Περίληψη : Χρονολόγηση π.χ. Γεωγραφικός Εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1. Τα αίτια του πολέμου

Περίληψη : Το 400 π.χ. η Σπάρτη ανέλαβε την προστασία των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες. Ξεκίνησε μία εντυπωσιακή εκστρατεία στη Μικρά Ασία, την οποία όμως αναγκάστηκε να διακόψει όταν οι πόλεις της κυρίως Ελλάδας συνασπίστηκαν εναντίον της. Τελικά το 388 π.χ. προσεταιρίστηκε την Περσία και με την Ανταλκίδειο ειρήνη που ακολούθησε εξασφάλισε την ηγεμονία της στην Ελλάδα εγκαταλείποντας οριστικά τη Μικρά Ασία στους Πέρσες. Χρονολόγηση 400-388 π.χ. Γεωγραφικός Εντοπισμός Δυτική και κεντρική Μικρά Ασία (ελλησποντιακή Φρυγία, Ιωνία, Λυδία, Καρία, Μεγάλη Φρυγία, Παφλαγονία) 1. Τα αίτια του πολέμου Το καλοκαίρι του 400 π.χ. ο σατράπης Τισσαφέρνης επέστρεψε με μεγαλύτερη εξουσία στη δυτική Μικρά Ασία, ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του στο βασιλιά Αρταξέρξη κατά την πρόσφατη δυναστική διαμάχη με τον Κύρο. Η νέα σατραπεία του περιλάμβανε και την άλλοτε επικράτεια του Κύρου, με το μέρος του οποίου είχαν ταχθεί οι ελληνικές πόλεις της περιοχής. Μαθαίνοντας τις αξιώσεις του Τισσαφέρνη για υποταγή και φοβούμενες αντίποινα για τη στάση τους, οι πόλεις αυτές απευθύνθηκαν στη Σπάρτη. Οι πρεσβευτές τους ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες, ως προστάτες των Ελλήνων, να φροντίσουν και για τους Έλληνες της Ασίας. 1 Η Σπάρτη ανταποκρίθηκε θετικά στην έκκληση και προειδοποίησε τον Τισσαφέρνη να μην επιτεθεί εναντίον τους. Αυτός αψήφησε το αίτημα και προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει την Κύμη. 2 Έτσι, η σπαρτιατική ηγεμονία και η Περσική Αυτοκρατορία βρέθηκαν σε εμπόλεμη κατάσταση το φθινόπωρο του 400 π.χ. Η απόφαση της Σπάρτης για επέμβαση στη Μικρά Ασία δεν αιτιολογείται επαρκώς στις αρχαίες πηγές. Η αναφορά για καθαρά επεκτατικές φιλοδοξίες 3 μπορεί να είναι εν μέρει βάσιμη αλλά απλουστευτική. Η Σπάρτη ήταν κυρίαρχη δύναμη στην Ελλάδα μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, τον οποίο είχε κερδίσει και με περσική υποστήριξη. Ασφαλώς πολλοί Σπαρτιάτες πρέπει να θεωρούσαν ότι η πόλη τους ήταν ηγέτιδα και προστάτιδα όλων των Ελλήνων και συνεπώς έπρεπε να αναλάβει την υπεράσπιση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας. Επιπλέον, ίσως ήταν μια ευκαιρία να εξιλεωθούν για την εγκατάλειψη αυτών των πόλεων στους Πέρσες μερικά χρόνια νωρίτερα με αντάλλαγμα τη βοήθειά τους εναντίον των Αθηναίων. Ρόλο πρέπει να έπαιξαν επίσης και οι επιδιώξεις σημαντικών ατόμων, όπως ο βασιλιάς Αγησίλαος, που πιθανώς είχε ιδέες πανελληνισμού και επιθυμία για στρατιωτική δόξα, ή ο Λύσανδρος, ο οποίος ήθελε για προσωπικούς λόγους να εγκαταστήσει πάλι τις δεκαρχίες στην περιοχή. 4 2. Η επίθεση της Σπάρτης, 400 394 π.χ. 2.1. Εκστρατεία του Θίβρωνος Αρχηγός του εκστρατευτικού σώματος ορίστηκε ο Σπαρτιάτης Θίβρων και τελικά έφτασε στην Έφεσο με 1.000 πρώην είλωτες (νεοδαμώδεις), 4.000 Πελοποννήσιους και 300 Αθηναίους ιππείς. Αφού στρατολόγησε 2.000 Έλληνες της Ασίας, ο Θίβρων άρχισε τις επιχειρήσεις. 5 Κατέλαβε με έφοδο την ανοχύρωτη Μαγνησία, που Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 1/9

