ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 20 Κείμενο Αναφοράς Δέσμη Εργασίας 8 Δημιουργία 4 συστημάτων παρακολούθησης λειμώνων Posidonia oceanica στα πλησιέστερα και βαθύτερα λιβάδια του φανερόγαμου από τις μονάδες: i) Seawave Fisheries Ltd, ii) Telia Vasiliko Ltd, iii) EMAT και iv) σε ένα σταθμό Μάρτυρα με όμοια φυσικά χαρακτηριστικά Ερευνητικό πρόγραμμα ΟΙΚΑΠΑΒ: «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης παράκτιων περιοχών: Η περίπτωση του κόλπου Βασιλικού» Η έκθεση ετοιμάστηκε από την:
Η ΔΕΣΜΗ 2009-2010 ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΕ DESMI 2009-2010 IS CO-FUNDED BY THE REPUBLIC OF CYPRUS AND THE EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND OF THE EU Συστήματα Παρακολούθησης Posidonia oceanica Η παρούσα Έκθεση ετοιμάστηκε στα πλαίσια υλοποίησης του ερευνητικού προγράμματος ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ/ΠΡΟΪΟΝ/0609/74 «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης παράκτιων περιοχών: και συμπεριλαμβάνει περιγραφή της Δέσμης Εργασίας 8: Δημιουργία Συστημάτων Παρακολούθησης της Posidonia oceanica κοντά σε 3 ιχθυοτροφεία και σε σταθμό Μάρτυρα. Για τη χρήση ή αναδημοσίευση στοιχείων που αναγράφονται στην παρούσα έκθεση παρακαλούμε όπως παρθεί πρώτα γραπτή άδεια από την Marine & Environmental Research (MER) Lab Ltd της οποίας ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ... 4 2. ΣΤΟΧΟΙ... 5 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 6 3.1. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA... 6 3.2. ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ... 7 3.3. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ... 8 3.3.1. ΒΙΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA... 8 3.3.1.1. ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΦΥΛΛΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ... 8 3.3.1.2. ΛΕΠΙΔΟΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΒΛΑΣΤΩΝ P. OCEANICA... 9 3.3.2. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΙΖΗΜΑΤΟΣ... 11 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 12 4.1. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΕΔΙΟΥ... 12 4.2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ... 15 4.2.1 ΒΙΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA... 15 4.2.2 ΙΖΗΜΑΤΑ... 18 4.3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ SEAWAVE FISHERIES LTD... 20 4.4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ BLUE ISLAND FISHERIES PLC... 25 4.5 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ EMAT LTD... 30 4.6 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ ICTHYS ECOFARM LTD / ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ... 35 5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 40 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 44 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 45 3
1. ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Στη Δέσμη Εργασίας 8 (ΔΕ 8), συμμετείχε μόνο η Marine and Environmental Research (MER) Lab Ltd (ΑΦ) Τα καθήκοντα του ΑΦ στη ΔΕ 8 ήταν: 1. Marine and Environmental Research Lab (MER) Ltd: Συντονισμός δέσμης εργασίας, κατασκευή υλικών για τη δημιουργία των συστημάτων παρακολούθησης, καθορισμός δειγματοληπτικού πλάνου, διεξαγωγή δειγματοληψιών και συλλογή δεδομένων πεδίου, βιομετρικές/φαινολογικές αναλύσεις φύλλων Posidonia oceanica, λεπιδοχρονολόγηση βλαστών P. oceanica, κοκκομετρική ανάλυση ιζήματος, εκτίμηση ποσοστού οργανικού υλικού, στατιστικές αναλύσεις, συγγραφή έκθεσης παραδοτέου. Για την υλοποίηση των πιο πάνω εργάστηκαν τα ακόλουθα άτομα: κ. Δημήτρης Κλείτου: Επιστημονικός Συντονιστής Έργου, καθορισμός δειγματοληπτικών σταθμών, δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης, δειγματοληψίες πεδίου και συλλογή δεδομένων πεδίου, συμμετοχή σε εργαστηριακές αναλύσεις (φαινολογικές και λεπιδοχρονολόγηση), ανάλυση δεδομένων αναφοράς και στατιστικές αναλύσεις, συγγραφή τελικής έκθεσης και παραδοτέου. κα Φωτεινή Γεωργίου: Φαινολογικές/βιομετρικές αναλύσεις φύλλων P. oceanica, συμμετοχή σε λεπιδοχρονόλογηση βλαστών P. oceanica και εργαστηριακές αναλύσεις κοκκομετρικής ανάλυσης και εκτίμησης ποσοστού οργανικού υλικού. κα Μαρία Ρούσου: Λεπιδοχρονόλογηση βλαστών P. oceanica, συμμετοχή σε εργαστηριακές αναλύσεις κοκκομετρικής ανάλυσης και εκτίμησης ποσοστού οργανικού υλικού. κ. Περικλής Κλείτου: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης, συμμετοχή σε δειγματοληψίες πεδίου, συλλογής δεδομένων πεδίου, εργαστηριακές αναλύσεις κοκκομετρικής ανάλυσης και εκτίμησης ποσοστού οργανικού υλικού. κ. Αλέξανδρος Λουκαΐδης: Δημιουργία συστημάτων παρακολούθησης, συμμετοχή σε δειγματοληψίες και συλλογής δεδομένων πεδίου. κα Πολίνα Πολυκάρπου: Έλεγχος τελικής έκθεσης και Παραδοτέου 4
2. ΣΤΟΧΟΙ Στην αρχική πρόταση που εγκρίθηκε για χρηματοδότηση η ΔΕ 8 στόχευε στην εύρεση μαθηματικής σχέσης που συνδέει τους ρυθμούς θνησιμότητας και στρατολόγησης Posidonia oceanica σε σχέση με την εναπόθεση οργανικής ύλης, ολικού φωσφόρου και ιζηματαπόθεσης σε αυξανόμενες αποστάσεις από τα ιχθυοτροφεία του κόλπου Βασιλικού. Στα αρχικά στάδια του έργου κρίναμε την αναβάθμιση και αιτηθήκαμε αντικατάσταση της ΔΕ 8 με τη δημιουργία τεσσάρων μόνιμων συστημάτων παρακολούθησης Posidonia oceanica και συλλογής δεδομένων αναφοράς (baseline data) βάση του πρωτοκόλλου Protocol for the setting up of Posidonia meadows monitoring systems «MedPosidonia» Programme (Pergent., 2007) (Παράρτημα 1). Υποβάλαμε αίτηση τροποποίησης δραστηριότητας στο ΙΠΕ (06.07.2012) και οι Στόχοι της Δ.Ε 8 αναδιαμορφώθηκαν ως: Στόχος 1: Δημιουργία 4 μόνιμων συστημάτων παρακολούθησης P. oceanica και συλλογή δεδομένων Οι τέσσερις σταθμοί παρακολούθησης θα δημιουργηθούν σύμφωνα με το Protocol for the setting up of Posidonia meadows monitoring systems «MedPosidonia» Programme (Pergent G., 2007). Περιληπτικά σε κάθε ένα από τα τέσσερα συστήματα θα τοποθετηθούν 11 μόνιμα αριθμημένα markers και 11 φώτο-πάσσαλοι ανά 5 m απόσταση (συνολικά 50 m ανά σταθμό) όπως παρουσιάζονται στο πρωτόκολλο. Σε κάθε marker το λιβάδι θα φωτογραφίζεται και θα καταγράφονται παράμετροι όπως: βάθος, % κάλυψης, πυκνότητα βλαστών, % πλάγιων βλαστών, μέγεθος έκθεσης ή ταφής βλαστών, τύπος υποστρώματος, τύπος λειμώνα, και στο ίζημα θα γίνει κοκκομετρική ανάλυση και θα υπολογιστεί η συγκέντρωση οργανικής ύλης. Επιπλέον, στο πρωτόκολλο απαιτείται η αφαίρεση 20 βλαστών P. oceanica από κάθε σταθμό για εκτίμηση του Δείκτη Φυλλικής Επιφάνειας (Leaf Surface Area per shoot) και εκτίμηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης του φυτού με τη μέθοδο lepidochronology. Για την αφαίρεση των βλαστών αυτών έχει παρθεί έγκριση από το ΤΑΘΕ και ενημερώθηκε το Τμήμα Περιβάλλοντος (ΣΦ2). Στόχος 2: Ανάλυση δεδομένων και προετοιμασία κειμένου αναφοράς (Baseline data) Ετοιμασία παραδοτέου 20 Κείμενο αναφοράς στο οποίο να παρουσιάζονται τα δεδομένα που συλλέχτηκαν στη ΔΕ 8 σε μορφή που επιτρέπει μελλοντική χρήση και σύγκριση. 5
