ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Τίτλος εργασίας: «Διασχίζοντας την οδό Εξοχών»

14 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Τάξη: Β3 Σχολικό Έτος 2014-2015 ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Τίτλος εργασίας: «Διασχίζοντας την οδό Εξοχών» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΕ 09

1 ΔΙΑΣΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΔΟ ΕΞΟΧΩΝ Το σχολείο μας, το 14 ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, βρίσκεται σε στρατηγική θέση, στη διασταύρωση των οδών Θ. Σοφούλη και Ανθέων πολύ κοντά σε αρχοντικά και νεοκλασικά κτίρια στην οδό Εξοχών (σημερινή. Β. Όλγας). Το τρίτο τμήμα της Β Γυμνασίου του σχολείου μας με την επίβλεψη του αρμόδιου καθηγητή του αποφάσισε να εκπονήσει εργασία σχετικά με τα κτίρια αυτής της οδού. Χρησιμοποιήσαμε για το σκοπό αυτό το διαδίκτυο, βιβλία, επισκέψεις, περιπάτους, συνεντεύξεις, φωτογραφήσεις, αλλά περισσότερο απ όλα τη φαντασία μας. Ξεκινώντας από την αρχαιότητα γνωρίζουμε ότι η Θεσσαλονίκη χτίστηκε το 315 π. Χ. από τον Έλληνα Μακεδόνα στρατηγό Κάσσανδρο, ο οποίος έδωσε στην πόλη το όνομα της γυναίκας του, που ήταν ετεροθαλής αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στη συνέχεια η Θεσσαλονίκη πέρασε από διάφορες φάσεις. Κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, τους Σαρακηνούς, τους Νορμανδούς, τους Βενετούς, τους Φράγκους αλλά τα περισσότερα χρόνια ανήκε στους Βυζαντινούς. Περιβλήθηκε με βυζαντινά τείχη που ξεκινούσαν από τον Λευκό Πύργο, ανέρχονταν ως τον Πύργο του Τριγωνίου, την Καλλιθέα, κατέρχονταν μέχρι το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο και συνέχιζαν παραθαλάσσια πάλι μέχρι τον Λευκό Πύργο. Το 1430 κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους, όπως και τα υπόλοιπα μέρη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να

