Εθνικοί Οδικοί Χάρτες για το Βιοαέριο

IEE Project BiogasIN Εθνικοί Οδικοί Χάρτες για το Βιοαέριο D.6.2.4 / WP6 Σεπτέµβριος 2012 1

Έκδοση και συντονισµός: Nathalie Bachmann (EBA) Arthur Wellinger (EBA) Συνεισφορά από: PetkoApostolov (ENPRO) IlzeDzene (EKODOMA) Dan Ionescu (TRINERGI GRUP) ŽeljkaFištrek (EIHP) Barbara Ropoša (SINERGIJA) Κωνσταντίνος Σιούλας (ΚΑΠΕ) Karel Vobr (CzBA) Υποστηρίζεται από Η πλήρης ευθύνη του περιεχοµένου αυτής της έκδοσης εναπόκειται στους συντάκτες της. εν απεικονίζει κατ ανάγκη την άποψη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν φέρει ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση που µπορεί να γίνει των πληροφοριών που περιλαµβάνονται σε αυτήν. 2

Περιεχόµενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 3 ΓΛΩΣΣΑΡΙ... 4 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 2 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ... 6 2.1 ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ... 6 2.2 ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΧ ΚΑΙ ΠΕ ΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ... 6 2.3 ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ... 7 2.4 ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΧ... 9 3 ΥΝΑΜΙΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ... 11 4 Ο ΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α... 13 4.1 ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 13 4.1.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 13 4.1.2. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Α ΕΙΟ ΟΤΗΣΗΣ... 13 4.1.3. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ... 14 4.2 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΥΝΑΜΙΚΟ... 16 4.2.1. ΣΤΟΧΟΙ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ NREAP 2020... 16 4.2.2. ΥΝΑΜΙΚΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ... 17 4.3 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ 2020... 18 4.3.1. ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ Α ΕΙΟ ΟΤΗΣΗΣ... 18 4.3.2. ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ... 18 4.3.3. ΛΟΙΠΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ... 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΙΕΘΝΕΙΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΕ 3

Γλωσσάρι Οδικός Χάρτης Αναερόβια Χώνευση (ΑΧ): ιαδικασία κατά την οποία µικροοργανισµοί διασπούν βιοαποικοδοµήσιµο υλικό απουσία οξυγόνου. Η ΑΧ παράγει βιοαέριο, το οποίο αποτελείται από µεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα και ίχνη αερίων. Λαµβάνει χώρα σε φυσικά περιβάλλοντα (στο στοµάχι των µηρυκαστικών, ηφαιστειακές θερµές πηγές ή έλη) και χρησιµοποιείται σε βιοµηχανική κλίµακα για την παραγωγή ενέργειας και τη διαχείριση αποβλήτων. Μηχανισµός εγγυηµένων τιµών (Feed-in tariff): Μηχανισµός υποστήριξης δηµιουργίας οικονοµικών κινήτρων για την διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές στο δίκτυο. Εγγυάται µια καθορισµένη τιµή κατά τη διάρκεια µιας χρονικής περιόδου. Μηχανισµός εγγυηµένων διαφορικών τιµών (Feed-in premium): Μηχανισµός υποστήριξης που επιτρέπει να πωλείται ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας απευθείας στην αγορά, λαµβάνοντας µια πριµοδότηση (premium) πάνω από την τιµή της αγοράς ηλεκτρισµού. Σε αντίθεση µε τον µηχανισµό εγγυηµένης τιµής δεν υπάρχει καµία υποχρέωση αγοράς και δηµιουργεί ένα κίνητρο για να διατίθεται ηλεκτρική ενέργεια στο δίκτυο κατά τη διάρκεια της αιχµής της ζήτησης. Πράσινα πιστοποιητικά: Εµπορεύσιµο αγαθό που εγγυάται ότι η ποσότητα της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται προέρχεται από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Αέρια του θερµοκηπίου: Αέρια στην ατµόσφαιρα, που απορροφούν και εκπέµπουν ακτινοβολία εντός του θερµικού υπέρυθρου φάσµατος. Η διαδικασία αυτή είναι η βασική αιτία του φαινοµένου του θερµοκηπίου. Τα αέρια αυτά είναι οι υδρατµοί, το διοξείδιο του άνθρακα, το µεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου, το όζον και ένας αριθµός οργανικών ενώσεων µε αλογόνα. Επιχορήγηση: Κεφάλαια που εκταµιεύονται από το ένα µέρος, συχνά µια κρατική υπηρεσία, νοµικό πρόσωπο, ίδρυµα ή ένωση οµοειδών επιχειρήσεων (τραστ), σε έναν παραλήπτη, όπως ένας µη-κερδοσκοπικό οργανισµός, ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα, µία επιχείρηση ή ένα φυσικό πρόσωπο. Σε αντίθεση µε ένα δάνειο, η επιχορήγηση δεν χρειάζεται να επιστραφεί. άνειο: Είδος µακροπρόθεσµου χρέους µεταξύ ενός δανειολήπτη και ενός δανειστή µε την υποχρέωση της αποπληρωµής. Εθνικό Σχέδιο ράσης για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας: Σχέδιο που υποβλήθηκε από κάθε κράτος µέλος της ΕΕ το 2010, παρουσιάζοντας πώς µπορεί θα επιτευχθούν οι (δεσµευτικοί) στόχοι για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας το 2020, συµπεριλαµβανοµένης της ενέργειας που καταναλώνεται στις µεταφορές, την ηλεκτροπαραγωγή, τη θέρµανση και ψύξη. Σε αυτά τα σχέδια των κρατών µελών υπάρχουν λεπτοµερής περιγραφές των στόχων, των τεχνολογιών, των µέτρων και των µεταρρυθµίσεων που θα πρέπει να εφαρµοστούν. Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ): Οι πόροι που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας που δεν είναι εξαντλήσιµοι µε ανθρώπινα κριτήρια. Για παράδειγµα: ο ήλιος, ο άνεµος, η βιοµάζα, το νερό και η γεωθερµία. Η κατανάλωση των ΑΠΕ δεν µειώσει τους πρωτογενείς ενεργειακούς πόρους σε αντίθεση µε τα ορυκτά καύσιµα, όπως οι υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) ή το ουράνιο. Μικροµεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ): Εταιρείες µε περιορισµένο αριθµό εργαζοµένων. Στην Ευρώπη τρεις παράµετροι καθορίζουν τις ΜΜΕ: 250 εργαζόµενοι (255 για τη Γερµανία, 100 για το Βέλγιο), κύκλος εργασιών έως 50 εκατοµµύρια ευρώ ή ισολογισµός έως 43 εκατοµµύρια ευρώ. Τόνος Ισοδυνάµου Πετρελαίου (ΤΙΠ): Μονάδα ενέργειας που αντιστοιχεί στο ποσό της ενέργειας που απελευθερώνεται από την καύση ενός τόνου αργού πετρελαίου, η οποία ορίζεται ως 11,63 MWh. 4

