Η Εκτελεστική Εξουσία Δρ. Κωνσταντίνος Αδαμίδης
Εκτελεστική εξουσία -Πρόκειται για την πιο απαραίτητη συνιστώσα της διακυβέρνησης. -Η εκτελεστική εξουσία διαχωρίζεται ανάμεσα στο πολιτικό σκέλος, που χαράσσει την πολιτική, και την γραφειοκρατία (δημόσια διοίκηση) η οποία την θέτει σε εφαρμογή. -Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες η κυβέρνηση είναι αιρετή και υπάγεται σε ευκρινή συνταγματικά όρια. Πρόκειται για το τελευταίο επίπεδο μετάθεσης της πολιτικής ευθύνης για τις πράξεις που προκύπτουν μέσα από τη διακυβέρνηση. -Διακρίνεται δε σε τρεις κατηγορίες: την προεδρική, την κοινοβουλευτική και την ημι-προεδρική.
Προεδρικό σύστημα -Το προεδρικό σύστημα είναι μορφή συνταγματικής διακυβέρνησης στα πλαίσια της οποίας ο αιρετός αρχηγός του κράτους κυβερνά από κοινού με το ανεξάρτητο κοινοβούλιο. -Ο Πρόεδρος συνδυάζει δύο αρμοδιότητες: του αρχηγού της κυβέρνησης (βλ. Πρωθυπουργός στα κοινοβουλευτικά συστήματα) και του εθιμοτυπικού αρχηγού του κράτους.
Προεδρικό σύστημα
Προεδρικό σύστημα -Το προεδρικό σύστημα διαιρεί την εξουσία σε δύο αντίθετους πόλους (κοινοβούλιο και κυβέρνηση) οι οποίοι συνυπάρχουν και συνεργάζονται αλλά δεν αλληλεξαρτώνται. Είναι κυρίαρχο στην αμερικανική ήπειρο (ΗΠΑ, Λατινική Αμερική). -Το αμερικανικό σύνταγμα προβαίνει σε διαχωρισμό των εξουσιών του Προέδρου σε ρητές, άρρητες και νομοθετικές (βλ. επόμενη διαφάνεια). -Ο ρόλος του Προέδρου, αν και εξ όψεως μοιάζει ενισχυμένος, εν τούτοις στην πραγματικότητα είναι περιορισμένος καθ ότι μοιράζεται τις εξουσίες του με το Κογκρέσο.
Προεδρικό σύστημα
Προεδρικό σύστημα -Ενώ ο Αμερικανός Πρόεδρος είναι εγκλωβισμένος στους συνταγματικούς περιορισμούς που περιβάλλουν το αξίωμά του, το βραζιλιάνικο σύνταγμα προσφέρει φαινομενικά τουλάχιστον- αρκετές εξουσίες και ελευθερία (π.χ. έκδοση διαταγμάτων 60 ημερών, επείγοντα νομοσχέδια, αποκλειστική νομοθετική πρωτοβουλία σε ορισμένους τομείς, δυνατότητα κατάθεσης ανεξάρτητου προϋπολογισμού σε μηνιαία βάση). -Εν τούτοις, η πολυκομματική φύση του βραζιλιάνικου πολιτικού συστήματος (σε αντίθεση με το αμερικανικό δικομματικό σύστημα) δημιουργεί αρκετά εμπόδια που περιορίζουν την πολιτική ισχύ του Προέδρου (π.χ. ανάγκη συμμαχιών και διορισμού υπουργών από τα συνεργαζόμενα κόμματα). Παρόμοια δεδομένα ισχύουν και για το προεδρικό σύστημα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Προεδρικό σύστημα-πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Πλεονεκτήματα Κυβερνητική σταθερότητα: διάρκεια κυβερνητικής θητείας, σπάνια «πέφτει» η κυβέρνηση. Συμμαχίες-ευρεία πολιτική συναίνεση. Δυνατότητα Προέδρου να παρακάμπτει τις κομματικές αντιδικίες του κοινοβουλίου. Διάκριση εξουσιών=περιορισμένο κράτος και προστασία των ατομικών ελευθεριών. Μειονεκτήματα Δυνατότητα μονοκομματικών κυβερνήσεων που αποκλείουν όλους τους υπόλοιπους από τη νομή της εξουσίας, άρα έλλειψη ελέγχου και εξισορροπίσεων. Αδιέξοδα όταν διαφωνούν εκτελεστική και νομοθετική εδουσία. Δυνατότητα κατάχρησης εξουσίας από τον Πρόεδρο-διολίσθηση προς αυταρχισμό-πιθανή υπονόμευση κράτους δικαίου.
Κοινοβουλευτικό σύστημα -Βασική διαφορά με το προεδρικό σύστημα: η εκτελεστική εξουσία συνδέεται οργανικά με τη νομοθετική. Η κυβέρνηση προέρχεται από το κοινοβούλιο και μπορεί να πέσει από την εξουσία σε περίπτωση υπερψήφισης πρότασης δυσπιστίας. -Επίσης (στις περισσότερες χώρες όπου αυτό εφαρμόζεται) η κυβέρνηση μπορεί να διαλύει το κοινοβούλιο και να προκηρύσσει εκλογές. -Το κόμμα αποτελεί τον ενοποιητικό μηχανισμό μεταξύ κυβέρνησης και βουλής. Εν τοιαύτη περιπτώσει, τα πλειοψηφικά συστήματα (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο) όπου σχηματίζονται μονοκομματικές κυβερνήσεις παρουσιάζουν μεγαλύτερη σταθερότητα απ ότι τα αναλογικά (π.χ. Ελλάδα) όπου συχνά ο σχηματισμός κυβερνήσεων συμμαχίας ή μειοψηφικών κυβερνήσεων είναι αναπόφευκτος.
Κοινοβουλευτικό σύστημα
Κοινοβουλευτικό σύστημα
Κοινοβουλευτικό σύστημα -Ενδιαφέρον στοιχείο, ο διαχωρισμός μεταξύ του ουσιαστικού και του εθιμοτυπικού στοιχείου της κυβέρνησης. -Η ουσιαστική πτυχή της εξουσίας βασίζεται στον Πρωθυπουργό, ενώ η εθιμοτυπική στον Πρόεδρο ή Μονάρχη, που είναι ο αρχηγός του κράτους. -Το αξίωμα του αρχηγού του κράτους μπορεί να είναι αιρετό (Πρόεδρος) ή κληρονομικό (Μονάρχης). Πάντως στις φιλελεύθερες δημοκρατίες ο αρχηγός του κράτους κατά κανόνα αποφεύγει την έντονη εμπλοκή στη διακυβέρνηση της χώρας.
Κοινοβουλευτικό σύστημα
Ημιπροεδρικό σύστημα -Συνδυάζει την ύπαρξη αιρετού Προέδρου με την ύπαρξη Πρωθυπουργού που είναι υπόλογος στο κοινοβούλιο. Πιο ενισχυμένος ο ρόλος του Προέδρου απ ότι στα κοινοβουλευτικά συστήματα. -Στη θεωρία, ο Πρόεδρος ηγείται του έθνους στις εθνικές υποθέσεις (π.χ. εξωτερική πολιτική) ενώ ο Πρωθυπουργός ασχολείται με τα περίπλοκα προβλήματα της εσωτερικής πολιτικής κυβερνώντας μέσω του κοινοβουλίου. -Πρότυπο του ημιπροεδρικού συστήματος αποτελεί η Γαλλία της 5 ης Δημοκρατίας, που καθιερώθηκε με το σύνταγμα του 1958.
Ημιπροεδρικό σύστημα