ΕΝΤΥΠΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΔΕΣΜΗΣ 2008

ΕΝΤΥΠΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΔΕΣΜΗΣ 2008 Η Ενδιάμεση Έκθεση, υποβάλλεται σε δύο αντίγραφα, μέχρι και δύο μήνες μετά τη συμπλήρωση της μισής διάρκειας του χρόνου υλοποίησης του Έργου. Η Ενδιάμεση Έκθεση περιλαμβάνει δύο μέρη: ΜΕΡΟΣ Α - Ενδιάμεση Έκθεση Προόδου Α.1. «Γενικά Στοιχεία Έργου» Α.2. «Περίληψη» έκτασης 500 λέξεων για τη μέχρι στιγμής πορεία υλοποίησης του Έργου. Α.3. «Ενδιάμεση Έκθεση Υλοποίησης Έργου» Περιλαμβάνει τη συμπλήρωση ενός τυποποιημένου Δελτίου Αναφοράς για κάθε ΔΕ του Έργου. Α.4. «Συνοπτικός Πίνακας Δεσμών Εργασίας» όπου φαίνεται η πορεία υλοποίησης των Δεσμών Εργασίας και τα Παραδοτέα που προέκυψαν από κάθε μία απ αυτές. ΜΕΡΟΣ Β Παραρτήματα Β.1. Στο «Παράρτημα Β1» της έκθεσης επισυνάπτονται τα παραδοτέα του έργου που μπορούν να δοθούν σε έντυπη μορφή. Β.2. Στο «Παράρτημα Β2» της έκθεσης επισυνάπτονται οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες αναφορικά με το έργο κρίνονται απαραίτητες. Η Ενδιάμεση Έκθεση Οικονομικών Πεπραγμένων υποβάλλεται σε ξεχωριστά έντυπα που είναι διαθέσιμα στον Ιστοχώρο του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας σε μορφή αρχείου Excel.

Α.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΟΥ Μ Ε Ρ Ο Σ Α Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Άξονας Προτεραιότητας Πρόγραμμα Δράση Αριθμός Πρωτοκόλλου Έργου Τίτλος Έργου Ανάδοχος Φορέας Συντονιστής Έργου Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα Κοινωνία της Γνώσης και Καινοτομία Κοινωνικές, Οικονομικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ανθρωπιστικές Επιστήμες ΑΝΘΡΩ/0308(BIE)/04 Η Ιστορία της Κουμανδαρίας: Ψηφιακές Διαδρομές στο Χρόνο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Νικόλας Τσαπατσούλης Ημερομηνία Έναρξης Έργου 3/3/2009 Ημερομηνία Λήξης Έργου 2/3/2011 Ημερομηνία Υποβολής Έκθεσης 4/5/2010 Εγκεκριμένη Επιχορήγηση: Ποσό που καταβλήθηκε από το ΙΠΕ: (μέχρι στιγμής) Ποσό που δαπανήθηκε: (μέχρι στιγμής) 99890 ΕΥΡΩ 34961,50 ΕΥΡΩ 36122,00 ΕΥΡΩ Στοιχεία επικοινωνίας με τον Συντονιστή Έργου: Διεύθυνση: Αρχ. Κυπριανού 31, 3036, Λεμεσός Τηλέφωνα: 25002614 Τηλεομοιότυπο: 25002664 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: nicolas.tsapatsoulis@cut.ac.cy

Α.2. «ΠΕΡΙΛΗΨΗ» (500 λέξεις - 2 σελίδες) Το έργο Κουμανδαρία αποσκοπεί στη συλλογή, ηλεκτρονική αποτύπωση και οπτική αναπαράσταση υλικού που σχετίζεται με την ιστορία της Κουμανδαρίας, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές συλλογής πρωτογενών ιστορικών ντοκουμέντων, τεχνικές ψηφιοποίησης καθώς και διεθνή πρότυπα ανάπτυξης Διαδικτυακών πολιτιστικών κόμβων. Η υλοποίηση του έργου βασίζεται σε τρεις ερευνητικούς πυλώνες. Αρχικά πραγματοποιείται συστηματική συλλογή υλικού από παραγωγούς, κοινοτικά συμβούλια, κυβερνητικές υπηρεσίες και οινοβιομηχανίες, και εκπονείται ιστορική και πολιτιστική έρευνα για την επιστημονική ανάλυση και τεκμηρίωση του υλικού. Η δεύτερη ενότητα έρευνας περιλαμβάνει θέματα που άπτονται στις τεχνολογίες ψηφιοποίησης και αρχειοθέτησης πολυμεσικού υλικού λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού αντικειμένου. Η τρίτη ενότητα εστιάζει σε έρευνα για την δημιουργία ενός πολυγλωσσικού καινοτόμου διαδραστικού εκπαιδευτικού πολιτιστικού κόμβου που θα συνεισφέρει σημαντικά στην αναβάθμιση των υπηρεσιών του μουσείου Κουμανδαρίας όπως επίσης στην προβολή της Κυπριακής ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομίας. Σημαντικό στοιχείο του συστήματος είναι η ευχρηστία στη χρήση από άτομα Σύστημα χωροχρονικής πλοήγησης Εξαμηνιαίες εκθέσεις πρόοδου Τεκμήρια ΔΕ5: Ανάπτυξη συστήματος Βιβλίο Ημερίδα ΔΕ1: Διαχείριση Έργου ΔΕ3: Συλλογή & Αξιολόγηση Δεδομένων ΔΕ4: Ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και ταξινόμηση Τεκμήρια σε ψηφιακή μορφή ΔΕ6: Αξιολόγηση συστήματος Αναφορά αξιολόγησης ΔΕ2: Διάχυση Αποτελεσμάτων ΔΕ7: Δημιουργία πρότυπης εφαρμογής Διαδικτυακός κόμβος Δημοσιεύεσεις Όλες οι Δέσμες Εργασίας Κιόσκι πληροφοριών διαφορετικών ηλικιών και η δυνατότητα εισαγωγής νέων πληροφοριών στο σύστημα από χρήστες (οι σχετικές πληροφορίες θα αξιολογούνται ερευνητικά ως προς ορθότητα, ακρίβεια και πολιτιστική αξία τους πριν αναρτηθούν στον πολιτιστικό κόμβο) ώστε ο κόμβος να είναι διαρκώς επίκαιρος και με αυξανόμενο όγκο πληροφοριών. Στην αναφερόμενη περίοδο ολοκληρώθηκε η πρώτη ερευνητική ενότητα και ένα μεγάλο μέρος της δεύτερης. Επίσης πραγματοποιήθηκαν προκαταρκτικές εργασίες, κυρίως όσον αφορά τον καθορισμό προδιαγραφών, για την τρίτη ερευνητική ενότητα. Οι ερευνητικές ενότητες που αναφέρθηκαν πιο πάνω υλοποιούνται μέσω πέντε Δεσμών Εργασίας (επιπλέον των δεσμών που αφορούν τη διαχείριση του έργου και τη διάχυση των αποτελεσμάτων) σύμφωνα με την ροή πληροφοριών που παρουσιάζεται στο ανωτέρω σχήμα. Από τις πέντε αυτές δέσμες εργασίας στην αναφερόμενη περίοδο ολοκληρώθηκε μία (ΔΕ3) και ξεκίνησε άλλη μια (ΔΕ4).

