Κωνσταντίνος Τζανακάκης Αναστασία Ασημακοπούλου

Κωνσταντίνος Τζανακάκης Αναστασία Ασημακοπούλου Οκτώβριος 2009 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2 ΟΡΙΣΜΟΙ... 4 2.1 ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ... 4 2.2 ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ... 4 2.3 ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ... 4 2.4 ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ... 4 2.5 ΚΟΣΤΟΣ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ LCC... 4 2.6 ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ, ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ (RAMS)... 5 2.7 ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 6 3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 7 3.1 ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 7 3.2 ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 7 4 ΑΝΑΓΚΗ ΝΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 8 5 Η ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΣΕ... 9 5.1 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 9 5.2 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΔΟΜΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 9 5.3 ΚΑΝΟΝΕΣ / ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ... 10 5.4 ΝΕΑ ΔΟΜΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ... 11 5.4.1 Έλεγχος / επιθεώρηση της γραμμής... 12 5.4.2 Προληπτική συντήρηση... 12 5.4.3 Διορθωτική συντήρηση... 13 5.4.4 Προγνωστική συντήρηση... 13 6 ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ... 15 7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ... 16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΣΤΙΓΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ... 17 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΩΦΕΛΙΜΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ... 18 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΗ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ (ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ)... 19 2

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σημερινή στρατηγική για την συντήρηση της επιδομής βασίζεται στο πλαίσιο που καθορίσθηκε την δεκαετία του 70 με την συμμετοχή και καθοδήγηση της γαλλικής εταιρίας SOFRERAIL. Σκοπός του παρόντος είναι η πρόταση για μία νέα στρατηγική συντήρησης στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, η οποία βασίζεται στα νέα δεδομένα στον τομέα της επιδομής, δηλαδή την εισαγωγή υλικών σύγχρονης τεχνολογίας, την κατασκευή νέων σύγχρονων γραμμών στον άξονα ΠΑΘΕ/Π, την ανακαίνιση των περισσότερων γραμμών στο περιφερειακό δίκτυο και τον διατιθέμενο σήμερα σύγχρονο εξοπλισμό για την καταγραφή της κατάστασης της γραμμής. Όλες οι αποφάσεις για την συντήρηση της γραμμής πρέπει να λαμβάνονται με στόχο την διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ οικονομίας και ασφάλειας. Ο στόχος είναι να καθορισθεί μία διαδικασία αποτελεσματικής συντήρησης για να βελτιστοποιήσει τον χρόνο κατάληψης της γραμμής και τις βραδυπορίες των αμαξοστοιχιών και εν τέλει να αυξήσει την διαθεσιμότητα της γραμμής. Στόχος της νέας στρατηγική συντήρησης που παρουσιάζεται εδώ είναι μετάβαση σε μία ορθολογική συντήρηση. Το παρόν αποτελεί ένα κείμενο γενικών αρχών που θα εξειδικευθεί με διάφορες δράσεις (τεχνικές οδηγίες, διαδικασίες κλπ), οι οποίες θα είναι εναρμονισμένες με τις βασικές αρχές της στρατηγικής. Θεωρούμε ότι όποιο δίκτυο δεν ασκεί σωστή διαχείριση της συντήρησης των παγίων του έχει ή μεγάλο κόστος συντήρησης ή/και όχι αρκετά καλή κατάσταση των παγίων του. Με την νέα στρατηγική που προτείνεται θεωρούμε ότι μεσοπρόθεσμα μπορεί αφ ενός μεν να βελτιωθεί η κατάσταση/ποιότητα της επιδομής της γραμμής, αφ ετέρου δε να μειωθεί σημαντικά το κόστος συντήρησης της γραμμής. Αθήνα, 20 Οκτωβρίου 2009 Α. Ασημακοπούλου Αρχιμηχανικός Γ/ΥΓ Κ. Τζανακάκης ιευθυντής Γραμμής 3