3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA Τα τέσσερα συστήματα παρακολούθησης κατασκευάστηκαν και ποντίστηκαν σύμφωνα με το Protocol for the setting up of Posidonia meadows monitoring systems «MedPosidonia» Programme (Pergent., 2007) (Παράρτημα 1). Σε κάθε σύστημα ποντίστηκαν 11 markers κατασκευασμένα με τσιμέντο, αριθμημένα (λατινικούς χαρακτήρες) με πλακέτες άσπρου ακρυλικού γυαλιού και τοποθετημένα ανά 5 m απόσταση (συνολικά 50 m ανά σύστημα) στην άκρη του λειμώνα που καθορίστηκε με νήμα (σημαδεμένο κάθε 5 m), 33 σιδερένιοι πάσσαλοι (12 mm διάμετρο, 1 m μήκος) τα οποία καρφώνονται στο ίζημα για να κρατούν το marker στη θέση του, φελλούς που σηματοδοτούν τα markers 1, 6 και 11, και 11 σιδερένιοι φώτο-πάσσαλοι (16 mm διάμετρο, 1.5 m μήκος) από όπου παίρνονται οι φωτογραφίες, όπως αναγράφεται στο πρωτόκολλο (Εικόνα 1). Εικόνα 1. Μarkers / Σημεία παρακολούθησης της P. oceanica. Αριστερά διακρίνονται οι 1 m μήκους πάσσαλοι που εισχωρούν στο ίζημα για να κρατούν το marker στη θέση του. Στο κέντρο διακρίνεται ο 1.5 m μήκους (να εξέχει 0.5 m) φωτο πάσσαλος που τοποθετείτε σε ορθή γωνιά και 1.5 m από το marker. Δεξιά φωτογραφία από φωτο πάσσαλο. Τα τέσσερα συστήματα παρακολούθησης του προστατευόμενου φυτού P. oceanica ιδρύθηκαν κοντά σε ιχθυοτροφεία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή Βασιλικού και σε ένα ανενεργό το οποίο όμως αναμένεται να λειτουργήσει στο μέλλον (Σταθμός Μάρτυρας). Τα ιχθυοτροφεία που επιλέχθηκαν δραστηριοποιούνται πλησίον λειμώνων της P. oceanica και είχαν πρόσφατα μετακινήσει τα αγκυροβόλια τους σε βαθύτερα ύδατα. Συγκεκριμένα η Seawave 6
Fisheries Ltd και Blue Island PLC είχαν αιτηθεί επέκταση της παραγωγής τους και η Αρμόδια Αρχή έθεσε ως όρο την μετακίνηση κλωβών σε βαθύτερα αγκυροβόλια η οποία είχε πραγματοποιηθεί το 2011. Η ΕΜΑΤ Ltd αιτήθηκε επέκταση το 2011 σε νέο αγκυροβόλιο στα 50 m βάθος η οποία εγκρίθηκε και οι κλωβοί της εταιρίας μεταφέρονται σταδιακά από το υφιστάμενο αγκυροβόλιο που βρίσκεται στα 30 m βάθος. Τα συστήματα παρακολούθησης των λειμώνων P. oceanica ιδρύθηκαν σε βάθη 21 29 m και 130 240 m από κλωβούς των προαναφερόμενων ιχθυοτροφείων (Χάρτης 1). Χάρτης 1. Συστήματα παρακολούθησης του προστατευόμενου Posidonia oceanica που ιδρύθηκαν πλησίον ιχθυοτροφείων στην περιοχή Βασιλικού Seawave Fisheries Ltd Σταθμός Μάρτυρας ICTHYS Ecofarm Ltd EMAT Ltd Blue Island PLC 3.2. ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ Οι δειγματοληψίες και συλλογή δεδομένων πεδίου πραγματοποιήθηκαν το καλοκαίρι / φθινόπωρο του 2012 για τα συστήματα παρακολούθησης πλησίον των ιχθυοτροφείων Seawave Fisheries Ltd και ΕΜΑΤ Ltd, το καλοκαίρι του 2013 για το σύστημα παρακολούθησης ICTHYS Ecofarm Ltd και το φθινόπωρο του 2014 για το σύστημα παρακολούθησης Blue Island PLC που είχε ιδρυθεί 2 χρόνια προηγουμένως. Το κάθε σύστημα παρακολούθησης λειμώνων P. oceanica περιλαμβάνει 11 markers. Λήφθηκαν φωτογραφίες σε κάθε marker από τους φωτο-πασσάλους και δύτες ερευνητές καταγράψαν παραμέτρους σε κάθε marker όπως: μοίρες (από marker σε marker και φωτο-πάσσαλο σε marker), βάθος, % κάλυψης της P. oceanica, πυκνότητα βλαστών σε 3 τετράγωνα (0.04 m 2 ) 7
πλαισίου 0.36 m 2 (διαχωρισμένο σε 9 τετράγωνα), ποσοστό πλάγιων βλαστών, μέγεθος έκθεσης ή ταφής βλαστών, τύπος υποστρώματος, τύπος λειμώνα, συντεταγμένες. Επιπλέον, από κάθε marker συλλέχθηκε ίζημα για τη διεξαγωγή κοκκομετρικής ανάλυσης και εκτίμησης συγκέντρωσης της οργανικής ύλης. Παράλληλα, αφαιρέθηκαν 20 βλαστοί P. oceanica για εκτίμηση του Δείκτη Φυλλικής Επιφάνειας (LAI) και σε 15-20 από αυτούς έγινε εκτίμηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης του φυτού με τη μέθοδο της λεπιδοχρονολόγησης (lepidochronology) στο εργαστήριο. 3.3. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ 3.3.1. ΒΙΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA 3.3.1.1. ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΔΕΙΚΤΗ ΦΥΛΛΙΚΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ Στο εργαστήριο της MER πραγματοποιήθηκαν φαινολογικές αναλύσεις σε 20 βλαστούς και εκτιμήθηκε ο δείκτης Φυλλικής επιφάνειας (Leaf Area Index; Buia et al., 2004). Τα φύλλα του κάθε βλαστού κατηγοριοποιήθηκαν ως: ενήλικα (Α-Αdult), μεσαία (I-Intermediate) ή νεαρά (J-Juvenile) άτομα με βάση τα χαρακτηριστικά του κολεού και μήκους τους (Α: σχηματισμένο ή μεγαλύτερο από 2mm κολεό, I: με κολεό μήκους < 0.2 mm ή χωρίς κολεό αλλά μήκος φύλλου > 5 cm, και J: φύλλο χωρίς κολεό και μήκος < 5 cm) (Giraud, 1977) (Εικόνα 2). Για κάθε φύλλο μετρήθηκαν με προσοχή και σημειώθηκαν σε εργαστηριακό βιβλίο (Log- Book) τα εξής δεδομένα: α) μήκος του κολεού (mm), β) μήκος του ελάσματος του φύλλου (mm), γ) πλάτος του φύλλου περίπου 4-5 cm πάνω από τη ζώνη αποκοπής (mm και ακρίβειας 0.01mm) ενώ καταγράφηκαν και πληροφορίες σχετικά με τη κατάσταση του κάθε φύλλου: α) ακέραιο ή ακρωτηριασμένο, β) δαγκωματιές που υποδηλώνουν παρουσία θήρευσης, και γ) παρουσία επίφυτων. Ακολούθως για κάθε βλαστό υπολογίστηκε το ποσοστό (%) των ακρωτηριασμένων φύλλων (συντελεστής Α / coefficient A), ο αριθμός των φύλλων, η φυλλική επιφάνεια (Foliar Index). Τα αποτελέσματα αυτά συνδυάστηκαν με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις καταμετρήσεις βλαστών του πεδίου και εκτιμήθηκε ο δείκτης φυλλικής επιφάνειας (Leaf Area Index) ο οποίος εκφράζει τη συνολική επιφάνεια φύλλων της P. oceanica ανά m 2 λειμώνα. 8
Εικόνα 2. Φαινολογικές αναλύσεις 20 βλαστών P. oceanica από κάθε σύστημα παρακολούθησης 3.3.1.2. ΛΕΠΙΔΟΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΒΛΑΣΤΩΝ P. OCEANICA Η ανάλυση λεπιδοχρονολόγησης πραγματοποιήθηκε για 15 20 βλαστούς από κάθε σύστημα παρακολούθησης λειμώνων P. oceanica. Όταν το φύλλο της P. oceanica νεκρώνεται, αποσπάται μόνο το ταινιωτό έλασμα, ενώ η κολεόμορφη βάση παραμένει προσκολλημένη στο ρίζωμα (λεπίδα ή λέπι). Έχει διαπιστωθεί ότι το πάχος των λεπίδων ριζώματος της P. oceanica παρουσιάζει ετήσιες κυκλικές μεταβολές, συμφώνα με τη σειρά έκφυσης τους κατά μήκος του ριζώματος με ένα μέγιστο που εμφανίζεται κατά το φθινόπωρο και ένα ελάχιστο που εμφανίζεται προς το τέλος του χειμώνα ή την άνοιξη (Pergent, 1987). Λεπιδοχρονολογικό έτος καθορίζεται ως η κυκλική περίοδος που ορίζεται μεταξύ 2 λεπίδων ελάχιστου πάχους (Pergent, 1990). Από τους βλαστούς αφαιρέθηκαν προσεκτικά οι λεπίδες (από τη βάση προς την κορυφή, δηλαδή από τις παλαιότερες προς τις νεότερες λεπίδες) και αριθμήθηκαν με τον αριθμό 0 να εκπροσωπεί το πρώτο ζωντανό φύλλο (Εικόνα 3). Στη συνέχεια, σε κάθε λεπίδα έγινε λεπτή εγκάρσια τομή σε απόσταση περίπου 10-12mm από τη βάση της η οποία με τη σειρά της μεταφέρθηκε σε μικροσκόπιο (OLYMPUS CX41) συνδεδεμένο με ηλεκτρονικό υπολογιστή μέσω κάμερας υψηλής ακριβείας (Q-IMAGING MICROPUBLISHER 5.0 RTV) και φωτογραφήθηκε. Η μέτρηση του πάχους της κάθε λεπίδας έγινε με το λογισμικό πρόγραμμα ανάλυσης εικόνας Image Pro Plus (Εικόνα 3). Ακολούθησε η στατιστική ανάλυση των βιομετρικών δεδομένων στο πρόγραμμα Microsoft Excel για την εκτίμηση του ετήσιου αριθμού φύλλων (Γραφική Παράσταση 1). Σημειώνεται πως για την εκτίμηση του αριθμού φύλλων κατά το λεπιδοχρονολογικό έτος που 9
Width of scale (in μm) «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της συλλέχθηκαν οι βλαστοί προστέθηκε και ο αριθμός των ενήλικων ζωντανών φύλλων που αφαιρέθηκαν από τους βλαστούς για ανάλυση βιομετρίας τους. Εικόνα 3. Λεπιδοχρονολόγηση τουλάχιστο 15 βλαστών P. oceanica από κάθε σύστημα παρακολούθησης. Αριστερά - διαχωρισμένες λεπίδες από ένα βλαστό, δεξιά - φωτογραφία λεπίδας σε μικροσκόπιο 1200 1000 800 600 400 200 0 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 Rank (newest to oldest scale) Γραφική Παράσταση 1. Αποτελέσματα λεπιδοχρονολόγησης για ένα βλαστό, έτσι εκτιμάται ο αριθμός φύλλων (λεπίδες) ανά λεπιδοχρονολογικό έτος (μειωμένο πλάτος λεπίδας κάθε χειμώνα ή αρχές άνοιξης) 10
