ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΟΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ και ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ του CO 2 (C.C.S.(Capture and Storage of CO 2 ) στην ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ της ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Από Γ. Χατζηγιάννη, γεωλόγο ΙΓΜΕ ΗΜΕΡΙΔΑ ΙΕΝΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ, 2007
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Κλιματική Αλλαγή Πολύ πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα η νέα έκθεση του ΟΗΕ (Διακυβερνητικό Σώμα για την Κλιματική Αλλαγή, I.P.C.C.) με την οποία εκφράζεται πλέον με πιθανότητα 90% ότι η κλιματική αλλαγή οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι προβλέψεις της έκθεσης για τις επιπτώσεις στον πλανήτη αφορούν (πάντα σε σχέση με το 1990) στην: άνοδο της μέσης θερμοκρασίας από 1,1 6,4 o C, άνοδο της στάθμης των ωκεανών από 18 59 εκ., ένταση της δραστηριότητας των τροπικών κυκλώνων και τυφώνων, και αύξηση της ξηρασίας Υπεύθυνες για την κλιματική αλλαγή θεωρούνται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με πρωτεύοντα ρόλο αυτόν του CO 2. Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συμβάλλουν στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη με τις προαναφερθείσες καταστρεπτικές προβλέψεις από τις επιπτώσεις της. Η ζήτηση πρωτογενών πηγών ενέργειας αυξάνεται συνέχεια και οι προβλέψεις της Δ.Ο.Ε. (2006) φαίνονται στην επόμενη διαφάνεια.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΟΙ ΑΠΕ ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΛΛΑ ΟΙ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΘΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΜΕΧΡΙ 2030. Η ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ ΕΛΑΦΡΑ. ΟΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. (ΠΗΓΗ ΙΕΑ, 2006)
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΙΩΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΤΡΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΙΩΣΗΣ: ΜΕΙΩΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΛΛΑΓΗ ΑΠΌ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΣΕ ΑΛΛΑ ΜΕ ΣΧΕΔΟΝ ΜΗΔΕΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ (ΠΥΡΗΝΙΚΑ, Α.Π.Ε.) Πρόβλημα η παραπέρα αύξηση πυρηνικής ενέργειας. Οι ΑΠΕ δεν μπορούν από μόνες τους να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση Συνεπώς οι συμβατικές πηγές ενέργειας (fossil fuels) θα συνεχίσουν να παρέχουν ~70-80% ολικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας ΤΕΧΝΗΤΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ (ΣΥΛΛΗΨΗ και ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ) ΕΙΤΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΑΠΌ ΧΛΩΡΙΔΑ Είναι σημαντικό ότι ένας τρόπος δεν αρκεί για τη μείωση αλλά απαιτείται συνδυασμός περισσοτέρων.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η Δ. Α. CO 2, (C.C.S.) Περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαδικασίες: Διαχωρισμό του CO 2 από βιομηχανικές και ενεργειακές πηγές Μεταφορά σε θέση αποθήκευσης του CO 2 Εισπίεση στην αποθήκη (ταμιευτήρα) του CO 2 Συνεχή παρακολούθηση (monitoring) του αποθηκευμένου CO 2
ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ Δ.Α. CO2 Υπάρχουν πολλές πτυχές του θέματος: Η επιστημονική και Η τεχνική Αφορούν τη δυνατότητα για την Δ.Α. Η περιβαλλοντική, σεβασμός στο Περιβάλλον Η οικονομική που αφορά το κόστος Δ.Α., Η κοινωνική, αφορά την αποδοχή της κοινωνίας για τη νέα τεχνολογία.
Χαρακτηριστικά της Δ.Α. CO 2 Α) Η δέσμευση CO 2 μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλες σημειακές πηγές εκπομπών αερίων. Σημειακές εκπομπές από παγκόσμιες στατικές πηγές CO 2 (>0,1 MtCO 2 /year) Process Number of sources Emissions (Mt CO 2 per year) Fossil fuels Power 4,942 10,539 Cement production 1,175 932 Refineries 638 798 Iron and steel industry 269 646 Petrochemical industry 470 379 Oil and gas processing N/A 50 Other sources 90 33 Biomass Bioethanol and bioenergy 303 91 Total 7,887 13,466 Πηγή: ICCP, 2000.