1 Εισαγωγή Η τεχνολογία του βιοαερίου αρχίζει να αναγνωρίζεται ως µία από τις σηµαντικές δυνατότητες για την αναβάθµιση των αποβλήτων σε ανανεώσιµη ενέργεια και πολύτιµο εδαφοβελτιωτικό. Η ενέργεια από βιοαέριο θα διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που εγκρίθηκαν από την Eυρωπαϊκή Οδηγία για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (2009/28/ΕΚ), η οποία αναφέρει ότι το 20% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας θα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιµες πηγές µέχρι το 2020. Η παραγωγή και χρήση βιοαερίου ανοίγει νέα πεδία δραστηριότητας. Το δυναµικό της βιοµάζας από τον αγροτικό τοµέα είναι ακόµα σε µεγάλο βαθµό ανεκµετάλλευτο, αν και ο τοµέας έχει τις µεγαλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης και αναµένεται να αναπτυχθεί σηµαντικά τα επόµενα χρόνια. Το έργο BiogasIN στοχεύει να υποστηρίξει την δηµιουργία βιώσιµης αγοράς βιοαερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και να βελτιώσει αποτελεσµατικά τις συνθήκες για την υλοποίηση έργων βιοαερίου. Οι επτά χώρες στόχος του έργου BiogasIN είναι: Βουλγαρία Κροατία Τσεχία Ελλάδα Λετονία Ρουµανία Σλοβενία Κεντρικό σηµείο του έργου BiogasIN είναι η άρση των εµποδίων. Οι εκτεταµένες διαδικασίες χρηµατοδότησης και αδειοδότησης είναι σηµαντικά εµπόδια για την εγκατάσταση νέων µονάδων βιοαερίου. Με στόχο τη βελτίωση και την απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης και χρηµατοδότησης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και ιδιαίτερα στις χώρες που αναφέρονται παραπάνω, διενεργήθηκαν έρευνες µεταξύ τραπεζών, επενδυτών και των αρχών. Η επιτυχής υλοποίηση έργων βιοαερίου απαιτεί τρεις προϋποθέσεις: Καλές και σταθερές συνθήκες νοµοθετικού πλαισίου Εύκολες και διαφανείς διαδικασίες αδειοδότησης Πρόσβαση σε χρηµατοδότηση. Αν µία από τις προϋποθέσεις αυτές είναι αδύναµη ή δεν υπάρχει το έργο βιοαερίου κινδυνεύει να αποτύχει. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι πολύ καλές σε χώρες όπως η Γερµανία και η Αυστρία. Σε άλλες χώρες, κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, εξακολουθεί να απαιτείται σηµαντική προσπάθεια για την εξασφάλισή τους. Οι οδικοί χάρτες βιοαερίου σε εθνικό επίπεδο αποτελούν βοήθηµα για να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση και συµβάλλουν στην ανάπτυξη βιώσιµης αγοράς βιοαερίου. Οι κύριες πηγές δεδοµένων για τον Οδικό Χάρτη είναι οι εκθέσεις, µελέτες και έρευνες του έργου BiogasIN, καθώς και δηµοσιεύσεις από τους EBA 1, AEBIOM 2 και το έργο BiG>East 3. 1 European Biogas Association, www.european-biogas.eu 5

2 Βασικά στοιχεία για το βιοαέριο 2.1 Γενικά χαρακτηριστικά Το βιοαέριο είναι ένας φορέας ενέργειας που παράγεται από την µικροβιακή διάσπαση της οργανικής ύλης. Αυτή η διαδικασία, ονοµάζεται Αναερόβια Χώνευση (ΑΧ) και απαιτεί ειδικές συνθήκες, όπως το χαµηλό οξειδοαναγωγικό δυναµικό (απουσία οξυγόνου). Είναι κοινή σε φυσικά περιβάλλοντα, όπως για παράδειγµα στα ιζήµατα των θαλασσών ή το στοµάχι των µηρυκαστικών. Όταν χρησιµοποιείται για την παραγωγή ενέργειας, η ΑΧ λαµβάνει χώρα σε ειδικά διαµορφωµένους χωνευτές. Η κοπρία, τα γεωργικά υπολείµµατα, τα οργανικά απόβλητα από κατοικίες, αγροτοβιοµηχανίες και βιοµηχανίες τροφίµων, η λυµατολάσπη κλπ. µπορούν να χρησιµεύσουν ως πρώτη ύλη για την ΑΧ. Ανάλογα µε τη σύνθεση της πρώτης ύλης, ο χρόνος αποικοδόµησης κυµαίνεται από µερικές ώρες έως εβδοµάδες. Μέσοι χρόνοι παραµονής 60 έως 120 ηµέρες είναι συνηθισµένοι σε αγροτικού τύπου χωνευτές. Μετά την αποικοδόµηση, δύο προϊόντα προκύπτουν από την διεργασία: βιοαέριο και χωνεµένο υπόλειµµα. Το βιοαέριο που αποτελείται κυρίως από µεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα (βλέπε Πίνακα 1). Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρισµού, θερµότητας και βιοκαυσίµων. Το χωνεµένο υπόλειµµα που είναι η αποικοδοµηµένη βιοµάζα που έµεινε µετά την ΑΧ. Αποτελεί εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό µε βελτιωµένα χαρακτηριστικά συγκρινόµενο µε την αρχική πρώτη ύλη. Οι οσµές έχουν µειωθεί και η διαθεσιµότητα θρεπτικών για τα φυτά είναι αυξηµένη. Πίνακας 1: Μέση σύνθεση βιοαερίου Χηµική Ένωση Μεθάνιο CH 4 50 70 % ιοξείδιο του άνθρακα CO 2 25 45 % Νερό H 2 O Κορεσµένο Υδρόθειο H 2 S 200 10000 ppm Άζωτο N 2 0 3 % Υδρογόνο H 2 0 1 % 2.2 Πρώτες ύλες για ΑΧ και πεδία εφαρµογής βιοαέριο παράγεται σε διάφορους τοµείς όπου οργανικά υποστρώµατα είναι διαθέσιµα. Οι κύριοι τοµείς και τα βασικά τους υποστρώµατα είναι: Αγροτικός τοµέας στερεή και υδαρής κοπριά, υπολείµµατα και ενεργειακές καλλιέργειες 2 European Biomass Association, www.aebiom.org 3 BiG>East, Biogas for Eastern Europe: www.big-east.eu 6

Οδικός Χάρτης Αγροτοβιοµηχανίες βιοµηχανικά υγρά απόβλητα µε υψηλό οργανικό φορτίο (επεξεργασία γάλακτος, βιοµηχανίες χάρτου, βιοµηχανίες αναψυκτικών και ποτών, κλπ.) Βιοαπόβλητα οργανικό κλάσµα δηµοτικών αποβλήτων, υπολείµµατα εστίασης εστιατορίων και ξενοδοχείων Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων λυµατολάσπη. Η αρχή της ΑΧ είναι όµοια σε όλες τις εφαρµογές. Όµως, οι αντιδραστήρες βιοαερίου µπορεί να λάβουν διάφορες µορφές και οι εφαρµοζόµενες τεχνολογίες µπορεί να διαφέρουν ανάλογα µε την πρώτη ύλη. Ένα παράδειγµα µίας τυπικής αγροτικής µονάδας µε Συµπαραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας (ΣΗΘ) φαίνεται στο Σχήµα 1. Σχήµα 1: Τυπική αγροτική µονάδα βιοαερίου µε ΣΗΘ Αγρόκτηµα ΣΗΘ ίκτυο ηλεκτρισµού Στάβλος Οµο-υποστρώµατα Χωνευτής Αποθήκευση / Μεταχωνευτής Καλλιέργειες 2.3 Βιοαέριο για ενέργεια Πριν από κάθε µετασχηµατισµό, το βιοαέριο πρέπει να ξηραίνεται και να καθαρίζεται από το H 2 S και άλλες ουσίες για να γίνει ένα αέριο καύσιµο καλής ποιότητας. Στη συνέχεια, το βιοαέριο µπορεί να µετατραπεί σε διάφορες µορφές ενέργειας: ηλεκτρική ενέργεια, θερµότητα και βιοµεθάνιο είναι οι πιο συνήθεις επιλογές, που περιγράφονται περαιτέρω στον Πίνακα 2. 7

