Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κας Σωτηρούλας Χαραλάμπους, στο Συνέδριο της Κυπριακής Προεδρίας με θέμα «Εξαλείφοντας το Χάσμα Αμοιβών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών: Καλές Πρακτικές γύρω από Τέσσερεις Πτυχές του Θέματος», 29 Οκτωβρίου 2012 Ώρα 9:00 π.μ., Ξενοδοχείο Grand Resort, Λεμεσός Είναι με ιδιαίτερη χαρά και τιμή που καλωσορίζω όλους εσάς τους εκλεκτούς εισηγητές και φιλοξενούμενους μας στην Κύπρο, όπως επίσης και τους επικεφαλείς ή εκπροσώπους των κυπριακών εργοδοτικών, συνδικαλιστικών και άλλων οργανώσεων στο τριμερές αυτό συνέδριο με τίτλο «Εξαλείφοντας το Χάσμα Αμοιβών Μεταξύ Ανδρών και Γυναικών: Καλές Πρακτικές γύρω από Τέσσερεις Πτυχές του Θέματος». Το συνέδριο πραγματοποιείται από την Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο των στόχων της για την απασχόληση και τα εργασιακά και κοινωνικά θέματα και εντάσσεται στο Έργο «Δράσεις για Μείωση του Χάσματος Αμοιβών Μεταξύ Ανδρών και Γυναικών». Πρόκειται για ένα μακρόπνοο και φιλόδοξο έργο που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία και υλοποιείται από το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Κύπρου. Στόχος του έργου είναι η επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης του χάσματος αμοιβών και η διοργάνωση του συνεδρίου αυτού από το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, περιλαμβάνεται μεταξύ των δράσεων του έργου. Η Κύπρος έχει αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για την Ευρώπη. Η οικονομική κρίση έχει επιφέρει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών. Ένα από τα μεγαλύτερα διακυβεύματα της περιόδου που διανύουμε, είναι η πορεία που θα ακολουθήσουν τα ζητήματα της ισότητας και ειδικότερα της ισότητας των φύλων. Και αυτό, με δεδομένο ότι η κρίση έχει επηρεάσει δυσμενέστερα τις γυναίκες, 1
μεγάλο ποσοστό των οποίων εργάζεται με καθεστώς μερικής απασχόλησης, με περιορισμένης διάρκειας συμβόλαια και σε επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης. Μπροστά σε αυτές τις αντικειμενικές δυσκολίες, είναι απαραίτητο να τοποθετήσουμε στο επίκεντρο των πολιτικών μας μια από τις βασικές αρχές της Συνθήκης της Ε.Ε., που είναι η αρχή της πλήρους και ουσιαστικής ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η επένδυση στην ισότητα, είναι απαραίτητη τόσο για την επίτευξη δικαιοσύνης και απόδοσης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, όσο και ως διαδικασία για να καταστήσουμε την απασχόληση των γυναικών ελκυστική για σκοπούς αύξησης της απασχόλησης, ανάπτυξης της οικονομίας και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας. Σε επίπεδο νομοθετικής κάλυψης, η Ισότητα Ανδρών και Γυναικών αποτελεί θεμελιώδη αρχή και κοινή αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενσωματωμένη στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη Εγκαθίδρυσης. Η Κύπρος παραμένει δεσμευμένη στην Αρχή της Ισότητας και είναι έτοιμη να συμβάλει στην προώθηση της εφαρμογής της Διακήρυξης για τα Δικαιώματα των Γυναικών (2010), της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Ισότητα (2010-2015) και του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Ισότητα Ανδρών και Γυναικών (2011-2020). Παράλληλα, παραμένει δεσμευμένη στην υιοθέτηση των στόχων