Η ΔΕ3 επικεντρώθηκε στη συλλογή πρωτογενούς υλικού κάθε μορφής (έγγραφα, φωτογραφίες, συνεντεύξεις με παραγωγούς, όργανα κ.ο.κ) από τις περιοχές παραγωγής της Κουμανδαρίας, τις οινοβιομηχανίες, κυβερνητικές υπηρεσίες, αλλά και από τη διεθνή βιβλιογραφία. Τα ευρήματα που συλλέχθηκαν (και ψηφιοποιήθηκαν) έχουν συνολικό όγκο που φτάνει τα 31.6 GB και περιλαμβάνει 1200 αρχεία σε μορφή επεξεργάσιμου κειμένου (MS Word Documents, αρχεία txt, κ.ο.κ), 540 αρχεία σε μορφή λογιστικών φύλλων, 930 αρχεία σε μορφή PDF (κυρίως σκανναρισμένα έγγραφα), 350 ιστοσελίδες, 35 αρχεία Power Point, 15 ηχητικά αρχεία συμπιεσμένα σύμφωνα με το πρότυπο MPEG (mp3), 360 σκανναρισμένες φωτογραφίες, 170 ψηφιακά ή ψηφιοποιημένα αρχεία οπτικο ακουστικού υλικού (video clips σε μορφή wmv, mpg, vlc), 3630 είναι σε μορφή ψηφιακών ή ψηφιοποιη μένων φωτογραφίών (.jpg), 5 αρχεία σε μορφή σχεδιοκίνησης (animation αρχεία flash.swf), 3 αρχεία σε μορφή τρισδιάστατης σχεδιοκίνησης (3D animation). Έχουν επίσης συλλεχτεί διάφορα αντικείμενα, εργαλεία και κειμήλια που σχετίζονται με την παραγωγή της Κουμανδαρίας. Κάποια από αυτά θα σκανναριστούν με 3D scanners για τη δημιουργία τρισδιάστατων μοντέλων ενώ τα υπόλοιπα είτε θα μοντελοποιηθούν μέσω σχεδιοκίνησης είτε θα φωτογραφηθούν. Επιπλέον για την ταξινόμηση αλλά και αξιολόγηση του υλικού που συλλέχθηκε αναπτύχθηκε το σχήμα ταξινόμησης της Κουμανδαρίας το οποίο αποτέλεσε και τη βάση για την αρχική τεκμηρίωση του. Η ΔΕ4 στοχεύει στη ψηφιοποίηση και ψηφιακή αναπαράσταση τεκμηρίων όπως έγγραφα, φωτογραφίες, αντικείμενα, χώροι παραγωγής, παλαιά φιλμ κ.ο.κ. Τόσο τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια όσο και το πρωτογενώς ψηφιακό υλικό (βίντεο κλιπ, animations, ψηφιακές φωτογραφίες) χρειάζεται να επισημειωθούν (περιγραφούν) από ειδικευμένο προσωπικό (ιστορικούς, οινολόγους, κοινωνιολόγους) και θα καταχωρηθούν σε μια κατάλληλα σχεδιασμένη βάση δεδομένων. Τα βασικά αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα στο πλαίσιο της ΔΕ4 είναι: (1) Δημιουργία οπτικού δίσκου με τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια και κατανομή τους σε κατηγορίες, (2) Σχεδίαση και ανάπτυξη ενός λεξικού τεκμηρίωσης σε μορφή xml, (3) Ανάπτυξη λογισμικού τεκμηρίωσης εικόνων, εγγράφων, οπτικοακουστικού υλικού και δημιουργίας τροποποίησης λεξικών τεκμηρίωσης. Αναλυτική περιγραφή των αποτελεσμάτων σε κάθε δέσμη εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων για τις Δέσμες Εργασίας 1 και 2, δίνεται στη συνέχεια.

Α.3. «ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ» (μέχρι 1500 λέξεις - 5 σελίδες ανά ΔΕ) Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ1: Διαχείριση Έργου Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας 2.5 0.5 0.5 0.5 1.0 0.5 0.5 0.5 Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. Στόχος της συγκεκριμένης δέσμης εργασίας είναι η διεκπεραίωση των εργασιών που είναι απαραίτητες για τη διαχείριση, παρακολούθηση και διασφάλιση της ορθότητας και εγκυρότητας των διαδικασιών καθ όλη τη διάρκεια του έργου. Με δεδομένο ότι το έργο επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο σε εφαρμοσμένη έρευνα στο πλαίσιο της ΔΕ1 ελέγχονται οι διαδικασίες ανάπτυξης των επιμέρους υποσυστημάτων ώστε αυτά να είναι χρηστικά. Περιγραφή Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που αφορούν στη Διαχείριση του Έργου, τυχόν προβλήματα που προέκυψαν στα πλαίσια του Συντονισμού του Δικτύου Συνεργασίας και πως αυτά επιλύθηκαν. Η Δέσμη Εργασίας 1 εξελίσσεται σε όλη τη διάρκεια του έργου και περιλαμβάνει τις εργασίες που είναι απαραίτητες για τη διαχείριση και παρακολούθηση του έργου. Για αποτελεσματικότερο έλεγχο του έργου ορίστηκαν δύο ομάδες: (1) επιστημονικής και διοικητικής διαχείρισης και (2) υλοποίησης εργασιών και ανάπτυξης υποσυστημάτων. Οι δύο αυτές ομάδες έχουν στελεχωθεί από άτομα από όλους τους φορείς που εμπλέκονται στο έργο ώστε να λαμβάνονται κεντρικές αποφάσεις για την υλοποίηση του έργου αλλά και για τη διάχυση των αποτελεσμάτων. Ο Ανάδοχος Φορέας έχει σημαντική εμπειρία στην υλοποίηση ερευνητικών έργων ενώ η εταιρεία SignalGeneriX (ΣΦ3) ειδικεύεται στην υλοποίηση συστημάτων για εμπορική εκμετάλλευση. Ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού (ΣΦ1) συνεισφέρει τη τεχνογνωσία του όσον αφορά την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του έργου για την τουριστική ανάπτυξη αγροτικών περιοχών, ενώ η εμπειρία της εταιρείας Cyprint Plc (ΣΦ2) σε κοινωνικοοικονομικές μελέτες εγγυάται την απρόσκοπτη συλλογή των τεκμηρίων και την άμεση επαφή με τους οινοπαραγωγούς. Η πρώτη ομάδα έχει ως ευθύνη την οικονομική διαχείριση και γενική παρακολούθηση του έργου, τη γραμματειακή υποστήριξη συναντήσεων, την υποστήριξη εκδηλώσεων προβολής και δημοσιοποίησης του έργου, την παρακολούθηση της υλοποίησης του χρονοδιαγράμματος του έργου και τον τεχνικό έλεγχο των παραδοτέων του έργου. Η δεύτερη ομάδα έχει στόχο την εκτέλεση των εργασιών σύμφωνα με το τεχνικό δελτίο του έργου, την εξεύρεση πρακτικών λύσεων σε ζητήματα τα οποία έχουν περιγραφεί μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, την παρακολούθηση της ερευνητικής κοινότητας για την εύρεση των πιο αποδοτικών μεθοδολογιών εκτέλεσης του έργου και τη συγγραφή επιστημονικών άρθρων σχετικών με το αντικείμενο του έργου.

