Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν

K. Fragkopoulou, F. Kalamida, T. Kardamas, K. Kordouli, M. Marinis, Ch. Panagiotou & N. Vassalou (eds.). Theoretical and Applied Linguistics, 3 (2015) Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου Πανεπιστήμιο Πατρών annoulapatra1@gmail.com & papaz@upatras.gr Abstract The aim of this paper is to present a language change which takes place in the speech of young Greek Athenians in informal speech. In particular, we are going to analyze a diphthongization process. We will compare the new diphthongs that emerge in places where we would expect monophthongs with both the traditional diphthongs and the monophthongs they replaced quantitatively and qualitatively. Even though the diphthongs of Modern Greek have not been sufficiently studied, it has been stated in the literature that Modern Greek lacks the phenomenon of diphthongization. Contrary to that belief, our study will show the emergence of a diphthongization process. Our data were grouped as follows: monophthongs, traditional and new diphthongs. Statistical reports proved that the category of new diphthongs is a distinct category that differs significantly from the others. We believe that this phenomenon could be viewed as a change from below. Λέξεις-κλειδιά: διφθογγοποίηση, Ευκλείδεια Απόσταση, διάρκεια, παραδοσιακές δίφθογγοι, νέες δίφθογγοι, κάτωθεν αλλαγή Οι στόχοι της παρούσας ανακοίνωσης είναι τέσσερεις: Κατ αρχάς να παρουσιάσουμε μία διαδικασία διφθογγοποίησης, όπως αυτή πραγματώνεται στην ομιλία δύο νέων από την Αθήνα. Έπειτα, να περιγράψουμε ακουστικά τα διφθογγοποιημένα φωνήεντα, να συγκρίνουμε τα διφθογγοποιημένα φωνήεντα με τις παραδοσιακές διφθόγγους όσο και με τα απλά φωνήεντα στη θέση των οποίων εμφανίστηκαν, και τέλος να διατυπώσουμε μία κοινωνιογλωσσική υπόθεση που να περιγράφει το συγκεκριμένο φαινόμενο. Ως διφθογγοποίηση ορίζεται στη βιβλιογραφία η μεταβολή της ποιότητας ενός απλού φωνήεντος όπως αυτή προκύπτει από τις δύο πρώτες συχνότητες συντονισμού (F1 & F2). Για την Κοινή Νέα Ελληνική (ΚΝΕ) επικρατεί η αντίληψη ότι δεν υπάρχει διφθογγοποίηση, σε αντίθεση με τις διαλεκτικές ποικιλίες της Ηπείρου και της Κοζάνης στις οποίες το φαινόμενο της διφθογγοποίησης έχει εντοπιστεί και μελετηθεί. Αναλυτικότερα, όλες οι σχετικές έρευνες και περιγραφές της ΚΝΕ παρουσιάζουν ένα φωνηεντικό σύστημα το οποίο αποτελείται από πέντε απλά φωνήεντα, τα /i e a o u/. Διάγραμμα 1. Το φωνηεντικό τραπέζιο της ΚΝΕ (Arvaniti, 2007) 150 Proceedings of PICGL3

151 Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου Τα /i/ και /u/ είναι υψηλά, τα /e/ και /o/ είναι μέσα και το /a/ είναι κεντρικό. Σε αντιπαραβολή με τα απλά φωνήεντα βρίσκονται οι δίφθογγοι, οι οποίες διαφοροποιούνται από τα απλά φωνήεντα τόσο ως προς τη διάρκεια, όσο και ως προς τη μεταβολή των δύο πρώτων συχνοτήτων συντονισμού. Αναλυτικότερα, οι δίφθογγοι αναμένονται να είναι πολύ μεγαλύτερες σε διάρκεια από τα φωνήεντα-μονοφθόγγους. Επίσης, τα