2 παραπαίει, διάφορες εθνότητες εισέρρεαν στην πόλη είτε συλλογικά, είτε μεμονωμένα. Κάποιοι, όπως Εβραίοι, Σλάβοι, Βούλγαροι, Φραγκολεβαντίνοι, για να έχουν δικαιώματα αγόρασαν κάποια εδάφη και έκτισαν κτίρια, είτε μέσα στην πόλη, είτε έξω από αυτήν. Τα οικόπεδα που αγοράσθηκαν ανατολικά και παραθαλάσσια έξω από τα Κάστρα της πόλης μαζί με τα κτίρια που κτίστηκαν αποτέλεσαν την συνοικία των Εξοχών ή των Πύργων και ο λιθόστρωτος δρόμος που την διέσχιζε έλαβε το ομώνυμο όνομα «λεωφόρος των Πύργων ή των Εξοχών». Η λεωφόρος Εξοχών ήταν συνέχεια της σημερινής οδού Εθνικής Αμύνης, η οποία χαράχθηκε όταν γκρεμίσθηκε το 1889 ένα μέρος του παραθαλάσσιου πεδινού τμήματος του ιστορικού πυρήνα της πόλης. Η συνοικία των Εξοχών ήταν μια περιοχή σχεδόν αποκομμένη από την πόλη. Υπήρχε επικοινωνία με το τραμ από το 1892, το οποίο διέσχιζε την κεντρική λεωφόρο (Λεωφόρο των Πύργων) και έφθανε ως το κέντρο της πόλης. Αυτό διευκόλυνε τις μετακινήσεις των ανδρών που μετέβαιναν στις δουλειές τους. Αντίθετα η ζωή των γυναικών περιορίζονταν κυρίως στη συνοικία. Η ζωή όλων κυλούσε παραμυθένια. Τα αρχοντικά κτίρια είχαν τεράστιους, ολάνθιστους κήπους διαμορφωμένους για περιπάτους και ξεκούραση με βαθύσκιωτα κιόσκια και αναρριχώμενα φυτά, δένδρα και λουλούδια που έφθαναν έως την θάλασσα με τις δαντελωτές ακτές. Οι τριανταφυλλιές όταν άνθιζαν έδιναν την εντύπωση ευωδιαστού παράδεισου. Σχεδόν όλες οι επαύλεις είχανε ιδιωτικές προβλήτες για κολύμπι και για να δένουν τις ιδιωτικές τους βάρκες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν για κωπηλασία καθώς και για συγκοινωνιακό μέσο, αφού πολλές φορές η μετακίνηση γινόταν από την θάλασσα. Υπήρχαν αλάνες για παιχνίδια και χώροι όπου έπαιζαν τένις. Παράλληλα τα παιδιά πήγαιναν στο σχολείο με τα πόδια όπου μάθαιναν αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά 1. Στην περιοχή αυτή στεγάζονταν όλα τα προξενεία μέχρι τον μεσοπόλεμο. Κατά μήκος της λεωφόρου των Εξοχών χτίστηκαν περίπου εκατό κτίρια με σχέδια επιφανών αρχιτεκτόνων του προπερασμένου και περασμένου αιώνα, όπως των Βιταλιάνο Ποζέλι, Πιέρο Αριγκόνι και Ξενοφώντα Παιονίδη, σπουδασμένων στην Ευρώπη και στην Κωνσταντινούπολη. Στα έργα των επώνυμων και ανώνυμων δημιουργών υιοθετήθηκε ένας ιδιότυπος εκλεκτικισμός, που συνδυάζει στοιχεία νεοκλασικά, αναγεννησιακά, μπαρόκ και art nouveau. Επίσης υπήρξαν επαύλεις μεσαιωνικού ρυθμού και εξωτερικές επιφάνειες από εμφανή τούβλα. Κατά τη μεσοπολεμική περίοδο, όταν η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια, το κτιριακό δυναμικό της λεωφόρου συμπληρώθηκε από περιορισμένο αριθμό κατασκευών, που συντάχθηκαν μορφολογικά με τα αρχιτεκτονικά ρεύματα της εποχής (bauhaus, art deco). 1 Αυτά σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων της εποχής του περασμένου αιώνα, όπως της γυναίκας του καπνέμπορου Μιχαηλίδη (διασκευή από το διαδίκτυο).

3 Η λεωφόρος των Εξοχών δεν υπάρχει σήμερα. Χάθηκε από τον εκσυγχρονισμό της πόλης με την ομοιογενή ανοικοδόμηση που εξαφάνισε την ιδιαιτερότητά της. Την θέση της πήραν οι πολυσύχναστες οδοί Βασιλίσσης Όλγας και Βασιλέως Γεωργίου, παραδομένες στα αυτοκίνητα και στις πολυώροφες πολυκατοικίες που ισοπέδωσαν αρχοντικά με ολάνθιστους κήπους, θερινούς κινηματογράφους και ψαροταβέρνες δίπλα από το κύμα της θάλασσας. Η σαρωτική ανατροπή έγινε στις δεκαετίες του 1960 και 1970 με την μέθοδο της αντιπαροχής. Το τραμ και ο λιθόστρωτος δρόμος ξηλώθηκαν (1957) και στρώθηκε άσφαλτος. Η επιχωμάτωση της νέας παραλιακής εξαφάνισε τα δαντελωτά ακρογιάλια, ενώ η παραλία ευθυγραμμίστηκε μέχρι την περιοχή Αλλατίνη και δημιούργησε μεγάλες εκτάσεις γης. Βέβαια η δημιουργία της νέας παραλίας ωφέλησε τον λαό, γιατί η θάλασσα και τα ακρογιάλια έπαψαν να είναι κτήμα των προνομιούχων. Από τα εκατό περίπου κτίρια της συνοικίας των Εξοχών σώζονται σήμερα γύρω στα εικοσιπέντε κατά μήκος των οδών Βασ. Όλγας, Βασ. Γεωργίου και των κάθετων δρόμων. Φθάνοντας στο 2015 σε μια ανοιξιάτικη μέρα αποφασίσαμε να περιγράψουμε την σημερινή κατάσταση. Με τη σκέψη μας ξεκινήσαμε από το αεροδρόμιο, διασχίσαμε ένα μέρος της λεωφόρου Εθνικής Αντίστασης (η οποία είναι συνέχεια της Βασ. Όλγας), εισήλθαμε στην Βασ. Όλγας και αρχίσαμε να αντικρίζουμε τα αρχοντικά και νεοκλασικά κτίρια που έχουν απομείνει. Γεμάτοι περιέργεια αναρωτηθήκαμε για ποιους λόγους δημιούργησαν οι επιφανείς καλλιτέχνες αυτά τα κτίρια σε τουρκοκρατούμενη περίοδο. Καταλήξαμε στην άποψη ότι τα έφτιαξαν για διάφορους εύπορους και προνομιούχους, οι οποίοι αντιλήφθηκαν ότι η Οθωμανική κυριαρχία στη Βαλκανική βρισκόταν σε παρακμή και γι αυτό επεδίωξαν να διεισδύσουν στην πόλη, να δημιουργήσουν επαύλεις και περιουσιακά στοιχεία ώστε να αποκτήσουν διάφορα προνόμια και δικαιώματα. Στη συνέχεια θα περιγράψουμε ορισμένα από αυτά τα κτίρια.