3.3.2. ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΙΖΗΜΑΤΟΣ Οι εργαστηριακές αναλύσεις ιζήματος πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο της MER και περιλάμβαναν: α) κοκκομετρική ανάλυση ιζήματος και β) εύρεση ποσοστού οργανικού υλικού στο ίζημα. Α. Κοκκομετρική ανάλυση ιζήματος: Τα ιζήματα που συλλέχθηκαν από κάθε δειγματοληπτικό σταθμό ξηράθηκαν σε κλίβανο (Carbolite 301) για 48 ώρες στους 100 C βαθμούς. Η κοκκομετρική ανάλυση ιζήματος πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας κοκκομέτρη (Endecotts Octagon Digital) και κόσκινα ανοίγματος 0.075-2 mm (ISO 3310-1). Το βάρος του ιζήματος που συλλέχθηκε από κάθε κόσκινο ζυγίστηκε με ζυγό ακριβείας (5 δεκαδικά ψηφία) για να εκτιμηθεί μετέπειτα το μέσο ποσοστό συμμετοχής κατηγορίας μεγέθους κόκκων για κάθε δειγματοληπτικό σταθμό (Πίνακας 1). Πίνακας 1.Τύποι ιζήματος με βάση το μέγεθος των κόκκων Μέγεθος κόκκου (mm) Τύπος ιζήματος > 2 Κόκκοι 0.6-2 Αδρή άμμος 0.3-0.6 Μέτρια άμμος 0.212-0.3 Πολύ μέτρια άμμος 0,15-0.212 Λεπτή άμμος 0.075-0.15 Πολύ λεπτή άμμος <0.075 Ιλύς και Άργιλος Β. Εκτίμηση οργανικού υλικού στο ίζημα: Ο ποσοτικός προσδιορισμός του οργανικού υλικού στο ίζημα πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο loss on ignition, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες του πιστοποιημένου Συστήματος Ποιότητας ISO CYS EN 15169:2007. Ειδικότερα, μετά την κοκκομετρική ανάλυση συλλέχθηκε όλο το ίζημα που διαπέρασε το κόσκινο ανοίγματος 212 µm (ISO 3310-1). Ποσότητα 5 g ομογενοποιημένου ιζήματος μεταφέρθηκε σε κλίβανο στους 550 C όπου και αποτεφρώθηκε. Στη συνέχεια το δείγμα ζυγίστηκε και εκτιμήθηκε το ποσοστό διαφοράς μεταξύ του αρχικού και τελικού βάρους που ισοδυναμεί με το ποσοστό οργανικού υλικού στο ίζημα. 11
4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΕΔΙΟΥ Τα συστήματα παρακολούθησης ιδρύθηκαν σε διαφορετικά βάθη και το κάθε ένα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες (Πίνακας 2). Η σύγκριση μεταξύ τους είναι αδύνατη διότι είναι γνωστό ότι το βάθος είναι ένα σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ανάπτυξη του φυτού (κυρίως λόγω μειωμένης φωτοσύνθεσης). Για αυτό το λόγο τα αποτελέσματα παρουσιάζονται σε Πίνακες πιο κάτω, για το κάθε σύστημα ξεχωριστά και εδώ ακολουθεί μια σύντομη περιγραφή των κυρίων παρατηρήσεων και αποτελεσμάτων (μέσων τιμών) στα τέσσερα συστήματα παρακολούθησης που ιδρύθηκαν. Εμφανώς επηρεασμένοι είναι οι λειμώνες P. oceanica πλησίον των δύο μεγάλων ιχθυοτροφείων της περιοχής (Seawave Fisheries Ltd και Blue Island PLC) όπου παρατηρούνται μεγάλες εκτάσεις νεκρού τάπητα (ριζικό σύστημα της P. oceanica) και αραιές διάσπαρτες συστάδες P. oceanica που κάποτε ενδεχομένως να ήταν μέρος ενός ενιαίου λειμώνα. Ελαφρώς λιγότερο επηρεασμένοι φαίνονται οι λειμώνες στο σύστημα που ιδρύθηκε πλησίον του μικρότερου ιχθυοτροφείου EMAT Ltd παρά τη μικρότερη απόσταση από τους κλωβούς. Σε αντίθεση, στο Σταθμό Μάρτυρα (ανενεργό ιχθυοτροφείο) παρά το μεγαλύτερο βάθος (29 m) καταμετρήθηκε το μεγαλύτερο μέσο ποσοστό πλαγιοτροπικών βλαστών (περίπου 60%) που είναι ένδειξη προοδευτικού λειμώνα και που επιβεβαιώνει οπτικές παρατηρήσεις. Σε όλα σχεδόν τα συστήματα παρακολούθησης του φυτού P. oceanica που μελετήθηκαν υπήρξε έντονη ένδειξη ιζηματαπόθεσης λεπτόκοκκης ύλης και επιφυτική βλάστηση στα φύλλα της P. oceanica (Εικόνα 4). Η θολούρα που δημιουργείτο από την αιώρηση λεπτόκοκκων σωματιδίων μείωνε την ορατότητα και δυσκόλεψε την καταμέτρηση βλαστών από δύτες ερευνητές στα σημεία / markers. Η λεπτόκοκκη ύλη απουσίαζε από το σύστημα που ιδρύθηκε στο Σταθμό Μάρτυρα και παρατηρήθηκε ότι ήταν σαφώς λιγότερη σε όλους τους σταθμούς μετά το χειμώνα. Σε όλα τα συστήματα παρατηρήθηκε ότι οι βλαστοί ήταν πιο πυκνοί στα όρια / άκρια του λειμώνα (σημεία που μελετήθηκαν) και αραιότεροι στα εσωτερικά του λειμώνα. Αυτό επιβεβαιώνετε και από ελέγχους που έγιναν στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου Seawave Fisheries Ltd (μέσο βάθος 25.8 m) όπου η μέση πυκνότητα στα markers 12
(όρια του λειμώνα) ήταν 279 βλαστοί / m 2 ενώ 2 m εσωτερικά του λειμώνα ήταν περίπου 100 λιγότεροι. Οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις βλαστών (395 βλαστοί / m 2 ) καταγράφηκαν στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου EMAT Ltd σε μέσο βάθος 22.2 m και επίσης αρκετά ψηλές συγκεντρώσεις (363 βλαστοί / m 2 ) καταγράφηκαν στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου Blue Island PLC σε μέσο βάθος 22.7 m. Οι χαμηλότερες καταγράφηκαν στο Σταθμό Μάρτυρα (253 βλαστοί / m 2 ) σε μέσο βάθος 28.9 m. Σε όλα τα συστήματα που μελετήθηκαν το ποσοστό πλαγιοτροπικών βλαστών που είναι δείκτης προοδευτικού λειμώνα με οριζόντια ανάπτυξη ήταν ψηλότερο στις άκρες του λειμώνα (1 η σειρά δειγματοληπτικού πλαισίου) από ότι εσωτερικά του λειμώνα (3 η σειρά του πλαισίου ή στην περίπτωση της Seawave Fisheries Ltd 2 m εσωτερικά του λειμώνα). Το μεγαλύτερο μέσο ποσοστό πλαγιοτροπικών βλαστών καταγράφηκε στο Σταθμό Μάρτυρα (59 %), μετά στη Seawave Fisheries Ltd (51 %), EMAT Ltd (29 %), και τέλος Blue Island PLC (26 %). Η έκθεση βλαστών ήταν μεγαλύτερη σε όλους τους σταθμούς εσωτερικά του λειμώνα παρά τις άκριες του λειμώνα. Τα δεδομένα πεδίου παρουσιάζονται πιο κάτω σε Πίνακες, ξεχωριστά για κάθε σύστημα παρακολούθησης της P. oceanica. Εικόνα 4. Αιωρούμενη λεπτόκοκκη ύλη στα συστήματα παρακολούθησης που βρίσκονται κοντά σε ενεργά ιχθυοτροφεία (Αριστερά Blue Island PLC, Δεξιά Seawave Fisheries Ltd) 13
Πίνακας 2. Πληροφορίες για τους σταθμούς παρακολούθησης του προστατευόμενου Posidonia oceanica που ιδρύθηκαν πλησίον ιχθυοτροφείων στην περιοχή Βασιλικού. Σταθμός Παρακολούθησης Posidonia oceanica Πλησίον Ιχθυομονάδας Απόσταση από ιχθυομονάδα, βάθος και χρόνος ίδρυσης Αναμενόμενα Αποτελέσματα Seawave Fisheries Ltd Έχει άδεια παραγωγής 1250 τόνους / έτος (1500 τόνους το 2016) Blue Island PLC Έχει άδεια παραγωγής 1500 τόνους / έτος (1800 τόνους το 2017) EMAT Ltd Έχει άδεια παραγωγής 1000 τόνους / έτος στο νέο / βαθύ αγκυροβόλιο, στο παλιό / ρηχό είχε 100 τόνους / έτος. ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΙCTHYS Ecofarm Ltd Έχει άδεια παραγωγής 300 τόνους / έτος, ανενεργό όμως για περίπου μια δεκαετία Βρίσκεται περίπου 240 m βορειοδυτικά των κλωβών του υφιστάμενου νότιου αγκυροβολίου και 240 m δυτικά αυτών του βόρειου αγκυροβολίου που έχει απενεργοποιηθεί το 2011. Το σύστημα βρίσκεται σε βάθος 25 26 m και ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2012. Βρίσκεται περίπου 220 m βόρεια και ελαφρώς βορειοδυτικά των κλωβών του υφιστάμενου νότιου αγκυροβολίου και λιγότερο από 100 m δυτικά από τους κλωβούς του βόρειου αγκυροβολίου που έχει απενεργοποιηθεί το 2011. Το σύστημα βρίσκεται σε βάθος 22 23 m. Το σύστημα ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 2012 όμως τα δεδομένα αναφοράς συλλέχθηκαν δύο χρόνια μετά. Βρίσκεται περίπου 130 m βόρειο-βορειοδυτικά του υφιστάμενου αγκυροβολίου το οποίο μετακινείται σταδιακά στο βαθύ αγκυροβόλιο (περίπου 750 m νοτιοανατολικά) που έχει πρόσφατα ιδρυθεί μετά από ΜΕΕΠ που παραχωρήθηκε το 2011. Το σύστημα βρίσκεται σε βάθος 21-23 m και ιδρύθηκε το καλοκαίρι / φθινόπωρο του 2012. Βρίσκεται περίπου 150 m ενδιάμεσα των δύο αγκυροβολίων της ανενεργής μονάδας ΙCTHYS Ecofarm Ltd. Πριν περίπου μια δεκαετία λειτουργούσε η μονάδα Alkioni 300 m νοτιοδυτικά. Το σύστημα βρίσκεται σε βάθος 28 29 m και ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 2013. Μελλοντική παρακολούθηση του σημείου θα μπορεί να υποδείξει κατά πόσο η παύση του βόρειου αγκυροβολίου και η επέκταση του νότιου επηρεάζει θετικά ή αρνητικά το προστατευόμενο είδος P. οceanica. Μελλοντική παρακολούθηση του σημείου θα μπορεί να υποδείξει κατά πόσο η παύση του βόρειου αγκυροβολίου και η επέκταση του νότιου επηρεάζει θετικά ή αρνητικά το προστατευόμενο είδος P. οceanica. Αναμένεται ότι το ρηχό αγκυροβόλιο θα παύσει να λειτουργεί εντελώς το 2015 (τέλη 2014 είχε μόνο δύο κλωβούς). Η παρακολούθηση του φανερόγαμου εδώ στο μέλλον θα μπορεί να υποδείξει το βαθμό επηρεασμού και το βαθμό ανάκαμψης μετά την παύση. Ο σταθμός αυτός θα χρησιμοποιηθεί για τώρα ως Μάρτυρας αφού κρίνοντας την απομακρυσμένη από άλλες ιχθυοκαλλιέργειες γεωγραφική του θέση και τα πολλά χρόνια που μεσολάβησαν αναμένεται ότι το φυτό έχει ανακάμψει. Μελλοντική παρακολούθηση θα μπορεί να υποδείξει τις άμεσες επιπτώσεις στο φανερόγαμο από τη λειτουργία νέας μονάδας. 14
Μέσο Αριθμό Φύλλων ανά Βλαστό «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 4.2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ 4.2.1 ΒΙΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ P. OCEANICA Από τους 20 βλαστούς που αναλύθηκαν από κάθε ένα από τα τέσσερα συστήματα παρακολούθησης P. oceanica, ο μεγαλύτερος μέσος αριθμός φύλλων ανά βλαστό καταγράφηκε στο Σταθμό Μάρτυρα (7.3 φύλλα ανά βλαστό) ενώ στους σταθμούς πλησίον ιχθυοτροφείων οι τιμές ήταν χαμηλότερες (5.8 6.1 φύλλα ανά βλαστό) (Γραφική Παράσταση 2). 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Seawave Fisheries Ltd (26 m) Blue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (29 m) Γραφική Παράσταση 2. Μέσος Αριθμό Φύλλων ανά Βλαστό P. oceanica στα συστήματα παρακολούθησης στον κόλπο Βασιλικού (error bars = 95 % CI) Στο Σταθμό Μάρτυρα καταγράφηκαν και οι μεγαλύτερες τιμές φυλλικής επιφάνειας (192 cm 2 ανά βλαστό), ενώ οι χαμηλότερες στους σταθμούς Seawave Fisheries Ltd και Blue Island PLC (145 και 151 cm 2 ανά βλαστό αντίστοιχα) (Γραφική Παράσταση 3). 15
Foliar Index (cm 2 ) «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 250 200 150 100 50 0 Seawave Fisheries Ltd Blue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / (26 m) Σταθμός Μάρτυρας (29 m) Γραφική Παράσταση 3. Μέση τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ) ανά βλαστό P. oceanica στα συστήματα παρακολούθησης στον κόλπο Βασιλικού (error bars = 95 % CI) Ο Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας που συνυπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τη φυλλική επιφάνεια ανά βλαστό και την πυκνότητα βλαστών ανά m 2 εκτιμήθηκε ψηλότερος στο Σταθμό EMAT Ltd (6.84 m 2 φυλλικής επιφάνειας σε 1 m 2 επιφάνειας) και χαμηλότερος στο Σταθμό Seawave Fisheries Ltd (4.06 m 2 φυλλικής επιφάνειας σε 1 m 2 επιφάνειας) (Γραφική Παράσταση 4). Σε 15 20 βλαστούς πραγματοποιήθηκε λεπιδοχρονολογική ανάλυση για εκτίμηση του μέσου αριθμού φύλλων τα προηγούμενα έτη. Οι πιο ηλικιωμένοι βλαστοί συλλέχθηκαν από τον Σταθμό EMAT Ltd και Μάρτυρα. Συνοπτικά η μέση τιμή φύλλων στο Σταθμό Μάρτυρα εκτιμήθηκε σε 6.8 φύλλα ανά βλαστό ανά έτος την περίοδο 2007-2013, στο σταθμό Blue Island Fisheries PLC σε 6.8 φύλλα ανά βλαστό ανά έτος την περίοδο 2010-2014, στο σταθμό EMAT Ltd σε 6.5 φύλλα ανά βλαστό ανά έτος την περίοδο 2004 2012 και στο σταθμό Seawave Fisheries Ltd σε 5.4 φύλλα ανά βλαστό ανά έτος την περίοδο 2009-2012 (Γραφική Παράσταση 5). Τα δεδομένα από τις βιομετρικές αναλύσεις που έγιναν σε βλαστούς του φυτού παρουσιάζονται στους Πίνακες 3-10, ξεχωριστά για κάθε σύστημα παρακολούθησης της P. oceanica. 16
Μέσος Αριθμός Φύλλων P. oceanica ανά βλαστό Leaf Area Index «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Seawave Fisheries LtdBlue Island PLC (23 m) EMAT Ltd (22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / (26 m) Σταθμός Μάρτυρας (29 m) Γραφική Παράσταση 4. Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας (m 2 Φυλλικής Επιφάνειας σε 1 m 2 ) στα συστήματα παρακολούθησης P. oceanica στον κόλπο Βασιλικού (error bars = 95 % CI) 8 7 6 7.4* 7.6* 7.2 6.9 6.9 7.1 7.0 6.5* 6.6 6.6 6.4 6.2 6.1 5.6* 5.7 5.8 6.3 6.5 6.3 6.1 6.2 6.6 7.1 5 4.7 4 3 2 1 Seawave Fisheries Ltd (Βάθος 26 m) Blue Island PLC (Βάθος 23 m) EMAT Ltd (Βάθος 22 m) ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (Βάθος 29 m) 0 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 Λεπιδοχρονολογικό Έτος Γραφική Παράσταση 5. Ετήσιος Μέσος Αριθμός Φύλλων P. oceanica ανά βλαστό που υπολογίστηκε με λεπιδοχρονολόγηση. * = Για την εκτίμηση του αριθμού φύλλων το έτος που έγιναν οι δειγματοληψίες προστέθηκαν τα scales πριν το πρώτο minima και τα ενήλικα ζωντανά φύλλα 17
% Συμμετοχή μεγέθους κόκκων «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 4.2.2 ΙΖΗΜΑΤΑ Η κοκκομετρική ανάλυση του ιζήματος συμφωνεί με τις παρατηρήσεις των ερευνητών αφού σε όλα τα σημεία κυριαρχεί το λεπτόκοκκο ίζημα όπου 60 70 % του ιζήματος έχει σύσταση μικρότερη από 0.150 mm αποτελείται δηλαδή κυρίως από πολύ λεπτή άμμο, ιλύ και άργιλο (Γραφική Παράσταση 6). 100 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 Seawave Fisheries Ltd Blue Island PLC EMAT Ltd ICTHYS Ecofarm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας Γραφική Παράσταση 6. Μέσο ποσοστό μεγέθους κόκκων στα συστήματα παρακολούθησης P. oceanica Το ποσοστό οργανικής ύλης στο ίζημα κυμάνθηκε από 7.3 % σε 11.8 % στα 44 δείγματα που αναλύθηκαν (x 3 replicates). Οι μεγαλύτερες μέσες συγκεντρώσεις οργανικής ύλης καταγράφηκαν στο Σταθμό Μάρτυρα (10.3 %) μετά στη Seawave Fisheries Ltd (9.4 %), Blue Island PLC (8.7 %) και EMAT Ltd (8.3 %) (Γραφική Παράσταση 7). 18
% Οργανικής Ύλης «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 14 12 10 8 6 4 2 0 Seawave Fisheries Ltd Blue Island PLC EMAT Ltd ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας Γραφική Παράσταση 7. Μέσο ποσοστό Οργανικής Ύλης στα συστήματα παρακολούθησης P. oceanica (error bars = τυπική απόκλιση) Τα δεδομένα που προέκυψαν από τις αναλύσεις που έγιναν στα ιζήματα παρουσιάζονται στις Γραφικές Παραστάσεις 8 15, ξεχωριστά για κάθε σύστημα παρακολούθησης της P. oceanica. Πιο κάτω παρουσιάζονται τα δεδομένα που συλλέχθηκαν σε κάθε σύστημα παρακολούθησης λειμώνων P. oceanica ξεχωριστά. 19
4.3 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ SEAWAVE FISHERIES LTD 20