Συνοπτικά στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δέσμης Εργασίας είχαμε τη διεκπεραίωση των παρακάτω εργασιών: Σύνταξη και υπογραφή του συμφωνητικού συνεργασίας των φορέων υλοποίησης του έργου Διοργάνωση της εναρκτήριας συνάντησης για το έργο (12/3/2009) με άμεση συμμετοχή των φορέων ΑΦ (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου), ΣΦ2 (CYprint Plc), και ΣΦ3 (Signal GeneriX Ltd) και τη συμμετοχή του φορέα ΣΦ1 (Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού) μέσω τηλεδιάσκεψης. Διοργάνωση επτά άλλων συναντήσεων των φορέων του έργου (25/5/2009, 27/7/2009, 1/9/2009, 15/10/2009, 3/12/2009, 20/1/2010, 1/3/2010) με περισσότερο τεχνικό χαρακτήρα όπου συζητήθηκαν θέματα όσον αφορά τη συλλογή υλικού, την ταξινόμηση του σε κατηγορίες, τον ορισμό του σχήματος της βάσης δεδομένων, τον ορισμό σε μορφή xml του σχήματος για απόδοση μεταδεδομένων (χαρακτηρισμός τεκμηρίωση) των κειμηλίων που συλλέχθηκαν και θα συλλεχθούν στο πλαίσιο του έργου, τον ορισμό προδιαγραφών ψηφιοποίησης των τεκμηρίων κειμηλίων που βρίσκονται σε μη ψηφιακή μορφή, και την ανάπτυξη συνθετικών βίντεο (animations) για την απεικόνιση της παραγωγής της Κουμανδαρίας. Παραδοτέα Οικονομική διαχείριση του έργου (συμπεριλαμβανομένης και της μελέτης για αγορά του κατάλληλου εξοπλισμού) Σύσταση επιστημονικής και τεχνικής επιτροπής διαχείρισης του έργου ως ακολούθως: Επιστημονική Επιτροπή: Επικ. Καθ. Νικόλας Τσαπατσούλης Πρόεδρος (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου) Δρ. Λυγία Δερμάτη (Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού) Πίτσα Λιασίδου (CYprint Plc) Δρ. Αναστάσης Κουνούδης (Signal GeneriX) Κυριάκος Παπαδόπουλος (Ιδιώτης Ερευνητής) Τεχνική Επιτροπή: Επικ. Καθ. Ανδρέας Λανίτης Πρόεδρος (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου) Χριστόδουλος Σιάντος (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου) Όλγα Γεωργίου (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου) Ρούλα Βασιλείου (CYprint Plc) Μάριος Μιλής (Signal GeneriX) Αναφέρονται τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Στα πλαίσια της Δέσμης Εργασίας 1, ως παραδοτέα περιλαμβάνονται οι εκθέσεις προόδου (τριμηνιαίες / εξαμηνιαίες, Ενδιάμεση και Τελική Έκθεση Προόδου, συναντήσεις ομάδας εργασίας κοκ) που θα πρέπει να υποβληθούν στο ΙΠΕ κατά τη διάρκεια του Έργου. Π1 1 η Εξαμηνιαία έκθεση προόδου (Παράδοση μήνα 6) (Έχει υποβληθεί ήδη στο ΙΠΕ) Π4 Ενδιάμεση έκθεση προόδου (Παράδοση μήνα 12) (Το παρόν έγγραφο)

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ2: Διάχυση & Εκμετάλλευση Αποτελεσμάτων Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) 1.5 1 1.5 - - - - Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβολαίο) Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Να διαχυθούν τα αποτελέσματα του έργου στην ερευνητική κοινότητα μέσω δημοσιεύσεων (2) Να διαχυθούν και αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα του έργου στην τοπική κοινωνία (3) Να δημοσιευτεί βιβλίο με τα τεκμήρια που συλλέχθηκαν και την ιστορική τους αξία Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη Διάχυση και Εκμετάλλευση Αποτελεσμάτων. Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Στόχος της ΔΕ2 είναι να διοχετευθούν στη διεθνή και τοπική ερευνητική κοινότητα μέσω δημοσιεύσεων σε περιοδικά, ανακοινώσεων σε συνέδρια, προβολής από τον τοπικό ηλεκτρονικό τύπο κ.ο.κ, τα επιστημονικά ευρήματα και συμπεράσματα αλλά και τα τεχνολογικά επιτεύγματα του έργου. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του έργου η συγκεκριμένη δέσμη εργασίας ξεκινά μετά την ολοκλήρωση του 15 ου μήνα του έργου ώστε να υπάρχει επαρκές υλικό για προβολή και διάχυση. Παρά το γεγονός αυτό, έχει ήδη οριστεί το κεντρικό πλάνο και οι βασικοί άξονες που θα ακολουθηθούν για την προβολή και διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου. Συγκεκριμένα: (1) Η πλήρης αξιοποίηση του έργου σε διεθνές πεδίο θα γίνει υλοποίηση του συστήματος και σχολιασμό των τεκμηρίων και στην Αγγλική γλώσσα (επιπλέον της Ελληνικής). Η διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου στους ξενόγλωσσους ερευνητές / επισκέπτες θα γίνει σε δυο στάδια. Στο πρώτο στάδιο θα γίνει παράθεση υφιστάμενων τεκμηρίων στην αγγλική γλώσσα και στο δεύτερο στάδιο θα αφορά την πλήρη υλοποίηση του συστήματος και στα Αγγλικά. (2) Η παρουσίαση του έργου στο διεθνές οινικό πεδίο θα είναι πολύ πιο θεαματική, με συνεντεύξεις και δημοσιεύσεις σε οινολογικά περιοδικά όλης της Ευρώπης, ακόμη της Αμερικής, της Ασίας και της Αυστραλίας. Ταυτόχρονα προγραμματίζεται η παρουσίαση των αποτελεσμάτων και της ίδιας της Κουμανδαρίας σε διεθνή επίπεδο στις διάφορες εκθέσεις στις οποίες λαμβάνει μέρος ο ΣΦ1 και ο ΣΟΚ (Σύνδεσμος Οινοβιομηχάνων Κύπρου), όπου θα διοργανώνονται εκδηλώσεις και σεμινάρια με σκοπό την ανάδειξη της Κουμανδαρίας έχοντας ως πυλώνα το συγκεκριμένο έργο. (3) Η διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου στην τοπική κοινωνία και στους τουρίστες που επισκέπτονται την Κύπρο, θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο των δρόμων του κρασιού και ειδικά μέσα από το δρόμο της Κουμανδαρίας. Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων από την Εταιρεία Διαχείρισης των Δρόμων του Κρασιού θα είναι ένα μέσο για την επιτυχία του έργου της αλλά και για την ενδυνάμωση του ονόματος της Κουμανδαρίας και την ανάπτυξη γενικότερα της περιοχής της Κουμανδαρίας. Τα ψηφιοποιημένα /