Schematic diagram of possible CCS systems Β) Πιθανές μέθοδοι αποθήκευσης CO2 : SRCCS Figure TS-1 Γεωλογική, σε κατάλληλες υπεδαφικές αποθήκες (ταμιευτήρες) σε βάθη >1.000 μ. από επιφάνεια εδάφους Ωκεανοί σε βάθη αρκετών χιλιάδων μέτρων (>3.000 μ.). Ορυκτολογική σε ανόργανα πυριτικά και ανθρακικά ορυκτά Βιομηχανική χρήση (ελάχιστη)
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ CO 2 Η Γεωλογική Αποθήκευση είναι η πιο αποδοτική από τις 4 πιθανές μεθόδους αποθήκευσης. Αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα στη Δ.Α. επειδή χωρίς επαρκή αποθηκευτική ικανότητα η δέσμευση είναι άχρηστη. ΣΤΑΔΙΑ: ΕΙΣΠΙΕΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ CO 2 ΣΤΟΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ (ΑΠΟΘΗΚΗ ΣΤΗ ΓΕΩΣΦΑΙΡΑ). ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ (MONITORING) ΣΤΟΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ και ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΓΕΩΣΦΑΙΡΑΣ (ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ): ΠΕΔΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ και ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΓΑΙΑΝΘΡΑΚΩΝ ΒΑΘΕΙΣ ΥΔΡΟΦΟΡΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΠΑΛΑΙΑ ΟΡΥΧΕΙΑ και ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΟΥ ΑΛΑΤΙΟΥ
Δέσμευση (διαχωρισμός του CO2) Schematic diagram of possible CCS systems Overview of CO2 capture processes and systems Συστήματα και διαδικασίες δέσμευσης CO 2. Ώριμη τεχνολογία. Υψηλό ακόμη κόστος ανά τόνο CO 2. SRCCS Figure TS-3 Βιομηχανική Μονάδα δέσμευσης CO 2 μετά την καύση.
Μεταφορά του CO 2 H μεταφορά του CO2, για μεγάλες ποσότητες (> μερικών εκατ. τόνων ανά έτος) και μέχρι 1.000 χλμ. απόσταση γίνεται με αγωγούς. Για μικρές ποσότητες ή για μεγαλύτερες αποστάσεις ακόμη και διασχίζοντας τη θάλασσα η μεταφορά με τάνκερς μπορεί να είναι πιο οικονομική. Στις ΗΠΑ η μεταφορά με αγωγούς λειτουργεί ως ώριμη τεχνολογία. Εδώ 2.500 χλμ. αγωγών μεταφέρουν >40 εκατ. Τόνους CO2 ανά έτος. Τοποθέτηση αγωγού μεταφοράς CO2 από τερματικό σταθμό φυσικού αερίου στη Β. Νορβηγία προς το πεδίο Snovhit (φωτ. STATOIL).
Εναλλακτικοί τρόποι Γεωλογικής Αποθήκευσης Methods for storing CO2 in deep underground geological formations SRCCS Figure TS-7
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ, ΤΕΧΝΗΤΑ (Υπόγειος ταμιευτήρας φυσικού αερίου, Βερολίνο)
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΠΟΘΗΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΕ Gt CO 2 Βαθείς αλμυροί υδροφορείς 400 10.000 Εξαντληθέντες ταμιευτήρες υδρογονανθράκων 930 Κοιτάσματα άνθρακα 30 ΣΥΝΟΛΟ 1.360 10.960 Παγκόσμιες εκπομπές 25 Gt CO 2 / έτος Πηγή ΙΕΑ, 2004
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΜΕΓΑΛΟΥ ΌΓΚΟΥ CO 2. ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΗΔΗ ΣΕ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ, ΓΑΙΑΝΘΡΑΚΕΣ και ΒΑΘΕΙΣ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΟΥΣ ΥΔΡΟΦΟΡΕΙΣ. ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΠΟΛΥΕΤΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΌ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΥΠΕΔΑΦΟΣ ΑΡΚΕΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ. Όπως σε ΗΠΑ, ΚΑΝΑΔΑ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, Ε.Ε., ΙΑΠΩΝΙΑ (CASTOR, ENCAP, SACS, CO 2 STORE, CO 2 SINK, NGCAS, GEO-SEQ, RECOPOL, GESTCO, NASCENT, CCP, WEYBURN, GEODISK, κ.α.) ΚΑΠΟΙΑ ΕΡΓΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ (SLEIPNER, WEYBURN, ΙΝ SALAH, SNOHVIT) ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΙΓΜΕ (2000-2004) 2 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΠΌ 5 Ο Π.Π. της Ε.Ε.: TO GESTCO TO NASCENT ΚΑΙ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟ GEOCAPACITY ΣΤΟΧΟΣ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΕΙ ΔΥΝΑΤΗ Η ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΠΌ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΜΕ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ.