Σύστημα Παρακολούθησης που Ιδρύθηκε πλησίον της μονάδας Seawave Fisheries Ltd Βαριά ιζηματαπόθεση στην περιοχή, Λεπτόκοκκο ίζημα αναταράσσετε εύκολα από τους δύτες δυσχαιρένοντας τις καταμετρήσεις, Τα φύλλα της P. oceanica leaves είναι βαρία καλυμμένα με ίζημα και επιφυτική βλάστηση, Νεκρός τάπητας στην άκρια του λειμώνα Παρατηρήσεις καλύπτεται με Caulerpa prolifera, το μέτωπο λειμώνα εκτείνεται και στις 2 πλευρές, παρατηρήθηκαν λίγες μικρές συστάδες (<50m περίμετρου) βαθύτερα, σε πολλά σημεία παρατηρούνται στοιχεία που υποδηλώνουν υποχώρηση του φυτού - νεκρός τάπητας και αραιά βλάστηση, Οι βλαστοί είναι πολύ ευαίσθητοι και πολλές φορές κόβονται με το άγγιγμα των ερευνητών κατά τις καταμετρήσεις. Συντεταγμένες Σημείο 1: 34 ο 42.249' Ν, 33 ο 16.775' Ε; Σημείο 11: 34 ο 42.262' Ν, 33 ο 16.791' Ε Τύπος υποστρώματος Τάπητας P.oceanica και Μαλακό/αμμώδες/λασπώδες (στο κάθε σημείο καρφώθηκαν πάσσαλοι μήκους 1 m με το χέρι) Σημείο / Marker SW1 SW2 SW3 SW4 SW5 SW6 SW7 SW8 SW9 SW10 SW11 Βάθος 25.7 25.9 26.1 26 25.8 26.2 26.2 26 25.7 25.4 25.1 Σημείο Ευθεία απόσταση στο επόμενο σημείο (m) Κατεύθυνση (σε o ) Πάσσαλος Κατεύθυνση (σε o ) SW1 -> SW2 -> SW3 -> SW4 -> SW5 -> SW6 -> SW7 -> SW8 -> SW9 -> SW10 -> SW11 -> 4.3 5 4.5 4.3 4.7 4.7 4.5 4.1 4.1 4.4 160 70 20 47 82 53 65 345 325 342 335 P1 -> SW1 P2 -> SW2 P3 -> SW3 P4 -> SW4 P5 -> SW5 P6 -> SW6 P7 -> SW7 P8 -> SW8 P9 -> SW9 P10 -> P11 -> 100 30 290 255 340 310 0 290 260 250 285 Πυκνότητα (3 καταμετρήσεις βλαστών σε 0.04m 2 πλαίσιο) 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 A 4 7 13 10 11 12 10 8 16 14 9 16 Σημείο / Marker βρίσκεται εδώ Σημείο Συνολική Πυκνότητα σε 0.12m 2 Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) Μέση Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) Πυκνότητα βλαστών στα εσωτερικά του λειμώνα, 1 καταμέτρηση βλαστών σε 0.16m 2 (σε 1m 2 ) Μέση Πυκνότητα βλαστών στα εσωτερικά του λειμώνα (σε 1m 2 ) % Πλαγιοτροπικών βλαστών σε 1m ταινία που τοποθετήθηκε Δεξία από κάθε σημείο Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στην άκρια του λειμώνα % Πλαγιοτροπικών βλαστών σε πλαίσιο 0.16m 2 στα εσωτερικά του λειμώνα (περίπου 2m πίσω από κάθε σημείο) Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στα εσωτερικά του λειμώνα Έκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα (μέσος όρος 3 μετρήσεων) Μέση εκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα Έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα (μέσος όρος 3 μετρήσεων) Μέση έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα Κάλυψη (%) Μέση Κάλυψη (%) SW1 SW2 SW3 SW4 SW5 SW6 SW7 SW8 SW9 B* 7 7 11 11 16 10 18 11 12 C 12 14 11 10 6 9 10 17 15 8 11 12 23 34 29 31 28 28 42 41 41 36 35 192 283 242 258 233 233 350 342 342 300 292 125.0 143.8 150.0 162.5 106.3 91.7 80.0 36.0 42.3 20.0 30.0 39.1 16.7 15.4 23.5 28.6 83.9 7.5 37.2 1.5 1.4 0.6 2.0 2.7 1.2 1.6 2.7 Το σύστημα παρακολούθησης βρίσκεται λίγο πέραν των 200μ από τον πλησιέστερο κλωβό της μονάδας και σε βάθος 25-26m. Η μονάδα έχει πρόσφατα μετακινήσει το βόρειο αγκυροβόλιο και επέκτεινε βαθύτερα το υφιστάμενο νότιο. Βόρεια του υφιστάμενου Σχόλια αγκυροβολίου παρατηρείται μια σειρά αποσπώσμενων κλωβών που χρησιμοποιούνται για καλλιέργεια νεαρών ιχθυδίων και που αναμένονται να μετακινηθούν στο προσεχές μέλλον. ΙΔΡΥΘΗΚΕ το καλοκαίρι του 2012. 65.7 36.9 8.7 6.2 6.8 8.7 8.0 9.7 6.6 279 178 100 100 100 100 100 100 218.8 193.8 250.0 268.8 156.3 187.5 83.3 93.8 54.5 75.0 85.7 60.0 1.3 7.4 100 SW10 SW11 64.0 60.0 0.3 0.4-0.3 6.2 6.1 8.5 5.5 100 100 100 100 100 21
Πίνακας 3. Αποτελέσματα φαινολογικών αναλύσεων από 20 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου Seawave Fisheries Ltd Σύστημα Seawave Fisheries Ltd Περίοδος Δειγματοληψιών Καλοκαίρι 2012 Μέσο Βάθος (m) 25.8 Μέσος Αριθμός Φύλλων 5.8 Τυπική Απόκλιση 1.7 ± 95% Confidence Interval 0.7 Foliar Index / Μέση τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ανά βλαστό) 145.4 Τυπική Απόκλιση 71.4 ± 95% Confidence Interval 28.8 Leaf Area Index / Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας (m 2 Φυλλικής Επιφάνειας σε 1 m 2 ) 4.06 Τυπική Απόκλιση 1.99 ± 95% Confidence Interval 0.80 Coefficient A / Συντελεστής Α (% ενήλικων φύλλων που είναι ακρωτηριασμένα) 35 22
Πίνακας 4. Αποτελέσματα λεπιδοχρονολογικών αναλύσεων από 15 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου Seawave Fisheries Ltd Αποτελέσματα Λεπιδοχρονολόγησης - Ετήσιος Αριθμός Φύλλων στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου Seawave Fisheries Ltd Αριθμός Βλαστού 2012 2011 2010 2009 1 5 7 7-2 6 6 6-3 4 6 6 3 4 7 6 6-5 5 4 4 3 6 7 6 3-7 4 6 - - 8 6 3 7 6 9 5 5 5 6 10 5 3 5 6 11 5 6 5 5 12 6 6 5 3 13 7 7 8 6 14 7 8 - - 15 5 6 8 4 Μέσος Όρος 5.6 5.7 5.8 4.7 Τυπική απόκλιση (STD) 1.1 1.4 1.5 1.4 Τυπικό σφάλμα (SE) 0.3 0.4 0.4 0.5 23
% Οργανικής Ύλης % Συμμετοχή μεγέθους κόκκων «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 100 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 Γραφική Παράσταση 8. Κοκκομετρική Ανάλυση στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον Seawave Fisheries Ltd (Καλοκαίρι 2012) 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 9. Ποσοστό Οργανικής Ύλης στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον Seawave Fisheries Ltd (Καλοκαίρι 2012) (error bars = τυπική απόκλιση) 24
4.4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ BLUE ISLAND FISHERIES PLC 25
Σύστημα Παρακολούθησης που Ιδρύθηκε πλησίον της μονάδας Blue Island PLC Παρατηρήσεις Εκτεταμένος νεκρός τάπητας γύρω απο το λειμώνα (μερικές φορές μέχρι 2-3m ύψος. Πολλά αιωρούμενα σωματίδια και λεπτή ύλη στην περιοχή. Πολύ επηρεασμένος βυθός με την παρουσία διάφορων αντικειμένων όπως τσιμέντων (blocks), αλυσίδων, άγκυρων, σχοινιών, πλαστικών μπουκάλιων και άλλων. Ο λειμώνας αραιώνει στα εσωτερικά του σημεία και υπάρχουν έντονα στοιχεία που υποδηλώνουν υποχώρηση του φυτού. Το βάθος του συστήματος κυμαίνεται στα 22-23 m αλλά μικρές συστάδες υπάρχουν και σε πιο βαθιά νερά (ξεπερνούν τα 30 m). Χάρτης Σημείων Συντεταγμένες Σημείο 1: 34 ο 42.076' Ν, 33 ο 16.089' Ε; Σημείο 11: 34 ο 42.086' Ν, 33 ο 16.105' Ε Τύπος υποστρώματος Τάπητας P.oceanica και Μαλακό/αμμώδες (στο κάθε σημείο καρφώθηκαν πάσσαλοι μήκους 1 m με το χέρι) Σημείο / Marker ΒΙ1 ΒΙ2 ΒΙ3 ΒΙ4 ΒΙ5 ΒΙ6 ΒΙ7 ΒΙ8 ΒΙ9 ΒΙ10 ΒΙ11 Βάθος Σημείο Ευθεία απόσταση στο επόμενο σημείο (m) Κατεύθυνση (σε o ) Πάσσαλος Κατεύθυνση (σε o ) 22.4 22.8 23.2 23.1 23.3 23.3 22.9 22.6 22.2 21.9 21.5 BI1 -> BI2 BI2 -> BI3 BI3 -> BI4 BI4 -> BI5 BI5 -> BI6 BI6 -> BI7 BI7 -> BI8 BI8 -> BI9 BI9 -> BI10 BI10 -> BI11 4.9 4.4 4.6 4.5 3.3 4.2 4.6 4.6 4.7 4.3 135 155 85 95 70 15 20 15 320 320 P1 -> BI1 P2 -> BI2 P3 -> BI3 P4 -> BI4 P5 -> BI5 P6 -> BI6 P7 -> BI7 P8 -> BI8 P9 -> BI9 P10 -> BI10 P11 -> BI11 70 75 30 0 40 260 275 310 220 270 210 Σημείο ΒΙ1 ΒΙ2 ΒΙ3 ΒΙ4 ΒΙ5 ΒΙ6 ΒΙ7 ΒΙ8 ΒΙ9 ΒΙ10 ΒΙ11 Πυκνότητα (3 καταμετρήσεις βλαστών σε 0.04m 2 πλαίσιο) 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 A 11 18 15 26 23 19 19 10 17 27 18 Σημείο / Marker βρίσκεται εδώ B* 10 18 9 6 9 6 10 28 14 25 10 Γ 14 15 11 17 5 11 8 18 16 9 7 Συνολική Πυκνότητα σε 0.12m 2 35 51 35 49 37 36 37 56 47 61 35 Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) 292 425 292 408 308 300 308 467 392 508 292 Μέση Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) 363 Αριθμός Πλαγιοτροπικών βλαστών 13 3 3 1 3 5 4 5 1 5 3 4 2 4 6 7 2 4 4 0 0 5 9 0 2 1 0 2 3 3 5 5 4 % Πλαγιοτροπικών βλαστών 54.3 17.6 28.6 24.5 32.4 36.1 10.8 25.0 6.4 13.1 40.0 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών 26 % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) 92.9 6.7 36.4 19.2 40.0 36.8 21.1 50.0 11.8 7.4 27.8 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) 32 % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) 27.3 27.8 6.7 23.5 26.1 36.4 0.0 0.0 0.0 33.3 57.1 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) 22 Έκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα - 1 η σειρά δειγματοληπτικού πλαισίου (μέσος όρος 3 μετρήσεων) 4.4 4.1 3.9 3.4 0.9 1.9 1.3 3.6 2.7 4.6 1.8 Μέση εκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα 3.0 Έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα- 3 η σειρά δειγματοληπτικού πλαισίου (μέσος όρος 3 μετρήσεων) 4.9 4.6 5.7 4.1 3.2 5.2 4.9 2.1 1.8 5.4 3.1 Μέση έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα 4.1 Κάλυψη (%) 90 100 100 70 80 80 95 95 95 100 60 Μέση Κάλυψη (%) 88 Το σύστημα ποντίστηκε γύρω στα 200 m απόσταση βόρεια απο τους κλωβούς και σε βάθος 22-23 m. Η ιχθυομονάδα μετακίνησε κλωβούς σε Σχόλια βαθύτερα νερά και μέχρι πρόσφατα η φάρμα λειτουργούσε λιγότερο από 100 δυτικά από το σύστημα παρακολούθησης. ΙΔΡΥΘΗΚΕ το φθινόπωρο του 2012 αλλά οι δειγματοληψίες έγιναν δύο χρόνια μετά, το σύστημα δεν αλλοιώθηκε στο πέρασμα του χρόνου και κρίνεται σταθερό. 26