Μερικές τυπικές εφαρµογές για αγροτικές µονάδες είναι: Αγροτικοί χωνευτές σε αποµενόµενες περιοχές: Συµπαραγωγή µε έγχυση ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο, αξιοποίηση της θερµότητας στην διεργασία και θέρµανση κατοικιών. Η χρήση όλης της παραγόµενης θερµότητας συχνά δεν είναι δυνατή. Αγροτικοί χωνευτές κοντά σε χωριά: Μεταφορά του βιοαερίου µε ειδικό αγωγό σε µονάδα συµπαραγωγής που βρίσκεται κοντά σε ένα σύστηµα τηλεθέρµανσης. Η ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο, και η θερµότητα χρησιµοποιείται πλήρως. Αγροτικοί χωνευτές κοντά σε άλλους: Μεταφορά του βιοαερίου µε έναν αγωγό σε ένα κεντρικό σταθµό αναβάθµισης και έγχυση του βιοµεθανίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου. Κεντρικές µονάδες σε περιοχές µε µεγάλη διαθεσιµότητα πρώτης ύλης: Συλλογή αποβλήτων και ενεργειακών καλλιεργειών και αναδιανοµή του χωνεµµένου υπολείµµατος. Συµπαραγωγή µε έγχυση της ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο, παροχή θερµότητας για βιοµηχανικές διεργασίες ή σε ένα σύστηµα τηλεθέρµανσης. Κεντρικές µονάδες σε περιοχές µε µεγάλη διαθεσιµότητα πρώτης ύλης και εγγύτητα σε δίκτυο φυσικού αερίου: Συλλογή αποβλήτων και ενεργειακών καλλιεργειών και αναδιανοµή του κοµπόστ. Αναβάθµιση του βιοαερίου και έγχυση του βιοµεθανίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου. Βιοαέριο σε θερµότητα Πίνακας 2: Επιλογές για µετατροπή του βιοαερίου Για την παραγωγή θερµότητας, το βιοαέριο καίγεται σε έναν λέβητα. Η θερµότητα που προκύπτει µπορεί να χρησιµοποιηθεί για ένα κύκλωµα θέρµανσης ή για την παραγωγή ατµού. Η επιλογή αυτή χρησιµοποιείται µόνο σε βιοµηχανικές εγκαταστάσεις µε µεγάλους καταναλωτές θερµότητας. Ωστόσο, η συµπαραγωγή είναι η προτιµητέα λύση, επειδή η ενέργεια του βιοαερίου χρησιµοποιείται καλύτερα. Βιοάεριο σε θερµότητα και ηλεκτρισµό (συµπαραγωγή) Για συνδυασµένη παραγωγή θερµότητας και ηλεκτρισµού, το βιοαέριο µετατρέπεται σε γεννήτρια (ΣΗΘ συµπαραγωγή ηλεκτρισµού και θερµότητας). Οι σταθµοί ΣΗΘ σε µονάδες βιοαερίου έχουν φτάσει σε ίση θερµική και ηλεκτρική ισχύ (ένα kwe για κάθε ένα kwth) µέσα από την τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών. Η ηλεκτρική ενέργεια µπορεί να διοχετεύεται στο δίκτυο και η θερµότητα µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη θέρµανση του χωνευτή, σε στάβλους, σπίτια ή µπορεί να διατεθεί σε ένα σύστηµα τηλεθέρµανσης. Αυτή είναι και η πιο ευρέως χρησιµοποιούµενη επιλογή του µετασχηµατισµού του βιοαερίου. Στις περισσότερες αγροτικές εγκαταστάσεις η παραγόµενη θερµότητα δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί πλήρως, γεγονός που σηµαίνει χαµηλότερη συνολική απόδοση. 8

Βιοαέριο σε βιοµεθάνιο Για την παραγωγή βιοµεθανίου, το βιοαέριο οδηγείται για επεξεργασία σε µονάδα αναβάθµισης. Το CO 2 αποµακρύνεται µέχρι η συγκέντρωση CH 4 να φτάσει 96% ή µεγαλύτερη, µε αποτέλεσµα να βελτιώνεται σηµαντικά η ενεργητική πυκνότητα του αερίου. Το βιοµεθάνιο µπορεί να χρησιµοποιηθεί περαιτέρω µε πολλούς τρόπους: - Έγχυση στο δίκτυο φυσικού αερίου - Αξιοποίηση ως καύσιµο µεταφορών - Πρώτη ύλη για τη χηµική βιοµηχανία - Καύσιµο για κυψέλες υδρογόνου. Το βιοµεθάνιο µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε όλες τις συσκευές που σχεδιάστηκαν για το φυσικό αέριο. 2.4 Οφέλη της ΑΧ Μέσω της αναερόβιας χώνευσης, οι µικροοργανισµοί παράγουν ανανεώσιµη ενέργεια από οργανικά υπολείµµατα υλικών. Τα απόβλητα προϊόντων µπορούν έτσι να χρησιµοποιηθούν ως πόρος και να αντικαταστήσουν τα ορυκτά καύσιµα. Το χωνεµένο υπόλειµµα που µένει είναι ένα πολύτιµο λίπασµα που χρησιµοποιείται στη γεωργία, υποκαθιστώντας τα ανόργανα λιπάσµατα. Η ΑΧ επιτρέπει σε κοινότητες να δηµιουργήσουν βιώσιµα συστήµατα ανακύκλωσης οργανικών, παραγωγή ανανεώσιµης ενέργειας και αναζωογόνηση του εδάφους. Ωστόσο, τα πλεονεκτήµατα ππροχωρούν περισσότερο, τα πολλά περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονοµικά οφέλη απεικονίζεται στο Σχήµα 2. Σχήµα 2: Κοινωνικο-οικονοµικά και περιβαλλοντικά οφέλη της ΑΧ Αγροτική ανάπτυξη - Επενδύσεις - Βελτίωση ενεργειακής ανεξαρτησίας - ηµιουργία θέσεων εργασίας Παραγωγή ανανεώσι- µης ενέργειας - Ανεξάντλητη πρώτη ύλη, π.χ. στερεή και υδαρής κοπριά, λυµατολάσπη, ενεργειακές καλλιέργειες ιαφοροποίηση ενεργειακών πηγών - Ενεργειακή ασφάλεια - Σταθερές τιµές - Μείωση εξάρτησης από εισαγωγές ενέργειας Μείωση αερίων του θερµοκηπίου - Μείωση εκποµπών CO 2 - Μείωση εκποµπών µεθανίου Κοινωνικο-οικονοµικά και περιβαλλοντικά οφέλη Βελτίωση διαχείρισης αποβλήτων - Επιστροφή των θρεπτικών στο έδαφος - Μείωση παθογόνων & ζιζανίων Ευελιξία χρήσεων του βιοαερίου - Παραγωγή ηλεκτρισµού, θερµότητας ή βιοµεθανίου - Μπορεί να χρησιµοποιηθεί ως ενέργεια βάσης ή αιχµής Οικονοµικά θέµατα - Υψηλή επένδυση στην αρχή αλλά κερδοφορία µακροπρόθεσµα - Επιπρόσθετο εισόδηµα για τους αγρότες Χωνεµένο υπόλειµµα ως φυσικό εδαφοβελτιωτικό - Αντικατάσταση λιπασµάτων - Βελτιωτικό εδάφους 9