ανήκε στον Τισσαφέρνη, αλλά δεν μπόρεσε να εκπορθήσει τις οχυρές Τράλλεις. Στη συνέχεια λεηλάτησε εχθρικές περιοχές αποκομίζοντας πολλά λάφυρα και αποσύρθηκε στην Έφεσο, όταν πλησίασε ο Τισσαφέρνης με μεγάλη δύναμη ιππικού. 6 Την άνοιξη του 399 π.χ. το ελληνικό στράτευμα προέλασε βόρεια προς την Αιολίδα και ενισχύθηκε στο Πέργαμο με περίπου 5.000 μισθοφόρους από τους Μυρίους. 7 Η Τευθρανία και η Αλίσαρνα παραδόθηκαν αμαχητί. Το ίδιο έγινε και με τις πόλεις Γάμβρειο, Παλαιγάμβριο, Μύρινα και Γρύνειο, ενώ κάποιες άλλες, άγνωστο ποιες, κατελήφθησαν με έφοδο. Όμως η Αιγυπτία Λάρισα προέβαλε σθεναρή αντίσταση και, καθώς η πολιορκία κρατούσε καιρό, οι έφοροι διέταξαν το Θίβρωνα να την εγκαταλείψει και να εισβάλει στην Καρία. Ο Θίβρων επέστρεψε στην Έφεσο για προετοιμασίες, αλλά το φθινόπωρο ήρθε εκεί να τον αντικαταστήσει ο Δερκυλλίδας, γιατί κατηγορήθηκε ότι επέτρεπε στο στρατό του να λεηλατεί συμμαχικές περιοχές. 8 2.2. Εκστρατεία του Δερκυλλίδα Ο Σπαρτιάτης Δερκυλλίδας ήταν γνωστός για την πανουργία του και στο παρελθόν είχε δράσει στη Μικρά Ασία. Εκμεταλλευόμενος την αντιζηλία μεταξύ Τισσαφέρνη και Φαρνάβαζου έκανε ανακωχή με τον ισχυρότερο στρατιωτικά Τισσαφέρνη και κατευθύνθηκε βόρεια προς τη σατραπεία του Φαρνάβαζου, που ήταν και παλιός προσωπικός εχθρός του. Αφού πέρασε παραλιακά μέσα από φιλικές περιοχές χωρίς λεηλασίες, εισέβαλε στην Τρωάδα. Χρησιμοποιώντας τακτική διπλωματίας και εκφοβισμού κατέλαβε εύκολα εννέα πόλεις μέσα σε οκτώ ημέρες. Οι πόλεις Λάρισα, Αμαξιτός, Κολωνές, Νεάνδρεια, Ίλιο και Κοκύλιο άνοιξαν τις πύλες τους στο Δερκυλλίδα. Μόνο η Κεβρηνία αντιστάθηκε αρχικά, αλλά πολύ σύντομα παραδόθηκε, όπως έκαναν ακολούθως η Σκήψη και Γέργιθα. Οι επιτυχίες αυτές απέφεραν έσοδα που εξασφάλιζαν τη μισθοδοσία των 8.000 ανδρών του για ένα χρόνο. Για να μην επιβαρύνει τους συμμάχους διαχειμάζοντας στη γη τους, ο Δερκυλλίδας σύναψε οκτάμηνη ανακωχή με το Φαρνάβαζο και πέρασε στη Βιθυνία, την οποία λεηλάτησε σε συνεργασία με Οδρύσες Θράκες. 9 Την άνοιξη του 398 π.χ. ο Δερκυλλίδας έφυγε από τη Βιθυνία για τη Λάμψακο. Ικανοποιημένος από την κατάσταση των ιωνικών πόλεων, στράφηκε προς τη Θρακική χερσόνησο (σημ. χερσόνησος Καλλίπολης), όταν έμαθε την έκκληση των κατοίκων για προστασία από τις επιδρομές θρακικών φύλων. Έκανε νέα ανακωχή με το Φαρνάβαζο και πέρασε στην Ευρώπη. Αφού οχύρωσε με τείχος τον ισθμό και ασφάλισε την περιοχή πριν από το φθινόπωρο, επέστρεψε στην Ασία. 10 Έπειτα από πολιορκία οκτώ μηνών κατέλαβε τον Αταρνέα, τον οποίο χρησιμοποιούσαν Χίοι εξόριστοι ως ορμητήριο για λεηλασίες, και τοποθέτησε αρμοστή το Δράκοντα. 11 Όταν επαναλήφθηκαν οι εχθροπραξίες με τους Πέρσες λίγο αργότερα, ο Δράκων λεηλάτησε τη Μυσία με 3.000 μισθοφόρους πελταστές. 12 Στο μεταξύ, πρέσβεις από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας απευθύνθηκαν και πάλι στη Σπάρτη προτείνοντας επίθεση στην Καρία, για να αναγκαστεί επιτέλους ο Τισσαφέρνης να παραχωρήσει επίσημα την αυτονομία τους. Οι έφοροι διέταξαν το Δερκυλλίδα να εισβάλει στην Καρία, ενώ ο ναύαρχος Φάραξ θα τον υποστήριζε με το στόλο από τα παράλια. Αυτή την εποχή, άνοιξη/καλοκαίρι του 397 π.