2 ΟΡΙΣΜΟΙ 2.1 Συντήρηση Συντήρηση ορίζεται ως ο συνδυασμός όλων των τεχνικών και διοικητικών δράσεων (περιλαμβανομένων δράσεων εποπτείας / επίβλεψης), που στοχεύουν στο να διατηρήσουν ένα στοιχείο ή να το επαναφέρουν σε μία κατάσταση στην οποία θα μπορεί ν ανταποκριθεί (να εκτελέσει) μία απαιτούμενη λειτουργία. 2.2 Προληπτική Συντήρηση Σύμφωνα με την ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.25 η προληπτική συντήρηση ορίζεται ως εξής: «Προληπτική συντήρηση είναι η συντήρηση η οποία εκτελείται σε προκαθορισμένα διαστήματα ή σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια με σκοπό να μειώσει την πιθανότητα αστοχίας ή υποβάθμισης της λειτουργίας ενός στοιχείου». Αναλυτικά βλ. Κεφ. 5.4.2. 2.3 ιορθωτική Συντήρηση Σύμφωνα με την ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.9, η διορθωτική συντήρηση ορίζεται ως εξής: «ιορθωτική Συντήρηση είναι αυτή η οποία εκτελείται μετά την αναγνώριση ενός σφάλματος και σκοπό έχει να θέσει ένα προϊόν σε μία κατάσταση στην οποία θα μπορεί να ανταποκριθεί στην απαιτούμενη λειτουργία» Αναλυτικά βλ. Κεφ. 5.4.3 2.4 Προγνωστική συντήρηση Προγνωστική 1 είναι η συντήρηση που εκτελείται βάσει της πρόγνωσης της χρονικής στιγμής κατά την οποία θ απαιτηθεί η εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών συντήρησης. 2.5 Κόστος κύκλου ζωής - LCC Το κόστος κύκλου ζωής (Life cycle cost LCC) ορίζεται ως το κόστος που σχετίζεται με την ωφέλιμη διάρκεια ζωής του συστήματος (εδώ: επιδομή γραμμής) και περιλαμβάνει: κόστος έρευνας και ανάπτυξης κόστος παραγωγής και κατασκευής κόστος λειτουργίας και συντήρησης κόστος απόσυρσης παγίου μετά την λήξη της ωφέλιμης διάρκειας ζωής του 1 predictive maintenance 4

Όσον αφορά την επιδομή της γραμμής, ισχύει (απλοποιημένα): LCC = Κόστος επένδυσης + Κόστος συντήρησης + Κόστος επιπτώσεων στην κυκλοφορία λόγω των εργασιών συντήρησης 2.6 Αξιοπιστία, διαθεσιμότητα, συντηρησιμότητα και ασφάλεια (RAMS) Η αξιοπιστία, διαθεσιμότητα, συντηρησιμότητα και ασφάλεια 2 (RAMS) αποτελούν χαρακτηριστικά ενός συστήματος και λειτουργούν σαν δείκτες επίδοσης 3 για την ποιότητα του συστήματος. Το 1999 εκδόθηκε το ευρωπαϊκό πρότυπο EN 50126 4 στο οποίο ορίζονται η αξιοπιστία, διαθεσιμότητα, συντηρησιμότητα και ασφάλεια σαν τα χαρακτηριστικά μακροχρόνιας λειτουργίας ενός συστήματος που διασφαλίζονται με την εφαρμογή καθιερωμένων αρχών σχεδιασμού, μεθόδων, εργαλείων και τεχνικών καθ όλη την ωφέλιμη διάρκεια ζωής του συστήματος. Το ευρωπαϊκό πρότυπο EN 50126 (1999) ορίζει τις βασικές παραμέτρους RAMS ως εξής: Αξιοπιστία (Reliability): πιθανότητα λειτουργίας ενός στοιχείου σύμφωνα με τις απαιτήσεις, υπό δεδομένες συνθήκες και για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα ιαθεσιμότητα (Availability): ικανότητα ενός προϊόντος να είναι σε κατάσταση τέτοια που να εκτελεί την απαιτούμενη λειτουργία υπό δεδομένες συνθήκες την παρούσα χρονική στιγμή ή για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, θεωρώντας ότι έχουν διατεθεί οι απαιτούμενοι εξωτερικοί πόροι Συντηρησιμότητα (Maintainability): πιθανότητα εκτέλεσης μίας δράσης συντήρησης για ένα στοιχείο, υπό δεδομένες συνθήκες χρήσης, σε μία καθορισμένη χρονική στιγμή, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, χρησιμοποιώντας καθορισμένες διαδικασίες και πόρους Ασφάλεια (Safety): ο βαθμός ελευθερίας ενός τεχνικού συστήματος από μη αποδεκτή διακινδύνευση (ρίσκο) βλάβης. Η κατάλληλη ανάλυση RAMS μπορεί να βοηθήσει στον αποτελεσματικό σχεδιασμό της συντήρησης της γραμμής. Η χρησιμότητα της ανάλυσης RAMS δίδεται κατωτέρω: Ανάλυση αξιοπιστίας: Πρόγνωση «πότε» πρέπει να υλοποιηθεί μία δράση συντήρησης, εξαρτώμενη από τον τρόπο (μοντέλο) αστοχίας της γραμμής Ανάλυση συντηρησιμότητας: καθορισμός του είδους («τι») των εργασιών συντήρησης που απαιτούνται σε περίπτωση αστοχίας στην γραμμή και του 2 Reliability, Availability, Maintainability & Safety (RAMS) 3 performance indicator 4 ΕΛΟΤ EN 50126: «Σιδηροδρομικές εφαρμογές προδιαγραφή και επίδειξη της αξιοπιστίας, της διαθεσιμότητας, συντηρησιμότητας και ασφάλειας» 5