της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», όπου η ισότητα ανδρών και γυναικών και η ισομισθία αποτελούν κυρίαρχους στόχους. Το νομοθετικό πλαίσιο στο τομέα ισότητας, έχει συμβάλει σε ένα βαθμό στην επίτευξη του στόχου της ισότητας. Η νομοθετική όμως κατοχύρωση της ισότητας, από μόνη της, δε φαίνεται να είναι αρκετή αν δεν συνδυαστεί με πολιτικές που να ενσωματώνουν την ισότητα. Η νομοθεσία χρειάζεται να γίνει πράξη. Παρά τις προσπάθειες που για χρόνια καταβάλλονται, το χάσμα αμοιβών σε ευρωπαϊκό επίπεδο παραμένει υψηλό και υπολογίζεται κατά μέσο όρο στο 16,1%. Η Κύπρος, έχει πρόσθετο λόγο να ανησυχεί μιας και συγκαταλέγεται στα Κράτη Μέλη με χάσμα αμοιβών του επιπέδου του 20%, γεγονός που καθιστά πιο επιτακτική την ανάγκη για πιο έντονες δράσεις. 2
Η αφετηρία της σημερινής μακρόχρονης και πολυεπίπεδης διαδικασίας για καταπολέμηση του χάσματος αμοιβών στην Κύπρο, ξεκίνησε το 2006 όταν διαπιστώθηκε ότι η Κύπρος, τη χρονιά εκείνη, κατείχε το πλέον αρνητικό ρεκόρ ανάμεσα στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. σε σχέση με το ύψος του χάσματος αμοιβών. Πρώτο βήμα, ήταν μία εις βάθος μελέτη του προβλήματος, για να εντοπιστούν οι αντικειμενικές του διαστάσεις, οι συνθήκες και οι τομείς που το διακρίνουν, καθώς επίσης οι βαθύτερες αιτίες που δημιουργούν και συντηρούν το χάσμα. Η μελέτη κατέδειξε ότι οι αιτίες του χάσματος αμοιβών στην Κύπρο είναι βαθιές. Κατέστη, επίσης, σαφές ότι η καταπολέμηση του χάσματος αμοιβών απαιτεί πολύ περισσότερα από τη νομοθετική παρέμβαση. Ως κύρια αίτια που συντηρούν τη δημιουργία και διατήρηση του χάσματος, καταδεικνύονται η κουλτούρα, τα στερεότυπα και οι αντιλήψεις όσον αφορά στους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων, τις επιλογές των μαθητών, τον επαγγελματικό διαχωρισμό που καταλήγει στα λεγόμενα «γυναικεία» επαγγέλματα, τη συχνή διακοπή της επαγγελματικής καριέρας λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων και τη μεγαλύτερη εκπροσώπησή τους στην προσωρινή και μερική απασχόληση. Μιλώντας γενικότερα, διαπιστώνουμε ότι η απασχόληση μεγάλου ποσοστού γυναικών σε ανειδίκευτα επαγγέλματα και χαμηλά αμειβόμενους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με το καθεστώς απασχόλησης τους σε μερική ή ορισμένου χρόνου, συνιστούν λόγους συντήρησης της διάκρισης. Από την άλλη, το φαινόμενο του μισθολογικού χάσματος παρατηρείται και σε επαγγελματικές δραστηριότητες υψηλότερης ειδίκευσης, πράγμα που αποδεικνύει ότι οι διαφορές στις αμοιβές μεταξύ των φύλων, δεν εξαλείφονται ούτε όταν οι γυναίκες ανελίσσονται στις υψηλότερες βαθμίδες της ιεραρχίας. Αποτελεί γεγονός ότι, η θέση της γυναίκας έχει αναβαθμιστεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες τόσο στην αγορά εργασίας, όσο και στον ευρύτερο ρόλο της στην οικονομία και στην κοινωνία. Εντούτοις, πιστεύω ότι είμαστε ακόμα μακριά από το στόχο της πλήρους ισότητας και τρανό παράδειγμα παραμένουν τα ποσοστά χάσματος αμοιβών και διαχωρισμού στην αγορά εργασίας που, παρά την πρόοδο, εξακολουθούν να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. 3
