Οδηγώντας την ανάπτυξη ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων με τεχνολογία 802.16/WiMAX Παντελής Τράκας Με το κείμενο αυτό, αγαπητοί αναγνώστες, θα επιχειρήσω να σας πείσω για δύο πράγματα. Πρώτον, ότι τα ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα θα αποτελέσουν ένα σημαντικό κομμάτι των τηλεποινωνιακών δικτύων νέας γενιάς, που ήδη υλοποιούνται και θα συνεχίσουν να υλοποιούνται με έντονους ρυθμούς σε πολλά μέρη του κόσμου μας. Τα δίκτυα νέας γενιάς θα προσφέρουν προηγμένες υπηρεσίες τηλεφωνίας, ευρυζωνικού Internet, ακόμα και media (μουσική, τηλεόραση, video), υψηλών προδιαγραφών, σε πολύ ανταγωνιστικό κόστος. Και λέγοντας ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα, αναφερόμαστε σε μια νέα κατηγορία δικτύων, δικτύων διαφορετικών αυτών της κινητής τηλεφωνίας και διαφορετικών βέβαια των ενσύρματων υφιστάμενων δικτύων. Διαφέρουν από τα σταθερά στο ότι δεν χρειάζονται καλώδια. Διαφέρουν από τα της κινητής στο ότι παρόλο είναι ασύρματα, δεν υποστηρίζουν κινητικότητα. Αυτό βέβαια στην αρχή, γιατί άπαξ και αυτά τα δίκτυα ολοκληρωθούν, το μοναδικό στις ασύρματες συνδέσεις αυτό χαρακτηριστικό δεν θα αργήσει να υποστηριχθεί. Επίσης διαφέρουν από τα σταθερά στο ότι μπορούν να υλοποιηθούν πολύ γρήγορα και με πολύ χαμηλό κόστος, και διαφέρουν από τα κινητά στο ότι παρέχουν σημαντικά μεγαλύτερες ταχύτητες, αλλά και ότι στην αρχή η χρήση τους θα είναι βέλτιστη για εφαρμογές δεδομένων. Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι τα ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα δεν θα λειτουργούν αυτόνομα αλλά σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα δίκτυα. Το δεύτερο για το οποίο θα προσπαθήσω να σας πείσω είναι ότι η INTRACOM βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση να συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη ποιοτικών ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, υποστηρίζοντας τους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς που επιλέξουν τα δίκτυα αυτά για την δικτυακή αλλά και επιχειρηματική ανάπτυξή τους. Οι σύγχρονες τάσεις στην παγκόσμια τηλεποικωνιακή αγορά είναι αρκετά ευδιάκριτες. Αναφορικά, οι περισσότερες επιχειρήσεις του χώρου άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο προσανατολίζονται στην παροχή υπηρεσιών, αντίθετα δηλαδή από ό,τι γινόταν μέχρι τις αρχές σχεδόν της δεκαετίας, όταν η προσπάθεια όλων μας επικεντρωνόταν στην παροχή τεχνολογίας. Συγχρόνως, η σύγκλιση της πληροφορικής με τις τηλεπικοινωνίες συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς. Τα δίκτυα που κτίζονται στηρίζονται πλέον στην τεχνολογία του Internet (IP) και σε ευρυζωνικές υποδομές. Επίσης, όλες σχεδόν οι εταιρίες δέχονται ασφυκτικές πιέσεις τόσο από τον ανταγωνισμό όσο και από τους επενδυτές τους να μειώσουν το κόστος λειτουργίας τους και να αυξήσουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους. Κυρίαρχη στρατιγική, υιοθετημένη από τους σημαντικότερους παίκτες της αγοράς, είναι η προσήλωση στις ανάγκες και επιθυμίες των πελατών. Δεν φτιάχνουμε πια, δεν προσφέρουμε πια αυτό που απλά θα μπορούσαμε να φτιάξουμε, να προσφέρουμε, αλλά αυτό που πραγματικά θέλουν οι πελάτες μας να έχουνε. Η στρατηγική αυτή είναι πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί, ιδιαίτερα μάλιστα, μια περίοδο έντονων αλλαγών. Σύγχρονες τάσεις στις τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες αιχμής, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Ιαν., 2006 1