χ., ο Τισσαφέρνης και ο Φαρνάβαζος είχαν παραμερίσει τις διαφορές τους κι ένωσαν τις δυνάμεις τους στην Καρία. Άφησαν φρουρές στην περιοχή και κατόπιν προχώρησαν στην Ιωνία, ενώ το ελληνικό στράτευμα περνούσε στην Καρία. Ο Δερκυλλίδας υποχρεώθηκε τότε να αποχωρήσει εσπευσμένα για να μην απειληθεί η Έφεσος. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στην πεδιάδα του Μαιάνδρου. Οι σατράπες παρέταξαν 10.000 ιππείς και 20.000 πεζούς Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 2/9

απέναντι σε 7.000 άντρες του Δερκυλλίδα. Οι Πελοποννήσιοι στρατιώτες του έμειναν ψύχραιμοι αλλά κάποιοι Ίωνες και νησιώτες εγκατέλειψαν τις θέσεις και τα όπλα τους και οι υπόλοιποι συμπατριώτες τους έδειχναν παρόμοιες διαθέσεις. Ωστόσο ο Τισσαφέρνης πρότεινε διαπραγματεύσεις πριν από τη σύγκρουση και ο Δερκυλλίδας δέχτηκε. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Δερκυλλίδας ζήτησε την αυτονομία των ελληνικών πόλεων και οι σατράπες την αποχώρηση του στρατεύματος και των Λακεδαιμόνιων αρμοστών από την Ασία. Τελικά συμφωνήθηκε νέα ανακωχή, μέχρι να ενημερωθούν η Σπάρτη και ο Αρταξέρξης. 13 Έως το επόμενο έτος, η κατάσταση παρέμεινε στάσιμη. 2.3. Αποτίμηση των εκστρατειών Εξελίξεις Η άποψη ότι ο Θίβρων και ο Δερκυλλίδας δεν πέτυχαν τίποτα αξιόλογο 14 ίσως φαίνεται άδικη, ιδίως για τον δεύτερο, αλλά είναι στην πραγματικότητα σωστή. Οι δύο στρατηγοί πράγματι αναχαίτισαν προσωρινά την περσική επιθετικότητα, κατέλαβαν κάποιες περιοχές και σταθεροποίησαν τη θέση τους. Όμως ο αντικειμενικός σκοπός της εκστρατείας, η εξασφάλιση της αυτονομίας των ελληνικών πόλεων, δεν πραγματοποιήθηκε. Ούτε ο περσικός στρατός εξουδετερώθηκε ούτε διπλωματική λύση επιτεύχθηκε. Οι δυνάμεις που διέθεταν ήταν γενικά ανεπαρκείς για τόσο μεγάλο εγχείρημα. Επιπλέον, η συμμετοχή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας στην πολεμική προσπάθεια ήταν μικρή σε επίπεδο αριθμών και μαχητικής αξίας. Ο χρόνος κυλούσε εις βάρος της σπαρτιατικής ηγεμονίας, η οποία δε διέθετε τους ανθρώπινους και κυρίως τους οικονομικούς πόρους της Περσικής Αυτοκρατορίας. 15 Πράγματι, είχε γίνει αντιληπτό στους Πέρσες ότι η κυριαρχία στο Αιγαίο ήταν απαραίτητη για την εξάλειψη της σπαρτιατικής απειλής στη Μικρά Ασία. Ήδη από το 398 π.χ. ο Αθηναίος ναύαρχος Κόνων είχε αρχίσει επαφές με την περσική αυλή. Τελικά ο Αρταξέρξης πείστηκε από το Φαρνάβαζο να αποκτήσει ισχυρό στόλο και να θέσει επικεφαλής τον Κόνωνα στο ναυτικό αγώνα στα μετόπισθεν του εχθρού. 16 Πιθανότατα τo ίδιο διάστημα υπήρξε και κάποια ασαφής διπλωματική δραστηριότητα μεταξύ Σπάρτης και Περσίας. 17 Το σίγουρο είναι ότι αυτές οι κινήσεις δεν απέδωσαν. 2.4. Εκστρατεία του Αγησιλάου Τα νέα για ισχυρό ναυτικό εξοπλισμό των Περσών προκάλεσαν αναστάτωση στη Σπάρτη περί το τέλος του 397 π.