Η αναερόβια Χώνευση συµβάλλει στη δηµιουργία ολοκληρωµένης, οικολογικής διαχείρισης των αποβλήτων και συστηµάτων παραγωγής ενέργειας. Επιπλέον, η ποιότητα των λιπασµάτων κοπριάς βελτιώνεται. Ως αποτέλεσµα της αποκεντρωµένης φύσης της και της περιφερειακής επενδυτικής δοµής, οι εγκαταστάσεις βιοαερίου συµβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές και προσφέρουν νέες ευκαιρίες εισοδήµατος. Η εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγωγές ορυκτών καυσίµων θα πρέπει να ενθαρρύνει περαιτέρω επενδύσεις σε ανανεώσιµες, τοπικές πηγές ενέργειας και τη δηµιουργία µιας βιώσιµης αγοράς βιοαερίου Οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας είναι σε γενικές γραµµές µια ισχυρή κινητήρια δύναµη για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Το Σχήµα 3 δείχνει τον αριθµό των νέων θέσεων εργασίας από τον τοµέα αυτό και τη σύγκριση µε τη δηµιουργία θέσεων εργασίας από τον τοµέα της πυρηνικής ενέργειας. Η τελευταία δεν συνεισφέρει ούτε το δέκατο από ότι συµβάλλει ο τοµέας των ΑΠΕ στην αγορά εργασίας. Σχήµα 3: ηµιουργία θέσεων εργασίας από τον κλάδο των ΑΠΕ στη Γερµανία (Πηγή: H.J. Fell, 2010) Ανανεώσιµες Πυρηνική ενέργεια 10

3 υναµικό ενέργειας από βιοαέριο Η AEBIOM εκτίµησε για το 2020 το δυναµικό ενέργειας από βιοαέριο για τις 27 κράτη µέλη της ΕΕ 2. Έγινε η παραδοχή ότι 25 εκ. εκτάρια αγροτικών εκτάσεων µπορούν να χρησιµοποιηθούν για ενεργειακές καλλιέργειες το 2020, χωρίς να ανταγωνίζονται την παραγωγή τροφίµων και χωρίς να βλάπτουν το περιβάλλον. Η έκταση αυτή θα χρειαστεί για να αναπτυχθούν πρώτες ύλες για την παραγωγή βιοκαυσίµων πρώτης γενιάς, θερµότητα, ηλεκτρισµό και δεύτερης γενιάς βιοκαύσιµα. Το σενάριο AEBIOM βασίζεται στην εξής υπόθεση: 15 εκ, εκτάρια εκτάσεων χρησιµοποιείται για πρώτης γενιάς βιοακύσιµα (σιτάρι, ελαιοκράµβη, ζαχαρότευτλα, κλπ) 5 εκ. εκτάρια για δάση µικρού περίτροπου χρόνου, µίσχανθο και παραγωγή άλλης στερεής βιοµάζας και 5 εκ. εκτάρια καλλιεργειών για βιοαέριο Η εκτίµηση του δυναµικού βιοαερίου µέχρι το 2020 δίνεται στον Πίνακα 3: Πίνακας 3: Εκτιµώµενο δυναµικό βιοαερίου µέχρι το 2020, EU27 (σύµφωνα µε AEBIOM 2 ) Προέλευση Γεωργία Θεωρητικό δυναµικό [Mtoe] Χρησιµοποιούµενο ως το 2020 [%] Ρεαλιστικό δυναµικό [Mtoe] Γεωργικές καλλιέργειες 23,3 100 23,4 Agricultural υποπροϊόντα (άχυρο, κοπριές, ) 27,2 28 7,9 Απόβλητα Βιοαποικοδοµήσιµο κλάσµα των δηµοτικών στερεών αποβλήτων (συµπεριλαµβανοµένων των βιοαποβλήτων), βιοαέριο από ΧΥΤΑ Βιοαποικοδοµήσιµο κλάσµα βιοµηχανικών αποβήτων (συµπεριλαµβανοµένων των χαρτιών, συσκευασίων, ) 8,6 2,6 40 3,4 50 1,3 Λυµατολάσπη 5,1 66 3,4 Σύνολο 66,8 59 39,5 Η AEBIOM υποθέτει ότι το ρεαλιστικό δυναµικό µεθανίου που προέρχεται από την κοπριά των ζώων, ενεργειακές καλλιέργειες και απόβλητα ανέρχεται σε 40 Mtoe (εκατ. τόνοι ισοδύναµου πετρελαίου) το 2020 σε σύγκριση µε την παραγωγή των 5,9 Mtoe το 2007. Η χρήση δευτερευουσών καλλιεργειών για την παραγωγή βιοαερίου δεν ελήφθη υπόψη κατά τον υπολογισµό και προσφέρει επιπλέον δυναµικό. Το 2020 το βιοαέριο θα µπορούσε να δώσει περισσότερο από το ένα τρίτο της παραγωγής φυσικού αερίου της Ευρώπης ή περίπου το 10% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης (434 Mtoe το 2007). Μέσα στο συνολικό δυναµικό της βιοµάζας για την παραγωγή ενέργειας στην Ευρώπη, το βιοαέριο µπορεί να φθάσει το 15% έως 25% της συνολικής βιοενέργειας, σε σύγκριση µε το 7% το 2007. Το δυναµικό της βιοµάζας για την παραγωγή ενέργειας στο σύνολό της είναι πολύ µεγαλύτερη από την σηµερινή της χρήση, αλλά το δυναµικό αυτό πρέπει να αναπτυχθεί µε δραστηριότητες σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. 11

Εξετάζοντας τη συνολική συνεισφορά της βιοενέργειας, η δασική βιοµάζα είναι σήµερα η κύρια πηγή, αλλά ο γεωργικός τοµέας έχει µεγάλες δυνατότητες και θα µπορούσε να είναι ο σηµαντικότερος προµηθευτής ενέργειας µέχρι το 2020. Το βιοαέριο θα ωφεληθεί ιδιαίτερα από αυτή την εξέλιξη, δεδοµένου ότι προσφέρει αποτελεσµατικές εναλλακτικές λύσεις για τους ταχέως αναπτυσσόµενους τοµείς της βιο-ηλεκτρισµού και των καυσίµων οχηµάτων. Το καλαµπόκι έχει ήδη καθιερωθεί ως ενεργειακή καλλιέργεια για την παραγωγή βιοαερίου. Στο µέλλον άλλες ενεργειακές καλλιέργειες θα χρησιµοποιηθούν προκειµένου να βελτιστοποιηθεί η απόδοση ανά εκτάριο γεωργικής γης, να µειωθεί η µονοκαλλιέργεια και να αυξηθεί η βιοποικιλότητα. Μαζί µε την κοπριά από τη ζωική παραγωγή (κυρίως βοοειδή και χοιροτροφικές µονάδες) οι αποκεντρωµένες µονάδες συγχώνευσης έχουν το µεγαλύτερο δυναµικό για την παραγωγή βιοαερίου, αλλά και η χρήση της ιλύος και των αποβλήτων από βιοµηχανίες τροφίµων και τα οικιακά απορρίµµατα προσφέρουν µεγάλες ευκαιρίες. Το Σχήµα 4 δείχνει για κάθε χώρα την παραγωγή βιοαερίου το 2007 σε σχέση µε το δυναµικό που εκτιµήθηκε για το 2020, λαµβάνοντας υπόψη βιοαέριο που παράγεται από αγροτικά προϊόντα (κοπριά, άχυρο, καλλιέργειες). Η Γαλλία, η Ισπανία, η Πολωνία και η Ρουµανία διαθέτουν το µεγαλύτερο ανεκµετάλλευτο δυναµικό, ενώ η Γερµανία παρουσιάζει την πιο προηγµένη κατάσταση. Το Ηνωµένο Βασίλειο παράγει επίσης σηµαντικές ποσότητες βιοαερίου, αν και σχεδόν το 90% από Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων. Σχεδόν ολόκληρο το δυναµικό (για παραγωγή βιοαερίου στον αγροτικό τοµέα) είναι ακόµη προς εκµετάλλευση. Σχήµα 4: Παραγωγή βιοαερίου το 2007 σε σχέση µε το δυναµικό το 2020 (σύµφωνα µε AEBIOM 2 ) 12