Πίνακας 5. Αποτελέσματα φαινολογικών αναλύσεων από 20 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου Blue Island PLC Σύστημα Blue Island PLC Περίοδος Δειγματοληψιών Καλοκαίρι / Φθινόπωρο 2014 Μέσο Βάθος (m) 22.7 Μέσος Αριθμός Φύλλων 6.1 Τυπική Απόκλιση 1.3 ± 95% Confidence Interval 0.6 Foliar Index / Μέση τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ανά βλαστό) 150.8 Τυπική Απόκλιση 45.6 ± 95% Confidence Interval 20.2 Leaf Area Index / Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας (m 2 Φυλλικής Επιφάνειας σε 1 m 2 ) 5.48 Τυπική Απόκλιση 1.66 ± 95% Confidence Interval 0.73 Coefficient A (% Ενήλικων φύλλων που είναι ακρωτηριασμένα) 32 27
Πίνακας 6. Αποτελέσματα λεπιδοχρονολογικών αναλύσεων από 15 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου Blue Island PLC Αποτελέσματα Λεπιδοχρονολόγησης - Ετήσιος Αριθμός Φύλλων στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου Blue Island PLC Αριθμός Βλαστού 2014 2013 2012 2011 2010 1 8 7 8 6 6 2 6 6 5 5 4 3 6 8 8 6 10 4 6 8 5 7-5 7 6 8 8 5 6 8 7 - - - 7 7 7 6 9-8 8 6 5 6-9 7 7 5 7-10 9 5 8 8 7 11 7 8 7 - - 12 9 6 7 - - 13 8 7 8 4-14 6 8 7 - - 15 9 8 10 - - Μέσος Όρος Φύλλων 7.4 6.9 6.9 6.6 6.4 Τυπική απόκλιση (STD) 1.1 1.0 1.5 1.5 2.3 Τυπικό σφάλμα (SE) 0.3 0.2 0.4 0.5 1.0 28
% Οργανικής Ύλης % Συμμετοχή μεγέθους κόκκων «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 100 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 10. Κοκκομετρική Ανάλυση στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον Blue Island PLC (Φθινόπωρο 2014) 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 11. Ποσοστό Οργανικής Ύλης στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον Blue Island PLC (Φθινόπωρο 2014) (error bars = τυπική απόκλιση) 29
4.5 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ EMAT LTD 30
Χάρτης Σημείων Παρατηρήσεις Συντεταγμένες Σημείο 1: 34 ο 41.984 Ν, 33 ο 13.951' Ε; Σημείο 11: 34 ο 41.979' Ν, 33 ο 13.961' Ε Τύπος υποστρώματος Τάπητας P.oceanica και Μαλακό/αμμώδες (στο κάθε σημείο καρφώθηκαν πάσσαλοι μήκους 1 m με το χέρι) Σημείο / Marker EMAT1 EMAT2 EMAT3 EMAT4 EMAT5 EMAT6 EMAT7 EMAT8 EMAT9 EMAT10 EMAT11 Βάθος 21.3 21.3 21.3 21.6 21.9 23 22.5 23 23.1 22.8 22.8 Σημείο Ευθεία απόσταση στο επόμενο σημείο (m) Σύστημα Παρακολούθησης που Ιδρύθηκε πλησίον της μονάδας EMAT Ltd Παρόμοια χαρακτηριστικά με το συστημα παρακολούθησης πλησίον της μονάδας Seawave. Φαινομενικά, υπάρχει περισσότερη ιζηματαπόθεση και περισσότερη βιομάζα επίφυτων πιθανότατα λόγω της μικρότερης απόστασης απο τους κλωβούς. Το σύστημα βρίσκεται σε πιο ρηχά νερά από ότι της Seawave και τα φύλλα της P. oceanica καλύπτονται έντονα με ίζημα και επιφυτική βλάστηση. Ψηλός νεκρός τάπητας κοντα στα περιθώρια του λιβαδιού καλυπτόμενο με Caulerpa prolifera. Το λιβάδι αναπτύσσεται και στις δυο πλευρές. Μικρές συστάδες (<50m περιμέτρου) παρατηρήθηκαν νότια / βαθύτερα του συστήματος. Σε πολλά σημεία παρατηρούνται στοιχεία που υποδηλώνουν υποχώρηση του φυτού - νεκρός τάπητας και αραιά βλάστηση. Στην περιοχή κατα τις δειγματοληψίες παρατηρήθηκαν επίσης γυμνοβράγχια, χελώνες και δελφίνια. Κατεύθυνση (σε o ) Πάσσαλος Κατεύθυνση (σε o ) EMAT1 -> EMAT2 EMAT2 -> EMAT3 EMAT3 -> EMAT4 EMAT4 -> EMAT5 EMAT5 -> EMAT6 EMAT6 -> EMAT7 EMAT7 -> EMAT8 EMAT8 -> EMAT9 EMAT9 -> EMAT10 EMAT10 -> EMAT11 4.6 4.3 4.7 4.5 4.7 4.9 5 4.6 4.8 4.9 135 245 275 160 120 140 95 100 55 30 P1 -> EMAT1 P2 -> EMAT2 P3 -> EMAT3 P4 -> EMAT4 P5 -> EMAT5 P6 -> EMAT6 80 98 118 120 60 P7 -> EMAT7 P8 -> EMAT8 P9 -> EMAT9 P10 -> EMAT10 P11 -> EMAT11 45 50 355 330 270 240 Σημείο EMAT1 EMAT2 EMAT3 EMAT4 EMAT5 EMAT6 EMAT7 EMAT8 EMAT9 EMAT10 EMAT11 Πυκνότητα (3 καταμετρήσεις βλαστών σε 0.04m 2 πλαίσιο) 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 Σημείο / Marker βρίσκεται εδώ Συνολική Πυκνότητα βλαστών σε 0.12m 2 Πυκνότητα βλαστών (σε 1m 2 ) Μέση Πυκνότητα βλαστών (σε 1m 2 ) Αριθμός Πλαγιοτροπικών βλαστών % Πλαγιοτροπικών βλαστών Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) Έκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα - 1 η σειρά δειγματοληπτικού πλαισίου (μέσος όρος 3 μετρήσεων) Μέση εκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα Α 19 21 10 18 14 16 16 15 18 15 14 Β* 15 16 21 13 15 16 19 11 13 19 8 Γ 21 13 11 11 24 21 12 12 14 20 20 55 50 42 42 53 53 47 458 417 350 350 442 442 4 2 2 11 2 3 9 0 0 8 2 0 2 5 1 12 2 0 9 6 6 6 6 7 9 4 4 11 5 0 10 0 0 14.5 32.0 21.4 23.8 15.1 26.4 44.7 50.0 37.8 29.6 23.8 29 21.1 52.4 90.0 44.4 8.3 75.0 53 9.5 23.1 0.0 0.0 7.1 0.0 0.7 0.3 0.9 0.5 0.2 0.1 Έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα- 3 η σειρά δειγματοληπτικού πλαισίου (μέσος όρος 3 μετρήσεων) 9.4 4.3 4.3 4.6 3.4 5.6 6.1 5.7 5.3 5.9 6.2 Μέση έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα 5.5 Κάλυψη (%) 100 90 100 80 85 100 90 90 100 95 100 Μέση Κάλυψη (%) 94 Το σύστημα παρακολούθησης ποντίστηκε περίπου 100m από τους κλωβούς και σε βάθος 21-23 m. Η ΕΜΑΤ μεταφέρεται σταδιακά στο βαθύτερο στο νέο αγκυροβόλιο, παρόλα αυτά νέοι κλωβοί έχουν πρόσφατα τοποθετηθεί σε ρηχότερα νερά. Τα κλουβιά περιέχουν κυρίως μεγάλες τσιπούρες. Αναμένεται ότι εντός του 2014 θα ολοκληρωθεί η μετακίνηση Σχόλια ολόκληρης της φάρμας στο βαθύ αγκυροβόλειο που βρίσκεται περίπου 750 m νοτιοανατολικά από το σύστημα παρακολούθησης του φυτού. ΙΔΡΥΘΗΚΕ τέλη καλοκαιριού του 2012 και οι δειγματοληψίες διάρκεσαν μέχρι το φθινόπωρο. 395 16 0.7 38 45 54 42 392 317 375 450 350 56.3 40.0 50.0 73.3 71.4 50.0 58.3 28.6 0.0 0.0 0.4 0.3 0.9 1.0 2.1 31
Πίνακας 7. Αποτελέσματα φαινολογικών αναλύσεων από 20 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου EMAT Ltd Σύστημα EMAT Ltd Περίοδος Δειγματοληψιών Καλοκαίρι / Φθινόπωρο 2012 Μέσο Βάθος (m) 22.2 Μέσος Αριθμός Φύλλων 6.1 Τυπική Απόκλιση 1.8 ± 95% Confidence Interval 0.8 Foliar Index / Μέση τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ανά βλαστό) 173.1 Τυπική Απόκλιση 76.8 ± 95% Confidence Interval 35.0 Leaf Area Index / Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας (m 2 Φυλλικής Επιφάνειας σε 1 m 2 ) 6.84 Τυπική Απόκλιση 3.04 ± 95% Confidence Interval 1.38 Coefficient A (% Ενήλικων φύλλων που είναι ακρωτηριασμένα) 53 32