χρόνου («πόσος χρόνος») απαιτείται για την υλοποίηση αυτών των δράσεων συντήρησης. Ανάλυση διαθεσιμότητας (Availability analysis): πρόγνωση της συχνότητας και διάρκειας των περιόδων κατάληψης της γραμμής για την εκτέλεση εργασιών συντήρησης Ανάλυση ασφάλειας (Safety analysis): εκτίμηση του κινδύνου από την εκτέλεση εργασιών συντήρησης όσον αφορά την σοβαρότητα και το κόστος (severity and cost). 2.7 Ορθολογικός σχεδιασμός της συντήρησης Ορθολογικός σχεδιασμός της συντήρησης, ή ορθολογική συντήρηση είναι συντήρηση που επιτυγχάνει βέλτιστα αποτελέσματα (διατήρηση του παγίου στην επιθυμητή λειτουργική κατάσταση) με την ελάχιστη δυνατή ανάλωση πόρων. Αυτό επιτυγχάνεται στο πλαίσιο πολιτικής RAMS (αξιοπιστία, διαθεσιμότητα, συντηρησιμότητα και ασφάλεια), λαμβάνοντας υπόψη το κόστος κύκλου ζωής (LCC). 6

3 3.1 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ Προβλεπόμενη στρατηγική συντήρησης Η σημερινή στρατηγική για την συντήρηση της επιδομής βασίζεται στο πλαίσιο που καθορίσθηκε την δεκαετία του 70 με την συμμετοχή και καθοδήγηση της γαλλικής εταιρίας SOFRERAIL. Την εποχή εκείνη το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο μόλις είχε αρχίσει να εκσυγχρονίζεται 5, η δε επιδομή αποτελείτο από υλικά που με τα σημερινά δεδομένα ήταν παρωχημένης τεχνολογίας (στρωτήρες μεταλλικοί ή ξύλινοι, σύνδεσμοι «Κ» ή με ηλώσεις, μαλακό σκύρο). Τα υλικά αυτά απαιτούσαν συχνές επεμβάσεις (π.χ. σύσφιξη και λίπανση συνδέσμων). Η προβλεπόμενη από τις τεχνικές οδηγίες συντήρησηη (βάσει των αρχών της δεκαετίας του 70) είναι σε μεγάλο βαθμό εμπειρική και βασίζεται στην περιοδικότητα (τετραετείς κύκλοι) και περιλαμβάνει και την διερεύνηση, δηλ. την διαδικασία αναζήτησης προβληματικών σημείων και άρση των προβλημάτων. 3.2 Εφαρμοζόμενη στρατηγική συντήρησης Σήμερα, η συντήρηση είναι σε μεγάλο βαθμό εμπειρική όσον αφορά τον προγραμματισμό της συντήρησης σε βραχυπρόθεσμο ή μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα και εκτελείται αφ ενός μεν σε προκαθορισμένοο πλαίσιο (π.χ. σταθερούς κύκλους συντήρησης) αφ ετέρου δε «πυροσβεστικά», δηλ. επέμβαση για άρση των συμπτωμάτων σφαλμάτων και όχι των αιτίων. Αποτέλεσμα αυτού του τρόπου συντήρησης είναι η ταχεία επανεμφάνιση δαπανηρός κύκλος συντήρησης (βλ. Σχήμα 1). σφαλμάτων και ένας συνεχή και Σχήμα 1: Η στρατηγική συντήρησης σήμερα 5 έναρξη κατασκευής της γραμμής υψηλών ταχυτήτων Αθηνών Θεσ/κης 7