4 Βίλλα Αλλατίνι Πρώτα συναντήσαμε τη Βίλλα Αλλατίνι, που βρίσκεται στην λεωφόρο Βασ. Όλγας 198. Για τη βίλλα αυτή έχουμε πληροφορίες από παλαιότερες μαρτυρίες και βιβλία της Ζωρζέτα Ποζέλι (η οποία κατοικούσε σε ένα διαμέρισμα της οδού Τσιμισκή 137 σε διασταύρωση με τη Δαγκλή στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και ήταν στην ζωή μέχρι το φθινόπωρο του 2014). Το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε πριν από το 1888 με σχέδια και επίβλεψη από τον παππού της, Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι. Κτίσθηκε ως εξοχική κατοικία της οικογένειας Αλλατίνι, η οποία προέρχονταν από το Λιβόρνο της Ιταλίας. Ήταν η μεγαλύτερη και πολυτελέστερη βίλλα της Θεσσαλονίκης. Ο Πρώσσος δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάουλ Λίνταου, στο βιβλίο του «από την Ανατολή» σημειώνει τα παρακάτω για την βίλλα-παλάτι, όπως την αποκαλεί, στην οποία φιλοξενήθηκε το έτος 1888: «Το προαύλιο της βίλλας-παλατιού όπου είχαν συγκεντρωθεί τα μέλη της οικογένειας «Αλλατίνι» για να χαιρετήσουν τους καλεσμένους τους ήταν φωτισμένο από πολλούς φορητούς λυχνοστάτες, στημένους σε όλα τα σημεία της αυλής, και από τους οποίους ο καθένας είχε έξι λαμπάδες. Στην είσοδο μας υποδέχθηκε ένα πλήθος από υπηρέτες. Οι νέοι από τους κυρίους Αλλατίνι και Φερναντέζ μας οδήγησαν πάνω από μια φαρδιά κλίμακα με στρωμένα ωραία παλιά χαλιά στη θαυμάσια φωτισμένη αίθουσα των τελετών στον πρώτο όροφο». 2 2 Bιβλíο: Νεóτερα Μνημεíα της Θεσσαλονíκης Αποκατάσταση- Επανάχρηση μνημεíων και ιστορικών μνημεíων (π.ενεπεκíδης 1981)