ψηφιακά τεκμήρια θα διατεθούν δωρεάν τόσο στην Εταιρεία Διαχείρισης των Δρόμων του Κρασιού, όσο και σε όλες τις Συνεργατικές οινοποιητικές εταιρείες των χωριών της περιοχής της Κουμανδαρίας για την ανάλογη αξιοποίησή και προβολή τους στους επισκέπτες (αλλά και στους αλλοδαπούς κατοίκους της περιοχής). Θα διατεθούν επίσης τόσο στο Οινομουσείο του χωριού Ερήμη το οποίο λειτουργεί εδώ και χρόνια και έχει μεγάλη επισκεψιμότητα, όσο και στο Οινομουσείο του χωριού Ζωοπηγή το οποίο θα λειτουργήσει σύντομα. Προφανώς τα εν λόγω μουσεία θα ενημερωθούν επίσης για τη Διαδικτυακή Πύλη που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου. Ο ΑΦ θα προσπαθήσει να ενεργοποιήσει τη διεθνή ερευνητική κοινότητα (ξεκινώντας από τα Ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου) για την αξία της μελέτης της ιστορίας της Κουμανδαρίας σε σχέση με την ευρύτερη ιστορία της Κύπρου. (4) Επιπλέον των προηγουμένων θα συγγραφεί και θα εκδοθεί βιβλίο, από τον ιδιώτη ερευνητή σε συνεργασία με τον ΣΦ2, που θα παρουσιάζει με επιστημονικό τρόπο τα ευρήματα του έργου και την ιστορική και πολιτιστική τους αξία. (5) Σημαντικό μέσο για τη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου, επιστημονικών και μη, αποτελεί η επιστημονική ημερίδα που θα διοργανωθεί από τον ΑΦ με συμμετοχή εγνωσμένων επιστημόνων του χώρου (ιστορικών, οινολόγων, επιστημόνων πληροφορικής) αλλά και λοιπών ενδιαφερομένων (οινοβιομηχανιών, τουριστικών γραφείων, εκπαιδευτικών, κ.ο.κ). Η ημερίδα θα λάβει χώρα λίγο πριν την ολοκλήρωση του έργου ώστε να καταστεί εφικτή η αποτελεσματικότερη ενημέρωση των συμμετεχόντων για τα αποτελέσματα του. (6) Με την ολοκλήρωση του έργου τα δύο κιόσκια πληροφοριών, στα οποία θα εγκατασταθεί η πρότυπη εφαρμογή, θα τοποθετηθούν στα Οινομουσεία των χωριών Ερήμη και Ζωοπηγή. Τα κιόσκια θα παραμείνουν εκεί όσο λειτουργούν τα ανωτέρω μουσεία με στόχο την καλύτερη ενημέρωση των επισκεπτών ιδιαίτερα των αλλοδαπών τουριστών. (7) Τέλος, μέσω της διαδικτυακής πύλης, που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου, θα δοθεί πρόσβαση σε σχολεία και άλλους μη κερδοσκοπικούς φορείς για εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων του έργου για παιδαγωγικούς και ενημερωτικούς σκοπούς. Συνοπτικά στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δέσμης Εργασίας είχαμε τη διεκπεραίωση των παρακάτω εργασιών: (1) Ορισμός του πλάνου αξιοποίησης και διάχυσης των αποτελεσμάτων με τους άξονες που περιγράφηκαν πιο πάνω. (2) Δημιουργία του αρχικού Διαδικτυακού κόμβου του έργου στη διεύθυνση: http://www.signalgenerix.com/commandaria/. Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη ιστοσελίδα είναι διαφορετική από το Διαδικτυακό portal το οποίο θα στηθεί με την ολοκλήρωση του έργου και το οποίο θα περιλαμβάνει και το τελικό πρωτότυπο του έργου. (3) Ανακοίνωση και συμπερίληψη στα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου VSMM 2009 του άρθρου: K. Papadopoulos, N. Tsapatsoulis, A. Lanitis, A. Kounoudes: The History Of Commandaria: Digital Journeys Back To Time. Ιn: Proceedings of the 14th International Conference on Virtual Systems and Multimedia (VSMM 2009), Limassol, Cyprus, October 2009. Ολόκληρο το άρθρο επισυνάπτεται στο Παράρτημα Β1 της παρούσας έκθεσης. (4) Ανακοίνωση και συμπερίληψη στα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου VSMM 2009 του άρθρου: Z. Theodosiou, N. Tsapatsoulis: Experimental evaluation of the MPEG 7 visual descriptors for object classification. In: Proceedings of the 4 th International Workshop on Semantic Media Adaptation and

Personalization, San Sebastian, Spain, December 2009. Ολόκληρο το άρθρο επισυνάπτεται στο Παράρτημα Β1 της παρούσας έκθεσης. (5) Προετοιμασία άρθρου με τίτλο Annotation of Cultural Heritage Documents based on XML dictionaries and Data Clustering και υποβολή του στο συνέδριο «EuroMed2010: Dedicated to Digital Cultural Heritage and Digital Libraries» που θα διεξαχθεί στη Λεμεσό, 8 13 Νοεμβρίου 2010. Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Στα πλαίσια της Δέσμης Εργασίας 2, ως παραδοτέα περιλαμβάνονται οι δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, η διοργάνωση τοπικών ημερίδων για παρουσίαση των αποτελεσμάτων του Έργου, οι παρουσιάσεις των αποτελεσμάτων του Έργου σε συνέδρια του εξωτερικού, οι αιτήσεις για κατοχύρωση πνευματικών δικαιωμάτων, κα. K. Papadopoulos, N. Tsapatsoulis, A. Lanitis, A. Kounoudes: The History Of Commandaria: Digital Journeys Back To Time. Ιn: Proceedings of the 14th International Conference on Virtual Systems and Multimedia (VSMM 2009), Limassol, Cyprus, October 2009. Z. Theodosiou, N. Tsapatsoulis: Experimental evaluation of the MPEG 7 visual descriptors for object classification. In: Proceedings of the 4 th International Workshop on Semantic Media Adaptation and Personalization, San Sebastian, Spain, December 2009.

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ3: Συλλογή και αξιολόγηση δεδομένων Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβόλαιο) 8.5-1.5-8.5-1.5 - Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Εντοπισμός και συλλογή υλικού στα χωριά παραγωγής Κουμανδαρίας. (2) Εντοπισμός υλικού στη βιβλιογραφία. (3) Κατανομή υλικού σε χρονικές περιόδους, σε τοποθεσίας προέλευσης υλικού και σε κατηγορίες ανάλογα με την επιστημονική τους αξία. (4) Επιστημονική αξιολόγηση υλικού με διασταύρωση βιβλιογραφικών αναφορών και συλλεγμένων τεκμηρίων, απτών και μη. Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας (ΔΕ). Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Η Κουμανδαρία είναι οίνος ελεγχόμενης ονομασίας προέλευσης και ως τέτοιος διέπεται από αυστηρούς κανονισμούς τόσο της Κυπριακής νομοθεσίας όσο και της Ευρωπαϊκής. Το κρασί αυτό κατασκευαζόταν στην Κύπρο πριν από χιλιάδες χρόνια και παρόλο που η βασική τεχνολογία παραγωγής είναι η ίδια, εντούτοις στην αρχαιότητα και στον μεσαίωνα χρησιμοποιούνταν διαφοροποιημένες «συνταγές», διαφοροποιημένοι «τύποι», διαφορετικά μέσα παραγωγής, διαφορετικά μέτρα και σταθμά, διαφορετικά συστήματα εμπορίας κλπ, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν μελετηθεί. Η ίδια η περιοχή της Κουμανδαρίας δεν ήταν πάντα αυτή που γεωγραφικά καθορίζεται σήμερα. Η σημασία λοιπόν της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δέσμης Εργασίας είναι τόσο ποιοτική, όσο και ποσοτική, γεωγραφική και ιστορικόχρονολογική. Πολλά στοιχεία βρέθηκαν σε διάσπαρτες και μη αναμενόμενες περιοχές. Αφιερώθηκε χρόνος και προσπάθεια για έλεγχο όλων των πιθανών σημείων, χωρίς πάντοτε να υπάρξει απτό αποτέλεσμα. Η βιβλιογραφία είναι πλούσια σε αναφορές στο κρασί της Κύπρου και στην Κουμανδαρία. Στην αρχαιότητα, κατά την ελληνιστική περίοδο (δεν ονομαζόταν ακόμη Κουμανδαρία) αλλά κυρίως κατά τον μεσαίωνα, η Κουμανδαρία κυριαρχούσε στις αγορές της Ευρώπης. Το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο, ενώ οι Βενετοί, εκμεταλλευόμενοι την μοναδική ποιότητα της Κουμανδαρίας, την είχαν εμπορευθεί σε όλο το γνωστό τότε κόσμο. Η Κύπρος και το κρασί της έγινε γνωστή αφενός εξαιτίας της εμπορίας των Βενετών και αφετέρου επειδή η Κύπρος βρισκόταν στη διαδρομή των προσκυνητών προς τους Αγίους Τόπους και αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο για ανάπαυλα και για προμήθεια κρασιού και τροφίμων. Ως αποτέλεσμα συγγράφηκαν πολλά ιστορικά και άλλα βιβλία, οδοιπορικά, ιστορικές αναφορές, γεωγραφικά δοκίμια για την Κύπρο και για το κρασί της. Κατά την τουρκοκρατία οι αναφορές είναι λιγότερες αλλά συνεχίζεται η συγγραφή οδοιπορικών και οι επισκέψεις στη Κύπρο ερευνητών. Κατά την Αγγλοκρατία έγιναν οι πρώτες προσπάθειες για καθορισμό