Ωριμότητα τεχνολογίας CCS CCS component CCS technology Research phase a Demonstration phase b Economically feasibleunder specific conditions c Mature market d Capture Post-combustion X Pre-combustion X Oxyfuel combustion X Industrial separation (natural gas processing, ammonia production) X Transportation Pipeline X Shipping X Geological storage Enhanced Oil Recovery (EOR) Xe Gas or oil fields X Saline formations X Enhanced Coal Bed Methane recovery (ECBM)f X Ocean storage Direct injection (dissolution type) X Direct injection (lake type) X Mineral carbonation Natural silicate minerals X Waste materials X Industrial uses of CO2 X
Εργα όπου γίνεται ή προβλέπεται να γίνει Γεωλογική Αποθήκευση CO 2 Weyburn Canada 2000 3,000-5,000 20,000,000 EOR In Salah Algeria 2004 3,000-4,000 17,000,000 Gas field Sleipner Norway 1996 3,000 20,000,000 Saline formation K12B Netherlands 2004 100 8,000,000 Enhanced gas (1,000 planned for 2006+) recovery Frio U.S.A 2004 177 1600 Saline formation Fenn Big Valley Canada 1998 50 200 ECBM Qinshui Basin China 2003 30 150 ECBM Yubari Japan 2004 10 200 ECBM Recopol Poland 2003 1 10 ECBM Gorgon (planned) Australia ~2009 10,000 unknown Saline formation Snøhvit (planned) Norway 2006 2,000 unknown Saline formation
Έργο SLEIPNER, Νορβηγία
Έργο SLEIPNER
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΣ ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ SLEIPNER Sleipner Α Γεώτρηση έκχυσης CO2 CO2 Σχηματισμός Utsira Παραγωγικές γεωτρήσεις ανατολικού Sleipner
Έργο: In Salah, Αλγερία
Quaternary 2 river grave l glacial till 20 m ΕΡΓΟ: WEYBURN, Καναδάς Shallow aquifers sanstone and shale 300 m Cretac eous/tertiary 65 Mesozoic sandstone and shal e 1500 m Moose Jaw Regina Sub-Mesozoic Unconformity 250 Midale beds Paleozoic limes tone, dolostone, and anhy drite 3500 m Weyburn potash, and salt Precambrian basement 470 590 1800 Sandstone igneous and metamorphic rocks age of rock in millions of years man tle Courtesy GeoScape Geol. Survey of Canada
Feasibility study (2002-2003) K12-B a 3 phase-project Operational implementation test (2004-2006) 20 kt CO 2 /y about 22 /t CO 2 Scale-up potential of 400 kt CO 2 /an about 8 /t CO 2 based on maximum CO 2 removal capacity of MDEA plant Reservoir size estimated to 8Mt CO 2, i.e. 0.5% of the industrial emission of the Netherlands over 20 years.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΚΟΣΤΟΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Τα στάδια και το σχετικό κόστος αναφέρονται ενδεικτικά: 1. Σύλληψη και διαχωρισμός του CO 2 από τα καυσαέρια: κόστος $5-115/τόνο 2. Μεταφορά με διάφορους τρόπους (δίκτυο σωλήνων, δεξαμενόπλοια, τραίνα, κ.α.): κόστος 8 $/τόνο CO2. 3. Γεωλογική αποθήκευση στον υπεδαφικό ταμιευτήρα (ανάλογα με την περίπτωση) $10/τόνο CO2 (συμπεριλαμβάνει παρακολούθηση (monitoring) της κίνησης του αερίου στον ταμιευτήρα). 4. Αποθήκευση σε ωκεανούς 5-30 $/τόνο. 5. Ορυκτολογική αποθήκευση 50-100 $/τόνο. Σήμερα το μεγαλύτερο εμπόδιο στην εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας είναι το κόστος και ειδικά του διαχωρισμού που ανέρχεται στο 80% του συνολικού. Έτσι στον τομέα αυτό επικεντρώνεται κυρίως η έρευνα.