5 Το κτίσμα αυτό χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία αλλά και ως φυλακή του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Β (1909-1912) μετά την αποτυχημένη επανάσταση του ενάντια στο κίνημα των Νεοτούρκων, το οποίο τον είχε εκθρονίσει. Αργότερα στέγασε το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, όταν πρωτοϊδρύθηκε το 1926, με 15 καθηγητές και 40 φοιτητές. Όταν το Πανεπιστήμιο μεταστεγάστηκε στον σημερινό του χώρο, στη βίλλα εγκαταστάθηκε μια μονάδα Υγειονομικού και στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως παράρτημα του Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Μέχρι το 1978 στεγαζόταν σ αυτήν μια βοηθητική Υγειονομική στρατιωτική υπηρεσία. Από τον Ιούνιο του 1979 μέχρι το 2010 ήταν έδρα της Νομαρχίας και στέγαζε διάφορες Νομαρχιακές υπηρεσίες. Από το 2010 μέχρι και σήμερα στεγάζονται οι υπηρεσίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης. Η βίλλα Αλλατίνι βρίσκεται στο κέντρο μιας ιδιαίτερα μεγάλης και εκτεταμένης αυλής, γεμάτης από πεύκα, όπου ακούγονται τα κελαϊδίσματα των πουλιών. Από την κατασκευή της μέχρι σήμερα έχει δεχθεί διάφορες επεμβάσεις και προσθήκες. Αποτελείται ουσιαστικά από τρείς όγκους που συνδέονται μεταξύ τους, τον κεντρικό κυβόμορφο όγκο και δύο μικρότερους που φαίνονται να αποτελούν προεξοχές στις δύο γωνίες του πρώτου. Από τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο της βίλλας δεν διασώζεται σχεδόν τίποτα. Μόνο τμήματα από τα βιτρό της τζαμαρίας στο ισόγειο και τα βιτρό στις πόρτες των δύο εισόδων. Ο ζωγραφικός διάκοσμος των οροφών καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των επισκευών που έγιναν μετά τους σεισμούς του 1978. Δείγματα αυτού του διάκοσμου σώζονται μόνο στις δύο αίθουσες του δευτέρου ορόφου. Το κτίσμα χαρακτηρίζεται από τη χρησιμοποίηση συμπαγών πλίνθων, ενώ τα στηθαία των εξωστών υποβαστάζονται από βαρείς πεσσούς ορθογωνικής διατομής. Το κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο το 1977. Σήμερα ο υπαίθριος χώρος της βίλλας με την μεγάλη έκτασή του και σε συνδυασμό με τα ερειπωμένα κτίρια του στρατοπέδου Φαρμάκη που βρίσκονται σ αυτόν, δίνει τη δυνατότητα οργάνωσης ποικίλων εκδηλώσεων και στέγασης διαφόρων κοινωφελών χρήσεων (αθλητικές εγκαταστάσεις, βιβλιοθήκη, αρχεία πρώην Νομαρχίας).

6 Βίλλα Ζαρντινίδη Στη συνέχεια πίσω από την βίλλα Αλλατίνι συναντήσαμε τη βίλλα Ζαρντινίδη, που βρίσκεται μεταξύ των οδών Χαιρωνείας και Πλούτωνος (Χαιρωνείας 16) και διαθέτει ευρύχωρο κήπο με δέντρα, όπου και εδώ ακούγονται οι ήχοι των πουλιών. Το κτίριο αυτό έγινε επίσης με σχέδια και επίβλεψη του Βιταλιάνο Ποζέλι. Κτίστηκε πριν το 1906, είναι πίσω από την αποθήκη των Τροχιοδρομικών και στο άμεσο περιβάλλον της βίλλας Αλλατίνι. Το κτίριο διαθέτει υπόγειο, δύο ορόφους και υπερώο οικίας (σοφίτα). Τα διακοσμητικά στοιχεία του κτιρίου εμφανίζονται αξιόλογα, επηρεασμένα από το ρεύμα art nouveau καθώς υπάρχουν φυτικά κοσμήματα από σουβά που πλαισιώνουν τα παράθυρα και τις εσωτερικές πόρτες του κτιρίου. Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίτεχνη ξύλινη διακοσμητική κορνίζα που διατρέχει περιμετρικά το κτίσμα. Για μερικά χρόνια έως το 1952 στο κτίσμα στεγάστηκε το ΠΙΚΠΑ και λειτουργούσαν σ αυτό τα συσσίτιά του. Το 1952 τη βίλλα και τμήμα της αυλής αγόρασε ο Ν. Ζαρντινίδης, ο οποίος πριν λίγο χρονικό διάστημα την μεταβίβασε στον ομογενή επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη, ενώ η υπόλοιπη αυλή ανήκει στους ιδιοκτήτες των κληρονόμων Δάβαρη. Από το 1984 η βίλλα Ζαρντινίδη με τον περιβάλλοντα χώρο, καθώς και το γειτονικό

7 συγκρότημα Ουζιέλ χαρακτηρίζονται με υπουργική απόφαση ως έργα τέχνης που χρήζουν ειδικής προστασίας. Οικία Λιχόβνικ

