομηχανίας στον κόσμο και όλες οι ενδείξεις, παρά τα πρόσφατα προβλήματα, δείχνουν ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται. Και παρά το ενδιαφέρον όλων ουσιαστικά των χωρών του κόσμου για να πάρουν μερίδιο από το παραγόμενο εισόδημα, τα εκατομμύρια των ανθρώπων από όλες τις γωνιές του κόσμου που αναμένεται να ενδιαφερθούν να ταξιδέψουν, προοιωνίζει λαμπρό το μέλλον του τουρισμού. Η απουσία προσεκτικού προγραμματισμού, περιλαμβανομένης της αλόγιστης και ανεξέλεγκτης ανάπτυξης τουριστικών διευκολύνσεων και η κακή διαχείριση των φυσικών πόρων, μπορεί να απειλήσει την ανάπτυξη του τουρισμού. Πρακτικές μη αειφόρου ανάπτυξης καταστρέφουν τα ελκυστικά στοιχεία που πουλούν και τα οποία είναι οι τοπικές παραδόσεις, η πολιτιστική κληρονομιά, το φυσικό περιβάλλον. Όπως τονίζουν οι ειδικοί, ο τουριστικός ανταγωνισμός διαμορφώνεται στους τοπικούς προορισμούς και όχι απλά σε εθνικό επίπεδο. Δεν υπάρχουν πλέον λιγότερο 7
ανταγωνιστικές τουριστικές χώρες, υπάρχουν χώρες με περισσότερο ή λιγότερο ανταγωνιστικούς τουριστικούς προορισμούς. Ο δημόσιος τομέας, οι Τοπικές Αρχές πρέπει - Να έχουν όραμα για τον τουρισμό. - Να διαμορφώσουν κατάλληλο περιβάλλον, γι αυτόν και να στηρίξουν μια λογικά αναμενόμενη κερδοφορία του ιδιωτικού τομέα. - Να διασφαλίσουν την ανάπτυξη της υποδομής. - Να στηρίξουν την ιδιωτική επιχειρηματικότητα. Ο ιδιωτικός τομέας πρέπει: - Να αντιλαμβάνεται τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές ευαισθησίες των Τοπικών Αρχών. - Να συμβάλει στην διαφύλαξη των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς και την προστασία του περιβάλλοντος και να ηγηθεί της προσπάθειας για ανάδειξη της προτεραιότητας για βιώσιμη ανάπτυξη. - Να εμπλέξει τις τοπικές κοινωνίες στην τουριστική ανάπτυξη και να εξασφαλίσει ότι απολαμβάνουν το μερίδιο τους των ωφελημάτων. Ολοκληρώνω με δυο εκτιμήσεις που νομίζω είναι καθολικές: 8
Οι Τοπικές Αρχές δεν μπορούν απλά να ενδιαφέρονται για την ποιότητα της ζωής των πολιτών τους. Οφείλουν να ενδιαφερθούν πιο δραστήρια για την ανάπτυξη της οικονομίας τους, την αύξηση της απασχόλησης, άρα και των εισοδημάτων τους και του βιοτικού επιπέδου των πολιτών τους. Ο τουρισμός θα συνεχίζει να αναπτύσσεται και να ανθίζει ανεξαρτήτως των επί μέρους και κατά καιρούς προβλημάτων του, προσφέροντας οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Πρέπει όλοι να προσέξουμε ιδιαίτερα τις απειλές και τους κινδύνους από αυτή την ανάπτυξη στα φυσικά οικοσυστήματα, στις τοπικές κοινωνίες και στις προσδοκίες των τουριστών μας. Το θέμα του περιβάλλοντος στην ευρεία του έννοια έχει γίνει κεντρικό θέμα ανησυχίας και ενδιαφέροντος σε όλο τον κόσμο και συνεχώς περισσότεροι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται για την ανάγκη προστασίας του. Οι τουρίστες αποκτούν συνεχώς και περισσότερες ταξιδιωτικές εμπειρίες, ολοένα και περισσότερο αναζητούν πρωτόγνωρους προορισμούς και μοναδικές αυθεντικές πολιτιστικές εμπειρίες. Όλα αυτά και πολλά άλλα μόνο η στενή και ειλικρινής συνεργασία των Τοπικών Αρχών με τον ιδιωτικό τομέα 9
μπορεί να προσφέρει. Ας μην αφήσουμε άλλο χρόνο να χαθεί. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρό για όλους. ΑΧΡ/ΠΠ 10