TenderWet plus Θεραπευτική δράση, συµβατότητα µε το δέρµα και ευκολία χειρισµού στις καθηµερινές πρακτικές των νοσοκοµείων ή των ιδιωτικών ιατρείων ιαχείριση τραυµάτων
Περίληψη Στο πλαίσιο πολυκεντρικής µελέτης παρατήρησης αξιολογήθηκε το νέο επίθεµα τραυµάτων TenderWet plus ως προς τη δράση του στην επιτάχυνση της επούλωσης, τη συµβατότητα µε το δέρµα και την ευκολία χειρισµού στις καθηµερινές πρακτικές των νοσοκοµείων ή των ιδιωτικών ιατρείων. Στη µελέτη µετείχαν 170 ασθενείς µε χρόνια κυρίως τραύµατα, όπως έλκη των κάτω άκρων και έλκη κατάκλισης. Κατά την επιλογή των ασθενών τα τραύµατα ήταν ενεργά για µέσο χρονικό διάστηµα πέντε µηνών. Ήδη µετά από µέσο διάστηµα θεραπείας οχτώ ηµερών παρατηρήθηκε βελτίωση στην κατάσταση του τραύµατος. Το ποσοστό των ινωδών και νεκρωτικών ιστών µειώθηκε κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ενώ αντίθετα αυξήθηκε ο κοκκιώδης ιστός. Παράλληλα, παρατηρήθηκε µείωση στα ποσοστά µόλυνσης και πόνου του τραύµατος. Συνολικά, το θεράπον προσωπικό και οι ασθενείς ήταν πολύ ικανοποιηµένοι από τη θεραπεία µε τη χρήση του TenderWet plus. Το θεράπον προσωπικό αξιολόγησε στη συντριπτική του πλειονότητα τις ιδιότητες του προϊόντος ως «καλές» ή «πολύ καλές». Το TenderWet plus διατήρησε ακόµη κα τα ξηρά τραύµατα επαρκώς υγρά για µέση διάρκεια τριών ηµερών, ενώ στη συνέχεια η αφαίρεσή του ήταν εύκολη. Το 88% και το 96%, αντίστοιχα, του θεράποντος προσωπικού αξιολόγησε τις ιδιότητες αυτές ως «καλές» ή «πολύ καλές». Ο βαθµός αποδοχής της θεραπείας µε το TenderWet plus από τους ασθενείς ήταν επίσης πολύ υψηλός. Τέλος, το 87% του θεράποντος προσωπικού και το 84% των ασθενών δήλωσαν ότι η γενική εντύπωση της θεραπείας ήταν «πολύ καλή» ή «καλή», στις περισσότερες δε περιπτώσεις το προϊόν ικανοποίησε ή ακόµη και ξεπέρασε τις προσδοκίες τους. Η µελέτη επικεντρώθηκε στον καθαρισµό του τραύµατος και στη δηµιουργία υγρού περιβάλλοντος και κατέδειξε ότι το TenderWet plus ενδείκνυται για τη θεραπεία µερικώς µολυσµένων τραυµάτων µε νεκρωτικούς και ινώδεις ιστούς ενισχύοντας τον σχηµατισµό κοκκιώδους ιστού. Εισαγωγή Η βασική διαφορά µεταξύ ενός τραύµατος που επουλώνεται µε την πάροδο του χρόνου και αυτού που επουλώνεται µε φυσικό τρόπο συνίσταται στην ανεπάρκεια της εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας και στην αύξηση της δραστηριότητας των φλεγµονωδών διαδικασιών. Συγκεκριµένα, η υπερβολική συγκέντρωση πρωτεασών που διασπούν την εξωκυττάρια θεµέλια ουσία -οι οποίες στα χρόνια τραύµατα παρουσιάζουν δραστηριότητα έως και 30 φορές µεγαλύτερη σε σύγκριση µε τα οξέα τραύµατα (1)- και η αυξηµένη φλεγµονώδης δραστηριότητα που προκαλείται συχνά λόγω µόλυνσης θεωρούνται ως οι κύριοι λόγοι που δυσκολεύουν την επούλωση των τραυµάτων. Όπως ακριβώς στο άθικτο δέρµα, τα βακτήρια υπάρχουν και στα ανοιχτά χρόνια τραύµατα. ιαταράσσουν τη διαδικασία επούλωσης µέσω του πολλαπλασιασµού τους, επιπλοκή που συνήθως ονοµάζεται κρίσιµος αποικισµός ή µόλυνση. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό συµβαίνει χωρίς ενδείξεις κλινικής λοίµωξης. Η φλεγµονώδης απόκριση στη λοίµωξη συνίσταται στην εισροή ουδετερόφιλων κυττάρων τα οποία εκλύουν κυτταροτοξικά ένζυµα, ελεύθερες ρίζες οξυγόνου και άλλους φλεγµονώδεις παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τη δραστηριότητα των µεταλλοπρωτεϊνασών εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας (ΜΜΡ) (1, 2). Τα ένζυµα που διασπούν πρωτεΐνες διασπούν λοιπόν τις πρωτεΐνες της εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας και τους αυξητικούς παράγοντες που απαιτούνται για τη διαδικασία επούλωσης και δηµιουργούν ένα νέο περιβάλλον τραύµατος το οποίο ευνοεί την ανάπτυξη βακτηρίων και παρατείνει το στάδιο της φλεγµονής (3). Στο πλαίσιο θεραπείας τραυµάτων προσαρµοσµένης στο εκάστοτε στάδιο επούλωσης, πολλά τραύµατα έχουν αντιµετωπιστεί τα τελευταία χρόνια µε το επίθεµα TenderWet. Το υπεραπορροφητικό πολυµερές που περιέχεται στο εσωτερικό του επιθέµατος είναι εµποτισµένο µε φυσιολογικό ορό ο οποίος εκλύεται διαρκώς στο τραύµα µαλακώνοντας έτσι και διευκολύνοντας την αποκόλληση των στρώσεών του. Αντιθέτως, τα κυτταρικά απόβλητα και οι τοξίνες απορροφώνται από το επίθεµα και αποθηκεύονται στο εσωτερικό του. Η ανταλλαγή αυτή διασφαλίζεται από τον υπεραπορροφητικό πυρήνα ο οποίος παρουσιάζει υψηλότερη χηµική συγγένεια µε την πρωτεϊνική σύσταση του εξιδρώµατος του τραύµατος σε σύγκριση µε τα άλατα που περιέχει ο φυσιολογικός ορός (εικ. 1). Με τον τρόπο αυτό έχει αποδειχθεί ότι µειώνεται η δραστηριότητα των βλαβερών µεταλλοπρωτεϊνασών εξωκυττάριας θεµέλιας ουσίας που περιέχονται στο εξίδρωµα (4), οι οποίες δεσµεύονται από τον υπεραπορροφητικό πυρήνα και, άρα, αποµακρύνονται από το τραύµα µε κάθε αλλαγή του επιθέµατος. Ο πυρήνας του νέου επιθέµατος TenderWet plus περιέ- χει στο εσωτερικό του πολυεξανίδιο, ένα από τα πιο υποσχόµενα αντισηπτικά σε ό,τι αφορά την αποτελεσµατικότητα, την ασφάλεια και την κλινική εφαρµογή του (5). Εξουδετερώνει τα µικρόβια που βρίσκονται αποθηκευµένα στο εσωτερικό του επιθέµατος προλαµβάνοντας έτσι την επιµόλυνση του τραύµατος. Με τον τρόπο αυτό, το νέο TenderWet plus αποµακρύνει ενεργά τους παράγοντες που εµποδίζουν την επούλωση, όπως µικρόβια και ΜΜΡ, ενώ παράλληλα δηµιουργεί