TO AP PON TOY IEY YNTOY TH YNTA Eø - APATHPH EI KAI XO IA - EKK H IA TIKA XPONIKA - IAºOPA

TO AP PON TOY IEY YNTOY TH YNTA Eø - APATHPH EI KAI XO IA - EKK H IA TIKA XPONIKA - IAºOPA

Απρίλιος 2001, Aριθµ. 4 EKK H IA 347 T ρθρον το ιευθυντο τ ς Συντάξεως Α Ν Θ Ο ΛΟΓΙΟΝ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΩΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΠΙΚΟΥ ΠΡΩΤΕΙΟΥ Η πικειµένη λευσις στ ν Αθήνα το Πάπα Ιωάννου - Πα λου Β καθιστ πίκαιρη τ ν π - µνησιν τ ς ληθιν ς ννοίας το παπικο πρωτείο υ, περ τ ς ποίας κα κατ τ παρελθ ν χει γίνει λ γος στ ς στ λες το περιοδικο «Εκκλησία». Ως γνωστ ν, τ πρωτε ον το Πάπα συνδέεται µ τ ποδιδ µενον στ ν Α π. Πέτρον διακονικ ν π ρ ω τ ε ο ν. Ο κορυφα ος α τ ς Α π σ τ ο λ ο ς, ν χαρισµατικ ς κα ποιοτικ ς κατέχει τ ν δίαν Tο κ. EYAΓΓEΛOY. ΘEO ΩPOY Οµοτίµου Καθηγητο το Πανεπιστηµίου Αθην ν, Τακτικο Μέλους τ ς Ε ρωπαϊκ ς Ακαδηµίας τ ν Επιστηµ ν κα τ ν Tεχν ν εραρχικ ν βαθµίδα, τ ν ποίαν κατέχουν λοι ο Α π σ τ ο λ ο ι, ο πο οι πάνω στ ν δίαν πέτραν τ ς πίστεως στ ν Χριστ ν ο κοδ µησαν τ ν Εκκλησ ί α ν, συχν π ποψιν διακονικ ν λειτουργη- µάτων ναφέρεται ς πρ τος νάµεσα στο ς σους Α π ο σ τ λ ο υ ς. Αλλ χι µ νον πίσκοπος Ρ ώ µ η ς, λλ κάθε πίσκοπος µ τ ν χειροτονίαν του γίνεται φορε ς τ ς µολογίας τ ς πίστεως το Πέτρου κα διάδοχος λων τ ν Α π ο σ τ λ ω ν. Ε π ο- µένως δ ν πρέπει ν ταυτίζωµεν τ διακονικ ν πρωτε ον µ τ κκλησιαστικοπολιτικ κυριαρχικ προν µια κα τ ς ξιώσεις περ πρωτείου ξουσίας το πισκ που Ρώµης. Αναµφιβ λως πίσκοπος Ρώµης, µέσα στ ν Ηνωµένην Εκκλησίαν, κατε χε τ ν πρώτην θέσιν στ ν εραρχικ ν διαβάθµισιν τ ν πισκ πων. Μ έ- σα στ πλαίσιον το συστήµατος τ ς µ καταργηθείσης Πενταρχίας Πάπας ε ναι Πατριάρχης τ ς υτικ ς Εκκλησίας, πο ος, φ σον χει τ ν ρθ δοξον πίστιν, ς primus inter pares, κατέχει τ ν πρώτην εραρχικ ν θέσιν χι de jure d i v i n o, λλ de jure humano κ τ ν στορικ ν λ γ ω ν, νεκα τ ν ποίων Εκκλησία τ ς Ρώµης, ς συνδεοµένη µ τ κέντρον τ ς Ρωµαϊκ ς α τοκρατ ο ρ ί α ς, θεωρήθηκε τι ε ναι «π ρ ω τ θ ρ ο ν ο ς», τι ε ς α τ ν νήκει p ri m a se des. Περ τ ς ννοίας το στορικο πρωτείου το πάπα Ρώµης δο να δειγµατοληπτικ ν διαχρονικ ν νθολ γιον σχετικ ν πισηµάνσεων: 1. Ο γιος Ε ρηνα ος τονίζει τι Εκκλησία τ ς Ρώµης δρ θηκε π το ς Αποστ λους Πέτρον κα Πα λον. Η Εκκλησία α τή, πως κα κάθε λλη ποστολικ Εκκλησία, φυλάσσει τ ν ποστολικ ν παράδοσιν. Οπως πισηµαίνει W. Kasper, στ ν διδασκαλίαν το Ε ρηναίου δ ν πάρχουν ο µεταγενέστερες ξιώσεις τ ν παπ ν περ κυριαρχικο πρωτείου. 