4 ΑΝΑΓΚΗ ΝΕΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ Το υφιστάμενο μοντέλο συντήρησης βασίζεται στους προκαθορισμένους κύκλους συντήρησης. Μειονέκτημα αυτής της πρακτικής είναι ότι πολλές φορές η συντήρηση που γίνεται δεν είναι απαραίτητη (σπατάλη πόρων) και επί πλέον σε κάποιες περιπτώσεις επιβαρύνεται το πάγιο αντί να ωφελείται. Το σπουδαιότερο δε είναι ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι εφαρμόζοντας αυτού του είδους περιοδική συντήρηση θα επιτευχθεί ο στόχος της ανά πάσα στιγμή αξιοπιστίας του παγίου. Κατά συνέπεια, υπάρχει ανάγκη εφαρμογής ενός αποτελεσματικού μοντέλου συντήρησης που θα εξασφαλίζει την απαιτούμενη από τον σχεδιασμό λειτουργικότητα του παγίου με την ελάχιστη δυνατή διάθεση πόρων. Η ανάγκη υιοθέτησης νέας στρατηγικής συντήρησης προκύπτει και από την ανάπτυξη της σιδηροδρομικής τεχνολογίας αλλά και τα νέα δεδομένα που ισχύουν σήμερα στο Ελληνικό δίκτυο. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω μερικά από αυτά: (1) εκσυγχρονισμός της επιδομής του δικτύου με την χρήση σύγχρονων υλικών, (στρωτήρες σκυροδέματος ολόσωμοι, σκληρά σκύρα, σύνδεσμοι) χωρίς απαίτηση συντήρησης. (2) εφαρμογή υψηλής τεχνολογίας στην καταγραφή της κατάστασης της γραμμής με το υπερσύγχρονο όχημα καταγραφής σφαλμάτων γραμμής ΕΜ120 της Γ, και δυνατότητα της Γ ουσιαστικής αξιολόγησης των καταγραφών (3) αύξηση ταχύτητας κυκλοφορίας και συχνότητας δρομολογίων και ανάγκη μέγιστης δυνατής διαθεσιμότητας της γραμμής, με συνέπεια τον περιορισμό των διαθέσιμων περιθωρίων για την συντήρηση της γραμμής. 8

5 Η ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΣΕ 5.1 Στόχος της νέας στρατηγική συντήρησης Στόχος της νέας στρατηγικής συντήρησης είναι η ορθολογική συντήρηση, βασισμένη στην αξιοπιστία, διαθεσιμότητα, συντηρησιμότητα και ασφάλεια (RAMS), λαμβάνοντας υπόψη το κόστος κύκλου ζωής (LCC). 5.2 Αρχές της νέας δομής συντήρησης Για την εκπλήρωση του στόχου της νέας στρατηγικής, η συντήρηση θα βασισθεί σε μία προληπτική 6 (preventive) και διορθωτική 7 (corrective) συντήρηση για να εξελιχθεί σε μία ορθολογική (cost-effective) συντήρηση. Σχήμα 2: Μετάβαση σε μία ορθολογική στρατηγική συντήρησης Η στρατηγική αυτή της ορθολογικής συντήρησης θα βασίζεται σε: 8 καλή γνώση της κατάστασης της γραμμής αναλύσεις της συμπεριφοράς της γραμμής ανάπτυξη μοντέλων πρόγνωσης της ποιότητας της γραμμής, εξειδικευμένη στρατηγική για κάθε τμήμα γραμμής, αξιολόγηση καινοτόμων λύσεων 6 ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.25: προληπτική συντήρηση: Συντήρηση η οποία εκτελείται σε προκαθορισμένα διαστήματα ή σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια με σκοπό να μειώσει την πιθανότητα αστοχίας ή υποβάθμισης της λειτουργίας ενός στοιχείου. 7 ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.9: ιορθωτική Συντήρηση η οποία εκτελείται μετά την αναγνώριση ενός σφάλματος και σκοπό έχει να θέσει ένα προϊόν σε μία κατάσταση στην οποία θα μπορεί να ανταποκριθεί στην απαιτούμενη λειτουργία 8 βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 9