υγρό περιβάλλον τραύµατος, το οποίο ευνοεί τον σχηµατισµό κοκκιώδους ιστού. Η εύκαµπτη εξωτερική µεµβράνη εµποδίζει την εξάτµιση του υγρού που αποθηκεύεται στο εσωτερικό του επιθέµατος διατηρώντας το πάνω στο τραύµα µέχρι και τρεις ηµέρες χωρίς να αφήσει το τραύµα να στεγνώσει. Οι ταινίες σιλικόνης στην όψη που έρχεται σε επαφή µε το τραύµα εµποδίζουν την πρόσφυση του επιθέµατος στο τραύµα. Χάρη στις εξαιρετικές ιδιότητες κατακράτησης που διαθέτει, το TenderWet plus ενδείκνυται επίσης και για χρήση σε συνδυασµό µε θεραπεία συµπίεσης. Έκλυση φυσιολογικού ορού Απορρόφηση εξιδρώµατος Εικ. 1: Απορροφητική και καθαριστική δράση του Tender- Wet plus.
Πολυκεντρική µελέτη µε 170 ασθενείς Στο πλαίσιο µελέτης παρατήρησης, στην οποία µετείχαν συνολικά 170 ασθενείς µε τραύµατα ποικίλης αιτιολογίας, αξιολογήθηκε η αποτελεσµατικότητα, η συµβατότητα µε το δέρµα και η ευκολία χειρισµού του νέου TenderWet plus. Το θεράπον προσωπικό παρακολούθησε την πορεία της θεραπείας για µέσο χρονικό διάστηµα οχτώ ηµερών ή τριών αλλαγών επιθέµατος, αντίστοιχα, δεδοµένου ότι τα επιθέµατα αλλάζονταν κατά µέσο όρο ανά τρεις ηµέρες (βλ. εικ. 2) Η µέση ηλικία των ασθενών ήταν τα 75 έτη. Στο µεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών (60%), οι θεράποντες ιατροί αξιολόγησαν τη γενική κατάσταση των ασθενών ως «καλή», στο δε 8% ως «πολύ καλή». Στο 32% των περιπτώσεων, η γενική κατάσταση των ασθενών αξιολογήθηκε ως «µειωµένη». Εικ. 2: Η αλλαγή του TenderWet plus γινόταν κατά µέσο όρο ανά τρεις ηµέρες. Το µεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών παρουσίαζε έλκη των κάτω άκρων και έλκη από πίεση (εικ. 3). Σε ό,τι αφορά τα έλκη κατάκλισης, το 6% ήταν σταδίου II, το 68% ήταν σταδίου III και το 23% ήταν σταδίου IV (εικ. 4). Το έλκος κατάκλισης σταδίου III χαρακτηρίζεται από την απώλεια όλων των δερµατικών στοιβάδων και βλάβη ή νέκρωση (νεκρός ιστός) του υποδόριου ιστού που µπορεί να εκτείνεται στον υποκείµενο µυ. Στο στάδιο IV οι µύες και οι υποστηρικτικές δοµές ενδέχεται να έχουν ήδη επηρεαστεί. Τα οστά και οι τένοντες είναι ορατοί ή ψηλαφητοί (6). Μεταξύ των µη χρόνιων τραυµάτων, το 5% είχαν προκληθεί από τραυµατισµό και το 11% ήταν άλλης αιτιολογίας, όπως µετεγχειρητικά τραύµατα. Τα τραύµατα ήταν ήδη ενεργά για µέσο χρονικό διάστηµα 5 µηνών, ενώ ορισµένα από αυτά προϋπήρχαν για αρκετά χρόνια (20 χρόνια και περισσότερα) και αντιµετωπίζονταν µε τη χρήση διαφόρων επιθεµάτων χωρίς επιτυχία. Στο 29 % των ασθενών είχε εφαρµοστεί συνοδευτική θεραπεία συµπίεσης ενώ στο 51% των ασθενών είχαν ληφθεί συµπληρωµατικά µέτρα ανακούφισης της πίεσης, όπως για παράδειγµα αλλαγή