απλά φωνήεντα δεν αναμένονται να εμφανίζουν μεγάλο εύρος μεταβολής των δύο πρώτων συχνοτήτων συντονισμού κατά τη διάρκεια που πραγματώνονται, σε αντίθεση με τις διφθόγγους που μεταβάλουν τις δύο πρώτες συχνότητες συντονισμού έτσι ώστε να πραγματώσουν και τους δύο φθόγγους-στόχους της. Για τον προσδιορισμό της θέση των φωνηέντων στο φωνηεντικό τραπέζιο, όπως αυτό του πίνακα 1, χρησιμοποιούνται οι δύο πρώτες συχνότητες συντονισμού κάθε φωνήεντος. Οι δύο πρώτες συχνότητες συντονισμού είναι τα πιο ισχυρά απλά κύματα της ανθρώπινης φωνής που εμφανίζονται στα πρώτα 2.500 Hz. Η πρώτη συχνότητα συντονισμού του κάθε φωνήεντος προσδιορίζει τη θέση της γλώσσας ως προς τον άξονα «πάνω-κάτω» μέσα στο στόμα, ενώ η δεύτερη συχνότητα συντονισμού τοποθετεί τη θέση της γλώσσας μέσα στο στόμα ως προς τον άξονα «εμπρός πίσω». Μετρώντας με κατάλληλα εργαλεία τις δύο συχνότητες συντονισμού, μπορούμε να τοποθετήσουμε τα πέντε φωνήεντα στο φωνηεντικό τραπέζιο, όπως αυτό που μας δείχνει το φωνηεντικό σύστημα των πληροφορητών μας. Διάγραμμα 2. Το φωνηεντικό τραπέζιο των ομιλητών μας Μάλιστα, με τη βοήθεια των ίδιων εργαλείων μπορούμε να μετρήσουμε τόσο την απόσταση ανάμεσα σε δύο φωνήεντα στο φωνηεντικό τραπέζιο, όσο και τη μεταβολή ποιότητας μίας διφθόγγου, όπως π.χ. η δίφθογγος [ai], η οποία ξεκινά από το πρώτο φωνήεν [a], και κινείται προς την πραγμάτωση του δεύτερου φωνήεντος [i]. Η μέτρηση αυτής της απόστασης ονομάζεται ευκλείδεια απόσταση.

Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν 152 Διάγραμμα 3. Το φωνηεντικό τραπέζιο που απεικονίζει τα φωνήεντα σε συνδυασμό με τις διφθόγγους Τα δεδομένα που επεξεργαστήκαμε προήλθαν από μία συνομιλία ανάμεσα σε δύο νεαρούς ομιλητές, ηλικίας είκοσι ετών, με φιλικές μεταξύ τους σχέσεις. Πρόκειται για έναν άνδρα ομιλητή και μία γυναίκα ομιλήτρια που κατάγονται από την Αθήνα, την πόλη που θεωρείται το βασικό κέντρο όπου ομιλείται η Κοινή Νέα Ελληνική (από δω και πέρα ΚΝΕ). Για την ανάλυσή μας επισημειώσαμε 1.938 φωνηεντικούς φθόγγους, εκ των οποίων, 1570 φωνήεντα-μονοφθόγγοι, 261 παραδοσιακές δίφθογγοι και 121 νέες δίφθογγοι. Για την περιγραφή των διφθόγγων, μετρήσαμε τις δύο πρώτες συχνότητες συντονισμού στο πρώτο και το τελευταίο 25% της διάρκειας τους. Τα λογισμικά προγράμματα που χρησιμοποιήσαμε ήταν το Praat για την επισημείωση και τις μετρήσεις των συχνοτήτων συντονισμού, το Norm v.1.1 για τη δημιουργία των φωνηεντικών τραπεζίων, και το IBM SPSS Statistics για τη στατιστική ανάλυση. Με βάση όσα είπαμε παραπάνω για τις διαφορές απλών φωνηέντων και διφθόγγων, διαπιστώνουμε ότι στο υλικό μας επιβεβαιώνεται τόσο η διαφορά στη διάρκεια απλών φωνηέντων και διφθόγγων, όσο και η διαφορά στην ευκλείδεια απόσταση που περιγράφει το εύρος μεταβολής της ακουστικής ποιότητας των απλών φωνηέντων και των διφθόγγων. Group Statistics Type_of_Vowel Number Mean Std. Deviation Std. Error Mean Sig. Διάρκεια 1 1570 86 ms 35 ms 8 ms 2 261 149 ms 64 ms 39 ms,000 Πίνακας 1. Στατιστική Σύγκριση Διάρκειας φωνηέντων-παραδοσιακών διφθόγγων Αναλυτικότερα, ο μέσος χρόνος πραγμάτωσης των απλών φωνηέντων είναι 86 ms, σε αντίθεση με τον μέσο όρο διάρκειας των διφθόγγων, ο οποίος είναι 149 ms, δηλ. κατά

