ΘΕΑΣ!Σ weeklytheasis@gmail.com 12 η Προβολή 2007 30-03-2007 ηµοτικό Θέατρο Ρόδου 21:30 εκτάκτως η ΘΕΑΣ!Σ πιο νωρίς στις ηλεκτρονικές σας θυρίδες (µόνο γι αυτήν την εβδοµάδα) Ματωµένη Κυριακή Bloody Sunday Σκηνοθεσία Σενάριο : Πωλ Γκρήνγκρας Παραγωγή: Ηνωµένο Βασίλειο / Ιρλανδία (2002) ιάρκεια: 107 Πρωταγωνιστούν: Τζέηµς Νέσµπιτ, Άλαν Γκίλντεα, Τζέραρντ Κρόσαν κ.ά. την ταινία παρουσιάζει το µέλος της ΘΕΑΣ!Σ Μιχάλης Καραµιχάλης Η ταινία οι προβολές µας πραγµατοποιούνται µε την υποστήριξη του Πολιτιστικού Οργανισµού του ήµου Ροδίων Στις 30 Ιανουαρίου του 1972, στρατιώτες από το 1ο Σύνταγµα Αλεξιπτωτιστών του Βρετανικού Στρατού άνοιξαν πυρ εναντίον 10.000 άοπλων διαδηλωτών - στην συντριπτική τους πλειοψηφία καθολικοί- στο Nτέρι της Βόρειας
Ιρλανδίας. Ήταν µια ειρηνική πορεία διαµαρτυρίας που ξαφνικά µετατράπηκε σ' ένα αληθινό πόλεµο. Η µέρα αυτή έµεινε στην ιστορία ως Bloody Sunday: 14 διαδηλωτές νεκροί και πολλοί τραυµατίες, ήταν τα αθώα θύµατα της αναίτιας επίθεσης. Όµως η σηµασία της Bloody Sunday στην σύγχρονη ιστορία της Βόρειας Ιρλανδίας είναι πολύ πιο σηµαντική. Υπήρξε µία µέρα σηµαδιακή: είναι η αφετηρία, η αποφασιστική στιγµή όταν οι συγκρούσεις ανάµεσα στους Καθολικούς και τους Προτεστάντες γίνονται εµφύλιος πόλεµος, όταν η επέµβαση του Βρετανικού Στρατού γίνεται άγρια, σκληρή και αιµατηρή. Μέσα από τον αχό των µαχών εκείνης της µέρας αναδύθηκε ως τέκνο της οργής και της ανάγκης ο IRA. Βραβευµένη στο φεστιβάλ του Βερολίνου, η ταινία του Πολ Γκρήνγκρας αποτελεί µια λεπτοµερή και ρεαλιστική, στο ύφος, καταγραφή των γεγονότων εκείνης της ηµέρας. Εδώ δεν τίθεται ζήτηµα µεροληψίας, αφού το σενάριο βασίζεται σε µαρτυρίες στρατιωτών και διαδηλωτών, όπως αυτές καταγράφηκαν στο βιβλίο Eyewitness Bloody Sunday του Nτον Mιούλαν. Κεντρικό πρόσωπο στην αφήγηση είναι ο Άιβαν Kούπερ, ένας προτεστάντης ηγέτης, ένας µετριοπαθής σοσιαλιστής πολιτικός που συµµετείχε στην πορεία: στο πρόσωπό του το χαµόγελο θα σβήσει και γρήγορα ο τρόµος θα ζωγραφιστεί. Η σκηνοθεσία αναπαριστά την βία και το χάος, µέσα από ένα ντοκιµαντερίστικο ύφος, συσσωρεύοντας τα µικρά περιστατικά της ηµέρας ως ψηφίδες για να δηµιουργήσει την τελική εικόνα. Πέρα όµως από την όποια ιστορική διάσταση της ταινίας αυτό που κυρίως έχει σηµασία είναι η κινηµατογραφική της αξία: στις εικόνες της καταγράφονται µε ένταση και δυναµισµό οι µικρές παράπλευρες ιστορίες µιας ιστορικής µέρας. http://www.filmfestival.gr/firstshot/10_2002/olympion.html Ο σκηνοθέτης Ο Πωλ Γκρήνγκρας γεννήθηκε το 1955 στην Αγγλία. Μετά τις σπουδές