θέσης. Σε ορισµένες περιπτώσεις, το Tender- Wet plus καλύφθηκε επιπροσθέτως µε δεύτερο επίθεµα, κυρίως µε απορροφητικό επίθεµα τραυµάτων. Το υγρό περιβάλλον τραύµατος ευνοεί τον σχη- µατισµό κοκκιώδους ιστού Η µεµβράνη στην πίσω όψη εµποδίζει την εξάτµιση του υγρού που βρίσκεται αποθηκευµένο στο εσωτερικό του επιθέµατος. Σε συνδυασµό µε την υψηλή απορροφητικότητα, το τραύµα διατηρήθηκε επαρκώς υγρό και ενισχύθηκαν οι διαδικασίες κυτταρικής επούλωσης Το θεράπον προσωπικό αξιολόγησε την κατάσταση του τραύµατος στην έναρξη και στη λήξη της µελέτης παρατήρησης βάσει βαθµολογικής Εικ. 3: Περισσότεροι από το 80% των ασθενών παρουσίαζαν χρόνια τραύµατα. Εικ. 4: Το µεγαλύτερο ποσοστό των ελκών κατάκλισης ήταν Σταδίου ΙΙΙ.
κλίµακας. Κατά την έναρξη, περισσότερα από το 50% των τραυµάτων ήταν καλυµµένα µε νεκρωτικούς ιστούς και ινώδες, ποσοστό που κατά τη διάρκεια της θεραπείας µειώθηκε από 17% σε 10% για τους νεκρωτικούς ιστούς και από 41% σε 33 % για το ινώδες, αντίστοιχα. Αντιθέτως, το ποσοστό του κοκκιώδους ιστού αυξήθηκε από 35% σε 46%, ενώ το ποσοστό του επιθηλιακού ιστού αυξήθηκε από 6 % σε 11% (εικ. 5). Tο TenderWet plus προστατεύει τα όρια του τραύµατος Η υψηλή απορροφητικότητα και η ικανότητα κατακράτησης του πολυακρυλικού που περιέχεται στο TenderWet εµποδίζει τη διαρροή υγρού όταν το επίθεµα τραύµατος χρησιµοποιείται υπό πίεση, όπως συµβαίνει κατά τη θεραπεία συµπίεσης. Έτσι, οι γύρω ιστοί προστατεύονται από το εξίδρωµα του τραύµατος που περιέχει µεγάλες συγκεντρώσεις πρωτεασών, µε αποτέλεσµα τα όρια των τραυµάτων να αποκαθίστανται σε σηµαντικό βαθµό κατά τη διάρκεια της µελέτης. Συγκεκριµένα, κατά την έναρξη της θεραπείας, το 71% των τραυµάτων παρουσίαζε εµφανή όρια τραύµατος, ενώ µετά την περίοδο παρατήρησης το ποσοστό αυτό ήταν µόλις 62 %. 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Εικ. 5: Αύξηση του σχηµατισµού κοκκιώδους ιστού Μηδενική επιµόλυνση: τα µικρόβια εξουδετερώνονται στο εσωτερικό του επιθέµατος Το πολυεξανίδιο που περιέχεται στο εσωτερικό του επιθέµατος εξουδετερώνει τα µικρόβια που υπάρχουν στο υγρό του τραύµατος. Σε συνδυασµό µε την υψηλή ικανότητα κατακράτησης του TenderWet plus αποφεύγεται τόσο η επιµόλυνση του τραύµατος όσο και οι µολύνσεις, όπως καταδείχθηκε επίσης από τη µείωση των µολύνσεων κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Το ποσοστό των τραυµάτων µε κλινικές ενδείξεις µόλυνσης µειώθηκε κατά τη διάρκεια της θεραπείας από 24 % σε 17 %. Εικ. 6: Μείωση των βλαβών στα όρια του τραύµατος Μείωση του πόνου µε ταυτόχρονη βελτίωση της κατάστασης του τραύµατος Σε τραύµατα που επουλώνονται αργά, µια εµµένουσα