Τα τελευταία χρόνια, η πρόδος της τεχνολογίας, και ακόμα περισσότερο, η χρήση της τεχνολογίας από όλο και περισσότερους ανθρώπους με τη σημαντική διείσδυση του Internet και της κινητής τηλεφωνίας στον πληθυσμό έχουν πραγματοποιήσει θεαματικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, εργαζόμαστε και διασκεδάζουμε. Κατά συνέπεια, έχουν αλλάξει και οι ίδιες εταιρίες του χώρου, στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Είναι πραγματικά πρόκληση για οποιαδήποτε επιχείρηση να αφουγκραστεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες των πελατών της και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Έξι, θα μπορούσε να πει κανείς, είναι οι βασικές αλλαγές που διαμορφώνουν και θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν τις εξελίξεις στη παγκόσμια αγορά τηλεπικοινωνιών για τα τουλάχιστον πέντε επόμενα χρόνια. Πρώτον, η τεχνολογία (VoIP) που προσφέρει τηλεφωνικές κλήσεις ίσης, αν όχι καλύτερης, ποιότητας με αυτές που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και σε πολύ χαμηλό κόστος, και που θα συμβάλλει μάλιστα αποφασιστικά στη δημιουργία πιο έξυπνων τηλεφωνικών δικτύων. Δεύτερον, ένα πλήθος από νέες ασύρματες τεχνολογίες (Wi-Fi, WiMax, 3G) υπόσχονται να κάνουν την επικοινωνία μας ακόμα πιο εύκολη, όπου και αν βρισκόμαστε. Τρίτον, τα δίκτυα σταθερών και κινητών τηλεπικοινωνιών συγκλίνουν, οι τεχνολογίες που τα αποτελούν συγκλίνουν, οι υπηρεσίες που προσφέρουν συγκλίνουν, με στόχο να έχουμε επιτέλους μία μοναδική τηλεφωνική συσκευή, ένα μοναδικό τηλεφωνικό αριθμό, ένα μοναδικό λογαριασμό. Τέταρτον, ο κορμός των τηλεπικοινωνιακών δικτύων μετατρέπεται σε δίκτυα νέας γενιάς που στηρίζονται στην τεχνολογία του Internet. Μια μετατροπή βέβαια πολύ δύσκολη και που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Πέμπον, η παροχή υπηρεσιών τηλεόρασης και video μέσω των τηλεποινωνιακών δικτύων. Μια προοπτική που γίνεται όλο και πιο ελκυστική με την πρόοδο στις τεχνολογίες κωδικοποίησης εικόνας και βίντεο. Εκτον, η σταδιακή ψηφιοποίηση όλων των ηλεκτρονικών μέσων που χρησιμοποιούμε καθημερινά για να επικοινωνήσουμε, εργαστούμε και διασκεδάσουμε. Γυρνώντας την προσοχή μας συγκεκριμένα στην αγορά ασύρματων ευρυζωνικών συσημάτων, δικτύων και υπηρεσιών, θα αναφερθώ στους τρεις σημαντικότερους μοχλούς ανάπτυξης της εν λόγω αγοράς. Πρώτον, ο ανταγωνισμός. Ο έντονος ανταγωνισμός που επικρατεί σε όλες σχεδόν τις τηλεπικοινωνιακές αγορές, είτε προέρχεται από την απελευθέρωση της αγοράς, είτε από τη δραστηριοποίηση επιχειρήσεων της κινητής τηλεφωνίας σε νέους γι αυτούς τομείς, είτε από νέους παίχτες στην αγορά που λειτουργούν ελάχιστη ως και καθόλου τηλεπικοινωνιακή υποδομή (π.χ. Vonage, easymobile), οδηγεί στην ανάπτυξη νέων δικτύων. Τα νέα δίκτυα χρειάζονται είτε για να λειτουργήσουν άμεσα ανταγωνιστικά στην υφιστάμενη υποδομή, είτε για να προσφέρουν νέες, εξελιγμένες υπηρεσίες. Δεύτερον, σε πολλές περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, αλλά ακόμα και του ανεπτυγμένου, δεν υπάρχουν καθόλου τηλεπικοινωνιακές υποδομές. Σε πολλές περιπτώσεις οικονομική ανάπτυξη, επιδοτήσεις η υποδομή θα δημιουργηθεί γι αυτές τις περιοχές. Η τεχνολογία που θα υιοθετηθεί θα είναι τεχνολογία αιχμής, αφού ουσιαστικά προσφέρει μεγαλύτερη αξία από τις παρωχημένες τεχνολογίες που Σύγχρονες τάσεις στις τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες αιχμής, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Ιαν., 2006 2