153 Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου 73% μεγαλύτερη διάρκεια από τους μονοφθόγγους. Σύμφωνα με το στατιστικό τεστ Τ- τεστ, η παραπάνω διαφορά είναι στατιστικά σημαντική (Sig. = 0.000). Αντίστοιχα στατιστικά σημαντική είναι και η διαφορά ανάμεσα στην ευκλείδεια απόσταση που περιγράφει το εύρος μεταβολής της ακουστικής ποιότητας των μονοφθόγγων (61 Hz) και των διφθόγγων (388 Hz). Group Statistics Type_of Number Mean Std. Std. Error Sig. _Vowel Deviation Mean Ευκλείδεια 1 1570 61 Ηz 146 Hz 3 Hz Aπόσταση 2 261 388 Hz 357 Hz 22 H,000 Πίνακας 2. Στατιστική Σύγκριση Ευκλείδειας Απόστασης φωνηέντων-παραδοσιακών διφθόγγων Στην ομιλία όμως των πληροφορητών μας, εκτός από τα φωνήεντα-μονοφθόγγους και τις παραδοσιακές διφθόγγους, εμφανίζονται και νέες δίφθογγοι, αποτέλεσμα διφθογγοποίησης απλών φωνηέντων. Οι νέοι δίφθογγοι που πραγματώθηκαν από τους ομιλητές μας είναι οι: [ai], [ae], [ao], [ei], [eo], [ia], [ie], [io], [oa], [oi], [ui]. Διάγραμμα 4. Το φωνηεντικό τραπέζιο των νέων διφθόγγων Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα φωνητικά χαρακτηριστικά των νέων διφθόγγων, αξίζει να τις δούμε συγκριτικά τόσο με τους μονούς φθόγγους που τους απαρτίζουν, όσο και με τις αντίστοιχες παραδοσιακές διφθόγγους. Έτσι, στον παρακάτω πίνακα, μπορούμε να δούμε το εύρος της μεταβολής της ποιότητας των μονοφθόγγων [i] & [a], καθώς και το εύρος της μεταβολής ποιότητας της νέας διφθόγγου [ai], καθώς και της αντίστοιχης παραδοσιακής. Το εύρος της νέας αναπαρίσταται με τον αριθμό 21, ενώ το εύρος της παραδοσιακής διφθόγγου αναπαρίσταται με τον αριθμό 12.

Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν 154 Διάγραμμα 5. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [a], [i] και των διφθόγγων: [ai] Εύκολα γίνεται κατανοητό ότι το εύρος μεταβολής της ακουστικής ποιότητας της νέας διφθόγγου είναι πολύ μεγαλύτερο από το εύρος μεταβολής των δύο μονών φθόγγων, και συγκρίσιμο με το αντίστοιχο εύρος της παραδοσιακής διφθόγγου. Σε παραπλήσια συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε και με την επόμενη διαφάνεια, στην οποία παρουσιάζονται τα απλά φωνήεντα [i], [e] και οι δίφθογγοι [ei]. Διάγραμμα 6. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [e], [i] και των διφθόγγων: [ei] Μόνη διαφορά, ότι η νέα δίφθογγος -η οποία ορίζεται με τον αριθμό 21- έχει λίγο μικρότερο εύρος μεταβολής, σε σχέση με την παραδοσιακή, η οποία ορίζεται από τον αριθμό 12. Το ίδιο πράγμα διαπιστώνουμε και στις επόμενες τέσσερεις διαφάνειες, με τα απλά φωνήεντα να παρουσιάσουν συστηματικά πολύ μικρότερη ευκλείδεια απόσταση σε σχέση με τις διφθόγγους. Την ίδια στιγμή, οι περισσότερες παραδοσιακές δίφθογγοι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευκλείδεια απόσταση σε σχέση με τις νέες διφθόγγους.