Ενδεικτικό κόστος επί μέρους συνιστωσών Δ.Α. CO 2
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ GESTCO Γεωλογική Αποθήκευση CO 2 που προέρχεται από την καύση συμβατικών ενεργειακών πόρων Geological Survey of Belgium
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Στόχοι του Ερευνητικού Έργου ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ: Είναι η γεωλογική αποθήκευση μία εφικτή μέθοδος ; Είναι τεχνικά δυνατή ; Ποιο θα είναι το κόστος ; Τι και που θα αποθηκευτεί ; Υπάρχει προτιμητέα προσέγγιση στην αποθήκευση ; Τεχνικά / Οικονομικά / Νομικά / Ασφαλής
Περιοχές μελέτης έργου GESTCO
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Περιοχές Μελέτης Στη Χώρα
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Μελέτη Στη Χώρα Βάση δεδομένων των σημείων σημαντικών ποσοτήτων εκπομπών CO 2. Μελέτη κατάλληλων ταμιευτήρων και εκτίμηση δυναμικού αποθήκευσης. Προσομοίωση του όλου συστήματος αποθήκευσης σε 2 τυπικούς ταμιευτήρες (κοίτασμα πετρελαίου Πρίνου και βαθύς υδροφορέας Θερμαϊκού κόλπου). Η προσομοίωση επεξεργάστηκε σενάρια διαχωρισμού, μεταφοράς και εισπίεσης, για την πρώτη εκτίμηση του κόστους που συνεπάγονται. Μελέτη ασφάλειας, σύγκρουσης χρήσεων.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Βάση Δεδομένων Για Εκπομπές CO2 Καταγραφή των μεγάλων πηγών, κάθε είδους, εκπομπής CO2. Παρουσίαση σε χάρτες με χρήση G.I.S. Σύνδεση των θέσεων των εκπομπών με πιθανούς ταμιευτήρες. Ενημέρωση ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων εκπομπών και εισαγωγή σε Web G.I.S..
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Εκτίμηση Δυναμικού Αποθήκευσης CO 2 σε κοιτάσματα Υ/Α Τα 4 γνωστά σήμερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων έχουν δυναμικό αποθήκευσης 26 εκ. τόνων CO 2 : α/α ΟΝΟΜΑ OOIP (sm 3 ) UR (sm 3 ) ΣΥΣΤΑΣΗ ΥΔΡΟΓ/ΚΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΣΕ χιλ. τονους 1 PRINOS* 40*10 6 17.5*10 6 OIL 17150 2 S. KAVALA 1*10 9 GAS 4000 2.4*10 6 0.8*10 6 OIL 2184 3 KATAKOLO 0.3*10 9 GAS 1200 4 EPANOMI 0.5*10 9 GAS 2000 TOTAL 26534 *Το κοίτασμα Πρίνου έχει δυνατότητα αποθήκευσης του CO 2 από σταθμό ηλεκτροπαραγωγής Φ.Α. των Σαπών Κομοτηνής για 25 έτη.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Δυναμικό αποθήκευσης σε σχέση με τις πηγές εκπομπών CO 2 Όλες οι μεγάλες πηγές εκπομπών CO 2, στη χώρα, βρίσκονται στην ξηρά. Οι μεγαλύτερες βρίσκονται στη Β. Ελλάδα και αφορούν στους ΑΗΣ με λιγνίτη (28000 ktons/έτος) και 1 στην Πελοπόννησο (4800 ktons/έτος). Μερικές σημαντικές πηγές βρίσκονται κοντά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (διϋλιστήρια, τσιμεντοβιομηχανίες, χημικές βιομηχανίες, ΑΗΣ). Κοντά στα κύρια κοιτάσματα υδρογονανθράκων του Β. Αιγαίου βρίσκεται ο ΑΗΣ Κομοτηνής (φυσικό αέριο) με ετήσιες εκπομπές 734 ktons CO 2. Υπολογίστηκε ότι το κοίτασμα Πρίνου μπορεί να αποθηκεύσει αυτές τις εκπομπές για 25 χρόνια λειτουργίας του ΑΗΣ. Το κόστος για τη δέσμευση αυτή φαίνεται στον επόμενο πίνακα.