αναγκάζονται να υποστηρίζουν μέχρι σήμερα οι τηλεπικοινωνιακού οργανσιμοί του ανεπτυγμένου κόσμου. Τρίτον, η τεχνολογία για να υλοποιηθούν αυτά τα δίκτυα με ασύρματα συστήματα είναι σήμερα διαθέσιμη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργηθούν τα παραπάνω δίκτυα χρησιμοποιώντας ασύρματα συστήματα. Το κόστος και ο χρόνος που απαιτούνται για να δημιουργηθούν τα δίκτυα αυτά με ενσύρματες λύσεις είναι πολλές φορές απαγορευτικά. Τα ασύρματα δίκτυα δίνουν τη δυνατότητα για μεγάλη τηλεπικοινωνιακή κάλυψη σε σύντομο χρονικό διαστημα και με σχετικά χαμηλό κόστος. Πιο σημαντικό απ ολα, η τεχνολογία 802.16 μπορεί σήμερα να δημιουργήσει ασύρματα δίκτυα που δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν από αντίστοιχα ενσύρματα. Το 802.16 είναι το στάνταρντ της IEEE (του οργανισμού που μεταξύ πολλών άλλων καθιέρωσε το Ethernet και το Wi-Fi) για ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα ευρείας κλίμακας. Περιέχει ό,τι πιο εξελιγμένο υπάρχει σήμερα εμπορικά διαθέσιμο στις ασύρματες τεχνολογίες και δημιουργεί τις προυποθέσεις για δημιουργία οικονομιών κλίμακας, αλλά και καταργεί τις ιδιοκτησιακές λύσεις που κλείδωναν τους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς σε αποκλειστικούς προμηθευτές. Από τα πολλά και σημαντικά χαρακτηριστικά της τεχνολογίας αυτής θα αναφέρω ενδεικτικά μερικά. Η τεχνολογία 802.16 στηρίζεται στην αρχιτεκτονική μεταγωγής πακέτου, η οποία αξιοποιεί πολύ πιο αποτελεσματικά τους πάντα περιορισμένους πόρους ενός δικτύου (σε σχέση δηλαδή με την αρχιτεκτονική μεταγωγής κυκλώματος). Η τεχνολογία 802.16 διαμορφώνει ξεχωριστά και δυναμικά το κανάλι επικοινωνίας με κάθε συμμετέχοντα στο ασύρματο μέσο. Παρέχει επίσης πολλαπλά επίπεδα ποιότητας υπηρεσιών, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα για τη χρήση του ίδιου δικτύου για πολλές εφαρμογές συγχρόνως. Ακόμα, η ασφάλεια δικτύου είναι ένα ενσωματομένο χαρακτηριστικό της τεχνολογίας, κάτι που δεν ήταν για παράδειγμα με την τεχνολογία 802.11 (Wi-Fi) και δημιούργησε πολλά προβλήματα. WiMax. Το WiMax δεν είναι τίποτα άλλο από το 802.16 για δίκτυα πρόσβασης. To 802.16 είναι ένα ανοικτό στάνταρντ, με πολλές επιλογές και αόριστες παραμέτρους. Το WiMax Forum, ο διεθνής οργανισμός εκείνος που υποστηρίχθηκε από εταιρίες σαν τη ΙΝTRACOM που πιστέψαν από νωρίς στο 802.16, έχει προδιαγράψει όλες τις (σημαντικές) λεπτομέρειες που απαιτούνται για τη δημιουργία συμβατών συστημάτων από διαφορετικούς κατασκευαστές, ώστε να μπορούμε ως τελικού χρήστες να επιλέγουμε τον εξοπλισμό που επιθυμούμε, από το κατάστημα που θέλουμε, όπως μπορούμε ήδη και κάνουμε δηλαδή με το ADSL και το Wi-Fi. Στο σημείο αυτό αξιζει να αναφερθεί ότι η INTRACOM εργάζεται πάνω στη τεχνολογία του 802.16 για πάνω από πέντε χρόνια και είναι κύριο μέλος των μεγαλύτερων και σημαντικότερων διεθνών οργανισμών για ασύρματες ευρυζωνικές τεχνολογίες (WiMAX Forum, IEEE 802.16 Working Group, ETSI/BRAN). Νωρίτερα αναφέρθηκα στους τρεις πιο σημαντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων. Καταλύτης σε αυτήν την ανάπτυξη δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια την ευρυζωνικότητα. Ο ρυθμός αύξησης των ευρυζωνικών συνδέσεων τα τελευταία χρόνια είναι πραγματικά εντυπωσιακός. Από ελάχιστες έως καθόλου ευρυζωνικές συνδέσεις το 2000, στα μέσα του 2005 υπήρχαν παραπάνω από 170 εκατομύρια ευρυζωνικές συνδέσεις στον κόσμο. Χαρακτηριστικά, ο ρυθμός Σύγχρονες τάσεις στις τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες αιχμής, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Ιαν., 2006 3
αύξησης ευρυζωνικών συνδέσεων στην Ευρώπη των 25 μεταξύ του 2003 και του 2004 ήταν μεγαλύτερος από 70%. Αξίζει να σταθεί κανείς και σε μερικά ακόμα νούμερα. Η συνολική παγκόσμια αγορά τηλεπικοινωνιών σε περίοδο πέντε ετών (2004-2009) αναμένενεται να γνωρίσει ανάπτυξη της τάξεως του 30% (από $1.44 τρις σε $1.89 τρις). Η αύξηση όμως της αγοράς για ευρυζωνικές υποδομές θα αγγίξει το 50% (από $15.4 δις σε $22.8 δις) σε μια περίοδο πάλι πέντε ετών (2003-2008). Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι από τη συνολική αγορά τηλεπικοινωνιών το συντριπτικό κομμάτι (περίπου 85%) αφορά υπηρεσίες. Τέλος, παρόλο την αλματώδη αύξηση της ευρυζωνικότητας, οι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί στον κόσμο ξοδεύουν σημαντικά μεγαλύτερα κεφάλαια για επενδύσεις σε υποδομές για δίκτυα κινητών υπηρεσιών ($39.2 το 2004) από ότι σε υποδομές για ευρυζωνικότητα ($15.4 το 2003). Η πορεία του 3G, πιστεύω, θα επηρεάσει σημαντικά την ανάπτυξη ολόκληρης της αγοράς τηλεπικοινωνιών. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του 2005 οι χρήστες δικτύων 3G θα αγγίξουν τα 100 εκατομύρια, ενώ θα ξεπεράσουν τα 500 εκατομύρια το 2008. Τα νούμερα αυτά είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τις δαπάνες μας σε κινητές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες σε σχέση με αυτές για σταθερές υπηρεσίες. Όπως και να έχει, τα δίκτυα 3G που θα αναπτυχθούν θα χρειάζονται και αυτά την υποστήριξη ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων. Οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει ένας τηλεπικοινωνιακός οργανισμός που θα αποφασίσει να αναπτύξει ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα θα είναι πολλές και μεγάλες. Σε μια εποχή μάλιστα που η τεχνολογία γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη, σε μια εποχή, που περισσότερο από ποτέ, ένας τηλεπικοινωνιακός οργανισμός απαιτείται να συγκεντρωθεί σε αυτό που πραγματικά ειδικεύεται, στην παροχή δηλάδή υπηρεσιών στους πελάτες του. Θα πρέπει, λοιπόν, να αποδεσμευθεί από το βάρος της σχεδίασης και δημιουργίας περίπλοκων και σύνθετων δικτύων, επιλέγοντας έναν συνεργάτη που ειδικεύεται σε αυτό ακριβώς. Σε αυτή την κατεύθυνση, αποστολή της INTRACOM είναι να επιλέγεται από τους πελάτες της ως ο συνεργάτης εκείνος που θα τους δώσει σταθερή και μακροχρόνια αξία, βοηθώντας τους να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν ποιοτικά ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα. Για τον σκοπό αυτό η INTRACOM ξεκινάει τον Δεκέμβριο του 2005 την εμπορική διάθεση μίας νέας σειράς τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, επονομαζόμενης WiBAS. Τα συστήματα WiBAS είναι όλα βασισμένα στην τεχνολογία 802.16 