του στο Πανεπιστήµιο του Καίµπρητζ ασχολήθηκε µε τη δηµοσιογραφία. Εργάζεται για την τηλεόραση και ενδιαφέρεται για την αντιπαράθεση στην Βόρειο Ιρλανδία. Το 1989 γυρίζει την πρώτη του ταινία µεγάλου µήκους, Resurrected. Τα επόµενα χρόνια σκηνοθετεί πολλές τηλεταινίες (Open fire, The One that got away, The Murder of Stephen Lawrence) καθώς και την ταινία The Theory of Flight (1998), µια µαύρη κωµωδία µε πρωταγωνιστές τους Kenneth Branagh και Helena Bonham Carter. Η Ματωµένη Κυριακή αποτέλεσε ταινία-σταθµό για την κινηµατογραφική του καριέρα, εξιστορώντας τα τραγικά γεγονότα της 30 ης Ιανουαρίου 1972 στο Ντέρυ της Βορείου Ιρλανδίας. Το ταλέντο του αναγνωρίζεται διεθνώς µε 2
την Χρυσή Άρκτο του Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2002. είγµα παρόµοιας τεχνοτροπίας δραµατοποιηµένου ντοκιµαντέρ είναι και η µεγάλου µήκους ταινία του The Bourne Supremacy (2004) µε πρωταγωνιστή τον Ματ Ντέηµον. Την ίδια χρονιά έγραψε το σενάριο της ταινία Omagh, µία πολιτική ταινία που καταδικάζει τις αντιεξουσιαστικές - τροµοκρατικές ενέργειες του ΙΡΑ στην Βόρειο Ιρλανδία. ύο χρόνια µετά, το 2006, ο σκηνοθέτης γυρίζει την ταινία United 93 µε θέµα το τροµοκρατικό κτύπηµα της 11 ης Σεπτεµβρίου 2001 http://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=20136.html µνηµείο πεσόντων στην πόλη Ντέρυ, Β.Ιρλανδία http://www.troopsoutmovement.com/bloodysunday.htm Ο Πωλ Γκρήνγκρας και η δική του Ματωµένη Κυριακή Ήταν Απρίλιος του 1999. Καθόµουν σ' ένα ιρλανδικό καφέ στο Kilburn, πίνοντας ιταλικό εσπρέσο. Απέναντι ο Almed, ο τρελός Μαροκινός έβαζε µάνγκο στον πάγκο του, έξω από ένα ινδικό εστιατόριο. ύο Γάλλοι φοιτητές κάθονταν σ' ένα τραπέζι δίπλα και τσακώνονταν για τον Luis Figo. Ο ήλιος έλαµπε. Η Bridney ήταν ψηλά στους καταλόγους των επιτυχιών. Ήταν µια ωραία µέρα στο Λονδίνο. Θυµάµαι ότι αισθάνθηκα σαν να έβλεπα µία νέα χώρα να γεννιέται εκείνο το πρωινό: µια κοσµοπολίτικη Βρετανία, µια Βρετανία περήφανη για τις διαφορές, την ανεκτικότητα, την εκκεντρικότητα, την ιστορία της. Και µετά πήρα ένα βιβλίο, που ο τηλεοπτικός παραγωγός Mark Redhead µου είχε ζητήσει να δω εδώ και βδοµάδες, και άρχισα να το διαβάζω. Λεγόταν Αυτόπτης Μάρτυρας την Αιµατοβαµµένη Κυριακή (Eyewitness Bloody Sunday). Το διάβασα µια και έξω. Μαρτυρίες από πρώτο χέρι υφαινόταν µε το ελεγειακό σχόλιο του Don Mullan και αφηγούνταν την ιστορία µία πορείας διαµαρτυρίας υπέρ των πολιτικών δικαιωµάτων στο Derry, ένα τσουχτερό χειµωνιάτικο πρωινό τον Ιανουάριο του 1972, που κατέληξε στο θάνατο 14 άοπλων