φλεγµονώδης αντίδραση µπορεί να οδηγήσει σε αυξηµένη ευαισθησία του τραύµατος και των γύρω από αυτό δερµατικών ιστών. Στο πλαίσιο της µελέτης παρατηρήθηκε µείωση του πόνου και αυξανόµενη βελτίωση του τραύµατος (εικ. 8). Κατά την έναρξη της θεραπείας, το 35% των ασθενών παρουσίαζαν µέτριο έως σοβαρό πόνο τραύµατος, ενώ στο τέλος της µελέτης το ποσοστό αυτό ανερχόταν µόλις στο 19%. Εικ. 7: Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, δεν υπήρξαν νέες µολύνσεις και µειώθηκε ο αριθµός τραυµάτων µε κλινικές ενδείξεις µόλυνσης. Παράλληλα µε τον πόνο του τραύµατος, µειώθηκε επίσης το ποσοστό µέτριου έως σοβαρού πόνου κατά την αλλαγή επιθέµατος, από 28% κατά την έναρξη σε 11% στο τέλος της θεραπείας. 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Εικ. 8: Κατά τη διάρκεια της θεραπείας παρατηρήθηκε µείωση του πόνου τραύµατος.
Η αδιάβροχη µεµβράνη στην πίσω όψη βελτιώνει την ικανότητα κατακράτησης της υγρασίας του τραύµατος Η υψηλή απορροφητικότητα του υπεραπορροφητικού πυρήνα που περιέχεται στο εσωτερικό του επιθέµατος σε συνδυασµό µε την αδιάβροχη µεµβράνη στην όψη του επιθέµατος η οποία δεν επικολλάται στο τραύµα διασφαλίζουν επαρκή υγρασία στο τραύµα, ακόµη και στην περίπτωση ξηρών τραυµάτων. εν παρατηρήθηκε κανένα περιστατικό ξήρανσης του επιθέµατος µετά από µέσο χρονικό διάστηµα τριών ηµερών. Το 80% και το 88% των ερωτηθέντων, αντίστοιχα, αξιολόγησαν την απορροφητικότητα και την ικανότητα κατακράτησης του TenderWet plus ως «καλή» ή «πολύ καλή». Μηδενική πρόσφυση στο τραύµα Η µεγάλη ποσότητα φυσιολογικού ορού που είναι δεσµευµένη στον υπεραπορροφητικό πυρήνα δηµιουργεί υγρό περιβάλλον γύρω από το τραύµα και, σε συνδυασµό µε την υδρόφοβη επιφάνεια από πολυπροπυλένιο, διασφαλίζει ότι το επίθεµα δεν προσφύεται στο τραύµα και στους γύρω από αυτό ιστούς. Οι ταινίες σιλικόνης στην όψη του επιθέµατος που έρχεται σε επαφή µε το τραύµα καθιστούν ευκολότερη την αφαίρεσή του και προστατεύουν το τραύµα και τους γύρω από αυτό ιστούς από µηχανικά προκαλούµενους δερµατικούς ερεθισµούς. Το θεράπον προσωπικό αξιολόγησε την ευκολία αφαίρεσης και τη συµβατότητα του επιθέµατος µε το δέρµα ως «καλή» ή «πολύ καλή» σε ποσοστό 96% και 86%, αντίστοιχα. Καλή ικανότητα πτύχωσης χάρη στη µεµβράνη στην πίσω όψη του επιθέµατος Η εύκαµπτη µεµβράνη στην πίσω όψη και το απαλό υλικό κατασκευής του επιθέµατος διασφαλίζουν την ικανότητα πτύχωσης σε τραύµατα διαφορετικού βάθους και, άρα, την άψογη επαφή µε τον πυθµένα του τραύµατος. Οι ιδιότητες αυτές αξιολογήθηκαν σε ποσοστό 74% και 80% των περιπτώσεων, αντίστοιχα, ως «καλές» ή «πολύ καλές». Υψηλή αποδοχή από τους θεράποντες