Αναγνωρίζοντας τη σημασία που έχει η περαιτέρω διερεύνηση αυτού του θέματος και η συνέχιση των προσπαθειών για εξάλειψη του φαινομένου, η Κυπριακή Προεδρία, μέσω του συνεδρίου αυτού, επιδιώκει να δώσει την ευκαιρία να παρουσιαστούν και να συζητηθούν διάφορες καλές πρακτικές πάνω στο θέμα. Κύριος στόχος είναι να αναδειχθούν πρακτικές και μέτρα που μπορούν να εφαρμοστούν από τις επιχειρήσεις και τους δημόσιους οργανισμούς προκειμένου να προωθηθεί στην πράξη η αρχή της ίσης αμοιβής μεταξύ των δύο φύλων. Το διήμερο συνέδριο επικεντρώνεται στις καλές πρακτικές γύρω από το παρατηρούμενο χάσμα αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών μέσα από τις εμπειρίες κρατών, οργανισμών αλλά και της συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Λόγω και της οικονομικής κρίσης, είναι διαδεδομένη η άποψη ότι η συμμόρφωση με την ίση αμοιβή αποτελεί πρόσθετο κόστος που πρέπει να αποφεύγεται. Όμως, σε μια συνολική αξιολόγηση «κόστους και οφέλους» (cost and benefit analysis), πρέπει να συνυπολογιστεί και το κάθε όφελος και κόστος που συνεπάγεται η μείωση του χάσματος αμοιβής, στοιχεία που προφανώς δεν εμφανίζονται στις λογιστικές και οικονομικές εκθέσεις. Καλές πρακτικές προερχόμενες από τις συνεργασίες των κοινωνικών εταίρων δημιουργούν μια ειλικρινή και αμοιβαία δέσμευση ανάμεσα στον εργοδότη και τον εργοδοτούμενο, μια δέσμευση στερεωμένη στη συνεργασία πέραν από τη νομοθετική υποχρέωση. Είναι για αυτό που η συνεργασία των κοινωνικών εταίρων συμβάλλει στην υιοθέτηση αποτελεσματικών δράσεων και πολιτικών που επιδρούν στον περιορισμό του μισθοδοτικού χάσματος. Το σύστημα εργασιακών σχέσεων της Κύπρου, είναι θεμελιωμένο στον κοινωνικό διάλογο και στην τριμερή συνεργασία παράγοντες που κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικοί στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε. Παραμένουμε, εν μέσω αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, πιστοί στη γραμμή αυτή. Για το συγχρηματοδοτούμενο έργο και το συνέδριο αυτό ειδικότερα, υπήρξε συνεννόηση με τους κοινωνικούς εταίρους, οι 4
οποίοι κλήθηκαν και παρευρίσκονται σήμερα μαζί μας και αναμένουμε ότι θα συμβάλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην επιτυχία του συνεδρίου. Βασική επιδίωξη της Κυπριακής προεδρίας, είναι να εργαστεί προς την κατεύθυνση μιας Καλύτερης Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτού του κεντρικού μηνύματος, η Κυπριακή Προεδρία επιθυμεί να συνεισφέρει στην προώθηση βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, βασισμένης στις αρχές της αλληλεγγύης και με κύριο προσανατολισμό την εξασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος για τις νεότερες γενιές και για όλους τους πολίτες της Ένωσης. Η προεργασία που έγινε για την πραγματοποίηση αυτού του συνεδρίου, η στοχευμένη του θεματολογία και οι εξαίρετοι ομιλητές μαζί με τη σύμπραξη όλων εσάς των συνέδρων, πιστεύουμε ότι εξασφαλίζουν ένα πολλά υποσχόμενο συνέδριο. Επιπλέον, τα πορίσματα και οι καλές πρακτικές του συνεδρίου, θα καταγραφούν και θα εκδοθούν σε σχετικό Οδηγό, ο οποίος θα αποσταλεί σε όλους τους σύνεδρους. Ως Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και ως Προεδρεύουσα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης χώρα, θεωρούμε υποχρέωσή μας να εργαστούμε όλοι μαζί, στοχεύοντας σε μια κοινωνία η οποία θα παρέχει ίσες ευκαιρίες και θα αμείβει τον κάθε εργαζόμενο ισότιμα, όχι με βάση το φύλο του, αλλά με βάση τις ικανότητες και δεξιότητές του. 5