της περιοχής της Κουμανδαρίας και γράφτηκαν σημαντικά συγγράμματα. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης Δέσμης Εργασίας έγινε αναζήτηση όλων αυτών των αναφορών σε κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, σε κείμενα νέων συγγραφών Ελλήνων και ξένων, σε νόμους και ανακοινώσεις κυβερνήσεων κλπ, σε όλες τις βιβλιοθήκες, κυρίως Λεμεσό, Λευκωσία και Πάφο καθώς και στα κυβερνητικά αρχεία του Υπουργείου Γεωργίας και του Υπουργείου Εμπορίου, σε ιστοχώρους κλπ. Τα βιβλία, έγγραφα, αναφορές, φωτογραφίες κλπ, φωτογραφήθηκαν, σκανναρίστηκαν ή βιντεοσκοπήθηκαν. Η συλλογή των στοιχείων που προέκυψε είναι τεράστια. Αυτό έθεσε την ανάγκη για την ανάπτυξη ενός σχήματος ταξινόμησης ώστε να μπορέσουμε να ομαδοποιήσουμε σχετιζόμενες πληροφορίες, να εντοπίσουμε κενά και πλεονασμούς. Επιπλέον αποτέλεσε μια αρχική προδιαγραφή για το τελικό σύστημα μέσω του οποίου θα είναι εφικτή η αποτελεσματική αναζήτηση υλικού σχετικού με την Κουμανδαρία και η χωροχρονική απεικόνιση του σε ψηφιακή προβολή. Το σημαντικότερο πρόβλημα που προέκυψε ήταν η επιστημονική αξιολόγηση του υλικού που συλλέχθηκε. Επειδή ο όγκος του υλικού που προέκυψε μέσω της βιβλιογραφίας ήταν τεράστιος η επιστημονική αξιολόγηση του υλικού ήταν κοπιαστική και σε μερικές περιπτώσεις επιρρεπής σε σφάλματα. Στο σύνολο της εργασία στο πλαίσιο της ΔΕ3 κύλησε ομαλά και τα αποτελέσματα της, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συλλογή υλικού, ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Όλοι οι στόχοι εκπληρώθηκαν πλήρως με εξαίρεση την επιστημονική αξιολόγηση του υλικού η οποία απαιτεί ακόμη κάποια εργασία για να ολοκληρωθεί εξαιτίας του μεγάλου όγκου του υλικού που συλλέχθηκε μέσω αναζήτησης στη βιβλιογραφία. Η συλλογή του υλικού υλοποιήθηκε κατά βάση από τους ερευνητές του Ανάδοχου Φορέα και τον Ιδιώτη Ερευνητή. Στη βιβλιογραφική αναζήτηση και επιστημονική αξιολόγηση του υλικού συμμετείχε και ο ΣΦ2, ενώ το σχήμα ταξινόμησης των τεκμηρίων της Κουμανδαρίας αναπτύχθηκε με ενεργή συμμετοχή όλων των φορέων που συμμετέχουν στο έργο. Μεθοδολογία και Αποτελέσματα Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και αναλύονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Η αναζήτηση πληροφοριών και κειμηλίων σχετικών με την Κουμανδαρία ακολούθησε τέσσερις βασικούς άξονες: 1. Επισκέψεις στα «Κουμανδαροχώρια» και αναζήτηση στοιχείων και κειμηλίων που αναφέρονται στην αμπελοκαλλιέργεια, στην αποξήρανση των σταφυλιών και γενικά στην παραγωγή της Κουμανδαρίας με όλα τα σχετικά μέσα παραγωγής. Λήφθηκαν εκατοντάδες φωτογραφίες από τις περιοχές και από κειμήλια, φωτογραφήθηκαν ή σκανναρίστηκαν έγγραφα, βιντεοσκοπήθηκαν διαδικασίες και ορισμένες από αυτές προσομοιώθηκαν με τη μορφή συνθετικού βίντεο (animation). 2. Συναντήσεις και συνεντεύξεις με παραγωγούς, ιδιαίτερα ηλικιωμένους που ακόμη διατηρούν στη μνήμη τους πολλά σημαντικά στοιχεία σε σχέση με την παραγωγή και κατανάλωση της Κουμανδαρίας, τα προνόμια των παραγωγών, τις σημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και τα σύγχρονα οινοποιεία που έχουν κατασκευαστεί στους χώρους παραγωγής. Χρησιμοποιήθηκε τόσο γραπτή αποτύπωση των στοιχείων όσο και οπτικοακουστική καταγραφή. 3. Επισκέψεις στις κύριες οινοβιομηχανίες της Κύπρου και αναζήτηση ιστορικών εγγράφων και κανονισμών σχετικών με την παραγωγή της Κουμανδαρίας. Αποτύπωση των σύγχρονων μεθόδων

παραγωγής και μελέτη της σχετικής νομοθεσίας. Έγιναν επισκέψεις στις περισσότερες οινοβιομηχανίες και φωτογραφήθηκαν κειμήλια και εργαλεία, σκανναρίστηκαν έγγραφα μεγάλης ιστορικής αξίας και βιντεοσκοπήθηκαν διαδικασίες. Εκτός από επισκέψεις στις οινοβιομηχανίες στο ίδιο πλαίσιο είχαμε επισκέψεις και σε κρατικούς φορείς και υπηρεσίες για αναζήτηση κυρίως εγγράφων με ιστορική αξία. 4. Βιβλιογραφική αναζήτηση στο Διαδίκτυο και σε παλιές εκδόσεις. Αναζητήθηκαν αναφορές στα ελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες και συλλέχθηκε κάθε δυνατή πληροφορία που θα μπορούσε να έχει σχέση με την ιστορία της Κουμανδαρίας και τη συσχέτιση της με τις οικονομικοκοινωνικές συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων της Κύπρου. Το υλικό που συλλέχθηκε απαρτίζεται κυρίως από κείμενα και φωτογραφίες, είναι τεράστιο σε όγκο, αλλά απαιτεί μεγάλη προσπάθεια για διαχωρισμό των ιστορικών στοιχείων από τα μυθοπλαστικά. Το θέμα αυτό είναι πολύ σοβαρό και η ομάδα έργου το εξετάζει με μεγάλη προσοχή. Συνοπτικά τα ευρήματα που συλλέχθηκαν αναφέρονται πιο κάτω (για περισσότερες πληροφορίες δείτε το Παραδοτέο Π2): Συνολικό μέγεθος δεδομένων που έχουν συλλεχτεί μέχρι σήμερα: 31.6 GB. Σύνολο 7230 αρχεία σε ψηφιακή μορφή από τα οποία: 1200 είναι σε μορφή επεξεργάσιμου κειμένου (MS Word Documents, αρχεία txt, κ.ο.κ). 540 είναι σε μορφή λογιστικών φύλλων (Excel sheets). 930 είναι σε μορφή PDF (κυρίως σκανναρισμένα έγγραφα). 350 είναι σε μορφή ιστοσελίδων HTML 35 είναι αρχεία Power Point 15 είναι αρχεία με ηχητικό περιεχόμενο συμπιεσμένο σύμφωνα με το πρότυπο MPEG (mp3). 360 είναι φωτογραφίες σκανναρισμένες 170 είναι ψηφιακά ή ψηφιοποιημένα αρχεία οπτικοακουστικού υλικού (video clips) σε μορφή wmv, mpg, vlc. 3630 είναι σε μορφή ψηφιακών ή ψηφιοποιημένων φωτογραφίών (.jpg). Υπάρχουν επίσης ομαδοποιημένες φωτογραφίες στη μορφή.psd (Adobe Photoshop). 5 αρχεία σε μορφή σχεδιοκίνησης (animation αρχεία flash.swf) 3 αρχεία σε μορφή τρισδιάστατης σχεδιοκίνησης (3D animation) Έχουν επίσης συλλεχτεί διάφορα αντικείμενα, εργαλεία και κειμήλια που σχετίζονται με την παραγωγή της Κουμανδαρίας. Κάποια από αυτά θα σκανναριστούν με 3D scanners για τη δημιουργία τρισδιάστατων μοντέλων ενώ τα υπόλοιπα είτε θα μοντελοποιηθούν μέσω σχεδιοκίνησης είτε θα φωτογραφηθούν. Για την κατανομή υλικού σε χρονικές περιόδους, σε τοποθεσίας προέλευσης και σε κατηγορίες ανάλογα με την επιστημονική τους αξία αναπτύχθηκε το σχήμα ταξινόμησης της Κουμανδαρίας (Commandaria Taxonomy). Με τον τρόπο αυτό έγινε εφικτή η ομαδοποίηση σχετιζόμενων πληροφοριών, και ο εντοπισμός κενών και πλεονασματικής πληροφορίας. Επιπλέον αποτέλεσε μια αρχική προδιαγραφή για το τελικό σύστημα μέσω του οποίου θα είναι εφικτή η αποτελεσματική αναζήτηση υλικού σχετικού με την Κουμανδαρία και η χωροχρονική απεικόνιση του σε ψηφιακή προβολή. Το σχήμα ταξινόμησης που αναπτύχθηκε απεικονίζεται στο πιο διάγραμμα.