ιατρούς Στο 92% των περιστατικών, το θεράπον προσωπικό χαρακτήρισε «καλή» έως «πολύ καλή» τη γενική εντύπωση που σχηµάτισε από την πορεία της θεραπείας. Συνολικά, οι ερωτηθέντες έκριναν ότι το προϊόν ικανοποίησε ή ακόµη και ξεπέρασε τις προσδοκίες τους σε ποσοστό 52% και 24% των περιπτώσεων, αντίστοιχα. Απαντώντας στην ερώτηση εάν θα ξαναχρησιµοποιούσαν στο µέλλον το TenderWet plus σε παρόµοια τραύµατα, το 64% απάντησε «σίγουρα» και το 32% απάντησε «πιθανόν». Μόνο το 4% των ερωτηθέντων απάντησαν µε βεβαιότητα ότι δεν θα ξαναχρησιµοποιούσαν το προϊόν. Αρχική εξέταση Τελική εξέταση 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % µηδενικός ελαφρύς µέτριος σοβαρός πόνος Εικ. 9: Οι αλλαγές επιθέµατος ήταν στο µεγαλύτερο ποσοστό τους ανώδυνες Εικ. 10: Αξιολόγηση του προϊόντος από τους ιατρούς
Θετικά σχόλια από τους ασθενείς Ο βαθµός αποδοχής της θεραπείας µε το TenderWet plus από τους ασθενείς ήταν επίσης πολύ υψηλός (εικ. 11). Το 87% και το 83% των ασθενών, αντίστοιχα, έκρινε ότι το προϊόν είναι «καλό» ή «πολύ καλό» σε ό,τι αφορά την άνεση κατά τη χρήση και τη συµβατότητα µε το δέρµα. Τέλος, το 62% των ασθενών δήλωσε ότι το προϊόν είχε «ικανοποιήσει» και το 15% ότι είχε «ξεπεράσει» τις προσδοκίες τους. Συζήτηση Η κατάσταση του τραύµατος στην περίπτωση των, ως επί το πλείστον, χρόνιων τραυµάτων, ορισµένα εκ των οποίων προϋπήρχαν για αρκετά χρόνια, βελτιώθηκε µετά από θεραπεία µέσης διάρκειας οχτώ ηµερών. Το TenderWet plus αποµάκρυνε τις επιφανειακές στρώσεις και συνέβαλε στη µείωση των ήδη υφιστά- µενων µολύνσεων. Τα αποτελέσµατα αυτά επιβεβαιώνουν τα in vitro ευρήµατα, βάσει των οποίων έχει καταδειχθεί ότι το TenderWet δεσµεύει τις βλαβερές πρωτεάσες στον πυρήνα του επιθέµατος και, άρα, µειώνει τη δραστηριότητα των πρωτεασών στο τραύµα σε ποσοστό έως και 88% (4). Επιπροσθέτως, το πολυεξανίδιο που περιέχεται στο εσωτερικό του επιθέµατος εξουδετερώνει τα µικρόβια, τα οποία απορροφώνται µε τη σειρά τους από τον υπεραπορροφητικό πυρήνα του επιθέµατος. Με τον τρόπο αυτό µειώνεται σηµαντικά η παρουσία κοινών βακτηρίων που συναντώνται στα τραύµατα, όπως του χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου (S. aureus) και της ψευδοµονάδας αεριογόνου (P. aeruginosa).