και θα λαμβάνει υπόψη το κόστος κύκλου ζωής (LCC) στο πλαίσιο στρατηγικής RAMS, προκειμένου να λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με την έκταση της συντήρησης, την ανάγκη ανακαίνισης ή κατασκευής νέων γραμμών τον τρόπο της κατά το δυνατόν επιμήκυνσης του κύκλου ζωής των στοιχείων της γραμμής 9. Η ανάλυση RAMS της κατάστασης της γραμμής θα βοηθήσει στον εντοπισμό διαφόρων εναλλακτικών συντήρησης. Ένας από τους στόχους της συντήρησης είναι η εκτέλεση εργασιών που έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση του κόστους συντήρησης. Η ανάλυση LCC μπορεί να βοηθήσει στην βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των εργασιών συντήρησης των εργασιών που προέκυψαν από την ανάλυση RAMS, ως προς το κόστος. Οι εκτιμήσεις κόστους λαμβάνοντας υπόψη το LCC μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη του κόστους διαφόρων εργασιών καθ όλη την ωφέλιμη διάρκεια ζωής της γραμμής και όχι βραχυπρόθεσμα. 5.3 Κανόνες / προϋποθέσεις της νέας στρατηγικής Η νέα στρατηγική συντήρησης, θα διέπεται από τους παρακάτω κανόνες/προϋποθέσεις: 1. προτυποποίηση των στοιχείων της γραμμής για την «ομογενοποίηση» της γραμμής 2. χρήση στοιχείων με χαμηλότερο κόστος συντήρησης και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής (π.χ. στοιχείων που δεν απαιτούν συντήρηση) 3. χρήση των κατάλληλων υλικών αναλόγως συνθηκών για επίτευξη βέλτιστου αποτελέσματος (ταχύτητα κυκλοφορίας, φόρτος, ακτίνα, κλίση γραμμής κλπ) 4. υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών συντήρησης (best practices) 5. αντικατάσταση τεχνολογικά απαρχαιωμένων ή μη παραγωγικών στοιχείων π.χ. αναθεώρηση αναγκαιότητας αλλαγών ή παρακαμπτηρίων γραμμών στο πλαίσιο προγραμματιζόμενης ανακαίνισης 6. βελτίωση της αρχικής ποιότητας μετά από κατασκευή ή ανακαίνιση 7. άρση βλαβών / φθορών σε αρχικό στάδιο για αποφυγή επιτάχυνσης της φθοράς της γραμμής από φθορές σε αρχικό στάδιο (π.χ. μέσω προληπτικής λείανσης, τοπικών υπογομώσεων κλπ) 8. πολιτική πρόληψης βλαβών / αστοχιών (π.χ. δημιουργία προφίλ Anti-Head- Check μέσω λείανσης των σιδηροτροχιών) 9. εφαρμογή πολιτικής για αύξηση της διάρκειας ζωής των στοιχείων της γραμμής 10 10. βελτίωση της ανίχνευσης της κατάστασης ζωτικών στοιχείων (critical parts) 11. καθορισμός σαφών ορίων ανοχών για στοιχεία που επηρεάζουν την συμπεριφορά της γραμμής όσον αφορά a. σε όρια προειδοποίησης για επερχόμενες αστοχίες / σφάλματα 9 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Η υποβάθμιση της ποιότητας της γραμμής στο χρόνο 10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Η υποβάθμιση της ποιότητας της γραμμής στο χρόνο 10

b. στην ανάγκη παρεμβάσεων c. στην ασφάλεια 12. ιεράρχηση των νέων επενδύσεων βάσει τεχνικοοικονομικών κριτηρίων 13. εκπόνηση σύγχρονων οδηγιών και διαδικασιών για την κατασκευή, συντήρηση και ανακαίνιση των γραμμών 14. εφαρμογή κατά το δυνατόν απλής γραμμολογίας στους σταθμούς 15. χρήση μοντέλων πρόγνωσης της γραμμής όσον αφορά την υποβάθμισή της στον χρόνο 16. εφαρμογή εξελιγμένων τεχνικών επιθεώρησης (τηλεεπιτήρηση, videoinspection κλπ) 17. βελτίωση δράσεων προληπτικής και προγνωστικής συντήρησης 18. εφαρμογή χρήσης LCC και benchmarking 19. μείωση του χρόνου κατάληψης της γραμμής για συντήρηση Για την εφαρμογή των ως άνω κανόνων, θα πρέπει η ανάλυση των LCC και RAMS ν αποτελούν βασικά εργαλεία. Η ιεύθυνση Γραμμής θα εκδώσει σχετικές οδηγίες. 5.4 Νέα δομή συντήρησης Η νέα δομή συντήρησης απεικονίζεται στο Σχήμα 3: Έλεγχος, Επιθεώρηση Προληπτική Συντήρηση βάσει κατάστασης ( βάσει κριτηρίων) ) Προκαθορισμένη συντήρηση Συντήρηση Διορθωτική Προγνω στική Βραχυπρόθεσμη Άμεση Σχήμα 3: Προτεινόμενο μοντέλο συντήρησης 11

5.4..1 Έλεγχος / επιθεώρηση της γραμμής Η επιθεώρηση της γραμμής παρέχει την απαραίτητη γνώση για την συμπεριφορ ρά της γραμμής, και δίδει σημαντικές πληροφορίες για τον σχεδιασμό της συντήρησης. Στο Σχήμα 4 παρουσιάζεται η σχέση της επιθεώρησης με τις εργασίες συντήρησης. Σχήμα 4: Έλεγχος / επιθεώρηση της γραμμής Στις οδηγίες της Γ καθορίζονται τα είδη και η συχνότητα διενέργειας των ελέγχων / επιθεωρήσεων. 5.4..2 Προληπτική συντήρηση Σύμφωνα με την ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.25 η προληπτική συντήρηση ορίζεται ως εξής (βλ. και παρ. 2.2): Προληπτική συντήρηση είναι η συντήρηση η οποία εκτελείται σε προκαθορισμένα διαστήματα ή σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια με σκοπό να μειώσει την πιθανότητα αστοχίας ή υποβάθμισης της λειτουργίας ενός στοιχείου. Η προληπτική έχει σκοπό να προλάβει την δημιουργία σφαλμάτων ή φθορών ή να άρει σφάλματα ή φθορές στην γραμμή που μελλοντικά θα επηρεάσουν την ασφάλεια κυκλοφορίας H προληπτική συντήρηση διακρίνεται σε προκαθορισμένη συντήρηση 11 βάσει της προδιαγραφής του παγίου ή της εφαρμογής συγκεκριμένης τεχνολογίας σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές οι οποίες δεν προϋποθέτουν έλεγχο ή επιθεώρηση και συντήρηση βάσει κατάστασης 12 με τη χρήση των δεδομένων της γραμμής και η οποία προϋποθέτει έλεγχο ή επιθεώρηση 11 pr redeterminedd maintenance 12