Σχήμα 1: Σχήμα ταξινόμησης τεκμηρίων Κουμανδαρίας Η Επιστημονική αξιολόγηση υλικού είναι πολύ βασική για τους ερευνητές διότι τους παρέχει τη δυνατότητα με ευκολία και σαφήνεια να επιλέγουν τα σωστά στοιχεία για την μελέτη τους. Προς τούτο δημιουργήθηκαν κωδικοί που χαρακτηρίζουν κάθε εύρημα ανάλογα με την αυθεντικότητα και την επιστημονική του αξία. Για παράδειγμα πολλά κείμενα που αναφέρονται στην Κουμανδαρία τα οποία περιέχονται στα οδοιπορικά του μεσαίωνα, αποτελούν αντιγραφές από άλλους ερευνητές. Αρκετά από αυτά περιέχουν πολλές ανακρίβειες και παρά το γεγονός ότι η ιστορική τους σημασία ως έγγραφα είναι μεγάλη, από επιστημονική άποψη είναι λιγότερο σημαντικά. Από την άλλη πλευρά παλαιά βιβλία που υπάρχουν ως επανεκδόσεις θεωρούνται αυθεντικά και αξιολογούνται από επιστημονικής άποψης σημαντικά εφόσον το περιεχόμενό τους δεν αναιρείται από άλλες επιστημονικές εργασίες. Για παράδειγμα η επιστημονική εργασία για τον προσδιορισμό υπολειμμάτων κρασιού σε αμφορείς που ανευρέθηκαν στην Ερήμη και που ανάγονται στο 2500 π.χ. κατατάσσει τα σχετικά έγγραφα ως αξιόπιστα και μεγάλης επιστημονικής αξίας. Η βασική μέθοδος αξιολόγησης της αυθεντικότητας ήταν η διασταύρωση πηγών και ευρημάτων. Η επιστημονική αξία εκτιμήθηκε με βάση την μοναδικότητα των ευρημάτων, την χρονολογία στην οποία ανάγονται, τη συσχέτιση τους με την ιστορία της Κύπρου αλλά και της Μεσογείου γενικότερα, και τη σημασία τους για επιβεβαίωση ή κατάρριψη υφιστάμενων θεωριών ή ανάπτυξη νέων πεδίων επιστημονικής έρευνας (για περισσότερες πληροφορίες δείτε το Παραδοτέο Π3).

Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Π2: Έγγραφο περιγραφής του καταγεγραμμένου υλικού (Παράδοση μήνας 9) Το συγκεκριμένο έγγραφο ολοκληρώθηκε έγκαιρα και έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του έργου από 5/1/2010. Επισυνάπτεται στο Παράρτημα Β1. Π3: Έγγραφο αποτίμησης της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας του συλλεγμένου υλικού (Παράδοση μήνας 12). Το συγκεκριμένο παραδοτέο ολοκληρώθηκε έγκαιρα και έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του έργου από 8/3/2010. Επισυνάπτεται στο Παράρτημα Β1.

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ4 Ψηφιοποίηση και ταξινόμηση δεδομένων Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβόλαιο) 5 0.5 0.5 1 2.5 0.5-1 Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Ψηφιοποίηση ηχητικών και φωτογραφικών τεκμηρίων καθώς και τρισδιάστατων αντικειμένων που σχετίζονται με την Κουμανδαρία (2) Επεξεργασία δεδομένων με σκοπό τη δημιουργία φιλμ, ανιμέιτιον και ηχητικών παραγωγών, καθώς και οπτικοποίησεων προφορικών και εντύπων ιστοριών (3) Τεκμηρίωση (προσθήκη μεταδεδομένων για αποτελεσματική αναζήτηση) και ψηφιακή ταξινόμηση δεδομένων σε βάση δεδομένων Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας (ΔΕ). Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Η ΔΕ4 στοχεύει στη ψηφιοποίηση και ψηφιακή αναπαράσταση τεκμηρίων όπως έγγραφα, φωτογραφίες, αντικείμενα, χώροι παραγωγής, παλαιά φιλμ κ.ο.κ. Τόσο τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια όσο και το πρωτογενώς ψηφιακό υλικό (βίντεο κλιπ, animations, ψηφιακές φωτογραφίες) επισημειώνονται (περιγράφονται) από κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό (ιστορικούς, οινολόγους, κοινωνιολόγους) και καταχωρούνται σε μια κατάλληλα σχεδιασμένη βάση δεδομένων. Στην αναφερόμενη περίοδο στο πλαίσιο της ΔΕ4 καθορίστηκαν οι καταλληλότερες μεθοδολογίες και προδιαγραφές ψηφιοποίησης των μη ψηφιακών τεκμηρίων που έχουν συλλεχθεί στο πλαίσιο της ΔΕ3. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε ψηφιοποίηση μεγάλου μέρους του υλικού (κυρίως έγγραφα και φωτογραφίες διότι οπτικοακουστικό σε αναλογική μορφή δεν βρέθηκε). Τα τεκμήρια μετά τη ψηφιοποίηση αλλά και τα ήδη ψηφιακά υποβλήθηκαν σε ψηφιακή επεξεργασία για βελτίωση της ποιότητας τους. Η διαδικασία αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική για σκανναρισμένα έγγραφα και φωτογραφίες. Για τα έγγραφα καταβλήθηκε προσπάθεια για μετατροπή τους σε ψηφιακό κείμενο με τεχνικές Οπτικής Ανάλυσης Χαρακτήρων (OCR). Η διαδικασία αυτή υπήρξε επιτυχής για μερικά μόνο από τα έγγραφα δεδομένου ότι τα περισσότερα ήταν είτε χειρόγραφα είτε σχεδόν κατεστραμμένα λόγω του χρόνου. Το οπτικοακουστικό υλικό διαχωρίστηκε σε σκηνές ή/και πλάνα ώστε να υπάρχει επιτυχής τεκμηρίωση με τη μεγαλύτερη δυνατή λεπτομέρεια αλλά και να αποκοπεί υλικό το οποίο προέρχεται από κακές λήψεις ή υλικό χωρίς σημαντική πληροφορία. Επιπλέον κάποιες από τις διαδικασίες παραγωγής της Κουμανδαρίας αλλά και στοιχεία τα οποία συλλέχθηκαν από τους παραγωγούς οπτικοποιήθηκαν ως συνθετικό βίντεο (animation clips) τόσο για καλύτερη επεξήγηση κατανόηση αλλά και για υποβοήθηση των παραγωγών και ερευνητών σε