2. Ο πιφαν ς ρωµαιοκαθολικ ς πατρολ γος B. A l t a n e r τονίζει τι γιος Κυ πρ ια ν ς δ ν ναγνωρίζει στ ν Α π. Πέτρον ξουσίαν δικαιοδοσίας (Jurisdiktionsgewalt) πάνω στο ς λλους Α π ο σ τ λ ο υ ς. Τ ποδιδ µενον στ ν Α π. Π έ τ ρ ο ν πρωτε ον ε ναι πρωτε ον τιµ ς. 3. Ο Ιω ά ν ν η ς Χ ρ υ σ σ το µο ς τ ο ν ί ζ ε ι τι Κ ριος θεµελίωσε τ ν Εκκλησίαν χι π το νθρώπου Πέτρου, λλ π τ ς πίστεως ( M i g n e Ε. Π. 5 2, 8 0 6 ). Ολοι ο Απ στολοι χουν τ ν δίαν ξίαν: «Οταν δ Πα λον ε πω, ο το τον µ νον λέγω, λλ κα Πέτρον, κα Ιάκωβον, κα Ιωάννην, κ α πάντα α τ ν τ ν χορ ν. Καθάπερ γ ρ ν λ ρ α µι διάφοροι µ ν α νευραί, µία δ συµφωνία ο τω κα ν τ χορ τ ν ποστ λων διάφορα µ ν τ π ρ σ ω π α, µία δ διδασκαλία, πειδ κα ε ς τε - χνίτης ν, τ Πνε µα τ Αγιον τ κινο ν τ ς κεί - νων ψυχ ς» (M i g n e Ε. Π. 5 0, 5 8 8 ). Σ λους το ς Αποστ λους Σωτ ρ χάρισε τ ν δ ναµίν του χωρ ς διάκρισιν («διακρίτως») (Α τ., 5 9 2 ). Ο Χρυσ στοµος παναλαµβάνει τι ο Α π στολοι Πέτρος, Πα λος κα Ιωάννης ε ναι σ τιµοι. Εκαστος τ ν Αποστ λων κάθεται π ν ς κ τ ν δώδεκα θρ νων. Ως πρ τοι κα κορυφα οι ε ναι Ι ά κ ω β ο ς, Πέτρος κα Ιωάννης. Ο Πα λος κα

348 EKK H IA Απρίλιος 2001, Aριθµ. 4 Πέτρος ε ναι ο στ λοι τ ς Εκκλησίας, ο κορυφα οι τ ν Α π ο σ τ λ ω ν. Ο Χρυσ στοµος πογραµµίζει πίσης το ς λ γους το Α π. Π α λ ο υ : «Οτε δ λθε Πέτρος ε ς Α ν τ ι χ ε ι α ν, κατ πρ σωπον α τ νέστην, τι κα - τεγνωσµένος ν» (Γα λ. β, 1 1 ). Ο Α π. Π α λ ο ς, ς λέγει Χρυσ στοµος, ψέγει τ ν Α π. Πέτρον νώπιον τ ν πιστ ν κα π πλέον πενθυµίζει τ γεγον ς α τ στ ν πρ ς Γαλάτας πιστολήν, γι ν τ γνωρίζουν χι µ νον ο τ τε παρ ντες, λλ δι τ ς πιστολ ς κα λοι ο κατοικο ντες τ ν Ο κου- µένην (M i g n e Ε. Π. 5 1, 373 ξ. κα 61, 1 4 1 ). Εν σχέσει πρ ς τ παπικ ν πρωτε ον, κα δη µνηµονευθε ς ρωµαιοκαθολικ ς πατρολ γος Β. A l t a n e r πογραµµίζει τι πουθεν στ ργα το Χρυσοστ µου δ ν ναγνωρίζεται χνος κυριαρχικο πρωτείου το πισκ που Ρώµης φ λης τ ς Ε κ κ λ η σ ί α ς. 4. Ο γιος Ιε ρώνυ µο ς πισηµαίνει τι Πάπας ε ναι primus inter pares. «Ο πίσκοπος, π ο υ κα ν βρίσκεται, ε τε στ ν Ρώµην, ε τε στ ν Κων - σ τ α ν τ ι ν ο π ο λ ι ν, ε τε στ Ρήγιον, ε τε στ ν Α λ ε ξ ά ν - δ ρ ε ι α ν, χει τ ν δίαν ξίαν κα τ ν δίαν ερωσ - ν η ν. Ολοι ε ναι διάδοχοι τ ν Α π ο σ τ λ ω ν» (E p i s t. 1 4 6, 1). 