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Δυναμικό αποθήκευσης βαθειών υδροφορέων σε σχέση με τις πηγές εκπομπών CO 2 Οι υδροφορείς που μελετήθηκαν βρίσκονται στο Β. Αιγαίο (λεκάνη Πρίνου), Δ. Θεσσαλονίκη και Μεσσεληνική αύλακα. Η γεωλογική δομή είναι σε Ηωκαινικές και Μειοκαινικές ιζηματογενείς λεκάνες. Το δυναμικό αποθήκευσης ανέρχεται σε 2200 εκατ. t CO 2 με πολύ καλή ποιότητα αποθήκευσης για το Αιγαίο Θεσσαλονίκη και χαμηλή για τη Μεσσεληνική αύλακα. Το βάθος μέχρι την οροφή των ταμιευτήρων υπερβαίνει τα 1200 m. Για τους ταμιευτήρες αυτούς δεν υπάρχουν συγκρουόμενες άλλες χρήσεις. Ίσως μόνο για το πεδίο αερίου της Ν. Καβάλας από πιθανή χρήση ως αποθήκη εισαγόμενου φυσικού αερίου. Στον επόμενο πίνακα φαίνονται αναλυτικά οι αποθηκευτικές δυνατότητες.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Εκτίμηση Δυναμικού Αποθήκευσης CO 2 σε βαθειούς υδροφορείς CO2 STORAGE POTENTIAL IN N. AEGEAN AQUIFERS EXCLUDING HYDROCARBON FIELDS Aquifer Age Position Depth to top of form. Area avrg thickness Net/gros s Porosity Pore volume Open or Closed density of CO2 h st STORAGE CAPACITY km2 m % km3 O or C kg/m3 (Mt CO2) PRINOS Miocene offshore 2400 800 260 0,8 18 29,95 O 750 0,06 1348 W. THESSALONIKI Eocene onshore 1200-2200 1700 100 0,6 10 10,20 O 750 0,06 459 W. THESSALONIKI, sstone Eocene onshore 2400 1700 21 0,9 10 3,21 O 750 0,06 145 ALEXANDRIA Eocene onshore 900 70 180 0,75 8 0,76 O 750 0,06 34 MESOHELLENIC BASIN Aquitaine onshore 1000 0,6 10 4,8 o 750 0,06 216 2201
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Σενάριο κόστους αποθήκευσης για το εργοστάσιο Ν. Καρβάλης και τον υδροφορέα Πρίνου (ανάλυση με DSS). costs N. Karvali to Prinos aquifer total costs energy costs O&M capture compression transport storage investment 0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00 14.00 16.00 avoidance costs (euro/mg CO2 avoided)
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Σενάριο κόστους αποθήκευσης για τον ΑΗΣ Κομοτηνής και τον υδροφορέα Πρίνου (ανάλυση με DSS). costs Komotini to Prinos aquifer total costs energy costs O&M capture compression transport storage investment 0.00 20.00 40.00 60.00 80.00 100.00 120.00 avoidance costs (euro/mg CO2 avoided)
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Τομή λεκάνης Δ. Θεσσαλονίκης W AGRIOSSYKIA 1 ALEXANDRIA 1 LOUDIAS 1 GIORDINO 2 GIORDINO 1 E-NE 0 0 500 500 1000 1000 1500 1500 2000 2000 70 C 70 C 2500 2500 80 C Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α 80 C 3000 Πλειοτεταρτογενή ιζήματα Ηώκαινο (ψαμμίτες) 3000 Μειόκαινο (άργιλοι, ψαμμίτες) Μειόκαινο (κροκαλοπαγές) Κατ.Μειόκαινο (Ψαμμίτες) Ολιγόκαινο (φλύσχης) Υπόβαθρο (χαλαζίτες, σχιστόλιθοι) Οφειόλιθοι Ρήγμα Ισόθερμες καμπύλες GIOR-1 GIOR-2 AGRIOS-1 ALEX-1 LOUD-1
ΜΕΙΟΚΑΙΝΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΠΡΙΝΟΥ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΤΟΜΗ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΤΜΗΜΑ της ΜΕΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΥΛΑΚΑΣ
Δυναμικό αποθήκευσης σε κοιτάσματα γαιανθράκων Η καταγραφή και αξιολόγηση του δυναμικού των κοιτασμάτων γαιανθράκων της χώρας έδειξε ότι έχουν πολύ χαμηλό δυναμικό λόγω βάθους, ανάπτυξης (σχετικά αβαθή), τεκτονικής δομής, μικρού δυναμικού μεθανίου, και επιφανειακής εξόρυξης.
ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΤΟΜΗ ΛΙΓΝΙΤΚΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ- ΠΤΟΛΕΜΑΙΔΑΣ - ΦΛΩΡΙΝΑΣ
ABANDONED MINE CAVITIES OF GREECE Mikrokleisoura #S Kotili #S #S Dikaia Xandras #S W N S E Τα εξοφληθέντα ορυχεία και μεταλλεία της χώρας έχουν μηδαμινό δυναμικό λόγω μικρού βάθους, μικρών κενών χώρων και διαστάσεων. Το μεγαλύτερο είναι το λιγνιτωρυχείο Αλιβερίου αλλά με ανεπαρκείς κενούς χώρους. #S #S #S Lefki #S GREBENA Katouna #S LEGEND SCALE <1.000.000 m3 1-15.000.000 m3 >15.000.000 m3 KOZANI Petrana %#S Magoula #S Zaxaro #S Mosxopotamos #S Trigonikon % #S Karperon #S $T Skoumtsa PATRAI % 60 0 60 120 Km $T Abandoned coal mines Abandoned ore mines % % SERRES DRAMA #S Abas Kormista #S % ALEXANDROUPOLIS THESSALONIKI % Limni #S Kimi Paliouras #S #S XALKIS Aliberion % Oropos #S #S Kalabrita #S Megara Peristerion Rafina #S #S % #S ATHINAI $T Ermioni Brisai #S Plakias #S HRAKLEION %
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΦΥΣΙΚΟΙ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΕΣ ΑΝΑΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ CO 2 ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (NASCENT)
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Η απόδειξη ότι η ύπαρξη φυσικών συγκεντρώσεων CO 2 εγγυάται την ασφαλή αποθήκευση του τεχνητού CO 2. Η ανίχνευση τυχόν επιδράσεων φυσικών καταστροφικών φαινομένων επί των ταμιευτήρων του CO2. Επιβεβαίωση από τα φυσικά φαινόμενα των πειραματικών μοντέλων ταμιευτήρων CO 2. Επίδειξη μηχανισμών αποθήκευσης και συνεχής παρακολούθηση του φυσικού CO 2
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ& ΜΕΛΕΤΕΣ Μελέτη της γεωλογίας του πεδίου CO 2 της Φλώρινας. Γεωχημική έρευνα υπεδαφικών αερίων ευρύτερης λεκάνης Φλώρινας. Μελέτη σύστασης αερίων Φλώρινας. Συσχέτιση σεισμικών δεδομένων ευρύτερης περιοχής με τεκτονική και διαφυγές CO 2 Δειγματοληψία πετρώματος του φιλοξενούντος ταμιευτήρα και των υπερκειμένων στεγανών μετά από διάνοιξη γεώτρησης. Δειγματοληψία από ταμιευτήρες Γαλλίας και Γερμανίας. Γεωμηχανικές δοκιμές. Εγκατάσταση σταθμού παρακολούθησης αερίων. Γεωμηχανική μοντελοποίηση
Map of partner countries in GeoCapacity Estonia Latvia Coordination with Schwich project Italy Lithuania North East Group Slovenia Central East Group + China and possibly India Spain South Group Albania FYROM Not included: Austria,, Portugal, Serbia, Ireland, Luxemburg, Finland, Sweden, Malta, Cyprus
Study areas and oil fields in SE Europe
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ Άλλες δραστηριότητες στη χώρα Κατά τα τελευταία έτη το ΕΜΠ και το ΙΤΕΣΚ συμμετέχουν σε έργα διαχωρισμού CO 2 (CASTOR, ENCAP), του 6ου Π.Π.. Τα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και ο Δημόκριτος μελετούν τεχνολογίες διαχωρισμού. Το ΙΓΜΕ συμμετέχει σε νέο ερευνητικό έργο στα πλαίσια 6 ου Π.Π. (GeoCapacity) για ολοκλήρωση εκτίμησης δυναμικού αποθήκευσης σε Δ. Ελλάδα και εκτίμηση στην Αλβανία και FYROM. Το ΙΓΜΕ συνεργάζεται για γεωλογική αποθήκευση με Κίνα.