4 Οδικός Χάρτης για την Ελλάδα 4.1 Παρούσα κατάσταση 4.1.1. Γενικό πλαίσιο Η Ελλάδα υποστηρίζει την χρήση του βιοαερίου εδώ και αρκετά χρόνια, µε αποτέλεσµα µία αναπτυσσόµενη αγορά. Τον Ιούνιο του 2011 η εγκατεστηµένη ισχύς µονάδων για την παραγωγή βιοαερίου έφθασε σχεδόν τα 43,5 MW 4. Τον εκέµβριο του 2011 η εγκατεστηµένη ισχύς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από µονάδες βιοαερίου-βιοµάζας ήταν σχεδόν 45 MW και η συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας για το 2011 ανήλθε σε 199,1 GWh 5. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα µεγάλο δυναµικό για την αύξηση της χρήσης του βιοαερίου, ιδίως µε τη χρήση ζωικών ή οργανικών αποβλήτων (µέχρι στιγµής βιοαέριο παράγεται κυρίως από χώρους υγειονοµικής ταφής και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων). Σήµερα νέα έργα βιοαερίου βρίσκονται στην διαδικασία αδειοδότησης και αυτό το βήµα είναι µια θετική αλλαγή προς την αξιοποίηση του βιοαερίου σε ευρύτερη κλίµακα. Εποµένως, η γενική αδειοδοτική διαδικασία και τα εµπόδιά της παρουσιάζονται στα επόµενα κεφάλαια. Ο νόµος Νόµος 3468/2006 «Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας και Συµπαραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις (ΦΕΚ 129/Α/06) επιχείρησε να προωθήσει τις ΑΠΕ, να απλοποιήσει την αδειοδοτική διαδικασία και να αναµορφώσει την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Ο νόµος έθεσε ένα νέο περιβάλλον στην ηλεκτροπαραγωγή και ο προβλεπόµενος χρόνος αδειοδότησης µειώθηκε. Ο νόµος 3851/2010 «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας για την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέµατα αρµοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής» τέθηκε σε εφαρµογή τον Ιούνιο του 2010 για να αναµορφώσει το υφιστάµενο νοµοθετικό πλαίσιο των ΑΠΕ και ειδικότερα το νόµο 3468/2006. 4.1.2. ιαδικασία αδειοδότησης Στην Ελλάδα απαιτούνται άδειες, που χορηγούνται από διαφορετικές αδειοδοτούσες αρχές. Η γενική διαδικασία αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ και έργα βιοαερίου στην Ελλάδα είναι η ακόλουθη: Άδεια Παραγωγής. Περιβαλλοντική Αδειοδότηση. Άδεια εγκατάστασης. Προσοφορά σύνδεσης, Σύµβαση Σύνδεσης και Σύµβαση Πώλησης. Άδεια λειτουργίας. 4 Ρυθµιστική Αρχή Ενέργεις (ΡΑΕ), Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), 2011 5 ιαχειριστής Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε., ΑΠΕ και ΣΗΘ, Μηνιαίο ελτίο, εκέµβριος 2011 13

Αξίζει να σηµειωθεί το γεγονός ότι: Οδικός Χάρτης 1) Εξαιρούνται από την υποχρέωση να λάβουν άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ή άλλη διαπιστωτική απόφαση φυσικά ή νοµικά πρόσωπα που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από σταθµούς βιοµάζας, βιοαερίου και βιοκαυσίµων µε εγκατεστηµένη ηλεκτρική ισχύ µικρότερη ή ίση του ενός (1) MW. 2) Εξαιρούνται από την υποχρέωση περιβαλλοντικής αδειοδότησης, οι σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο που εγκαθίστανται σε γήπεδα, εφόσον η εγκατεστηµένη ηλεκτρική ισχύς τους δεν υπερβαίνει τα 0,5MW (υπάρχουν προϋποθέσεις για την εξαίρεση). 3) Οι σταθµοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. που εξαιρούνται από την υποχρέωση άδειας παραγωγής, απαλλάσσονται και από την υποχρέωση να λάβουν άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας. Τα κύρια εµπόδια των διαδικασιών αδειοδότησης στην Ελλάδα, µε βάση τα αποτελέσµατα του έργου BiogasIN συνοψίζονται στα ακόλουθα: Εµπόδια κατά την αδειοδοτική διαδικασία Η αδειοδοτική διαδικασία χρονικά διαρκεί πολύ εν υπάρχουν διαθέσιµες πληροφορίες για την αδειοδοτική διαδικασία Εµπλέκονται πολλές υπηρεσίες στην αδειοδοτική διαδικασία εν είναι ξεκάθαρο ποια Υπηρεσία είναι αρµόδια για ποια άδεια Οι απαιτούµενες πληροφορίες του φακέλου είναι πολλές 4.1.3. ιαδικασία χρηµατοδότησης Κρατικές ενισχύσεις: Ένα σύστηµα εγγυηµένης τιµής (feed-in tariff) εξασφαλίζει προνοµιακή τιµή αγοράς για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο για µια περίοδο 20 ετών (νόµος 3851/2010). Η τιµή βασίζεται στην πρώτη ύλη και το µέγεθος της µονάδας (απόσπασµα του πίνακα του άρθρου 5 του νόµου 3851/2010 δίνεται στον Πίνακα 4). Πίνακας 4: Σύστηµα Εγγυηµένης τιµής (Feed-in tariff) Πρώτη ύλη Ισχύς Τιµή [ /MWh] Αέρια εκλυόµενα από χώρους υγειονοµικής ταφής και από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισµού και βιοαέρια από βιοµάζα (συµπεριλαµβανοµένου και του βιοαποδοµήσιµου κλάσµατος αποβλήτων) Βιοαέριο που προέρχεται από βιοµάζα (κτηνοτροφικά και αγροτοβιοµηχανικά οργανικά υπολείµµατα και απόβλητα) 2MW 120 > 2MW 99.45 3MW 220 > 3MW 200 14