155 Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου Διάγραμμα 7. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [e], [o] και των διφθόγγων: [eo] Διάγραμμα 8. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [i], [a] και των διφθόγγων: [ia] Διάγραμμα 9. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [i], [e] και των διφθόγγων: [ie]

Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν 156 Διάγραμμα 10. Φωνηεντικό τραπέζιο των φωνηέντων: [o], [i] και των διφθόγγων: [oi] Η στατιστική ανάλυση (Anova Test και το post-hoc test Scheffe) έδειξε ότι και οι τρεις κατηγορίες φωνηέντων (δηλ. απλά φωνήεντα, παραδοσιακές δίφθογγοι και νέες δίφθογγοι) παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση ως προς τις ευκλείδειες αποστάσεις τους. Αναλυτικότερα, ο μέσος όρος της Ευκλείδειας Απόστασης των φωνηέντων είναι 61 Hz, των νέων διφθόγγων είναι 186 Hz, και των παραδοσιακών διφθόγγων είναι 388 Hz. Πίνακας 3. Στατιστικό τεστ Ευκλείδειας Απόστασης Τα ίδια στατιστικά τεστ, έδειξαν στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα και στις τρεις κατηγορίες φωνηέντων ως προς το άλλο φωνητικό χαρακτηριστικό τους, δηλαδή τη Διάρκεια, όπου ο μέσος όρος διάρκειας των απλών φωνηέντων είναι 86 ms, των νέων διφθόγγων είναι 110 ms, και των παραδοσιακών διφθόγγων είναι 149 ms.

157 Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου Πίνακας 4. Στατιστικό τεστ Διάρκειας Σ αυτό το σημείο, θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν είναι μόνο η στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση ως προς την ευκλείδεια απόσταση και τη διάρκεια που διαφοροποιεί τις νέες διφθόγγους από τις παραδοσιακές διφθόγγους και τα απλά φωνήεντα. Είναι και η θέση τους στο φωνηεντικό τραπέζιο. Αναλυτικότερα, άλλοτε εμφανίζουν διαφορετικές αφετηρίες και άλλοτε διαφορετικές καταλήξεις, σε σχέση με τις παραδοσιακές διφθόγγους, με αποτέλεσμα να πραγματώνονται σε διαφορετικά σημεία του φωνηεντικού τραπεζίου. Εκτός από τα φωνητικά χαρακτηριστικά, εξετάσαμε την πιθανότητα το παραπάνω φαινόμενο να έχει είτε κάποια πιθανή φωνολογική ερμηνεία, είτε εάν περιορίζεται η εμφάνισή του σε συγκεκριμένα φωνολογικά περιβάλλοντα. Ένας παράγοντας που μας βοηθάει να διερευνήσουμε το παραπάνω ερώτημα είναι το αρχικό φωνήεν-στόχος. Συγκεκριμένα, και στους δύο ομιλητές παρατηρήθηκε κοινή συμπεριφορά στην εμφάνιση των νέων διφθόγγων. Αναλυτικότερα, μόνο οι δίφθογγοι [ia], [ie] και [io] εμφανίζονται συστηματικά σε περιβάλλοντα όπου το απλό φωνήεν που αναμενόταν ήταν το δεύτερο φωνήεν-στόχος στης διφθόγγου, το [a], το [e] και το [o] αντίστοιχα. Όλες οι υπόλοιπες νέες δίφθογγοι εμφανίζονται συστηματικά σε περιβάλλοντα όπου το απλό φωνήεν που αναμενόταν ήταν το πρώτο φωνήεν-στόχος της διφθόγγου. Επομένως, οι δίφθογγοι [ia], [ie], [io] εμφανίζουν διαφορετική συμπεριφορά από τις [ai], [ao], [au], [ei], [eo], [oi], [ou], [ue], [ui]. Αυτή η διαφορετική συμπεριφορά μοιάζει να συσχετίζεται και με τα περιβάλλοντα που επιτρέπουν την εμφάνιση των νέων διφθόγγων. Αναλυτικότερα, στο υλικό μας οι δίφθογγοι [ia], [ie] και [io] εμφανίζονται μόνο μετά από σύμφωνα τα οποία έχουν και ουρανικές πραγματώσεις, όπως τα /k/, /γ/ /x/, /n/ και /l/ (όπως στις λέξεις: «κάνεις» [cjanis], «γάτες» [ʝjates], «κατ αρχάς» [katarçjas], «ναι» [ɲje], «σκύλο» [sciʎjo], «πλάκα» [plajka] κ.