χ. και ο βασιλιάς Αγησίλαος με το Λύσανδρο πρότειναν κλιμάκωση των επιχειρήσεων. Αψηφώντας την έκδηλη πλέον εχθρότητα Αθήνας, Κορίνθου και Θήβας, ο Αγησίλαος έφτασε την άνοιξη του επόμενου έτους στην Έφεσο με στρατό 8.000 αντρών, νεοδαμώδεις και Πελοποννήσιους. Επανέλαβε στον Τισσαφέρνη τις ελληνικές αξιώσεις, κι αυτός δημιούργησε την εντύπωση ότι ίσως ο Αρταξέρξης τις αποδεχόταν τελικά. Έγινε και πάλι ανακωχή, όμως ο Τισσαφέρνης την παραβίασε μόλις έφτασαν οι ενισχύσεις που είχε ζητήσει. Τότε ο Αγησίλαος προσποιήθηκε εισβολή στην Καρία, αλλά κατευθύνθηκε βόρεια μέχρι το Δασκύλειο, λεηλατώντας την ελλησποντιακή Φρυγία του Φαρνάβαζου. Η αντίσταση ήταν σχεδόν μηδαμινή αλλά κατέδειξε την ανάγκη για ισχυρό ιππικό. 18 O Αγησίλαος προχώρησε σε υποχρεωτική στρατολόγηση ιππέων από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και υπέβαλε σε εντατικά γυμνάσια το στράτευμα στην Έφεσο. 19 Στο μεταξύ ο Κόνων είχε εμφανιστεί με 40 πλοία στα νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Ο ναύαρχος Φάραξ τον απέκλεισε στην Καύνο αλλά Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 3/9

αποσύρθηκε στη σύμμαχο Ρόδο όταν κατέφτασαν ενισχύσεις υπό το Φαρνάβαζο. Όμως το καλοκαίρι/φθινόπωρο του 396 π.χ. οι Ρόδιοι αποστάτησαν και προσχώρησαν στον Κόνωνα, στερώντας έτσι από τη Σπάρτη μια πολύτιμη ναυτική βάση και δυνάμεις. 20 Ακολούθως, ο Φαρνάβαζος έστειλε στην Ελλάδα το Ρόδιο Τιμοκράτη με χρήματα για να συμβάλει στη δημιουργία ενός ενεργού αντιλακωνικού συνασπισμού των κυριότερων πόλεων. 21 Την άνοιξη του 395 π.χ. ο Αγησίλαος εισέβαλε στη Λυδία με περισσότερους από 15.000 άντρες, παραπλανώντας ίσως και πάλι τον Τισσαφέρνη, που διέθετε 10.000 ιππείς και 50.000 πεζούς. Την τρίτη μέρα της εισβολής το περσικό ιππικό έφτασε πια τον αντίπαλο. Την επομένη όμως ο Αγησίλαος άφησε ένα τμήμα του στρατού του να ενεδρεύει σε κατάλληλο σημείο και συνέχισε την πορεία του στην περιοχή των Σάρδεων. Το ιππικό του Τισσαφέρνη τον ακολούθησε και έτσι βρέθηκε σύντομα ανάμεσα στις ελληνικές δυνάμεις. Οι Πέρσες υπέστησαν διμέτωπη επίθεση και υποχώρησαν άτακτα στις Σάρδεις, αφήνοντας 600 νεκρούς στο πεδίο της μάχης και το στρατόπεδό τους με πολλά λάφυρα στα χέρια των Ελλήνων. 22 Μετά και την τελευταία αυτή αποτυχία ο Τισσαφέρνης συνελήφθη και εκτελέστηκε με διαταγή του Αρταξέρξη, ο οποίος έστειλε στις Σάρδεις το διοικητή της προσωπικής του φρουράς, τον Τιθραύστη. Αυτός πρότεινε στον Αγησίλαο την επίσημη παραχώρηση αυτονομίας στις ελληνικές πόλεις, αν εκείνες πλήρωναν τον παλιό φόρο και αν αποχωρούσε το στράτευμα από την Ασία. Ο Αγησίλαος σύναψε μια τοπική εξάμηνη ανακωχή με τον Τιθραύστη, μέχρι να ενημερωθεί η Σπάρτη για τις περσικές προτάσεις, και έλαβε τριάντα τάλαντα για να φύγει από τη Λυδία χωρίς περαιτέρω λεηλασίες. 23 Ειλικρινής ή όχι, η περσική διπλωματική απόπειρα απέτυχε, άγνωστο πώς ακριβώς. Το καλοκαίρι ο Αγησίλαος διέταξε τη ναυπήγηση πλοίων για την ενίσχυση του στόλου και όρισε ναύαρχο τον Πείσανδρο, σύζυγο της αδελφής του και άνδρα γενναίο αλλά χωρίς ναυτική εμπειρία. 