8 Ξαναγυρνώντας στην οδό Βασ. Όλγας στη διασταύρωσή της με τη Δελφών (Δελφών 201) συναντήσαμε ένα κτίριο, το οποίο κατοικούνταν πριν από καιρό, αλλά τώρα μοιάζει σαν εγκαταλελειμμένο. Όμως η εξωτερική ηλεκτρική λάμπα είναι συνεχώς αναμμένη. Το κτίριο δεν είναι σε καλή κατάσταση, περιβάλλεται από χόρτα και δένδρα, όμως έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο. Σύμφωνα με μαρτυρίες των περιοίκων, το κτίριο χτίστηκε σε σχέδια και επίβλεψη του Ξενοφώντα Παιονίδη, ενώ οι σημερινοί ιδιοκτήτες δεν κατοικούν στην Θεσσαλονίκη και αδιαφορούν για την τύχη του κτιρίου.

9 Μπροστά απ αυτό το κτίριο στην οδό Βασ. Όλγας 237, βρίσκεται ένα άλλο χαμηλό κτίριο σε άθλια κατάσταση, το οποίο δεν διευκολύνει την εμφάνιση της αρχοντικής οικίας. Κτίρια της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού Απέναντι από την ερειπωμένη κατοικία στη συμβολή των οδών Βασ. Όλγας και Δελφών, ένας ψηλός μαντρότοιχος περιβάλλει τον Σταθμό Οχημάτων της Αστυνομίας. Στην πλευρά που βλέπει στη Βασ. Όλγας δυό πολύ όμορφα κτίρια σε εγκατάλειψη, μαρτυρούν την προηγούμενη χρήση του Σταθμού. Σ αυτόν άλλωστε οφείλει και το όνομά της η περιοχή: Ντεπώ. Στα γαλλικά η λέξη σημαίνει αποθήκες και εκεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ήταν οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού, κοινώς οι Σταύλοι (αρχικά), οι αποθήκες και τα γραφεία του Τραμ. Τα κτίρια είναι σε σχέδια του αρχιτέκτονα της συνοικίας των Εξοχών, Πιέρο Αριγκόνι (Βίλα Μπιάνκα, Ιπποκράτειο κ.ά.). Το Τραμ εγκαινιάστηκε επίσημα, ως ιππήλατο στην αρχή, τον Μάιο του 1893, (ηλεκτροκίνητο σταδιακά από το 1908) στο εξοχικό κέντρο «Κήπος του Αλέξανδρου» (σήμερα εκεί βρίσκεται η εκκλησία της Ανάληψης). Η γραμμή που ξεκινούσε από το

10 κέντρο τελείωνε στη σημερινή στάση Γεωργίου και κοβόταν από το ρέμα Μπουγιούκ Ντερέ που έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Το ρέμα τελικά γεφυρώθηκε το 1911, οπότε και μεταφέρθηκαν εδώ οι αποθήκες και τα γραφεία στο Ντεπώ (από τις εγκαταστάσεις απέναντι από τον Λευκό Πύργο). Οι βασικές γραμμές του Τραμ ήταν: 1) Ντεπώ - Πλατεία Ελευθερίας (μέσω Όλγας και Παραλίας και από το 1927 μέσω Τσιμισκή) 2) Ντεπώ - Βαρδάρη που διακλαδωνόταν μετά προς Παλαιό Σταθμό ή Μπεχ Τσινάρ (μέσω Όλγας- Εθνικής Αμύνης- Εγνατίας) και από το Σιντριβάνι προς το νοσοκομείο Χιρς από το 1927. 3) Ντεπώ-Χαριλάου (μέσω Μαρτίου γραμμή η οποία προστίθεται από το 1924). Το τραμ καταργείται οριστικά τον Ιούλιο του 1957, όταν και η τελευταία γραμμή μέσω Εγνατίας κλείνει εξαιτίας της επικράτησης του λεωφορείου σαν κύριο μέσο μαζικής μεταφοράς και των πιέσεων του νεοσύστατου ΟΑΣΘ. Έτσι την ώρα που στις ευρωπαϊκές πόλεις κρίνεται απαραίτητη μια οικολογική και αποσυμφορητική δημόσια μετακίνηση, εδώ κόβεται οριστικά η ανάσα της πόλης με την επιβολή των μηχανοκίνητων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Τα κτίρια του Ντεπώ παραχωρήθηκαν λίγο αργότερα στην Αστυνομία και καμιά ενέργεια δεν γίνεται για την αποκατάσταση αυτών και του περιβάλλοντα χώρου. Η απόφαση του 1994 που τα χαρακτηρίζει ως διατηρητέα, αναφέρει: «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, τα κτίρια της "Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού " στο Ντεπώ Θεσσαλονίκης, ιδιοκτησίας του Δημοσίου, διότι πρόκειται για σημαντικά κτίρια νεώτερης αστικής υποδομής, έργο