Πίνακας 8. Αποτελέσματα λεπιδοχρονολογικών αναλύσεων από 15 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυτροφείου EMAT Ltd Αποτελέσματα Λεπιδοχρονολόγησης - Ετήσιος Αριθμός Φύλλων στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ιχθυοτροφείου EMAT Ltd Αριθμός Βλαστού 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 1 5 6 11 7 - - - - - 2 6 4 10 4 4 5 8 7 6 3 7 7 6 8 6 6 6 4-4 8 3 5 5 4 5 7 5 8 5 8 8 6 4 5 5 5 7 7 6 8 6 5 6 8 3 - - - 7 6 5 9 6 6 5 4 8-8 9 3 7 6 7 6 6 - - 9 7 8 6 7 6 7 6 9-10 8 7 3 6 6 4 3 7-11 12 3 6 6 8 7 9 5-12 5 5 6 6 6 9 - - - 13 8 9 6 7 6 10 10 5 8 14 9 6 6 4 7 6 7 8 8 15 6 7 8 8 5 8 5 8 8 16 6 7 6 6 6 6 5 5 8 17 7 7 7 6 8 3 - - - 18 7 6 3 3 5 7 6 5 5 19 9 7 7 8 8 7 7 - - 20 10 9 9 8 9 6 5 9 6 Μέσος Όρος Φύλλων 7.6 6.2 6.6 6.1 6.3 6.1 6.2 6.6 7.1 Τυπική απόκλιση (STD) 1.7 1.8 2.0 1.5 1.4 1.8 1.8 1.7 1.2 Τυπικό σφάλμα (SE) 0.4 0.4 0.5 0.3 0.3 0.4 0.4 0.5 0.4 33
% Οργανικής Ύλης % Συμμετοχή μεγέθους κόκκων 100 «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 12. Κοκκομετρική Ανάλυση στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον ΕΜΑΤ Ltd (Φθινόπωρο 2012) 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 13. Ποσοστό Οργανικής Ύλης στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον ΕΜΑΤ Ltd (Φθινόπωρο 2012) (error bars = τυπική απόκλιση) 34
4.6 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΛΕΙΜΩΝΩΝ P. OCEANICA ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΟΥ ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΊΟΥ ICTHYS ECOFARM LTD / ΣΤΑΘΜΟΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ 35
Χάρτης Σημείων Σύστημα Παρακολούθησης που Ιδρύθηκε σε ΣΤΑΘΜΟ ΜΑΡΤΥΡΑ - ICTHYS Eco-farm Ltd Ο λειμώνας που δημιουργεί το φυτό βρίσκεται σε βάθος 28-29 m και γύρω του υπάρχουν άλλες μικρότερες συστάδες. Το ύψος του matte ανυψώνεται 1 - Παρατηρήσεις Συντεταγμένες Σημείο 1: 34 ο 41.898' Ν, 33 ο 11.972' Ε; Σημείο 11: 34 ο 41.901' Ν, 33 ο 11.986' Ε Τύπος υποστρώματος Aμμώδες (στο κάθε σημείο καρφώθηκαν πάσσαλοι μήκους 1 m με το χέρι) Σημείο / Marker Ref1 Ref2 Ref3 Ref4 Ref5 Ref6 Βάθος Σημείο Ευθεία απόσταση στο επόμενο σημείο (m) 2 m πάνω απο το βυθό με πολλούς πλαγιοτροπικούς βλαστούς στα όρια / μέτωπο του λειμώνα, ένδειξη υψηλής οικολογικής κατάστασης. Παρουσιάζεται επιφυτική βλάστηση που ενδεχομένως να είναι ένδειξη ότι το λιβάδι επηρεάζεται από ευτροφισμό. Το είδος Caulerpa prolifera καλύπτει τον νεκρό τάπητα γύρω απο το σύστημα. Κατεύθυνση (σε o ) Πάσσαλος Κατεύθυνση (σε o ) 28.5 28.6 28.6 29 29.2 5 4.85 4.5 4.6 4.3 4.4 4.2 4.5 165 245 150 85 40 30 10 P1 -> Ref1 P2 -> Ref2 P3 -> Ref3 P4 -> Ref4 P5 -> Ref5 P6 -> Ref6 85 100 85 0 5 Ref7 Ref8 Ref9 Ref10 Ref11 29.1 29.1 29.1 28.6 28.6 29.1 Ref1 -> Ref2 Ref2 -> Ref3 Ref3 -> Ref4 Ref4 -> Ref5 Ref5 -> Ref6 Ref6 -> Ref7 Ref7 -> Ref8 Ref8 -> Ref9 Ref9 -> Ref10 Ref10 -> Ref11 4.2 4.47 230 20 90 P7 -> Ref7 P8 -> Ref8 P9 -> Ref9 P10 -> Ref10 P11 -> Ref11 210 310 235 210 0 30 Σημείο / Marker βρίσκεται εδώ Σημείο Πυκνότητα (3 καταμετρήσεις βλαστών σε 0.04m2 πλαίσιο) Συνολική Πυκνότητα σε 0.12m 2 Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) Μέση Πυκνότητα βλαστών στην άκρια του λειμώνα (σε 1m 2 ) Ref1 Ref2 Ref3 Ref4 Ref5 Ref6 Ref7 Ref8 Ref9 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 A 8 8 8 3 9 16 18 9 4 6 10 B* 16 14 21 6 15 14 12 14 13 8 5 Γ 5 17 13 5 10 9 4 11 9 2 12 29 39 42 14 34 39 34 242 325 350 117 283 325 Αριθμός Πλαγιοτροπικών βλαστών 4 4 4 6 2 1 10 5 3 4 4 3 10 11 9 9 10 0 4 4 6 10 2 7 9 5 4 1 6 6 9 5 6 % Πλαγιοτροπικών βλαστών 41.4 23.1 42.9 78.6 88.2 48.7 41.2 55.9 69.2 81.3 74.1 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών 59 % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) 80.0 35.3 76.9 80.0 100.0 100.0 100.0 90.9 100.0 50.0 75.0 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 1 η σειρά (άκρια λειμώνα) 81 % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) 50.0 12.5 37.5 100.0 100.0 0.0 33.3 77.8 100.0 100.0 60.0 Μέσο % Πλαγιοτροπικών βλαστών στη 3 η σειρά (εσωτερικό λειμώνα) 61 Έκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα - 1 η σειρά δειγματοληπτικού 0.7 1.4 1.2 0.2 0.8 0.2 0.1 0.7 0.6 0.6 0.1 Μέση εκθεση βλαστών (σε cm) στην άκρια του λειμώνα Έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα- 3 η σειρά Μέση έκθεση βλαστών (σε cm) στα εσωτερικά του λειμώνα Κάλυψη (%) Μέση Κάλυψη (%) 4.7 85 6.2 90 5.3 80 7.0 25 5.6 70 0.6 5.1 5.9 100 73 6.8 85 7.0 90 3.9 75 9.0 45 3.9 55 Το σύστημα ποντίστηκε σε βάθος 28-29 m γύρω στα 150 m ενδιάμεσα από τα δύο αγκυροβόλια της ιχθυομονάδας Alkioni που έπαψε να Σχόλια λειτουργεί περίπου πριν μια δεκαετία. Στο μέλλον αναμένεται η λειτουργία του ιχθυοτροφείου ICTHYS Eco-farm Ltd. ΙΔΡΥΘΗΚΕ το καλοκαίρι του 2013. 253 Ref10 Ref11 34 26 16 27 283 283 217 133 225 36
Πίνακας 9. Αποτελέσματα φαινολογικών αναλύσεων από 20 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ανενεργού ιχθυοτροφείου ICTHYS Ecofarm Ltd (Σταθμός Μάρτυρας) Σύστημα ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας Περίοδος Δειγματοληψιών Καλοκαίρι 2013 Μέσο Βάθος (m) 28.9 Μέσος Αριθμός Φύλλων 7.3 Τυπική Απόκλιση 1.0 ± 95% Confidence Interval 0.5 Foliar Index / Μέση τιμή Φυλλικής Επιφάνειας (cm 2 ανά βλαστό) 191.8 Τυπική Απόκλιση 54.0 ± 95% Confidence Interval 25.3 Leaf Area Index / Δείκτης Φυλλικής Επιφάνειας (m 2 Φυλλικής Επιφάνειας σε 1 m 2 ) 4.85 Τυπική Απόκλιση 1.37 ± 95% Confidence Interval 0.64 Coefficient A (% Ενήλικων φύλλων που είναι ακρωτηριασμένα) 19 37
Πίνακας 10. Αποτελέσματα λεπιδοχρονολογικών αναλύσεων από 15 βλαστούς που συλλέχθηκαν στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ανενεργού ιχθυοτροφείου ICTHYS Ecofarm Ltd (Σταθμός Μάρτυρας) Αποτελέσματα Λεπιδοχρονολόγησης - Ετήσιος Αριθμός Φύλλων στο σύστημα παρακολούθησης πλησίον του ανενεργού ιχθυοτροφείου ICTHYS Ecofarm Ltd (Σταθμός Μάρτυρας) Αριθμός Βλαστού 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 1 5 6 - - - - - 2 9 9 6 7 6 - - 3 5 6 9 7 5 10-4 7 8 7 7 9 9-5 8 8 10 7 - - - 6 8 8 7 - - - - 7 7 5 8 6 7 5 6 8 6 5 7 10 6 4-9 6 5 5 5 8 6 7 10 7 8 10 8 9 8 8 11 4 6 7 7 6 5 5 12 6 7 7 6 8 6 5 13 6 9 6 9 7 7 7 14 8 7 6 7 8 7-15 6 7 6 6 5 4 - Μέσος Όρος 6.5 6.9 7.2 7.1 7.0 6.5 6.3 Τυπική απόκλιση (STD) 1.4 1.4 1.5 1.3 1.4 2.0 1.2 Τυπικό σφάλμα (SE) 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.6 0.5 38
% Οργανικής Ύλης % Συμμετοχή μεγέθους κόκκων 100 «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της 80 60 40 20 >2 mm 0.6-2 mm 0.3-0.6 mm 0.212-0.3 mm 0.150-0.212 mm 0.075-0.150 mm <0.075 mm 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 14. Κοκκομετρική Ανάλυση στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (Καλοκαίρι 2013) 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Σημείο / Marker Γραφική Παράσταση 15. Ποσοστό Οργανικής Ύλης στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica πλησίον ICTHYS Eco-farm Ltd / Σταθμός Μάρτυρας (Καλοκαίρι 2013) (error bars = τυπική απόκλιση) 39