Η εγγυηµένη τιµή αποτελεί κινητήριο µοχλό για να προσελκύσει µεγαλύτερο ενδιαφέρον για την εκµετάλλευση του βιοαερίου, καθώς η τιµή πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε σηµαντικά. Επίσης, η παραγόµενη ενέργεια από βιοαέριο, εφόσον οι επενδύσεις υλοποιούνται χωρίς τη χρήση δηµόσιας επιχορήγησης, τιµολογείται µε βάση τις τιµές του νόµου 3851/2010, προσαυξηµένες κατά ποσοστό 15%. Σήµερα, το βασικό εργαλείο δηµόσιας χρηµατοδότησης έργων ΑΠΕ είναι ο Αναπτυξιακός Νόµος 3908/2001 (ΦΕΚ 8/Α/2011). Ο αναπτυξιακός νόµος καλύπτει όλες τις ιδιωτικές επενδύσεις που υλοποιούνται στην Ελλάδα (αφορά όλους τους τοµείς της οικονοµικής δραστηριότητας µε κάποιες εξαιρέσεις). Προτάσεις για χρηµατοδότηση µπορούν να υποβληθούν στον Αναπτυξιακό Νόµο δύο φορές το χρόνο (Απρίλιο και Οκτώβριο και οποτεδήποτε για τα µεγάλα Επενδυτικά Σχέδια). Ιδιωτική χρηµατοδότηση: Οι συνηθέστεροι τρόποι ιδιωτικής χρηµατοδότησης έργων βιοαερίου στην Ελλάδα είναι ο παραδοσιακός δανεισµός, η αυτοχρηµατοδότηση και η χρηµατοδότηση από τρίτους. Μία σειρά τραπεζών δίνουν δάνεια για έργα βιοαερίου και κάποιες από αυτές έχουν συγκεκριµένα προγράµµατα χρηµατοδότησης έργων, όπως η εγκατάσταση φωτοβολταικών ή οι επεµβάσεις εξοικονόµησης ενέργειας σε κτίρια. Οι βασικές απαιτήσεις χορήγησης δανείων είναι µία αίτηση και νοµιµοποιητικά και φορολογικά στοιχεία (ανάλογα το είδος της επένδυσης και την Τράπεζα). Μία άλλη επιλογή είναι η αυτοχρηµατοδότηση (Project Finance), η οποία χρησιµοποιείται συνήθως για έργα προϋπολογισµού µερικών εκατοµµυρίων Ευρώ. Η χρηµατοδότηση του έργου έχει ως κύρια ή/και αποκλειστική πηγή αποπληρωµής των δανειακών υποχρεώσεων τα προσδοκώµενα έσοδα και εξασφαλίζεται µε τα στοιχεία του ενεργητικού του έργου (χρηµατοδότηση χωρίς ή µε περιορισµένη αναγωγή στους φορείς της επένδυσης /limited or non recourse financing). Στην Ελλάδα, ο τύπος χρηµατοδότησης Project Finance αφορά κυρίως σε τράπεζες που αναζητούν συχνά ώριµες και δοκιµασµένες τεχνολογίες (χαµηλού ρίσκου) ή επενδύσεις που θα δώσουν οικονοµίες κλίµακας. Στην περίπτωση της χρηµατοδότησης από τρίτους, ο δικαιούχος αποφεύγει επενδυτικές δαπάνες χρησιµοποιώντας µέρος της οικονοµικής αξίας της εξοικονόµησης ενέργειας που προκύπτει από επενδύσεις τρίτου για την αποπληρωµή του επενδυτικού κόστους και του κόστους των επιτοκίων. Σε αυτόν τον τρόπο χρηµατοδότησης µία Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) παίζει πρωταρχικό ρόλο και αναλαµβάνει τις ευθύνες και/ή την χρηµατοδότηση. Η ΕΕΥ αναλαµβάνει την ανάπτυξη, κατασκευή, χρηµατοδότηση και λειτουργία του έργου. Η βασική αρχή στην περίπτωση αυτή είναι το γεγονός ότι ο δικαιούχος (πελάτης ή τελικός χρήστης) δεν χρειάζεται να προβεί σε χρηµατοροές. Τα τρία εµπλεκόµενα µέρη είναι α) η ΕΕΥ, β) ο άµεσα ενδιαφερόµενος και γ) η τράπεζα. Αν και το σχήµα αυτό είναι σχετικά νέο στην Ελλάδα έχουν αναφερθεί µερικά παραδείγµατα, σε εξέλιξη, στον τοµέα του βιοαερίου. Τα κύρια εµπόδια των διαδικασιών χρηµατοδότησης στην Ελλάδα, µε βάση τα αποτελέσµατα του έργου BiogasIN συνοψίζονται στα ακόλουθα: Εµπόδια στη χρηµατοδότηση Ο τοµέας του βιοαερίου είναι σχετικά νέος στην Ελλάδα Είναι δύσκολη η λήψη δανείου από τις τράπεζες και οι διαπραγµατεύσεις κρατούν αρκετό καιρό Τα επιτόκια και τα απαιτούµενα ίδια κεφάλαια είναι υψηλά 15

Αν και οι τράπεζες διαθέτουν «πράσινα προϊόντα», οι υπάλληλοι των τραπεζών δεν έχουν καµία ή έχουν µικρή εµπειρία χρηµατοδότησης έργων βιοαερίου εν υπάρχει σταθερό θεσµικό και φορολογικό πλαίσιο Γενικά, οι τράπεζες και οι επενδυτές δεν έχουν αρκετές γνώσεις και εµπειρία σε έργα βιοαερίου. 4.2 Στόχοι και δυναµικό 4.2.1. Στόχοι βιοαερίου σύµφωνα µε το NREAP 2020 Ο εθνικός ενεργειακός στόχος της Ελλάδας για το 2020 είναι συµµετοχή της ενέργειας που παράγεται από Α.Π.Ε. στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας σε ποσοστό 20%. Οι στόχοι για την ηλεκτροπαραγωγή είναι 40%, για τη θέρµανση και ψύξη ποσοστό τουλάχιστον 20% και για τις µεταφορές ποσοστό τουλάχιστον 10%. Οι στόχοι του Εθνικού Σχεδίου για τις ΑΠΕ (NREAP) είναι η παραγωγή 2.557 GWh από βιοαέριο το 2020. Ο νόµος 3851/10 θέτει τους εθνικούς στόχους για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) µέχρι το έτος 2020, µε βάση την Οδηγία 2009/28/ΕΚ (ΕΕL, 140/2009), ως εξής: Συµµετοχή της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας σε ποσοστό 20%. Συµµετοχή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό τουλάχιστον 40%. Σύµφωνα µε Απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής (Α.Υ/Φ1/οικ.19598, Οκτώβριος 2010), η επιδιωκόµενη εγκατεστηµένη ισχύς της βιοµάζας για το 2020 ανέρχεται στα 350MW. Συµµετοχή της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας για θέρµανση και ψύξη σε ποσοστό τουλάχιστον 20%. Συµµετοχή της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας στις µεταφορές σε ποσοστό τουλάχιστον 10%. Σύµφωνα µε το Εθνικό Σχέδιο ράσης για τις ΑΠΕ ο στόχος του 20% των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας το 2020 θα επιτευχθεί µέσω του συνδυασµού µέτρων για την ενεργειακή απόδοση, καθώς και µε την αυξηµένη διείσδυση των τεχνολογιών ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, παροχή θέρµανσης και των µεταφορών. Η συνεισφορά (εγκατεστηµένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναµένεται από το βιοαέριο στην Ελλάδα για την επίτευξη των δεσµευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί στα 210MW (895GWh ή 77ktoe 6 ). Το Σχήµα 5 δείχνει µία εκτίµηση της συνολικής συνεισφοράς (εγκατεστηµένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναµένεται από το βιοαέριο στην Ελλάδα για την επίτευξη των δεσµευτικών στόχων του έτους 2020 και η ενδεικτική πορεία για τα µερίδια της ενέργειας από ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή την περίοδο 2010-2020 7. 6 European Environmental Agency, ECN (2011), Renewable Energy Projections as published in the NREAP of the European Member States. 7 Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, National Renewable Action Plan in the scope of Directive 2009/28/EC. 16