Παράδειγμα: Προκαθορισμένα διαστήματα: 1. Λείανση νέων σιδηροτροχιών 2. Συντήρηση συσκευών διαστολής 3. Λίπανση συνδέσμων «Κ» Σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια: 1. Προγραμματισμός άρσης σφαλμάτων επιπέδου «Β» άρθ. 12 του ΝΚΕΓ 2. Λείανση σιδηροτροχιών 5.4.3 ιορθωτική συντήρηση Σύμφωνα με την ΕΝ 50125:1999 εδάφιο 3.9: η διορθωτική συντήρηση ορίζεται ως εξής (βλ. και παρ. 2.3): ιορθωτική Συντήρηση είναι αυτή η οποία εκτελείται μετά την αναγνώριση ενός σφάλματος και σκοπό έχει να θέσει ένα προϊόν σε μία κατάσταση στην οποία θα μπορεί να ανταποκριθεί στην απαιτούμενη λειτουργία Η διορθωτική συντήρηση (corrective maintenance) έχει σκοπό να άρει σφάλματα που έχουν επιπτώσεις στην ασφάλεια κυκλοφορίας για το προκαθορισμένο επίπεδο λειτουργία του παγίου 13. Η διορθωτική συντήρηση υλοποιείται όταν διαπιστώνεται αστοχία η οποία απαιτεί βραχυπρόθεσμη ή άμεση άρση (επισκευή) με στόχο ν αποκατασταθεί το στοιχείο της γραμμής στο επίπεδο της καθορισμένης λειτουργικότητας. Παράδειγμα: 1. Άρση σφαλμάτων επιπέδου «C» άρθ. 12 του ΝΚΕΓ (βραχυπρόθεσμη επέμβαση) 2. Άρση σφαλμάτων του Πίνακα 2 του ΝΚΕΓ (άμεση επέμβαση) 5.4.4 Προγνωστική συντήρηση Μέσω της προγνωστικής συντήρησης (predictive maintenance) είναι δυνατή η πρόγνωση της χρονικής στιγμής κατά την οποία θ απαιτηθεί η εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών συντήρησης (βλ. και παρ. 0). Η προγνωστική συντήρηση βασίζεται στην καλή γνώση της τρέχουσας κατάστασης αλλά και της συμπεριφοράς στο χρόνο της γραμμής (λαμβάνοντας υπόψη και ιστορικά στοιχεία) στην ανάπτυξη μοντέλων για την πρόβλεψη της εξέλιξης της ποιότητας της γραμμής σε επόμενα χρονικά σημεία 12 CBM - conditions based maintenance 13 π.χ. διατήρηση του επιπέδου ασφάλειας με μείωση του επιπέδου λειτουργικότητας από τα 160 στα 12 ο km/h 13

στην εκπόνηση ενός σχεδίου συντήρησης σε μελλοντικό ορίζοντα που θα καθορίζει o o το είδος συντήρησης (σχεδιασμό των αναγκαίων εργασιών) και τον χρόνο της συντήρησης (προγραμματισμό) βάσει των προβλέψεων και των διαθέσιμων οικονομικών πόρων (προϋπολογισμός)) Στο Σχήμα 5 παρουσιάζεται η διαδικασία σχεδιασμού προγνωστικής συντήρησης: Σχήμα 5: ιαδικασία σχεδιασμού προγνωστική ής συντήρησης 14