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σε ολόκληρο τον κόσμο (αναπτυγμένες χώρες) γίνεται οργασμός ερευνητικής εργασίας. Υπάρχουν σε εξέλιξη αρκετά έργα αποθήκευσης (όπως προαναφέρθηκαν). Η Ε.Ε. είναι πρωτοπόρα στον τομέα και χρηματοδοτεί γενναία το αντικείμενο. Η χρηματοδότηση του 5ου Π.Π. ανήλθε σε 16 εκ.(ολικό κόστος 30 εκ.) για 9 έργα. Στο 6ο Π.Π. χρηματοδοτήθηκαν (μέχρι το 2005) 14 έργα με ποσόν 65 εκ. Οι βιομηχανίες, τα ερευνητικά κέντρα και ΑΕΙ ασχολούνται ενεργά στη βελτίωση όλων των πτυχών της αποθήκευσης προσπαθώντας να βελτιώσουν τις τεχνολογίες διαχωρισμού, παρακολούθησης και πιστοποίησης των ταμιευτήρων ώστε να μειωθεί το κόστος και να εξασφαλιστεί η απόλυτη ασφάλεια ταμιευτήρων. Συστάθηκαν εθνικά, κοινοτικά και διεθνή δίκτυα και οργανώσεις για την προώθηση των τεχνολογιών, το συντονισμό της έρευνας και την ενημέρωση του κοινού ώστε να υπάρξει η απαραίτητη αποδοχή (π.χ. CO 2 NET, CO 2 GEONET, CSLF, Powerclean, CAM-GT). Πολλές χώρες χρηματοδοτούν από εθνικούς πόρους την έρευνα αλλά και την εφαρμογή γεωλογικής αποθήκευσης (Γερμανία, Δανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Ιταλία, ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς). Στις επόμενες διαφάνειες παρουσιάζονται μερικά έργα αποθήκευσης:
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ της ΧΩΡΑΣ μας Η βέβαιη υπέρβαση του ορίου του ΚΥΟΤΟ από τη χώρα επιβάλει λήψη μέτρων. Από το έργο GESTCO διαπιστώθηκε ότι υπάρχει ικανοποιητικό δυναμικό αποθήκευσης στο υπέδαφος, που είναι αναγκαία προϋπόθεση για την εφαρμογή C.C.S.. Με τη νέα ερευνητική δραστηριότητα το δυναμικό θα πολλαπλασιαστεί. Οι εκτιμήσεις μεγάλων ευρωπαϊκών εταιριών ηλεκτροπαραγωγής (π.χ. VATTENFALL) αναφέρουν ότι σε 10 έτη θα είναι δυνατή η κατασκευή καθαρών μονάδων με συμβατικά καύσιμα επειδή το κόστος της σύλληψης και γεωλογικής αποθήκευσης θα είναι περί τα 20 ανά τόνο CO 2. Σήμερα το κόστος κυμαίνεται μεταξύ 50 και 100. Μάλιστα η VATTENFALL ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα εγκαταστήσει στο Βερολίνο πιλοτική «καθαρή μονάδα με μηδενικές εκπομπές» 30 MW με καύσιμο λιγνίτη (OXYFUEL) και γεωλογική αποθήκευση του CO 2 (C.C.S.). Με την εμπορική εισαγωγή της γεωλογικής αποθήκευσης θα είναι δυνατή η μείωση εκπομπών από την αξιοποίηση των εγχώριων λιγνιτών. Απαιτείται βέβαια η δραστηριοποίηση των υπεύθυνων ερευνητικών και παραγωγικών φορέων και η χρηματοδότηση της έρευνας από την Πολιτεία.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ της ΧΩΡΑΣ μας (συνέχεια) Στο συνολικό κόστος συμμετέχει η δέσμευση κατά 70-80% περίπου. Προκειμένου να μειωθεί δραστικά αυτό το κόστος είναι αναγκαία η επιτάχυνση της έρευνας με γενναία χρηματοδότηση της και αυτό γίνεται ήδη από την Ε.Ε.. Είναι αναγκαίο να χρηματοδοτηθεί αυτή η υψηλής προτεραιότητας εφαρμοσμένη έρευνα και από εθνικούς πόρους (Γ.Γ.Ε.Τ., ΥΠΕΧΩΔΕ). Οι ευρωπαϊκές χώρες χρηματοδοτούν από εθνικούς πόρους τόσο την έρευνα όσο και την εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής. Η πιλοτική εγκατάσταση μονάδας C.C.S. πρέπει να εξεταστεί σοβαρά από την Πολιτεία και τις εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής. Η εμπορία ρύπων δε λύνει το πρόβλημα. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα αυξάνεται με ρυθμό της τάξης του 4-5% ετησίως. Μόνο η χρήση «καθαρών τεχνολογιών» και η εντατικοποίηση της αξιοποίησης των ΑΠΕ (η ηλεκτροπαραγωγή από τη γεωθερμία καθυστερεί απελπιστικά) φαίνεται ικανή να καλύψει τις ανάγκες σε λογικό κόστος και περιβαλλοντικά αποδεκτό.