24 Τέλη του καλοκαιριού, ο Αγησίλαος προέλασε βόρεια στη Μυσία κι έπειτα ανατολικά στην ελλησποντιακή και Μεγάλη Φρυγία, φτάνοντας μέχρι τον ποταμό Άλυ. Συμμάχησε επίσης με τον ηγεμόνα των Παφλαγόνων, ο οποίος του διέθεσε 3.000 άντρες. Ο στρατός του Αγησιλάου κυριαρχούσε στην ύπαιθρο και προξένησε εκτεταμένες καταστροφές, όμως απέτυχε να καταλάβει τις οχυρωμένες πόλεις Λεόντων Κεφαλές και Γόρδιο. Το χειμώνα επέστρεψε στην ελλησποντιακή Φρυγία, όπου δεν μπόρεσε να εκπορθήσει την τοποθεσία Μιλήτου Τείχος. Σε μια νυχτερινή επιδρομή ο Σπαρτιάτης αξιωματικός Ηριππίδας κατέλαβε το στρατόπεδο του Φαρνάβαζου αλλά η διαμάχη για τα λάφυρα οδήγησε στην αποχώρηση των Παφλαγόνων. Λίγο αργότερα ο Αγησίλαος συναντήθηκε στην περιοχή του Δασκυλείου με το Φαρνάβαζο και προσπάθησε ανεπιτυχώς να τον πάρει με το μέρος του. 25 Στο μεταξύ, η παρεμβατική και αυταρχική πολιτική της Σπάρτης, οι φιλοδοξίες Αθήνας και Θήβας και το περσικό χρυσάφι είχαν οδηγήσει στην έκρηξη πολέμου στην Ελλάδα το καλοκαίρι/φθινόπωρο του 395 π.χ. Έτσι ο Αγησίλαος ανακλήθηκε την άνοιξη του 394 π.χ. 26 2.5. Αποτίμηση της εκστρατείας του Αγησιλάου Παρά τις νίκες και τη μεγάλη πορεία του Αγησιλάου στην Ασία, η Σπάρτη δεν κατόρθωσε να οδηγηθεί στην τελική στρατιωτική ή διπλωματική λύση. Ο Αγησίλαος ερήμωσε περιοχές της ενδοχώρας αλλά η ανεπάρκεια πολιορκητικών μέσων και τεχνικής τον εμπόδισε να ισχυροποιήσει επιπλέον τις θέσεις του καταλαμβάνοντας πόλεις και οχυρά. Συνεπώς, η εξασφάλιση των ελληνικών πόλεων εξακολουθούσε να απαιτεί τη συνεχή παρουσία σημαντικών δυνάμεων. Τέλος, η αντίδραση στην αυξανόμενη ναυτική απειλή ήταν καθυστερημένη Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 4/9

και η επιλογή του Πεισάνδρου από τον Αγησίλαο λανθασμένη. 27 3. Λήξη της σπαρτιατικής κυριαρχίας, πόλεμος και διπλωματία, 394 388 π.χ. Ο Αγησίλαος άφησε στην Ασία 4.000 άνδρες με διοικητή τον Εύξενο 28 αλλά για την όποια δράση του τίποτα δεν είναι γνωστό. Τον Αύγουστο του 394 π.χ., η κατάσταση άλλαξε δραματικά. Στη μεγάλη ναυμαχία της Κνίδου οι Κόνων και Φαρνάβαζος κατατρόπωσαν τον Πείσανδρο 29 και ακολούθως η σπαρτιατική κυριαρχία κατέρρευσε στο μεγαλύτερο τμήμα της Μικράς Ασίας και του ανατολικού Αιγαίου. Πολλές πόλεις έδιωξαν τους Λακεδαιμόνιους αρμοστές και τις φρουρές, ενώ κάποιες από αυτές προσχώρησαν και στον αντιλακωνικό συνασπισμό, όπως η Έφεσος και οι Ερυθρές. Εκτός φυσικά από την παρουσία του νικηφόρου στόλου, σημαντικό ρόλο στη στάση αυτή έπαιξαν προφανώς οι εσωτερικές πολιτικές ανακατατάξεις και η διακήρυξη των Κόνωνος και Φαρνάβαζου ότι οι ελληνικές πόλεις θα έμεναν αυτόνομες και χωρίς φρουρά. 30 Οι αρμοστές που εκδιώχτηκαν κατέφυγαν στην Άβυδο που μαζί με τη Σηστό αντιστάθηκαν στην πίεση του αντιπάλου υπό την ηγεσία του Δερκυλλίδα. 31 Την άνοιξη του 393 π.χ. ο Κόνων και ο Φαρνάβαζος συνέχισαν τη δραστηριότητά τους στο Αιγαίο και την κυρίως Ελλάδα όπου ο πόλεμος μαινόταν αμφίρροπος. Η Μικρά Ασία κατέστη δευτερεύον θέατρο επιχειρήσεων και η Σπάρτη περιορίστηκε πλέον στην περιφρούρηση κάποιων περιοχών που είχε ακόμα υπό τον έλεγχό της. Την ίδια εποχή ο Σπαρτιάτης Φυλοπίδας πιθανότατα διαδέχτηκε τον Εύξενο στη διοίκηση του στρατού που είχε παραμείνει στην Ασία 32 και ακολούθησε ο Αλέξανδρος το 392 π.χ. 33 Έχοντας βρεθεί σε δυσχερή θέση, η Σπάρτη απέστειλε τον Ανταλκίδα στις Σάρδεις το καλοκαίρι του 392 π.