6 ΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ 1. Κατηγοριοποίηση των γραμμών του δικτύου Για λόγους συντήρησης των γραμμών του δικτύου θα γίνει κατηγοριοποίηση της γραμμής βάσει ταχύτητας και φόρτου κυκλοφορίας. 2. Kριτήρια εκτίμησης της κατάστασης της γραμμής 3. Καθορισμός μεθοδολογίας (μοντέλου) πρόγνωσης της κατάστασης της γραμμής 4. Καθορισμός μεθοδολογίας ανάλυσης βάσει RAMS και LCC 5. Καθορισμός εργασιών προληπτικής και διορθωτικής συντήρησης 6. Καθορισμός μεθοδολογίας για τον ορθολογικό προγραμματισμό της συντήρησης Θα συμπληρωθούν τα όρια σφαλμάτων που έχουν καθορισθεί στον ΝΚΕΓ αρθ. 12, 13, βλ. και Οδηγία σφάλματα σιδηροτροχιών σύμφωνα με την Εωρονόρμα ΕΝ 13848-1 Θα καθορισθεί μεθοδολογία (μοντέλου) πρόγνωσης της κατάστασης της γραμμής Θα καθορισθεί μεθοδολογία ανάλυσης της γραμμής βάσει RAMS σύμφωνα με την Ευρωνόρμα ΕΝ 50126 και κόστους κύκλου ζωής (LCC). Θα καθορισθούν αναλυτικά οι εργασίες συντήρησης Θα εκδοθεί σχετική Οδηγία 7. Χρήση πληροφορικών συστημάτων για τον προγραμματισμό της συντήρησης 8. Αναδιοργάνωση του τομέα συντήρησης της γραμμής Θα γίνει αναδιοργάνωση του τομέα συντήρησης της γραμμής που θα αφορά την οργανωτική διάρθρωση των σημερινών Τμημάτων Γραμμής, την ορθολογική στελέχωσή τους (μετά και τον καθορισμό των εργασιών που θα εκτελούνται από τα Τμήματα Γραμμής και από τρίτους) και τον απαραίτητο εξοπλισμό για μία ορθολογική συντήρηση. 9. Καθορισμός εργασιών για εκτέλεση από τρίτους (outsourcing) 15

7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Η υποβάθμιση της ποιότητας της γραμμής στο χρόνο Η ποιότητα της γραμμής λόγω της κυκλοφορίας υποβαθμίζεται στην διάρκεια του χρόνου, παρουσιάζοντας διάφορα σφάλματα. η γραμμή μετά την κατασκευή (ή ανακαίνισή) της (χρόνος t 0 ) θα έχει ποιότητα Q = Q 0 (βλ. Σχήμα 6). Μετά παρέλευση χρόνου t 1, η ποιότητα της γραμμής θα είναι Q 1A. Την χρονική στιγμή t 1 παρεμβαίνουμε (π.χ. με υπογόμωση της γραμμής) και η γραμμή βελτιώνει το επίπεδο ποιότητάς της, φθάνοντας σε επίπεδο Q 1B (Q 1B < Q 0 ). Σχήμα 6: Η εξέλιξη της ποιότητας της γραμμής 16

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Επιλογή της κατάλληλης χρονικής στιγμής για την ανακαίνιση της γραμμής Είναι σημαντικό να μπορεί να προσδιορισθεί η κατάλληλη χρονική στιγμή για την ανακαίνιση της γραμμής. Το χρονικό αυτό σημείο είναι όταν το κόστος συντήρησης της γραμμής αρχίζει ν αυξάνεται δυσανάλογα. Μία ανακαίνιση της γραμμής μειώνει το κόστος συντήρησης, συμβάλλοντας μεσοπρόθεσμα στην μείωση του κόστους συντήρησης της γραμμής (βλ. Σχήμα 7). Σχήμα 7: Εξοικονόμησηη κόστους μέσω ανακαίνισης την κατάλληλη χρονική στιγμή 14 14 P Prof. Dr. Jοrn Vatn, A Life Cycle Cost model for prioritization of track maintenance and renewal 17

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Στοχευμένες παρεμβάσεις για την ωφέλιμης διάρκειας ζωής της γραμμής αύξηση της Με διάφορες στοχευμένες παρεμβάσεις την κατάλληλη χρονική στιγμή μπορεί επίσης ν αυξηθεί η ωφέλιμη διάρκεια ζωής της γραμμής και έτσι να μειωθεί το κόστος συντήρησης σε βάθος χρόνου (βλ. Σχήμα 8). Παραδείγματα 1. η άρση των αιτίων για σφάλματα γραμμής όταν αυτά παρουσιάζονται, αντί των συμπτωμάτων που δεν αίρουν την αιτία του σφάλματος μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ωφέλιμης διάρκεια ζωής της γραμμής και έτσι να μειωθεί το κόστος συντήρησης. 2. η λείανση των σιδηροτροχιών σε τακτά διαστήματα μπορεί ν αυξήσει την διάρκεια ζωής των σιδηροτροχιών Σχήμα 8: ράσεις συντήρησης για μείωση του κόστους συντήρησης και αύξηση της διάρκειας ζωής της γραμμής 18