Σχήµα 5: Στόχοι για το βιοαέριο το 2020 500 450 895 1000 900 Mw 400 350 300 250 200 150 100 50 0 707 800 700 576 579 511 600 431 500 364 210 400 180 160 140 181 182 183 184 120 300 100 200 94 80 40 40 50 60 24 100 0 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 years MWel GWh 4.2.2. υναµικό βιοαερίου σε σχέση µε τους στόχους Υπάρχουν αρκετές µελέτες δυναµικού βιοαερίου και αποτελέσµατα στην Ευρώπη βασιζόµενα σε διαφορετικές µεθοδολογίες και παραδοχές. Η AEBIOM έχει υπολογίσει το δυναµικό παραγωγής βιοαερίου στον Οδικό της Χάρτη για το βιοαέριο στην Ευρώπη από ενεργειακές καλλιέργειες και ζωικά απόβλητα για το 2020, εάν το 5% της καλλιεργήσιµης γης χρησιµοποιηθεί για ενεργειακές καλλιέργειες και το 35% των συνολικών ζωικών αποβλήτων µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή βιοαερίου. Σύµφωνα µε αυτή την εκτίµηση το συνολικό δυναµικό βιοαερίου στην ΕΕ των 27 θα µπορούσε να φθάσει στο 29,43 Mtoe και στην Ελλάδα περίπου τα 0,59 Mtoe 2. Στο πλαίσιο του έργου BiG>East (IEE/07/214) εκτιµήθηκε ότι το θεωρητικό δυναµικό βιοαερίου στην Ελλάδα θα µπορούσε να δώσει περίπου 15.669 GWh/έτος 8. Ο Πίνακας 5 δείχνει το δυναµικό βιοαερίου σε σχέση µε τους στόχους της Ελλάδας το 2020. Συγκρινόµενοι µε τις εκτιµήσεις της AEBIOM, οι στόχοι της Ελλάδας για το βιοαέριο το 2020 ανέρχονται στο 37% του εκτιµώµενου δυναµικού! Πίνακας 5: υναµικό βιοαερίου (AEBIOM 2 ) έναντι στόχων το 2020 (NREAPs) Εκτίµηση της AEBIOM για το δυναµικό βιοαερίου το 2020 NREAP Στόχος για το βιοαέριο το 2020 Mtoe GWh Mtoe % NREAP 0.59 2 557 0.22 37 8 MANGUS (2009), Estimation of the potential feedstock availability from biogas production in Eastern Europe. Deliverable for Task 2.3, BiG>East project (IEE/07/214). 17

4.3 Συστάσεις για την επίτευξη των στόχων του 2020 Σύµφωνα µε µελέτες και έρευνες στο πλαίσιο του έργου BiogasIN, τα βασικά εµπόδια της διαδικασίας αδειοδότησης και χρηµατοδότησης για την υλοποίηση έργων βιοαερίου προσδιορίστηκαν για την Ελλάδα. Προκειµένου να βελτιωθούν οι συνθήκες για την υλοποίηση έργων βιοαερίου και να ενισχυθεί η επίτευξη των στόχων του 2020, συγκεκριµένες συστάσεις διατυπώνονται στα επόµενα κεφάλαια. 4.3.1. ιαδικασίες αδειοδότησης Οι διαδικασίες αδειοδότησης στην Ελλάδα εξακολουθούν να είναι πολύπλοκες και να διαρκούν χρονικά, καθυστερώντας τα έργα και αποθαρρύνοντας τους επενδυτές. Για να επιτευχθεί µια σαφής και απλή διαδικασία, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη της αγοράς βιοαερίου, συνιστώνται οι ακόλουθες ενέργειες: Ενίσχυση ικανοτήτων για την ιοίκηση: γενικές πληροφορίες για το βιοαέριο, οφέλη και δυναµικό και παραδείγµατα από έργα που λειτουργούν. Απλοποίηση της αδειοδοτικής διαδικασίας: συγκέντρωση της διαδικασίας σε µία Υπηρεσία Μίας Στάσης ( one stop shop ), όπου όλες οι πληροφορίες και τα απαραίτητα έγγραφα θα είναι διαθέσιµα σε ένα σηµείο. Σαφής κατανοµή αρµοδιοτήτων µεταξύ των Υπηρεσιών. Παροχή Κατευθυντήριων Οδηγιών «Αδειοδοτική διαδικασία έργων βιοαερίου», όπου θα περιλαµβάνονται όλες οι απαραίτητες άδειες, προϋποθέσεις και τα απαραίτητα δικαιολογητικά απόκτησής τους, κόστη, αριθµός ηµερών / εβδοµάδων για να αποκτηθούν οι άδειες και η αρµόδια Υπηρεσία. 4.3.2. ιαδικασίες χρηµατοδότησης Η πρόσβαση των έργων βιοαερίου σε χρηµατοδότηση εξακολουθεί να είναι δύσκολη στην Ελλάδα, θέτοντας ένα σηµαντικό εµπόδιο για την ανάπτυξη των έργων βιοαερίου. Για να βελτιωθεί η πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια, συνιστώνται οι παρακάτω ενέργειες: Κράτος: Παροχή Κατευθυντήριων Οδηγιών «Χρηµατοδότηση έργων βιοαερίου», όπου θα περιλαµβάνονται Εθνικοί και ιεθνείς µηχανισµοί στήριξης, οι τράπεζες και τα προϊόντα τους για χρηµατοδότηση έργων βιοαερίου. Τράπεζες: Ενίσχυση ικανοτήτων (capacity building) για το διοικητικό συµβούλιο των τραπεζών: παρούσα κατάσταση της αγοράς βιοαερίου στην Ευρώπη, γενικές πληροφορίες για το βιοαέριο, οφέλη και δυναµικό, παραδείγµατα επιτυχούς χρηµατοδότησης έργων βιοαερίου. Ενίσχυση ικανοτήτων για τα στελέχη των Τραπεζών: οι Τράπεζες θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον έναν ειδικό για τα έργα ΑΠΕ ο οποίος θα πρέπει να είναι επίσης καλά ενηµερωµένος σχετικά µε τα θέµατα του βιοαερίου. Ένα πρόγραµµα κατάρτισης για αυτούς τους ειδικούς θα πρέπει να επικεντρωθεί στην παρούσα κατάσταση της αγοράς βιοαερίου στην Ευρώπη, γενικές πληροφορίες σχετικά µε το βιοαέριο, τα κριτήρια αξιολόγησης αιτήσεων δανειοδότησης έργων βιοαερίου και παραµέτρων κινδύνου. Η εκπαίδευση αυτή µπορεί να είναι συνεχής (µία φορά το χρόνο), προκειµένου να ακολουθήσει η τεχνολογική και νοµοθετική εξέλιξη. ηµιουργία ενός τµήµατος για τις ΑΠΕ / βιοαέριο και ανάπτυξη των νέων χρηµατοδοτικών προϊόντων (αναθεώρηση των πραγµατικά απαιτούµενων ιδίων κεφαλαίων και των επιτοκίων). 18