5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ «Ολική προσέγγιση για την αξιολόγηση της Η ανάπτυξη της ιχθυοκαλλιέργειας κατά μήκος παράκτιων περιοχών, αποδείχθηκε από ένα μεγάλο αριθμό ερευνητών ότι προκαλεί μείωση των τοπικών λειμώνων Posidonia oceanica στη Μεσόγειο Θάλασσα (Delgado et al., 1997; Pergent and Pergent-Martini., 1999; Ruiz et al., 2001; Cancemi et al., 2003; Diaz-Almela et al., 2008; Perez et al., 2008; Holmer et al., 2008; Apostolaki et al., 2009). Οι μειώσεις αυτές μπορεί να οφείλονται σε αρκετούς παράγοντες όπως: i) μείωση του φωτός κάτω από τους κλωβούς (Ruiz et al., 2001), ii) αύξηση των θρεπτικών στη στήλη του νερού που με τη σειρά του προκαλεί αύξηση στην βιομάζα των επίφυτων της Posidonia oceanica και κατά συνέπεια την δημιουργία μειωμένων συνθηκών φωτός (Delgado et al., 1997), iii) αυξημένη φυτοφαγία (Holmer et al., 2003), iv) εισβολή σουλφίδιων στις ρίζες του φυτού (Frederiksen et al., 2007), και v) αύξηση οργανικής ύλης και θρεπτικών στο ίζημα (Cancemi et al., 2003; Apostolaki et al., 2007; Diaz-Almela et al., 2008). Η οργανική ύλη πιθανόν να αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα μείωσης των λειμώνων. Προκαλεί αλλαγές στο ίζημα δημιουργώντας ανοξικές συνθήκες και αύξηση της θνησιμότητας της Posidonia oceanica (Perez et al., 2008). Οι απώλειες των φανερόγαμων συνεχίζονται αρκετά έτη μετά την απομάκρυνση των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας γιατί η οργανική ύλη παραμένει στα ιζήματα (Delgado et al., 1999). Πέραν απ αυτό οι αλλαγές των συνθηκών του ιζήματος ευνοούν την ανάπτυξη του μακροφύκους Caulerpa sp. (εισβολικό είδος) που με τη σειρά του επηρεάζει τις βιογεωχημικές συνθήκες του ιζήματος μέσω της αύξησης της οργανικής ύλης, των μικροβιακών διεργασιών και των σουλφιδίων στο ίζημα (Holmer et al., 2009). Στον κόλπο Βασιλικού οι πλείστες από τις ενεργές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας είχαν λανθασμένα τοποθετηθεί και λειτουργούσαν μέχρι πρόσφατα πάνω ή πολύ κοντά σε λειμώνες P. oceanica. Αυτό προκάλεσε την υποβάθμιση και οπισθοχώρηση λειμώνων με αποτέλεσμα τώρα να παρατηρούνται μεγάλες εκτάσεις matte (νεκρό ριζικό σύστημα) πλησίον των κλωβών ιδιαίτερα της Blue Island PLC και Seawave Fisheries Ltd. Οι δύο αυτές μονάδες έχουν πρόσφατα αυξήσει την παραγωγή τους σε 1500 και 1250 τόνους / έτος αντίστοιχα επεκτείνοντας βαθύτερα τα νότια υφιστάμενα αγκυροβόλια και απενεργοποιώντας τα ρηχά βόρεια αγκυροβόλια μετά από αίτημα της Αρμόδιας Αρχής. Τα ρηχά αγκυροβόλια απενεργοποιήθηκαν εντελώς το 2011. Τώρα η Blue Island PLC λειτουργεί με περίπου 60 κλωβούς και η Seawave Fisheries με περίπου 30 και περίπου 200 m βόρεια από τους υφιστάμενους κλωβούς των δύο αυτών μονάδων βρίσκονται τα πρώτα μεγάλα συνεχόμενα λιβάδια του προστατευόμενου P. 40
oceanica όπου έχουν ιδρυθεί τα συστήματα παρακολούθησης του φυτού και έχουν συλλεχθεί τα δεδομένα αναφοράς τα οποία θα μπορούν να συγκριθούν με μελλοντικές καταμετρήσεις και να υποδείξουν το βαθμό επίπτωσης της αυξανόμενης παραγωγής και της απενεργοποίησης των ρηχών αγκυροβολίων. Η ΕΜΑΤ Ltd λειτουργούσε με τρεις - έξι κλωβούς (100 τόνους / έτος) σε ρηχό αγκυροβόλιο πολύ κοντά σε λειμώνες P. oceanica. Το 2011 η εταιρία αιτήθηκε επέκταση σε 1000 τόνους / έτος η οποία εγκρίθηκε σε νέο αγκυροβόλιο και σε βάθος 50 m. Το ρηχό αγκυροβόλιο απενεργοποιείται σταδιακά όμως αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι κλωβοί είχαν αυξηθεί σε αριθμό δέκα το 2012 (περίπου 90 m από το σύστημα παρακολούθησης) ενώ τώρα παραμένουν δύο. Τα δεδομένα αναφοράς που συλλέχθηκαν εδώ θα μπορούν να συγκριθούν με μελλοντικές μετρήσεις στα ίδια σημεία για αξιολόγηση του βαθμού ανάκαμψης του φυτού P. oceanica μετά την παύση της ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας κοντά σε αυτό. Ο Σταθμός Μάρτυρας επιλέχθηκε να ιδρυθεί περίπου 150 m ενδιάμεσα των δύο αγκυροβολίων της ανενεργής ιχθυομονάδας ICTHYS Ecofarm Ltd ενώ πριν περίπου δέκα χρόνια λειτουργούσε το ιχθυοτροφείο Alkioni περίπου 300 m νοτιοδυτικά. Σε περίπτωση λειτουργίας του ICTHYS Ecofarm Ltd θα μπορούν να αναγνωριστούν οι άμεσες επιπτώσεις που θα έχει η ιχθυοκαλλιέργεια στο φυτό. Στο σύστημα παρακολούθησης P. oceanica που ιδρύθηκε στο Σταθμό Μάρτυρα παρατηρήθηκε απουσία της λεπτόκοκκης ύλης που κάλυπτε τα φύλλα της P. oceanica και το υπόστρωμα στα άλλα συστήματα παρακολούθησης που ιδρύθηκαν πλησίον ιχθυοτροφείων την περίοδο καλοκαίρι / φθινόπωρο όμως αυτό δεν επιβεβαιώνετε από την ανάλυση κοκκομετρίας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε καταδύσεις που έγιναν την άνοιξη το 2013 στο σταθμό παρακολούθησης πλησίον της Seawave Fisheries Ltd παρατηρήθηκε ότι η επικάλυψη του πυθμένα από λεπτόκοκκη ύλη ήταν πολύ λιγότερη από ότι το καλοκαίρι που προηγήθηκε γεγονός που πιθανό να επαναλαμβάνετε κάθε χειμώνα και να οφείλετε στα δυνατά υποθαλάσσια ρεύματα του χειμώνα που προκαλούν επαναιώρηση της λεπτόκοκκής ύλης. Στο Σταθμό Μάρτυρα καταγράφηκε το μεγαλύτερο ποσοστό οργανικής ύλης και παρατηρήθηκε επιφυτική βλάστηση στα φύλλα της P. oceanica γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει ευτροφισμό και να οφείλετε σε άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες όπως τον αγωγό απόρριψης επεξεργασμένων λυμάτων της ΣΑΛΑ που βρίσκεται λιγότερο από 1.5 km 41
βορειοανατολικά του συστήματος παρακολούθησης. Στο Σταθμό Μάρτυρα καταγράφηκε η μικρότερη πυκνότητα βλαστών αλλά αυτό μάλλον οφείλετε στο μεγαλύτερο βάθος και τη μείωση παραγωγικότητας του φυτού. Παρά το μεγαλύτερο βάθος όμως, οι βλαστοί στο Σταθμό Μάρτυρα είχαν περισσότερα φύλλα και μεγαλύτερη φυλλική επιφάνεια από όλους τους υπόλοιπους. Είναι η πρώτη φορά που δημιουργούνται μόνιμα συστήματα παρακολούθησης του προστατευόμενου είδους P. oceanica στην Κύπρο. Αυτό είναι σημαντικό ιδιαίτερα στον κόλπο Βασιλικού όπου οι επιπτώσεις που προκαλούν οι ιχθυοκαλλιέργειες στους λειμώνες P. oceanica δεν έχουν ακόμη επιστημονικά εκτιμηθεί. Παρά το γεγονός αυτό μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας έχουν μετακινηθεί σε βαθύτερα ύδατα για μείωση των επιπτώσεων στο φανερόγαμο, όμως έχουν επεκταθεί, και στο μέλλον αναμένεται να ακολουθήσουν και άλλες αυξήσεις της παραγωγής. Η σημαντικότητα δημιουργίας των συστημάτων παρακολούθησης του φανερόγαμου είναι μεγάλη, αφού από τώρα και στο εξής θα μπορούν αρμόδιοι φορείς και ερευνητές να αξιολογήσουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας στο φανερόγαμο (συγκρίνοντας μελλοντικές μετρήσεις με τα δεδομένα αναφοράς που συλλέχθηκαν στα πλαίσια αυτού του ερευνητικού προγράμματος) και αν τυχόν εντοπιστούν να παρθούν έγκαιρα τα ανάλογα μέτρα μετριασμού. Για παράδειγμα από το σύστημα παρακολούθησης πλησίον της ΕΜΑΤ πάρθηκαν φωτογραφίες το καλοκαίρι του 2012 όταν έγιναν οι δειγματοληψίες και σχεδόν ένα χρόνο αργότερα (Εικόνα 5). Παρατηρήθηκε ελαφριά μείωση της επιφυτικής βλάστησης που ενδεχομένως να οφείλεται στη μείωση των κλωβών από δέκα το 2012 σε πέντε το 2013. Αναμένουμε ότι τα συστήματα παρακολούθησης που ιδρύθηκαν θα εξελιχθούν σε ένα πολύτιμο διαχειριστικό εργαλείο για τις ιχθυοκαλλιέργειες της περιοχής. Οι κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόστηκαν βάση του Protocol for the setting up of Posidonia meadows monitoring systems το οποίο εγκρίθηκε από πολλούς εμπειρογνώμονες της Ευρώπης και το UNEP Κέντρο (RAC/SPA) και είναι προϊόν του ερευνητικού προγράμματος MedPosidonia. 42
Εικόνα 5. Αριστερά Φωτογραφία καλοκαίρι 2012 από το Marker 8 του συστήματος παρακολούθησης P. oceanica πλησίον του ιχθυοτροφείου ΕΜΑΤ Ltd, Δεξιά Φωτογραφία αρχές καλοκαιριού 2013 από το ίδιο σημείο. 43