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Παραδείγματα ορθολογικής και μη ορθολογικής συντήρησης της γραμμής (διατήρηση της ποιότητας γεωμετρίας της γραμμής) Στα επόμενα παρουσιάζονται παραδείγματα τριών πολιτικών επεμβάσεων για την διατήρηση της ποιότητας γεωμετρίας της γραμμής (οριζοντιογραφική και υψομετρική τακτοποίηση της γραμμής). 1. Ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης γεωμετρίας της γραμμής για την διατήρηση της ποιότητας Στο Σχήμα 9 απεικονίζεται ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης για την διατήρηση της ποιότητας γεωμετρίας της γραμμής. Οι εργασίες οριζοντιογραφικής και υψομετρικής τακτοποίησης ξεκινούνν έγκαιρα, μόλις τα σφάλματα ξεπεράσουν το επίπεδο «Β». Μετά τις εργασίες, η γραμμή επανέρχετα ι σε μία καλή κατάσταση (σφάλματα μεταξύ ορίων επίπεδων «Α» και «Β» του Ν.Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12) διασφαλίζοντας καλή διατηρησιμότητα της γεωμετρίας της γραμμής και εξασφαλίζοντας την μέγιστη δυνατή διάρκεια ωφέλιμης ζωής της γραμμής. Σχήμα 9: Ορθολογικός σχεδιασμός της συντήρησης 19

2. Μη ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης για την γεωμετρίας της γραμμής (1) διατήρηση της ποιότητας Στο Σχήμα 10 απεικονίζεται μη ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης για την διατήρηση της ποιότητας γεωμετρίας της γραμμής. Η στρατηγική συντήρησης προβλέπει παρεμβάσεις όταν τα σφάλματα ξεπεράσουν το επίπεδο C του Ν.Κ.Ε. Γ. (Άρθ. 12): Οι εργασίες οριζοντιογραφικής και υψομετρικής τακτοποίησης ξεκινούν αφού τα σφάλματα ξεπεράσουν τα όρια του επιπέδου C του Ν.Κ.Ε. Γ. (Άρθ. 12) και φθάσουν μάλιστα την πρώτη φορά στα όρια του επιπέδου άμεσης λήψης μέτρων (Πίνακας 2 του Ν. Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12)). Οι επόμενες παρεμβάσεις γίνονται πριν τα σφάλματα φθάσουν στα όρια για την λήψη άμεσων μέτρων. Όποια βελτίωση και να υπάρξει, αυτή θα είναι προσωρινή, και τα σφάλματα μετά τις εργασίες, θα επανέλθουνν πολύ σύντομα μεταξύ ορίων επίπεδων «Β» και «C» του Ν.Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12) βλ. Σχήμα 10, κόκκινη γραμμή. H καλή διατηρησιμότητα της γεωμετρίας της γραμμής δεν διασφαλίζεται, ή εξασφαλίζεται μόνον με πρόσθετα κόστη. Τα διαστήματα μεταξύ διαδοχικών παρεμβάσεων είναι μικρά και η ωφέλιμη διάρκεια ζωής της γραμμής μειώνεται σημαντικά. Σχήμα 10: Μη ορθολογικός σχεδιασμός της συντήρησης 20

3. Μη ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης για την γεωμετρίας της γραμμής (2) διατήρηση της ποιότητας Στο Σχήμα 11 απεικονίζεται μη ορθολογικός σχεδιασμός της επέμβασης για διατήρηση της ποιότητας γεωμετρίας της γραμμής. την Η στρατηγική συντήρησης προβλέπει παρεμβάσεις όταν τα σφάλματα ξεπεράσουν τα όρια του επιπέδου C του Ν.Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12)και φθάσουν στα όρια του επιπέδου άμεσης λήψης μέτρων (Πίνακας 2 του Ν.Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12)): Όποια βελτίωση και να υπάρξει μετά τις εργασίες οριζοντιογραφικής και υψομετρικής τακτοποίησης, αυτή θα είναι πολύ βραχυπρόθεσμη, και τα σφάλματα μετά τις εργασίες, θα επανέλθουν πάρα πολύ σύντομα μεταξύ ορίων επίπεδων «Β» και «C» του Ν.Κ.Ε.Γ. (Άρθ. 12) βλ. Σχήμα 11, κόκκινη γραμμή. εν διασφαλίζεται η καλή διατηρησιμότητα της γεωμετρίας της γραμμής,, τα διαστήματα μεταξύ διαδοχικών παρεμβάσεων είναι πολύ μικρά, και η διάρκεια της ωφέλιμης ζωής της γραμμής είναι πολύ περιορισμένη. Σχήμα 11: Μη ορθολογικός σχεδιασμός της συντήρησης 21