πολιτών. Καθώς διάβαζα µπορούσα να δω τις οικογένειες να φοράνε τα καλά τους και να συγκεντρώνεται, µετά το γεύµα, σ' ένα γήπεδο στη καρδιά του γεµάτου από οδοφράγµατα Καθολικού γκέτο που λεγόταν Free Derry. Μπορούσα να αισθανθώ την ελπίδα που σαν κύµα φούσκωνε καθώς τραγουδούσαν το We Shall Overcome, ενώ χιλιάδες κατεβαίνουν από τον λόφο µέσο του Bogside προς τα τείχη του προτεσταντικού Londonderry, όπου ο Βρετανικός στρατός τους περίµενε. Μια ακατανίκητη δύναµη επρόκειτο να συναντήσει ένα αµετακίνητο αντικείµενο: η τέλεια µεταφορά, αν χρειαζόταν µεταφορές για την έναρξη των Troubles (ταραχών). Οι ηγέτες έχασαν τον έλεγχο της πορείας και ένα τµήµα του πλήθους, κυρίως νέοι µε βίαιες προθέσεις, έσπασαν ένα οδόφραγµα του στρατού. Η συµπλοκή γενικεύθηκε: πέτρες, τούβλα, µπουκάλια έπεφταν σαν βροχή στους στρατιώτες που κρύβονταν πίσω από τα οχήµατα -ένα πυροσβεστικό του στρατού κατέβρεχε 3
το πλήθος. Οι συµπλοκές εξαπλώθηκαν, λαστιχένιες σφαίρες εκτοξεύθηκαν, µετά δακρυγόνα -καθώς χιλιάδες αθώοι διαδηλωτές τριγυρνούσαν αργά το απόγευµα και αναρωτιόνταν τι να κάνουν: να ακούσουν τις οµιλίες στο δρόµο; να καθίσουν και να παρακολουθήσουν τις συµπλοκές; ή να πάνε σπίτι για τσάι; Εν τω µεταξύ οι paras (σ.τ.µ. οι στρατιώτες από το 1ο Σύνταγµα Αλεξιπτωτιστών του Βρετανικού Στρατού ) περίµεναν στους διπλανούς δρόµους ανυποµονώντας να ακούσουν την διαταγή να προχωρήσουν. Το Derry, όπως όλη η Βόρεια Ιρλανδία, ήταν µια πυριτιδαποθήκη έτοιµη να εκραγεί. Στις 4 παρά 7 εξερράγη. Καθώς γυρνούσα τις σελίδες στο βιβλίο του Don µπορούσα να δω όλη την σκηνή στο µυαλό µου: τεθωρακισµένα οχήµατα να τρέχουν. Οι paras να ανακατεύονται στο πλήθος που έτρεχε. Τρέξιµο, φωνές, συµπλοκές, κραυγές. Οι πλαστικές σφαίρες. Ο ήχος του βρετανικού πολυβόλου. Πυροβολισµοί. Και πάλι πυροβολισµοί. Συνέχεια πυροβολισµοί. Και ο κόσµος να τρέχει να καλυφθεί, να τρέχει να σωθεί. Και άνθρωποι να πεθαίνουν. Όταν τελείωσα το Αυτόπτης Μάρτυρας την Αιµατοβαµµένη Κυριακή αισθάνθηκα σαν να ήµουν εγώ που προσπαθούσα τροµαγµένος να καλυφθώ µέσα στη σκόνη και τα χαλάσµατα ενός οδοφράγµατος στην Rossville Street. Και ήξερα ότι ήθελα να κάνω µια ταινία για την Αιµατοβαµµένη Κυριακή (Bloody Sunday) Αυτή ήταν µία ιστορία για µία άλλη Βρετανία. Όχι την γεµάτη ζωή Βρετανία που υπήρχε έξω από το παράθυρο του καφέ, αλλά για την ξεχασµένη πλέον Βρετανία της γκρίζας κατήφειας της δεκαετίας του 70. Μια Βρετανία σε πόλεµο µε µια κοινότητα πολιτών που όµως αρνείτο να το παραδεχτεί. Ήµουν 17 ετών όταν συνέβη η Αιµατοβαµµένη Κυριακή (Bloody