11 του αρχιτέκτονα Ρ. Αrigoni, τα οποία αποτελούν ιστορικό σημείο αναφοράς και σημαντική μαρτυρία για την πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης της Θεσσαλονίκης προς τα ανατολικά. Επίσης ορίζονται ως ζώνη προστασίας τα όρια του οικοπέδου (ΑΒΓΔ στο συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα) για την προβολή και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων". Βίλλα Μπιάνκα Κατόπιν επισκεφθήκαμε την Κάζα Μπιάνκα ή Βίλλα Μπιάνκα που βρίσκεται στην οδό Βασ. Όλγας 180. Είναι ένα νεοκλασικό κτίριο, που βρίσκεται πολύ κοντά και στην ίδια ευθεία με τα κτίρια της Εταιρίας Τροχιοδρομικών και Ηλεκτροφωτισμού. Πήραμε συνέντευξη από μια υπάλληλο του κτιρίου, η οποία μας είπε πως η βίλλα χτίστηκε στις αρχές του 20 ου αιώνα, με σχέδια και επίβλεψη του Πιέρο Αριγκόνι και χρησιμοποιήθηκε σαν κατοικία του έμπορου Φερναντέζ. Η βίλλα έλαβε το όνομα της από τον ίδιο (διότι αποκαλείται και βίλλα Φερναντέζ), αλλά είναι πιο γνωστή με το όνομα βίλλα Μπιάνκα (Μπιάνκα αποκαλούσαν τη γυναίκα του Μπλανς). Για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την ιστορική αρχιτεκτονική (κλασικισμό-αναγέννηση) καθώς και από το ρεύμα art nouveau. Διαθέτει υπόγειο, ισόγειο, πρώτο όροφο και υπερώο (σοφίτα). Το οίκημα διαθέτει αρκετά δωμάτια σε κάθε όροφο. Στο υπόγειο υπάρχει ένας χώρος που δημιουργήθηκε από την αρχιτεκτονική υπηρεσία του Δήμου Θεσσαλονίκης και φιλοξενεί μόνιμη έκθεση φωτογραφιών της οικογένειας Φερναντέζ, όπως και αρχείο πληροφοριών για την ιστορία του κτιρίου. Επίσης παρουσιάζεται συνοπτικά η ιστορία της ευρύτερης περιοχής Κάζα Μπιάνκα, της άλλοτε συνοικίας των Εξοχών (δεξιά της εισόδου), ενώ οι δύο υπόλοιπες αίθουσες φιλοξενούν το έργο αποκατάστασης αυτού του διατηρητέου κτιρίου.

12 Στο ισόγειο ως πρώτη αίθουσα είναι το σαλόνι, όπου δέχονταν η Μπιάνκα τους καλεσμένους της, ενώ στο επόμενο δωμάτιο, σε ευθεία γραμμή μετά το σαλόνι ψηλά στον τοίχο βρίσκεται το ανάγλυφο της Μπιάνκα. Στον πρώτο όροφο υπάρχει η μόνιμη συλλογή του Γκίζη, ενώ στη σοφίτα υπάρχει χώρος συλλογής Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών εικόνων με αγιογραφίες από τον 14 ο ως τον 19 ο αιώνα.

13 Στον αύλειο χώρο που βλέπει στην Βασ. Όλγας είναι τοποθετημένα κάποια καλλιτεχνικά έργα, όπως: 1) Το έργο «σίσυφος», το οποίο μοιάζει σαν μια μεγάλη σφαίρα και είναι ομαδικό έργο των φοιτητών της σχολής καλών τεχνών Φλώρινας που Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. 2) Το έργο «Πηγή Ζωής», έργο του γλύπτη Ευθύμιου Καλεβρά. Και τα δύο έργα είναι δώρα προς την Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης.