(7). Χάρη στον φυσιολογικό ορό που περιέχεται στο εσωτερικό του επιθέµατος και στην προστασία που παρέχει η εξωτερική µεµβράνη έναντι της εξάτµισης του υγρού, τα τραύµατα διατηρήθηκαν επαρκώς υγρά ώστε να ευνοείται ο σχηµατισµός κοκκιώδους ιστού. Το TenderWet plus παρέµεινε στο τραύµα για µέσο χρονικό διάστηµα τριών ηµερών χωρίς να στεγνώσει το εσωτερικό του επιθέµατος. Χάρη στη βελτίωση της κατάστασης του τραύ- µατος και των γύρω από αυτό ιστών µειώθηκε επίσης ο πόνος του τραύµατος. Το υψηλό ποσοστό υγρασίας που παρέχει το TenderWet plus εµποδίζει την πρόσφυση του επιθέµατος στο τραύµα, µε αποτέλεσµα τη µείωση του πόνου κατά την αλλαγή των επιθεµάτων. Η ικανότητα κατακράτησης του υπεραπορροφητικού πυρήνα καθιστά το TenderWet plus κατάλληλο για ταυτόχρονη θεραπεία συµπίεσης, η οποία αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραµµής για τη µη επεµβατική αντιµετώπιση των φλεβικών ελκών (8). Εικ. 11:Αξιολόγηση του προϊόντος από τους ασθενείς. Η ευκολία αφαίρεσης και η καλή συµβατότητα του επιθέµατος µε το δέρµα ήταν σηµαντικά κριτήρια τόσο για τους ιατρούς όσο και για τους ασθενείς, οι οποίοι σχηµάτισαν θετική γενική εντύπωση από τη θεραπεία µε το TenderWet plus το οποίο ικανοποίησε ή και ξεπέρασε τις προσδοκίες τους σε µεγάλο βαθµό. Βιβλιογραφία: 1. Trengove, N. J., Stacey, M. C., MacAuley, S., Bennett, N., Gibson, J., Burslem, F., Murphy, G. and Schultz, G. (1999) Analysis of the acute and chronic wound environments: the role of proteases and their inhibitors. Wound Repair Regen 7, 442-452 2. Wysocki, A. B., Staiano-Coico, L. and Grinnell, F. (1993) Wound fluid from chronic leg ulcers contains elevated levels of metalloproteinases MMP-2 and MMP-9. J Invest Dermatol 101, 64-68 3. Sibbald, R. G., Contreras-Ruiz, J., Coutts, P., Fierheller, M., Rothman, A. and Woo, K. (2007) Bacteriology, inflammation, and healing: a study of nanocrystalline silver dressings in chronic venous leg ulcers. Adv Skin Wound Care 20, 549-58 4. Eming, S. A., Smola, H., Hartmann, B., Malchau, G., Wegner, R., Krieg, T. and Smola- Hess, S. (2007) Polyacrylate superabsorber inhibits MMP activity in chronic wound fluid. Biomaterials submitted 5. Hubner, N. O. and Kramer, A. (2010) Review on the efficacy, safety and clinical applications of polihexanide, a modern wound antiseptic. Skin Pharmacol Physiol 23 Suppl, 17-27 6. Panel, E. P. (2009) Prevention and Treat- ment of pressure ulcers: quick reference guide, Washington DC: National Pressure Ulcer Advisory Panel 7. Bruggisser, R. (2005) Bacterial and fungal absorption properties of a hydrogel dressing with a superabsorbent polymer core. J Wound Care 14, 438-42 8. Gallenkemper, G., Bulling, B.-J., Kahle, B., Klüken, N., Lehnert, W., Rabe, E. and Schwahn-Schreiber, C. (2000) Leitlinien zur Diagnostik und Therapie des Ulcus cruris venosum. Phlebologie 29, 92-101 Dr. Daniela Kaspar Abteilung Klinische Studien PAUL HARTMANN AG 89522 Heidenheim E-Mail: daniela.kaspar@hartmann.info PAUL HARTMANN Hellas A.E.