Sunday) - αρκετά µεγάλος για να αντιληφθώ ότι αυτό που συνέβη ήταν απαίσιο, αρκετά νέος για να µην καταλάβω ότι αυτή ήταν µία µοιραία καµπή, η στιγµή κατά την οποία το κίνηµα για πολιτικά δικαιώµατα συντρίβεται, όταν η ελπίδα αποχωρεί την πολιτική σκηνή και η πάλη στην Βόρεια Ιρλανδία διεξάγεται πλέον µεταξύ ενόπλων ανδρών. Από εκείνη την ηµέρα και µετά οι Troubles (ταραχές) εκτινάσσονται από µιας χαµηλής έντασης συγκρούσεις σ' ένα εµφύλιο πόλεµο, οδηγώντας πολλούς νέους στις τάξεις του IRA και τροφοδοτώντας τον 25χρονο κύκλο της βίας. Ο Jim Sheridan κάποτε είπε ότι η Αιµατοβαµµένη Κυριακή (Bloody Sunday)είναι η ιστορία των Ιρλανδών που ποτέ δεν µπορούν να ξεχάσουν και των Βρετανών που ποτέ δεν θέλουν να θυµηθούν. Ποτέ δεν ξέχασα αυτά τα λόγια, επειδή αυτά προσδιορίζουν για µένα αυτό που θέλαµε να κάνουµε: να γυρίσουµε µία ταινία που θα αναπαριστούσε τα γεγονότα της Αιµατοβαµµένης Κυριακής µε αυθεντικότητα, χωρίς πάθος, χωρίς σχηµατοποιήσεις ή συνοµωσίες, και κάνοντας αυτό να βοηθήσουµε να αφαιρεθεί η διαρκής δυνατότητα για ανάφλεξη, και το όνειδος, το σκοτεινό της µυστικό. άρθρο του Πωλ Γκρήνγκρας στην βρετανική εφηµερίδα The Guardian 11/01/2002 http://www.cinephilia.gr/2002/bloody.htm Μ ένα κλικ τι έγινε στις 30-01-1972 http://cain.ulst.ac.uk/events/bsunday/bs.htm http://www.indymedia.org.uk/en/2007/01/361145.html 4
αρχειακό υλικό για την πολυετή ένοπλη αντιπαράθεση στην Βόρειο Ιρλανδία http://www.schoolshistory.org.uk/ireland/irelandlinks.htm http://www.nationalarchives.gov.uk/archon/searches/locresult.asp?lctry=northern%20ireland http://www.ark.ac.uk/ http://www.flashpoints.info/countries-conflicts/northern_ireland-web/n-ireland_briefing.html το Ψηφιακό Κινηµατογραφικό Αρχείο της Βορείου Ιρλανδίας http://www.digitalfilmarchive.net λίγα λόγια για το ιδεολογικό υπόβαθρο και τη δράση του ΙΡΑ http://www.geocities.com/capitolhill/congress/2435/irahist.html το επίσηµο website του ιρλανδικού κόµµατος Σινν Φέιν (µτφ. Εµείς οι ίδιοι ) πολιτικού εκφραστή του ΙΡΑ στο κοινοβούλιο της Β. Ιρλανδίας http://sinnfein.ie οι στίχοι της Ματωµένης Κυριακής του Τζων Λένον http://www.bestlyrics.org/j/0/john-lennon/sunday-bloody-sunday επιµέλεια ύλης- Γαβριήλ Χαρίτος gavriel@otenet.gr Η ΘΕΑΣ!Σ περιµένει τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας για να γίνει καλύτερη! συνολικός αριθµός αποδεκτών : 204 ΘΕΑΣ!Σ weeklytheasis@gmail.com η ΘΕΑΣ!Σ τσουγκρίζει τ αυγά της µε την ειδική πασχαλιάτικη έκδοση οσονούπω! οπότε α λαµένετε! * * για τους µη ροδιτοµαθείς : να περιµένετε! 5