και σε δοκιμασμένες αρχιτεκτονικές και κατασκευές. Με τα συστήματα αυτά μπορεί κανείς να προσφέρει πλήθος υπηρεσιών, από triple-play (voice, data, video) σε οικιακούς χρήστες, σε σύνθετες υπηρεσίες για εταιρικούς πελάτες, μέχρι και υπηρεσίες «χονδρικής». Ακόμα, τα συστήματα WiBAS καλύπτουν τις απαιτήσεις τόσο του δικτύου πρόσβασης όσο και του δικτύου μετάδοσης, του δικτύου δηλαδή που ενώνει τους χρήστες με το υπόλοιπο δίκτυο, καθώς και του δικτύου που ενώνει τους διάφορους κόμβους αυτού μεταξύ τους. Η σχεδίαση ασύρματων δικτύων είναι πάντα μία πολύ λεπτή και δύσκολη υπόθεση. Οι ελάχιστα μικρές μεταβολές κάποιων παραμέτρων μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην επίδοση του δικτύου και στην αξιοποίηση του πολύτιμου φάσματος Σύγχρονες τάσεις στις τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες αιχμής, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Ιαν., 2006 4
του αέρα. Η INTRACOM σχεδιάζει και αναπτύσσει ασύρματα δίκτυα για πολλά χρόνια και έχει αποκτήσει την εμπειρία που απαιτείται για τον πετυχημένο σχεδιασμό ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων. Επίσης, τα συστήματα WiBAS υποστηρίζονται από ένα εξελιγμένο πρόγραμμα διαχείρισης και εποπτείας δικτύου της INTRACOM, το wbbms, καθώς και από μια σειρά προγραμμάτων υποστήριξης των εμπορικών και επιχειρηματικών λειτουργιών ενός τηλεπικοινωνιακού οργανισμού (inventory, billing, pricing κ.α.) Η μεγαλύτερη, όμως, συμβολή της INTRACOM στην ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής έγγυται στη δυνατότητά της να δημιουργήσει η ίδια τα δίκτυα αυτά για τους πελάτες της. Με την εμπειρία της από τη δημιουργία μεγάλων και σύνθετων τηλεπικοινωνιακών δικτύων για λογαριασμό πολλών οργανισμών, με τη πολύχρονη τοπική της παρουσία σε πάνω από δέκα χώρες της περιοχής και εξαγωγές σε περισσότερες από 60 συνολικά χώρες, με εξειδικευμένους τεχνικούς και την υποστήριξη των έμπειρων μηχανικών της, αλλά και με τη συνεργασία της με μερικους από τους σημαντικότερους οίκους του εξωτερικού, η INTRACOM διαθέτει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ανάληψη έργων υλοποίησης ασύρματων ευρυζωνικών δικτύων. Η INTRACOM είναι από τις λίγες εταιρίες που έχουν τη δυνατότητα να αναλάβουν τη συνολική ευθύνη της δημιουργίας σύνθετων και μεγάλων δικτύων, αναλαμβάνοντας τη διαχείριση του έργου (project management), την εγκατάσταση και λειτουργία του εξοπλισμού (installation & commissioning), την ολοκλήρωση διαφορετικών τύπων εξοπλισμού μεταξύ τους (system integration), την ολοκλήρωση αυτών σε ενοποιημένα συστήματα διαχείρισης (OSS), καθώς και τη διαρκή τεχνική υποστήριξη των δικτύων αυτών. Ακόμα περισσότερο, νέοι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί μπορούν να επωφεληθούν από τη συσσωρευμένη εμπειρία της INTRACOM στο χώρο των τηλεπικοινωνιών, βρίσκοντας στο πρόσωπο της έναν πολύτιμο σύμβουλο και συνεργάτη που θα τους βοηθήσει αποφασιστικά να πάρουν τις αποφάσεις εκείνες που θα τους οδηγήσουν σε γρήγορη και κερδοφόρα ανάπτυξη δικτύων και υπηρεσιών. Σε αυτή την κατεύθυνση, συνεχίζουμε να επενδύουμε τόσο στην ανάπτυξη τεχνολογίας, όσο και στη μελέτη των τρόπων με τους οποίους θα την αξιοποιήσουμε καλύτερα. Σύγχρονες τάσεις στις τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες αιχμής, ΤΕΕ, Αθήνα, 10 Ιαν., 2006 5