πρακτικά ζητήματα. Η τεκμηρίωση του ψηφιακού και ψηφιοποιημένου υλικού πραγματοποιήθηκε σε ένα μικρό μόνο μέρος του για να δοκιμαστεί το σχήμα ταξινόμησης αλλά και το λεξικό τεκμηρίωσης. Για το σκοπό αυτό χρειάστηκε να αρχικά να προσδιοριστεί ένα κατάλληλο λεξικό τεκμηρίωσης αλλά και να αναπτυχθεί κατάλληλο λογισμικό μέσω του οποίου θα πραγματοποιηθεί η τεκμηρίωση. Για την ταξινόμηση των στοιχείων σε βάση δεδομένων πραγματοποιήθηκε σε βάθος μελέτη των ευρημάτων, ώστε να τους δοθεί συγκεκριμένη ταυτότητα. Κάθε εύρημα προσδιορίζεται τοπικά, χρονολογικά και σημασιολογικά. Ο στόχος είναι να αναπτυχθεί στο πλαίσιο της πρότυπης εφαρμογής κώδικας πρόσβασης στο κάθε εύρημα ανάλογα με τον χώρο ανεύρεσής του, τον χρόνο και τη σημασία του. Τα γραπτά στοιχεία ταξινομήθηκαν χρονολογικά ανάλογα με την ημερομηνία συγγραφής ή έκδοσής τους, έστω κι αν αναφέρονται σε παλαιότερα γεγονότα. Η ορθότητα των ισχυρισμών και η επιστημονική αξία των κειμένων αξιολογήθηκε και κατηγοριοποιήθηκε ανάλογα. Αντίστοιχη διαδικασία θα ακολουθηθεί και για τα αντικείμενα και εργαλεία (η ψηφιοποίηση σε 3D μοντέλα των αντικειμένων αυτών δεν ολοκληρώθηκε ακόμη πραγματοποιήθηκε μόνο φωτογράφηση τους). Για διευκόλυνση της διαδικασίας ταξινόμησης τα τεκμήρια διαχωρίστηκαν σύμφωνα με το σχήμα ταξινόμησης που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της ΔΕ3. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο σχήμα ταξινόμησης τα τεκμήρια μπορούν να ανήκουν σε περισσότερες από μια κατηγορίες. Ως αποτέλεσμα στην αρχική κατηγοριοποίηση είχαμε πολλαπλές εμφανίσεις των ιδίων τεκμηρίων. Το πρόβλημα αυτό θα επιλυθεί με την καταχώρηση των ψηφιοποιημένων δεδομένων σε μια σχεσιακή βάση δεδομένων. Η ΔΕ4 δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Η μέχρι τώρα πορεία υλοποίησης είναι πολύ ικανοποιητική. Έχει ήδη αναπτυχθεί το λογισμικό τεκμηρίωσης και το αντίστοιχο λεξικό και η πλειονότητα των τεκμηρίων έχει υποστεί ψηφιακή επεξεργασία. Χρειάζεται ακόμη να ψηφιοποιηθούν τρισδιάστατα αντικείμενα και να δημιουργηθούν περισσότερα animation clips. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει είναι η τεκμηρίωση του υλικού λόγω του πολύ μεγάλου όγκου του. Η ψηφιοποίηση και ψηφιακή επεξεργασία του υλικού έγινε από Ανάδοχο Φορέα και από τον ΣΦ3. Η δημιουργία των οπτικοποίησεων του υλικού και των τρισδιάστατων ψηφιοποιήσεων έγινε από το προσωπικό του Ανάδοχου Φορέα. Το λεξικό τεκμηρίωσης αναπτύχθηκε από τον ΣΦ3 σε συνδυασμό με τον ΣΦ1. Ομοίως το λογισμικό τεκμηρίωσης αναπτύχθηκε από τον ΣΦ3 σε συνεργασία με τον Ανάδοχο Φορέα. Η τεκμηρίωση του υλικού με μεταδεδομένα πραγματοποιείται με τη βοήθεια του Ιδιώτη Ερευνητή, του ΣΦ2, αλλά και ιστορικών μελετητών της ιστορίας και του πολιτισμού της Κύπρου. Μεθοδολογία και Αποτελέσματα Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και αναλύονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Η ψηφιοποίηση των τεκμηρίων βασίστηκε σε δημοσιευμένες μελέτες ψηφιοποίησης, εγγράφων, φωτογραφιών, ηχητικών ντοκουμέντων και οπτικοακουστικού υλικού που υπάρχουν διαθέσιμες στο Διαδίκτυο αλλά και σε φορείς υλικού πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ψηφιοποίηση τρισδιάστατων αντικειμένων βασίστηκε σε αντίστοιχες μελέτες, αν και το μέγεθος των τεκμηρίων δημιουργεί σημαντικές διαφοροποιήσεις. Η επεξεργασία των ψηφιοποιημένων εγγράφων και φωτογραφιών πραγματοποιήθηκε με τεχνικές αποκατάστασης ψηφιακών εικόνων (image restoration) με τη βοήθεια του Image Processing Toolbox της

πλατφόρμας Matlab. Η επεξεργασία οπτικοακουστικού υλικού καθώς και η κατάτμηση σε σκηνές και πλάνα έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού Adobe Premiere. Η προσθήκη ψηφιακών εφέ έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού Adobe After Effects. Η πλειονότητα των animation clips αναπτύχθηκε στη πλατφόρμα Adobe Flash CS4. Η τρισδιάστατη μοντελοποίηση πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του VRML toolbox του Matlab αλλά και αντίστοιχων λογισμικών. Η ανάλυση απαιτήσεων για την ανάπτυξη λογισμικού τεκμηρίωσης βασίστηκε στην ανάπτυξη ενός προτύπου (με βάση αντίστοιχο λογισμικό που διατίθεται ελεύθερα) και τη χρήση του για τεκμηρίωση δεδομένων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο της ΔΕ3. Ακολουθήθηκε η μεθοδολογία scenario walkthrough (δηλαδή ανάθεση συγκεκριμένων εργασιών στους χρήστες και μέτρηση της αποτελεσματικότητας της διεκπεραίωσης τους, των πιθανών λαθών, του χρόνου ολοκλήρωσης κ.ο.κ) για ένα σύνολο από χρήστες. Κατά τη διάρκεια της χρήση του λογισμικού από πραγματικούς χρήστες διαπιστώθηκε η ανάγκη τροποποίησης του λεξικού που χρησιμοποιείται. Για το σκοπό αυτό αναπτύχθηκε ένα ειδικό πάνελ στο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την τροποποίηση ή δημιουργία λεξικού για τεκμηρίωση από τους ίδιους τους χρήστες. Τα βασικά αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα στο πλαίσιο της ΔΕ4 είναι: (1) Δημιουργία οπτικού δίσκου με τα ψηφιοποιημένα τεκμήρια και κατανομή τους σε κατηγορίες (2) Σχεδίαση και ανάπτυξη ενός λεξικού τεκμηρίωσης σε μορφή xml (βλέπε Σχήμα 2) (3) Ανάπτυξη λογισμικού τεκμηρίωσης εικόνων, εγγράφων, οπτικοακουστικού υλικού και δημιουργίας τροποποίησης λεξικών τεκμηρίωσης (βλέπε Σχήματα 3 5) Σχήμα 2: Τμήμα λεξικού τεκμηρίωσης σε XML μορφή.