α.). Οι υπόλοιπες δίφθογγοι, οι οποίες εμφανίζονται ως πραγμάτωση του πρώτου φωνήεντος της διφθόγγου, εμφανίζουν μία διαφορετική κατανομή στο υλικό μας. Πιο συγκεκριμένα, το δεύτερο φωνήεν της νέας διφθόγγου είναι [a] ή [ι] όταν το φωνήεν της επόμενης συλλαβής είναι πρόσθιο (π.χ. «διάφορα» [δiafoara], «πλάκα» [plajka], «δέκα» [δejka], «ξεκινάς» [ksejcinas], «έχει» [ejçi], «μου το 'χει» [mu toj çi], «'ντάξει» [dajksi], «πολύ» [pojlι], «μπορεί» [[bojri], κα.). Αντίστοιχα, το δεύτερο φωνήεν της διφθόγγου είναι [ο] ή [u], όταν το φωνήεν της επόμενης συλλαβής είναι [o] ή [u] αντίστοιχα (π.χ. «τι να πούμε» [ti nau pume], «αντέχω» [adeoxo], «ακούς» [aukus], «πιστεύω» [pisteovo], «φίλους μου» [filouz mu], κα.). Καταληκτικά, συμπεραίνουμε ότι οι δύο ομιλητές, μολονότι αναγνωρίζονται ως ομιλητές της Κοινής, την ίδια στιγμή εμφανίζουν μία νέα ποικιλότητα ως προς την πραγμάτωση του φωνηεντικού συστήματός τους, η οποία δεν έχει μέχρις στιγμής

Εμφάνιση νέων διφθόγγων σε Αθηναϊκή ποικιλία των νέων: Αλλαγή κάτωθεν 158 αναγνωριστεί ως τέτοια. Όσον αφορά τα απλά φωνήεντα, το φωνηεντικό τραπέζιο και των δύο δεν αποκλίνει από τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την Κοινή Νέα Ελληνική. Την ίδια στιγμή όμως, στη θέση κάποιων μονών φθόγγων, σε ένα ποσοστό της τάξης του 7% (121 περιπτώσεις σε σύνολο 1.679 μονοφθόγγων-στόχων), εμφανίζουν διφθογγοποιημένα φωνήεντα, ή καλύτερα, νέες διφθόγγους. Η μη συνειδητοποίηση των διαφορετικών πραγματώσεων από την πλευρά των ομιλητών, και το πολύ μικρό ποσοστό της ποικιλότητας, μας κάνει να υποθέσουμε ότι οι νέες δίφθογγοι μπορούν να χαρακτηριστούν ως ενδείκτες (indicators). Μάλιστα, το πολύ μικρό ποσοστό τους και η καινοφανής εμφάνιση τους είναι ενδεικτική μίας αλλαγής η οποία βρίσκεται στα πρώτα της βήματα. Εφόσον η αλλαγή αυτή, δηλαδή η πραγμάτωση διφθόγγων σε περιβάλλοντα όπου παραδοσιακά αναμένονται απλά φωνήεντα, λαμβάνει χώρα από νέους, είναι μη συνειδητή και εντοπίστηκε στον καθημερινό και ανεπίσημο λόγο, μπορεί να θεωρηθεί κάτωθεν αλλαγή. Σε κάθε περίπτωση για να διατυπωθούν ασφαλή συμπεράσματα πρέπει να διεξαχθούν περισσότερες έρευνες, με μεγαλύτερο αριθμό ομιλητών και περισσότερα δεδομένα. Βιβλιογραφία Arvaniti, A. (1999a). Illustrations of the IPA: Modern Greek. Journal of the International Phonetic Association 19, 167-172. Arvaniti, A. (2007a). On the Relationship Between Phonology and Phonetics (Or Why Phonetics Is Not Phonology). Proceedings of ICPhS XVI (Special Session: Between Meaning and Speech: On the Role of Communicative Functions, Representations and Articulations), 19-24. Arvaniti, A. (2007). Greek Phonetics: The State of the Art. Journal of Greek Linguistics, 