5. Ο 36ος καν ν τ ς ν Τρο λλω Πενθέκτης Ο κουµενικ ς Συν δου ρίζει «στε τ ν Κωνσταν - τινουπ λεως θρ νον τ ν σων πολα ειν πρεσβεί - ων το τ ς πρεσβυτέρας Ρώµης θρ νου, κα ν το ς κ κ λ η σ ι α σ τ ι κ ο ς, ς κε νον, µεγαλ νεσθαι πρά - γ µ α σ ι, δε τερον µετ κε νον πάρχοντα, µεθ ν τ ς Αλεξανδρέων µεγαλοπ λεως ριθµείσθω θρ - ν ο ς, ε τα Α ν τ ι ο χ ε ί α ς, κα µετ το τον τ ς Ιερο - σολυµιτ ν π λεως». 6. Ο γιος Φ ώτ ιο ς Μέγ ας ν α γ ν ω ρ ί ζ ε ι τ σον τ ν Απ. Πέτρον ς κορυφα ον νάµεσα στο ς Α π ο σ τ λ ο υ ς, «φ τ τ ς Εκκλησίας κε ται θ ε µ έ λ ι α» (Μ i g n e Ε. Π. 1 0 2, 6 0 9 ), σον κα τ πρωτε ον τιµ ς το πισκ που Ρώµης. 7. Ο γιος Θ ε δ ωρος Στ ου δίτη ς τ ο ν ί- ζει τι «πρεσβυτέρα Ρώµη» ε ναι «κορυφαιοτά - τη τ ν Εκκλησι ν το Θεο, ς Πέτρος πρωτ - θ ρ ο ν ο ς» (M i g n e Ε. Π. 9 9, 1 3 3 2 ). 8. Ο γιος Γρ η γ ρ ι ο ς Π α λ α µ ς π ι σ η- µαίνει τι ο Απ στολοι Πέτρος κα Πα λος ε ναι σ τ ι µ ο ι : «Ο ρ τ ε, λ έ γ ε ι, Πέτρου κα Πα λου τ πε - ριφαν ς κα µ τιµον σον, κα ς π µφοτέρων το Χριστο Εκκλησία βαστάζεται;» (Migne Ε. Π. 1 5 1, 3 6 1 ). 9. Ο Ρ σ ος θ εολ γος N. v. A r s e n i ew, πο ος ποκρο ει µφαντικ ς τ παπικ δ γµατα τ ς Α Συν δου το Βατικανο, καταθέτει τ ν ξ ς µολογίαν γι τ παπικ ν πρωτε ον µ παλαιοχριστιανικ ν ννοιαν: «Η Ρώµη ε ναι κατ τ ν τά - ξιν πρώτη καθέδρα, πίσης κα γι τ ν Α ν α τ ο - λικ ν Ορθοδοξίαν, καθέδρα, ποία ε ναι π ρ ο - καθηµένη τ ς γάπης, ποία χει γιασθ µ τ α µα τ ν δ ο Αποστ λων (Πέτρου κα Πα λου) κα ναριθµήτων µαρτ ρων, το ς ποίους Πά - πας γιος Λέων ν µασε τ στέµµα της, πο κο - σµε ται π πολ τιµους λίθους». 10. Ο µακαριστ ς Ο κ ου µ ε ν ι κ ς Π α - τ ρ ι ά ρχ η ς η µ ήτ ρι ο ς τ ν 14ην εκεµβρίου 1973 σ Γράµµα πρ ς τ ν Πάπαν Πα λον ΣΤ τ νισ ε, τι Σ νοδος το Ο κουµενικο Πατριαρχείου, συµφώνως πρ ς τ ν ντίληψιν τ ς ρχαίας Εκκλησίας ναγνωρίζει τ ν πίσκοπον Ρώµης ς Προκαθήµενον στ ν γάπην κα στ ν τιµήν. 