Σχήμα 3: Πάνελ τεκμηρίωσης εικόνων και σκανναρισμένων εγγράφων. Σχήμα 4: Πάνελ τεκμηρίωσης οπτικοακουστικού υλικού και κατάτμησης βίντεο σε πλάνα

Σχήμα 5: Πάνελ δημιουργίας τροποποίησης λεξικού τεκμηρίωσης Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Π5: Ψηφιακή συλλογή (οπτικός δίσκος) ψηφιοποιημένων τεκμηρίων που σχετίζονται με την Κουμανδαρία (Παράδοση μήνας 15)

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ5: Ανάπτυξη συστήματος Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβόλαιο) 2 - - 5 - - - - Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Καθορισμός συνολικής αρχιτεκτονικής του συστήματος. (2) Σχεδιασμός Διασύνδεσης Χρήστη Συστήματος (GUI). (3) Υλοποίηση διαδικτυακής πύλης με δυνατότητες αναζήτησης υλικού από απόσταση. (4) Υλοποίηση σε λογισμικό των επιμέρους μονάδων ταξινόμησης, ψηφιακής υδατογράφησης, αναζήτησης και προεπισκόπησης του ψηφιακού υλικού. (5) Υλοποίηση συστήματος συλλογής πληροφοριών από τρίτους χρήστες (wiki). Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας (ΔΕ). Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Η ΔΕ5 ενεργοποιείται το 13 ο μήνα του έργου και απαιτεί την ολοκλήρωση του παραδοτέου Π5 (ψηφιακή συλλογή τεκμηρίων) λαμβάνοντας ως επιπλέον είσοδο το παραδοτέο Π2 (αναλυτικός κατάλογος ευρημάτων). Αφορά την ανάπτυξη ενός διαδραστικού συστήματος πλοήγησης στο χωροχρόνο μέσω του οποίου θα δίνεται η ευκαιρία στους χρήστες να αναζητούν τεκμήρια σε σχέση με την Ιστορία της Κουμανδαρίας και να τα συσχετίζουν τόσο με συγκεκριμένες περιοχές της Κύπρου μέσω ενός χάρτη αλλά και με άλλα ιστορικά γεγονότα της ιδίας περιόδου. Παρά το γεγονός ότι τυπικά οι εργασίες στο πλαίσιο της ΔΕ5 ξεκινούν το 13 ο μήνα κάποιες προκαταρκτικές εργασίες έχουν ήδη αναληφθεί στην αναφερόμενη περίοδο που αφορούν κυρίως τις προδιαγραφές του συστήματος. Συγκεκριμένα: (1) Ορίστηκαν οι τύποι χρηστών που θα υποστηρίζονται: (α) Μαθητής, (β) Ερευνητής, (γ) Επισκέπτης τουρίστας, (δ) Παραγωγός Έμπορος κρασιού. Μέσω των πιο πάνω ρόλων θα διευκολύνεται η παροχή των καταλληλότερων πληροφοριών για κάθε χρήστη. (2) Έγινε αρχικός σχεδιασμός της βάσης δεδομένων και υλοποιήθηκαν προαποθηκευμένα ερωτήματα (SQL queries) για εξόρυξη δεδομένων από τη βάση (εξόρυξη όλων των δεδομένων που αφορούν συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία, εξόρυξη όλων των δεδομένων που αφορούν συγκεκριμένη χρονολογική περίοδο, εξόρυξη όλων των δεδομένων που αφορούν συγκεκριμένη φάση παραγωγής Κουμανδαρίας). (3) Έγινε πληθύσμωση (population) της βάσης με ενδεικτικά δεδομένα ώστε να ελεγχθούν τα πιο πάνω ερωτήματα.

(4) Καθορίστηκαν οι βασικές προδιαγραφές του συστήματος χωροχρονικής πλοήγησης καθώς και η πλατφόρμα που θα χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη του Μεθοδολογία και Αποτελέσματα Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και αναλύονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας.

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ6 Αξιολόγηση συστήματος Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβόλαιο) 2 1-1 - - - - Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Να ελεγχθεί και αξιολογηθεί η λειτουργία του συστήματος συνολικά (2) Να αξιολογηθεί η ευχρηστία των επιμέρους υποσυστημάτων λογισμικού (3) Να αξιολογηθεί η εγκυρότητα και σημαντικότητα των ευρημάτων (τεκμηρίων κλπ) από εξωτερικούς χρήστες Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας (ΔΕ). Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Η ΔΕ6 ξεκινά το 19 ο μήνα του έργου. Δεν έχει αναληφθεί κάποια εργασία που να εντάσσεται στη ΔΕ6 στην αναφερόμενη περίοδο. Μεθοδολογία και Αποτελέσματα Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και αναλύονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας.

Τίτλος Δέσμης Εργασίας ΔΕ7 Κατασκευή πρότυπης εφαρμογής Κωδικός Φορέα ΑΦ ΣΦ1 ΣΦ2 ΣΦ3 ΣΦ4 Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (με βάση το Συμβόλαιο) Ανθρωπομήνες για κάθε Φορέα (δεδουλευμένοι) Στόχοι Δέσμης Εργασίας (όπως περιγράφονται στο Συμβόλαιο) 2.5 1 1 3.5 - - - - Αναφέρονται επιγραμματικά οι στόχοι της παρούσας Δέσμης Εργασίας. (1) Κατασκευή πρότυπου συστήματος για χρήση από το ΣΦ1 με στόχο την αξιοποίηση στην τουριστική βιομηχανία (2) Ανάδειξη μέσω της πιλοτικής εφαρμογής εναλλακτικών χρήσεων με σκοπό τη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου Περιγραφή Εργασίας- Βαθμός Υλοποίησης των στόχων της Δέσμης Εργασίας Καταγράφονται οι δραστηριότητες που εντάσσονται στη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας (ΔΕ). Γίνεται εκτενής αναφορά στο βαθμό υλοποίησής τους, σε πιθανά προβλήματα που προέκυψαν και σε τυχόν αποκλίσεις από τους αρχικούς στόχους. Όπου εφαρμόζεται, γίνονται αριθμητικές και ποσοτικές αναφορές στα επί μέρους στάδια της ΔΕ και γίνεται, επίσης, σαφής προσδιορισμός στο Φορέα που ανάλαβε και διεκπεραίωσε την κάθε δραστηριότητα. Η ΔΕ7 ξεκινά το 16 ο μήνα του έργου. Δεν έχει αναληφθεί, συστηματικά, κάποια εργασία που να εντάσσεται στη ΔΕ7 στην αναφερόμενη περίοδο. Μεθοδολογία και Αποτελέσματα Περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και αναλύονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας. Παραδοτέα Αναφέρονται επιγραμματικά τα Παραδοτέα που προέκυψαν μέσα από τη συγκεκριμένη Δέσμη Εργασίας.

Α.4. «ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΕΣΜΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» Καταγράφονται οι ΔΕ, ο μήνας έναρξης και υλοποίησης και τα παραδοτέα που προέκυψαν μέχρι στιγμής. Αριθμός Δέσμης Εργασίας Τίτλος Δέσμης Εργασίας Έναρξη (μήνας) Ολοκλήρωση (μήνας) Παραδοτέα ΔΕ1 Διαχείριση Έργου 1 ος 24 ος Π1, Π4 ΔΕ2 Διάχυση και εκμετάλλευση αποτελεσμάτων 16 ος 24 ος Επιστημονικό άρθρο στο συνέδριο VSMM 09 ΔΕ3 Συλλογή και αξιολόγηση δεδομένων 1 ος 12 ος Π2, Π3 ΔΕ4 Ψηφιοποίηση και ταξινόμηση δεδομένων 7 ος 18 ος ΔΕ5 Ανάπτυξη συστήματος 13 ος 24 ος ΔΕ6 Αξιολόγηση συστήματος 19 ος 21 ος ΔΕ7 Κατασκευή πρότυπης εφαρμογής 16 ος 24 ος ΔΕ8 ΔΕ9 ΔΕ10 ΔΕ11 ΔΕ12

Μ Ε Ρ Ο Σ Β ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β1 Επισυνάπτονται τα παραδοτέα του έργου που μπορούν να δοθούν σε έντυπη μορφή.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β2 Επισυνάπτονται οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες αναφορικά με το ερευνητικό έργο, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες.

ΣΧΟΛΙΑ ΙΠΕ Μόνο για χρήση από το ΙΠΕ. Παρακαλώ μη συμπληρώνετε. Αρμόδιος Λειτουργός ΙΠΕ Ημερ/νια