Ενηµέρωση για δυνατότητες και προϋποθέσεις χρηµατοδότησης έργων βιοαερίου (ενηµερωτικά, δελτία, οδηγίες, ). Επενδυτές: Ενίσχυση ικανοτήτων για επενδυτές: γενικές πληροφορίες για το βιοαέριο, διαθέσιµες τεχνολογίες, σχεδιασµός µονάδας, οικονοµική αξιολόγηση και διαδικασίες αδειοδότηση ςκαι χρηµατοδότησης (πχ. πώς να υποβάλλουν αίτηση για τραπεζικό δάνειο). 4.3.3. Λοιπές συστάσεις Προώθηση των ωφελειών που προκύπτουν από την παραγωγή βιοαερίου για την κοινωνία, προκειµένου να δηµιουργηθεί ένα φιλικό περιβάλλον για τα έργα βιοαερίου και την επίτευξη αποδοχής από το κοινό. 19

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΙΕΘΝΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΕ Τα ιεθνή συστήµατα υποστήριξης είναι ένα σηµαντικό µέσο για τη χρηµατοδότηση έργων. Τα διαθέσιµα συστήµατα υποστήριξης είναι παρόµοια για τις περισσότερες χώρες του BiogasIN, µε εξαίρεση την Κροατία, η οποία δεν είναι ακόµη µέλος της ΕΕ και ως εκ τούτου δεν είναι επιλέξιµη για όλα τα ευρωπαϊκά προγράµµατα. Τα βασικά εργαλεία για τη στήριξη του τοµέα του βιοαερίου αναφέρονται παρακάτω: Το Ταµείο Συνοχής είναι ένα ευρωπαϊκό διαρθρωτικό µέσο προώθησης των έργων που αφορούν στο περιβάλλον και τα διευρωπαϊκά δίκτυα µεταφορών. Εφαρµόζεται σε κράτη µέλη της ΕΕ µε Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδηµα (ΑΕΕ) κατώτερο του 90% του κοινοτικού µέσου όρου και χρηµατοδοτεί µέχρι και το 85% των επιλέξιµων δαπανών των έργων. Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης - ΕΓΤΑΑ χρηµατοδοτεί προγράµµατα αγροτικής ανάπτυξης στα κράτη µέλη, σύµφωνα µε τα σχέδια αγροτικής ανάπτυξης που υποβάλλονται από κάθε χώρα. Περίοδος: 2007-2013. Το LIFE+ είναι ένα χρηµατοδοτικό µέσο προώθησης περιβαλλοντικών έργων. Στόχος είναι να συµβάλει στην εφαρµογή, ενηµέρωση και ανάπτυξη της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοµοθεσίας συγχρηµατοδοτώντας πιλοτικά ή επιδεικτικά έργα. Καλύπτει έως το 50% του συνόλου των επιλέξιµων δαπανών του έργου και είναι ανοικτό σε δηµόσιους ή ιδιωτικούς οργανισµούς, φορείς ή οργανισµούς που εδρεύουν στην ΕΕ. Το 7 ο Πρόγραµµα Πλαίσιο είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραµµα συνεργασίας µε στόχο την τόνωση και τη βελτίωση των δεσµών µεταξύ βιοµηχανίας και έρευνας εντός ενός διακρατικού πλαισίου. Υποστηρίζει επιστηµονικές έρευνες, τη διάδοση των πληροφοριών και ανταλλαγή δραστηριοτήτων. Περίοδος: 2007-2013. Το Πρόγραµµα Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτοµία (ΠΠΑΚ) ενθαρρύνει τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορίας, τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες και τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (Περίοδος: 2007-2013). Ειδικά υποπρογράµµατα του ΠΠΑΚ που συµβάλλουν στον τοµέα του βιοαερίου είναι τα εξής: Πρόγραµµα «Επιχειρηµατικότητα και Καινοτοµία»: παρέχει χρηµατοδότηση για την ανάπτυξη καινοτόµων περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών. Απευθύνεται σε Μικρές και Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ), εταιρείες µε υψηλές δυνατότητες ανάπτυξης και παραδοσιακές µικρο-επιχειρήσεις και µικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Πρόγραµµα «Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη» (ΙΕΕ): υποστηρίζει τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, την υιοθέτηση των νέων και ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, τη µεγαλύτερη διείσδυση στην αγορά για αυτές τις πηγές ενέργειας, τη διαφοροποίηση ενέργειας και καυσίµων, την αύξηση του µεριδίου των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και τη µείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Το ELENA (European Local Energy Assistance) είναι ένα χρηµατοδοτικό µέσο παροχής τεχνικής βοήθειας, χρησιµοποιώντας πόρους του ΙΕΕ. Παρέχει τεχνική βοήθεια σε ηµόσιους Φορείς (για επενδύσεις ελάχιστου ποσού 6 εκ. ). Το ELENA καλύπτει ένα τµήµα του κόστους της τεχνικής βοήθειας που είναι αναγκαία για την προετοιµασία, την υλοποίηση και τη χρηµατοδότηση του επενδυτικού προγράµµατος, όπως µελετών σκοπιµότητας και αγοράς, 20

διάρθρωση των προγραµµάτων, επιχειρηµατικών σχεδίων, ενεργειακών επιθεωρήσεων, προετοιµασία διαγωνισµών. Η Western Balkans Sustainable Energy Direct Financing Facility (WeBSEDFF) είναι µία διευκόλυνση επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ). Παρέχει δάνεια για έργα ΑΠΕ και βιοµηχανικά έργα ενεργειακής απόδοσης σε Μικρές και Μεσαίες επιχειρήσεις στα υτικά Βαλκάνια. Ένας έµµεσος τρόπος για την υποστήριξη έργων βιοαερίου είναι η παροχή κεφαλαίων στις τράπεζες στις χώρες στόχο για περαιτέρω δανειοδότηση έργων βιοαερίου. Αρκετά τέτοια συστήµατα υποστήριξης υπάρχουν: Western Balkans Private Sector Support Facility: Ένα σύστηµα δανειοδότησης της ΕΤΑΑ για τη βελτίωση της µακροπρόθεσµης χρηµατοδότησης επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης και έργων ΑΠΕ στον ιδιωτικό τοµέα. Το πρόγραµµα υποστηρίζει από τη µία πλευρά επενδύσεις από ΜΜΕ για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιµότητας στο πλαίσιο της προετοιµασίας για την ένταξη στην ΕΕ και από την άλλη επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης και ΑΠΕ. Τα προγράµµατα Turn Around Management (TAM) και Business Advisory Services (BAS): Τα δύο αυτά προγράµµατα της ΕΤΑΑ έχουν στόχο να βοηθήσουν ιδιωτικές επιχειρήσεις να προσαρµοστούν στις απαιτήσεις της οικονοµίας της αγοράς. Το TAM έχει µια ευρεία προσέγγιση εστιάζοντας σε σηµαντικές διοικητικές και διαρθρωτικές αλλαγές εντός των εταιρειών. Το BAS υποστηρίζει σχέδια µε αυστηρά καθορισµένους στόχους και γρήγορη απόσβεση. Έργα TAM έχουν υλοποιηθεί σε 28 χώρες από την Κεντρική Ευρώπη µέχρι την Κεντρική Ασία και την Ρωσική Άπω Ανατολή. 21