14 Το κτίριο είχε πουληθεί το 1965, ενώ το 1975 φωτογραφήθηκε για εργασία από τις φοιτήτριες Ψάλτου, Βενέτη και Κεφαλά. Το 1976 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, ενώ το 1990 περιήλθε στον Δήμο Θεσσαλονίκης. Μετά από πρόταση του Δήμου Θεσσαλονίκης, το κτίριο εντάχθηκε στο πρόγραμμα έργων του οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 97» και χρηματοδοτήθηκε με ποσό 750 εκατομμυρίων δραχμών (μελέτη και έργο). Κατά την διάρκεια της Κατοχής, το κτίριο επιτάχθηκε από τους Ιταλούς και αργότερα από τους Γερμανούς, ενώ ο όροφός του χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία από τον Ιταλό Πρόξενο. Μεταπολεμικά μετατράπηκε σε νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο. Σήμερα μετά την αποκατάστασή του φιλοξενεί την Δημοτική Πινακοθήκη και παραχωρείται από τον Δήμο για διάφορες μηνιαίες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, κυρίως εικαστικές, οι οποίες συνήθως λαμβάνουν χώρα στο ισόγειο. Βίλλα Ροδοκανάκη Τελευταία συναντήσαμε την βίλλα Ροδοκανάκη (πρωήν Νεχαμά), η οποία βρίσκεται στην στην οδό Βασ. Όλγας 203 και πήραμε συνέντευξη από τον επιχειρηματία Παρησσινό Ιωάννη, ο οποίος διαχειρίζεται το παλαιοπωλείο του κτιρίου. Αυτός μας είπε πως η βίλλα κτίστηκε το 1907 και έχει υπόγειο, ισόγειο και δύο ορόφους. Το υπόγειο δεν χρησιμοποιείται. Αντίθετα, το ισόγειο και οι δύο όροφοι χρησιμοποιούνται και διαθέτουν από ένα σαλόνι και τρείς αίθουσες. Οι δύο όροφοι εδώ και χρόνια στεγάζουν ένα φροντιστήριο με την ονομασία «Φροντιστήριο Σύστημα». Το ισόγειο παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε ως ταβέρνα, μπαράκι, καφετέρια. Ο ίδιος σήμερα εδώ και δύο χρόνια το χρησιμοποιεί μαζί με τον αύλειο χώρο ως παλαιοπωλείο. Εκεί μπορεί κανείς να βρει παλαιά αντικείμενα, ραδιόφωνα, φωτογραφικές μηχανές, παλιές κασέτες, παλιές λάμπες, χάλκινα αντικείμενα, πορσελάνες, κρύσταλλα, μπιμπελό, βάζα, έπιπλα, τραπέζια, κομοδίνα, έπιπλα βιτρίνες, παλιά παιδικά παιχνίδια, μουσικά όργανα, δίσκους βινυλίου, παλιά ρομάντζα, παλιά βιβλία, εφημερίδες παλαιών εποχών, παλιά περιοδικά. Όλο το

15 κτίριο ανήκει στους κληρονόμους του γιατρού Ροδοκανάκη, δηλαδή στα τρία παιδιά του.

16 Με συγκίνηση, χαρά, θαυμασμό και ευχαρίστηση που συναντήσαμε τα υπέροχα αυτά κτίρια τελειώσαμε τον περίπατό μας την ανοιξιάτικη ημέρα του 2015. Αναλογισθήκαμε ότι αυτά τα όμορφα κτίρια είναι άγνωστα προς το ευρύ κοινό παρ ότι δίνουν μια ξεχωριστή νότα στη φυσιογνωμία της πόλης. Υπάρχουν άλλα είκοσι περίπου κτίρια, τα οποία θα επισκεφθούμε κάποια άλλη στιγμή στο μέλλον. Βιβλιογραφία Διαδίκτυο Βιβλία: Νεότερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης Αποκατάσταση- Επανάχρηση μνημείων και ιστορικών κτιρίων Τ1 και Τ2. Βιβλίο: Διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Θεσσαλονίκη 1994. Βιβλίο: Πανελλήνια Έκθεση Μελετών- Εφαρμογών για τη διατήρηση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής Βιβλίο: Ο αρχιτέκτονας VITALIANO POSELI Το έργο του στη Θεσσαλονίκη τον 19ο αιώνα. Βιβλίο: O VITALIANO POSELI ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ζωρζέτα Ποζέλι, Θεσσαλονίκη 2002. Επιμέλεια εργασίας: μαθήτρια Παπακωνσταντίνου Αναστασία (Νατάσα)