χ. Αυτός πρότεινε στο σατράπη Τιρίβαζο την αναγνώριση της περσικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία αν σταματούσε η υποστήριξη στους εχθρούς της Σπάρτης, ενώ κάθε πόλη στο Αιγαίο και την ηπειρωτική Ελλάδα θα έμενε αυτόνομη και ανένταχτη σε συνασπισμούς. Φυσικά οι ελλαδικές πόλεις αντιτάχτηκαν σε ένα τέτοιο σχέδιο ειρήνευσης, αλλά ίσως κι ο Αρταξέρξης απέρριψε τις προτάσεις αυτές παρά την υποστήριξη του Τιρίβαζου στον Ανταλκίδα. 34 Τότε η Σπάρτη προσπάθησε να πιέσει περισσότερο την Περσία. Το 391 π.χ. ο Θίβρων αντικατέστησε τον Αλέξανδρο και με 8.000 άντρες ξεκίνησε αντεπίθεση. Κατέχοντας τις Έφεσο, Πριήνη, Λεύκοφρυ και Αχίλλειο, διενεργούσε λεηλασίες στην κοιλάδα του Μαιάνδρου. Όμως οι Έλληνες δρούσαν απερίσκεπτα και τελικά παρασύρθηκαν ασύντακτοι σε μάχη εναντίον των υπέρτερων δυνάμεων του σατράπη Στρούθα. Ο Θίβρων και πολλοί άντρες του σκοτώθηκαν ενώ οι επιζήσαντες κατέφυγαν στην Κνίδο. 35 Το 391/390 π.χ. στάλθηκε στη Μικρά Ασία ο Διφρίδας και συγκέντρωσε τα υπολείμματα του στρατού του Θίβρωνος. Το μόνο γνωστό επίτευγμά του είναι η σύλληψη της κόρης και του γαμπρού του Στρούθα, που απέφερε πολλά λύτρα. 36 Το 389 π.χ. ο Αναξίβιος διαδέχτηκε το Δερκυλλίδα στη θέση του αρμοστή στην Άβυδο, για να αντιμετωπίσει με περίπου 1.200 άντρες και λίγα πλοία τις επιτυχίες του Αθηναίου στρατηγού Θρασύβουλου στο βορειοανατολικό Αιγαίο και την Προποντίδα. Ο Αναξίβιος κατέλαβε επίσης μερικές αιολικές πόλεις του Φαρνάβαζου και την Άντανδρο, αλλά κοντά στην Άβυδο ο στρατός του εξοντώθηκε σε ενέδρα του Αθηναίου στρατηγού Ιφικράτη. Στη μάχη έπεσε και ο Αναξίβιος μαζί με δώδεκα από τους αρμοστές που είχαν εκδιωχτεί Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 5/9

πριν από λίγα χρόνια. 37 Η παρουσία της Σπάρτης στη Μικρά Ασία ήταν πια σχεδόν μηδαμινή. Το καλοκαίρι του 388 π.χ. ο Ανταλκίδας έφυγε για την Περσία με αποστολή μια επαναπροσέγγιση των δύο δυνάμεων βασισμένη στο σχέδιο του 392 π.χ. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν αργότερα στην επονομαζόμενη Ανταλκίδειο ειρήνη, με την οποία οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας πέρασαν οριστικά στην περσική κυριαρχία και η Σπάρτη εξασφάλισε την ηγεμονική θέση της στην Ελλάδα. 38 1. Ξεν., Ελλ. 3.1.3-4 Διόδ. Σ. 14.35.2, 6. Είναι άγνωστο ακριβώς ποιες πόλεις ζήτησαν βοήθεια. 2. Διόδ. Σ. 14.35.6-7. 3. Ιουστίν. 6.1.1. 4. Για το Λύσανδρο, βλ. Ξεν., Ελλ. 3.4.2 Πλούτ., Αγησ. 6.2. Γενικά για τα κίνητρα της Σπάρτης, βλ. Westlake, H.D., Spartan intervention in Asia, 400 397 B.C., Historia 35 (1986), σελ. 408 409 Cartledge, P., Agesilaos (London 1987), σελ. 354. 5. Ξεν., Ελλ. 3.1.4 5 Διόδ. Σ. 14.36.1 2. 6. Διόδ. Σ. 14.36.2 3. 7. Ξεν., Ελλ. 3.1.6, Αν. 7.8.24 Διόδ. Σ. 14.37.4. 8. Ξεν., Ελλ. 3.1.6 9. Κύριοι υπεύθυνοι των λεηλασιών πρέπει να ήταν οι Μύριοι, Ξεν., Ελλ. 3.2.6 7. 9. Ξεν., Ελλ. 3.1.8 3.2.5 Διόδ. Σ. 14.38.2 4. 10. Ξεν., Ελλ. 3.2.6 10 Διόδ. Σ. 14.38.6 7. 11. Ξεν., Ελλ. 3.2.11. 12. Ισοκρ., Πανηγυρικός 144. Πιθανότατα ρητορική υπερβολή αλλά κάποιες επιχειρήσεις θα έγιναν. 13. Ξεν., Ελλ. 3.2.12 20 Διόδ. Σ. 14.39. 4 6. Η δύναμη των Περσών ίσως ήταν λιγότερη αλλά σίγουρα υπερτερούσε. Ο Δερκυλλίδας εμφανίζεται με 1.000 άντρες λιγότερους από την αρχή της διοίκησής του (προφανώς αρκετοί υπηρετούσαν ως φρουροί). 14. Πλούτ., Αρτξ. 20.3. 