11. Ενωρίτερον είµνηστος Ο κουµενικ ς Πατριάρχης ηµήτριος, τ ν Νοέµβριον το δίου τους 1973 κατ τ ν ντιφώνησιν ε ς προσφώνησιν το καρδιναλίου Willebrands µέσα στ ν Πατριαρχικ ν Να ν, µ κρυσταλλίνην δια γειαν, κτ ς τ ν λ λ ω ν, τ νισε περ το παπικο πρωτείου τ ξ ς: «Υποδεχ µεθα τ ν Υµετέραν Σεβασµι τητα ς κπρ σωπον το πρώτου κατ τ ν σιν πισκ - που κα Πατριάρχου το Αγιωτάτου κα προσφιλε - στάτου µ ν πρεσβυτέρου δελφο Πάπα Πα λου το ΣΤ. Ινα δ µεν σαφε ς, ε λικρινε ς κα ντιµοι πρ ς µ ς α το ς κα πρ ς λλήλους, λλ κα πρ ς τ ν κ σµον παντα, φείλοµεν να παναλά - βωµεν κα τονίσωµεν τι ο δε ς ν τ Χριστιανο - σ ν η πίσκοπος κέκτηται προν µιον, θε ον ν θ ρ ώ π ι ν ο ν, παγκοσµι τητος π τ ς µι ς, γ ί α ς, καθολικ ς κα ποστολικ ς το Χριστο Εκκλη - σ ί α ς, λλ τι πάντες µε ς, ε τε ν Ρώµ η, ε τε ν τ Π λει τα τ η, ε τε ν ο αδήτινι π λει, π ο ασδή - ποτε κκλησιαστικ ς εραρχικ ς πολιτικ ς τοπο - θ ε τ ή σ ε ω ς, σµ ν πλ ς κα µ νον συνεπίσκοποι π τ ν µ νον κρον ρχιερέα, τ ν κεφαλ ν τ ς Εκκλησίας, τ ν Κ ριον µ ν Ιησο ν Χριστ ν, πάντοτε ν τ νέκαθεν κκλησιαστικ ς παραδε - δεγµέν η εραρχικ τάξει Επιθυµο µεν, ς Ο κου - µενικ ς Πατριάρχης, να τονίσωµεν, τι πασαι α

Απρίλιος 2001, Aριθµ. 4 EKK H IA 349 φεξ ς παγκαθολικα κα πανορθ δοξοι συναντή - σ ε ι ς, διάλογοι κα διαβουλε σεις, σονται π τ ν κολο θων θεµελιωδ ν βάσεων: Π ρ τ ο ν, πάτη α θεντία τ ς µι ς, γ ί α ς, κ α - θολικ ς κα ποστολικ ς κε ται π τ ς Ο κουµε - νικ ς Συν δου τ ς καθ λου Εκκλησίας. ε τ ε ρ ο ν, ο δε ς ξ µ ν τ ν πισκ πων ν τ καθολικ τα τ η Εκκλησί α κέκτηται ξουσίαν δι - καίωµα κανονικ ς παγορευ µενον δίκαιον φ ο ασδήποτε κκλησιαστικ ς δικαιοδοσίας, νευ τ ς τ ο τέρου ο κείας κανονικ ς βουλήσεως κα συγ - κ α τ α θ έ σ ε ω ς». Ε ναι τ σον ε γλωττα τ π το ειµνήστου Ο κουµενικο Πατριάρχου ηµητρίου λεχθέντα περ τ ς ληθιν ς ννοίας το Παπικο Πρωτείου, στε π ν σχ λιον περιττε ει. Ε ναι πιθαν τατον τι ο λ γοι το µακαριστο α το Προκαθηµένου τ ς Εκκλησίας τ ς Κωνσταντινουπ λεως συνετέλεσαν στ ν κάµη τ ς ξ ς χαρακτηριστικ ς δηλώσεις είµνηστος Πάπας Πα λος ΣΤ : «Π α ρ α κ α λ θερµ ς τ γιον Πνε µα ν φωτίση λους µ ς, ποιµένες κα θεολ γους τ ς Εκκλησίας µας, γι ν ναζητήσωµε π κοινο µορφές, στ ς πο ες α τ τ ποιµαντικ ν λειτο ργηµα το Πέτρου θ πο - δειχθ διακονία τ ς γάπης, ποία θ ναγνωρί - ζεται τ σον π το ς µέν, σον κα π το ς λ λ ο υ ς». Ο λ γοι α το το Πάπα Πα λου ΣΤ πανελήφθησαν κατ τ πρ σφατον παρελθ ν κα π τ ν Πάπαν Ιωάννην - Πα λον Β. Η πίσκεψις στ ν Αθήνα θ ποδείξη κατ π σον πανάληψις α τ τ ν δίων λ γων ταν ε λικρινής.