ΕΙΚΟΝΑ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ: ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ & Η 2 ΜΕ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ CO 2 Κυψέλες καυσίμου Δίκτυο Η 2 Τουρμπίνες Η 2 Η2 Ηλεκτρισμός Φυσικό αέριο Αποθήκευση CO 2
ΤΕΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ
Μονάδα συνδυασμού θέρμανσης-ηλεκτροπαραγωγής (CHP) και/ή μετατροπής Η 2 (CO2SINK, GFZ) Ηλεκτρισμός Θερμότητα Συμβατικά καύσιμα & βιομάζα Καύσιμο Η 2 Επιφανειακό Monitoring CO2 Monitoring ροής ρευστών με Γεωφυσικά Κάλυμμα Αποθήκευση CO 2 Ψαμμίτης
Source: EnCana ΕΡΓΟ: WEYBURN
ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ CO 2 ΣΤΑ ΚΑΥΣΑΕΡΙΑ CO2 emission (kg/kwh) 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 [CO 2 ]=12-15% [CO 2 ]=3-4% PC NGCC IGCC min max CO 2 emission factors: coal 95 kg/gj natural gas 56 kg/gj
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΕ CO 2 ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ Ammonia 100% Hydrogen 10-100% Ethylene oxide 100% Gas processing 100% Cement 15-30% Iron and steel 15% Ethylene 10-15% Refineries 3-13% Power 3-15%
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ CO 2 και ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΤΆ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ Η ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ CO 2 ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΝ ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΒΑΣΙΣΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΧΡΟΝΟ. ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΚΥΟΤΟ ΟΡΙΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΟΡΙΑ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1990-2010, 2015 (ΜΕΙΩΣΕΙΣ κατά 8% στην Ε.Ε., αύξηση μέχρι 25% για την ΕΛΛΑΔΑ) ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (3η εθνικήέκθεσηπρος UNFCC) ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΥΞΗΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ 23% ΜΕΤΑΞΥ 1990 και 2000. ΕΤΣΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ +25% ΘΑ ΞΕΠΕΡΑΣΤΕΙ ΠΟΛΎ ΣΥΝΤΟΜΑ. ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΠΟΚΛΙΣΗ ΑΠΌ ΚΥΟΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΣΕ ΆΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ Ε.Ε. ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΕΠΟΜΕΝΟ ΠΙΝΑΚΑ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ και ΜΕΤ/ΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ και ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΔΙΟΞΕΙΔΙΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ: Πραγματικότητα η χίμαιρα? Το CO 2 Αέριο άχρωμο, με δηκτική οσμή και υπόξινη γεύση, λίγο διαλυτό στο νερό και βαρύτερο του αέρα. Το CO 2 προέρχεται από: Εσωτερικό της Γης με τις ηφαιστειακές εκδηλώσεις Από φυσικά κοιτάσματα CO 2 που τυγχάνουν εμπορικής εκμετάλλευσης Από την καύση ανθράκων και οργανικών ουσιών και από διάφορες βιομηχανικές δραστηριότητες Από την αποσύνθεση των οργανικών ουσιών Από την εξόρυξη υδρογονανθράκων, γεωθερμίας, κ.α. Φυσικές δεξαμενές του CO 2 είναι: Οι ωκεανοί όπου το CO 2 διαλύεται στο νερό Τα ιζηματογενή πετρώματα Ηβιόσφαιρα Η ατμόσφαιρα Κύκλοι σχηματισμού και καταστροφής του CO 2 με σταθερή περιεκτικότητα του στην ατμόσφαιρα (200-400 ppm) Τα τελευταία χρόνια οι μετρήσεις δίνουν ετήσια αύξηση κατά 0,9 ppm.
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ CO2 IPCC/Angus
ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 ΑΠΌ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ CO2 emissions (Mt/yr) 20000 16000 12000 8000 4000 0 power industry transport residential + services 2030 2002 other sectors Source: IEA WEO 2004
ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 ΑΠΌ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Source: IEA GHG 2002a
ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO 2 ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ Source: IEA GHG 2002a
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 Source: IEA GHG 2002b