15. Αναλυτική εξέταση της περιόδου στο Westlake, H.D., Spartan intervention in Asia, 400 397 B.C., Historia 35 (1986), σελ. 410 426. Επίσης για διάφορες πτυχές, βλ. Cartledge, P., Agesilaos (London 1987), σελ. 208 211 Parke, H.W., The development of the second Spartan empire, JHS 50 (1930), σελ. 65 67 Lewis, D.M., Sparta and Persia (Leiden 1977), σελ. 138 141 Tulpin, C., The failings of Empire (Stuttgart 1993), σελ. 48 51. 16. Διόδ. Σ. 14.39.1 4 Πλούτ., Αρτξ. 21.1 4 Κτησ. 63 Ισοκρ., Ευαγόρας 55 56. 17. Κτησ. 63. 18. Ξεν., Αγησ. 1.6 16, Ελλ. 3.4.1 15 Διόδ. Σ. 14.79.1 3 Πλούτ., Αγησ. 6 9. 19. Ξεν., Αγησ. 1.24 26, Ελλ. 3.4.15 17 Πλούτ., Αγησ. 9.5 6. Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 6/9

20. Διόδ. Σ. 14.79.4 8 Παυσ. 4.7.6. 21. Πολύαιν. 1.48.3 Παυσ. 3.9.7 Πλούτ., Αρτξ. 20.4 6. Αν και ο Ξεν., Ελλ. 3.5.1 2, αποδίδει την ενέργεια στον Τιθραύστη, η αποστολή έγινε αρκετά νωρίτερα από το καλοκαίρι του 395 π.χ., οπότε και εμφανίζεται ο Τιθραύστης. Δεν αποκλείεται βέβαια να έστειλε κι αυτός στη συνέχεια χρήματα στην Ελλάδα. 22. Ξεν., Αγησ. 1.28 33, Ελλ. 3.4.20 25 Διόδ. Σ. 14.80.1 5. Για την εκστρατεία του 395 π.χ. οι πηγές παρουσιάζουν αρκετές διαφορές στις λεπτομέρειες. 23. Ξεν., Ελλ. 3.4.25 27 Διόδ. Σ. 14.80.6 8 Πλούτ., Αγησ. 10.5 8. 24. Ξεν., Αγησ. 1.36, Ελλ. 3.4.27 29 Πλούτ., Αγησ. 10.9 11. 25. Ξεν., Ελλ. 4.1 41 Πλούτ., Αγησ. 11 13. 26. Ξεν., Ελλ. 4.2.1 4 Διόδ. Σ. 14.83.1 Πλούτ., Αγησ. 15. 27. Για την περίοδο 396 394 π.χ. και την εκστρατεία του Αγησιλάου, βλ. Cartledge, P., Agesilaos (London 1987), σελ. 212 218, 356 358 Parke, H.W., The development of the second Spartan empire, JHS 50 (1930), σελ. 67 68 Lewis, D.M., Sparta and Persia (Leiden 1977), σελ. 141 143 CHI 2, σελ. 358 364 Tulpin, C., The failings of Empire (Stuttgart 1993), σελ. 56 60 Cawkwell, G.L., Agesilaus and Sparta, CQ 70 (1976), σελ. 66 71 Seager, R.J., Agesilaus in Asia: propaganda and objectives, LCM 2 (1977), σελ. 183 184 Kelly, D.H., Agesilaus strategy in Asia Minor, LCM 3 (1978), σελ. 97 98. 28. Ξεν., Ελλ. 4.2.5. 29. Ξεν., Ελλ. 4.3.10 13 Διόδ. Σ. 14.83.4 7. 30. Ξεν., Ελλ. 4.8.1 3 Διόδ. Σ. 14.84.3 5. 31. Ξεν., Ελλ. 4.8.3 7. 32. Διογ. Λ., Ξενοφών 2.53. 33. Πολύαιν. 6.10 Parke, H.W., The development of the second Spartan empire, JHS 50 (1930), σελ. 68 69. 34. Ξεν., Ελλ. 4.8.12 17. 35. Ξεν., Ελλ. 4.8.17 19 Διόδ. Σ. 14.99.1 3. 36. Ξεν., Ελλ. 4.8.21 22. 37. Ξεν., Ελλ. 4.8.31 39. 38. Ξεν., Ελλ. 5.1.25 36 Διόδ. Σ. 14.110.2 4. Για την περίοδο 394 387, βλ. Lewis, D.M., Sparta and Persia (Leiden 1977), σελ. 143 147 CHI 2, σελ. 365 368 Tulpin, C., The failings of Empire (Stuttgart 1993), σελ. 76 85 Parke, H.W., The development of the second Spartan empire, JHS 50 (1930), σελ. 68 70. Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 7/9