8, 97-208. Arvaniti, A. & Baltazani, M. (2000). GREEK ToBI: A System for the Annotation of Greek Speech Corpora. Proceedings of the Second International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2000), vol. II, 555-562. Athens: European Language Resources Association. Baltazani, M. (2007a). Prosodic Rhythm and the Status of Vowel Reduction in Greek. Selected Papers on Theoretical and Applied Linguistics from the 17th International Symposium on Theoretical & Applied Linguistics, vol. 1, 31-43. Department of Theoretical and Applied Linguistics, Thessaloniki. Baltazani, M. (2007c). The phonetic realization of stressed vowels in the dialect of Kato Pedina in Ioannina. In G. Babiniotis (ed.), Greek Linguistics: Proceedings of the 3rd International Conference on Greek Linguistics. Athens: Elinika Gramata. Baltazani, M. & Topintzi, N. (2010). The phonology and phonetics of glides in North-Western Greek Dialects. In A. Ralli et al. (eds.), Proceedings of the 4th International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT4), 197-212. Baltazani, M. & Topintzi, N. (2011a). The glide's big fat Greek wedding... to the palatals. In 8th Old World Conference in Phonology (OCP8), Marrakech, Morocco. Baltazani, M. & Topintzi, N. (2012). The acoustics of high-vowel loss in a Northern Greek dialect and typological implications. In P. Hoole, L. Bombien, M. Pouplier, Ch. Mooshammer, and B. Kühnert (eds.). Consonant Clusters and Structural Complexity. Interface Explorations series, de Gruyter, 369-398. Baltazani, M. & Topintzi, N. (2013a). On some phonetic and phonological properties of the Greek glide. In Zoe Gavriilidou et al. (eds.), Proceedings of the 10th International Conference on Greek Linguistics. Komotini: Democritus University of Thrace, 153-166. Fourakis, M., Botinis, A. & Katsaiti, M. (1999). Acoustic characteristics of Greek vowels. Phonetica 56, 28-43. Ladefoged, P. (2007). Εισαγωγή στη Φωνητική [Introduction to Phonetics]. Translation of a Course in Phonetics by Mary Baltazani. Athens: Patakis. Nicolaidis, K. (1997a). Variability in Vowel-Consonant-Vowel Sequences in Greek: Isolated Words vs. Connected Speech. In Gaberrel Drachman, A. Malikouti-Drachman, Jannis Fykias & Cila Klidi (eds.), Greek Linguistics 95: Proceedings of the Second International Conference on Greek Linguistics, 45-54. The Department of Linguistics, University of Salzburg.

159 Άννα Λουκοπούλου & Δημήτρης Παπαζαχαρίου Nicolaidis, K. (2003). Acoustic variability of vowels in Greek spontaneous speech. Proceedings of the 15th International congress of Phonetic Sciences. Barcelona, 3221-3224. Sfakianaki, A. (2002). Acoustics Characteristics of Greek Vowels Produced by Adults and Children. In Marianthi Makri-Tsilipakou (ed), Selected Papers on Theoretical and Applied Linguistics from the 14 th International Symposium, 383-394. Thessaloniki: Department of Theoretical and Applied Linguistics, School of English, Aristotle University of Thessaloniki.