Βιβλιογραφία : Lewis D., Sparta and Persia, Leiden 1977 Cartledge P., Agesilaos, London 1987 Cawkwell G.L., "Agesilaus and Sparta", Classical Quarterly, 70, 1976, 62-84 Parke H.W., "The development of the second Spartan empire", JHS, 50, 1930, 37-79 Kelly D.H., "Agesilaus strategy in Asia Minor", LCM, 3, 1978, 97-98 Seager R., "Agesilaus in Asia: propaganda and objectives", LCM, 2, 1977, 183-184 Tulpin C., The Failings of Empire, Stuttgart 1993 Westlake H.D., "Spartan Intervention in Asia, 400-397 B.C.", Historia, 35, 1986, 408-426 Δικτυογραφία : Plutarch Life of Agesilaus http://penelope.uchicago.edu/thayer/e/roman/texts/plutarch/lives/agesilaus*.html Γλωσσάριo : είλωτες, οι Οι κάτοικοι της Λακωνικής και της Μεσσηνίας μετά την κατάληψή της από τους Σπαρτιάτες περιέπεσαν σε καθεστώς δουλείας, με τη διαφορά ότι δεν ανήκαν σε ιδιώτες αλλά στο κράτος. σατράπης, ο Ο τίτλος είχε την έννοια του αντιπροσώπου του Πέρση βασιλιά και στην περσική γλώσσα χρησιμοποιούνταν ευρύτατα. Στους αρχαίους συγγραφείς ο όρος προσδιορίζει συνήθως έναν αξιωματούχο του περσικού κράτους που έχει την ανώτατη πολιτική και στρατιωτική εξουσία στη διοικητική του περιφέρεια, τη σατραπεία. Στα Ελληνιστικά χρόνια ο Μέγας Αλέξανδρος εισήγαγε το θεσμό στην οργάνωση της αυτοκρατορίας του στην Ανατολή. Τη Ρωμαϊκή περίοδο με τον ίδιο όρο δηλώνεται το κληρονομικό αξίωμα του Aρμένιου ευγενή, κυβερνήτη αρμενικού κλίματος (καντόνι, ιστορικογεωγραφική ενότητα), που στις αρμενικές περιοχές εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ασκούσε περιορισμένη εξουσία υπό την επικυριαρχία του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Χρονολόγιο 400 π.χ. καλοκαίρι: Ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας κάνουν έκκληση στη Σπάρτη για βοήθεια εναντίον των Περσών 400 π.χ. φθινόπωρο: Αποστολή εκστρατευτικού σώματος υπό το Θίβρωνα και έναρξη των εχθροπραξιών 399 π.χ. άνοιξη/καλοκαίρι: Επιχειρήσεις του Θίβρωνος στην Αιολίδα 399 π.χ. φθινόπωρο: Αντικατάσταση του Θίβρωνος από το Δερκυλλίδα, συνέχεια των επιχειρήσεων στην Τρωάδα 399 π.χ. χειμώνας: Ο Δερκυλλίδας λεηλατεί τη Βιθυνία 398 π.χ. άνοιξη: Επέμβαση του Δερκυλλίδα στη χερσόνησο της Καλλίπολης εναντίον των Θρακών μέχρι το φθινόπωρο. Επαφές του Αθηναίου ναυάρχου Κόνωνος με την περσική αυλή 397 π.χ. άνοιξη/καλοκαίρι: Ανεπιτυχής προσπάθεια εισβολής του Δερκυλλίδα στην Καρία 396 π.χ. άνοιξη: Άφιξη του Αγησιλάου στη Μικρά Ασία. Εισβολή στην ελλησποντιακή Φρυγία Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 8/9

396 π.χ. καλοκαίρι/φθινόπωρο: Αποστασία της Ρόδου και προσχώρηση στον Κόνωνα. Περσική χρηματοδότηση μεγάλου αντιλακωνικού συνασπισμού στην Ελλάδα 395 π.χ. άνοιξη: Εισβολή Αγησιλάου στη Λυδία, μεγάλη νίκη του κοντά στις Σάρδεις 395 π.χ. καλοκαίρι/φθινόπωρο: Ανεπαρκείς περσικές προτάσεις ειρήνης, εισβολή Αγησιλάου στην ελλησποντιακή και Μεγάλη Φρυγία. Έναρξη του πολυετούς Κορινθιακού πολέμου στην Ελλάδα 394 π.χ. άνοιξη: Ανάκληση του Αγησιλάου 394 π.χ. Αύγουστος: Συντριπτική ήττα του σπαρτιατικού στόλου στην Κνίδο από τους Κόνωνα και Φαρνάβαζο. Κατάλυση της σπαρτιατικής κυριαρχίας στο μεγαλύτερο μέρος της Μικράς Ασίας και του ανατολικού Αιγαίου 392 π.χ. καλοκαίρι: Απόρριψη ειρηνευτικού σχεδίου της Σπάρτης από τις ελλαδικές πόλεις 391 π.χ.: Αντεπίθεση της Σπάρτης στη Μικρά Ασία. Επιτυγχάνει αρχικά, αλλά καταλήγει σε καταστροφή 389/388 π.χ.: Περιορισμένη επιθετική ενέργεια της Σπάρτης στη βορειοδυτική Μικρά Ασία ανακόπτεται τελικά Δημιουργήθηκε στις 10/2/2017 Σελίδα 9/9