2ο Κείμενο Συμμετοχής στη Διαβούλευση του Στράτου Καμπούρη 27/02/2014 ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΔΑΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Η φόρμα διαβούλευσης του σχεδίου νόμου για τις υδατοκαλλιέργειες, έχει διαρθρωθεί κατ' άρθρο και δεν παρέχει τη δυνατότητα παράθεσης γενικών σχολίων, παρατηρήσεων και προτάσεων. Επειδή θεωρώ ότι το σύνολο όσων διατυπώνω στη συμμετοχή μου στη διαβούλευση έχουν γενικότερο χαρακτήρα, δεν μπορεί να επιμερισθούν σε άρθρα, ζητώ η επιστολή μου να δημοσιευθεί ολόκληρη. Εναλλακτικά, αυτά που ορίζω ως γενικά σχόλια, να περιληφθούν στο άρθρο 1 και τα ειδικά σχόλια κατ' άρθρο. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ α. Το σε διαβούλευση σχέδιο νόμου για τις υδατοκαλλιέργειες, πρωθύστερα είχε δοθεί σε υπηρεσίες με αρμοδιότητες για την αλιεία και σε συλλογικούς φορείς. Έλαβα την πρωτοβουλία και απέστειλα σχετικό κείμενο προς τη πολιτική ηγεσία των υπουργείων ΥΠΕΚΑ και ΥΠΑΑΤ και τη διοίκησή τους, το οποίο δημοσιεύω στο site της Εταιρείας μας. Ο λόγος αυτής της ενέργειας μου, οφείλετο σε μια ευθεία υπονόμευση του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΕΠΧΣΑΑΥ), που επιχειρούσε ο συντάκτης του νομοσχεδίου. Θεωρώ ιδιαιτέρως σημαντικό, ότι τελικώς αποσύρθηκαν αυτές οι διατάξεις. Ωστόσο το σε διαβούλευση σχέδιο νόμου Ανάπτυξη Υδατοκαλλιεργειών και λοιπές διατάξεις, απέχει σημαντικά από το να θεωρείται ένας επαρκής νόμος και μάλιστα με τα χαρακτηριστικά του νόμου πλαίσιο για την Ελληνική Υδατοκαλλιέργεια. Βρίσκεται μακρυά από τις ανάγκες της, δεν διασφαλίζει τη προοπτική της και σε ορισμένες περιπτώσεις την υπονομεύει, όπως με επάρκεια θα εκθέσω στη συνέχεια. Ένας νόμος πλαίσιο για την υδατοκαλλιέργεια αποτελεί ζητούμενο τις τελευταίες δυο δεκαετίες και αντ' αυτού προτείνεται ένα νομοσχέδιο: με περιεχόμενο και χαρακτήρα εγκυκλίου εφαρμογής όπου κυριαρχούν το πλαίσιο μίσθωσης, όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας, κυρώσεις, κτλ και όχι νόμου, με πλήρη απουσία σχεδιασμού εθνικής πολιτικής για την υδατοκαλλιέργεια, με διατάξεις οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και τις αγκυλώσεις, στο καθεστώς αδειοδότησης των μονάδων υδατοκαλλιέργειας. β. Η ελληνική υδατοκαλλιέργεια αποτελεί δυναμικό κλάδο του πρωτογενούς τομέα με εξωστρεφή προσανατολισμό. Κατέχει ηγετική θέση στο διεθνές περιβάλλον και αποτελεί έναν από τους ελάχιστους κλάδους που στηρίζουν την εθνική οικονομία σε συνθήκες διευρυμένης οικονομικής κρίσης της Χώρας. 1
Η παρατήρηση επομένως και η οποία ενέχει κεντρικό χαρακτήρα για το σχέδιο νόμου, αφορά στην απουσία καθορισμού εθνικής πολιτικής για την υδατοκαλλιέργεια και αναφορικά: πως αξιολογείται και εκτιμάται η έως σήμερα πορεία της Ελληνικής Υδατοκαλλιέργειας και πως αποτιμώνται οι κατά περιόδους πολιτικές που εφαρμόσθηκαν; ποιες είναι οι προτεραιότητες ανάπτυξης της Ελληνικής Υδατοκαλλιέργειας; ποιοι στόχοι τίθενται σε είδη, μεθόδους, όγκο παραγωγής, αειφορίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος; τι προτείνεται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κύριος κορμός της, αυτός της θαλάσσιας ιχθυοκαλλιέργειας με τις επιθετικές εξαγορές και πτωχεύσεις στις μεγάλες εταιρείες και τη συμπίεση των περιθωρίων κέρδους στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις; τι σημαίνει η περιορισμένη αναφορά και η πλήρης απουσία, για τις ιχθυοκαλλιέργειες των εσωτερικών και των μεταβατικών υδάτων; με την ενίσχυση πρωτοβουλιών για την επίτευξη προστιθέμενης αξίας στα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας, με προτεραιότητα σε αυτά της οστρακοκαλλιέργειας; με τη σύσταση επιτέλους ενός διατομεακού παρατηρητηρίου για τη παρακολούθηση, αξιολόγηση και επεξεργασία δεδομένων και επί μέρους πολιτικών; Οι απούσες αυτές διαπιστώσεις προσλαμβάνουν οξύτερο χαρακτήρα όταν: οι εξαγορές και οι πτωχεύσεις είναι παρούσες, το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει δεχθεί προς γνωμοδότηση και επομένως γνωρίζει ανταγωνιστικά επενδυτικά σχέδια για την εκτροφή νέων ειδών με υψηλή και πολύ υψηλή εμπορική αξία. Για όποιον τρίτο αναρωτηθεί, αν πράγματι έχουν εκδηλωθεί με συγκεκριμένες ενέργειες, αυτά τα επενδυτικά ενδιαφέροντα, ενδεικτικά θα προσθέσω: έχουν αδειοδοτηθεί δυο μονάδες εκτροφής ειδών γαρίδας, από τις οποίες η μια σ' επίπεδο τεχνολογικής μεθόδου και εφαρμογής δεν έχει ανταγωνισμό στην Ευρώπη, έχει αδειοδοτηθεί μονάδα εκτροφής σολωμού σε κλειστό κύκλωμα νερού και καθετοποιημένης μονάδας εκτροφής ειδών οξύρρυγχου και παραγωγής χαβιαριού, βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης δυο μονάδες εκτροφής αχινού και ολοθούριου (το οποίο έως σήμερα αρνείται να το χαρακτηρίσει ως τρόφιμο το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων), προβλέπεται η εκτροφή νέων ειδών δίθυρων, π.χ. στο σχεδιασμό της Π.Ο.Α.Υ. Θερμαϊκού κόλπου. Οφείλει επομένως το σχέδιο νόμου να συμπεριλάβει και να διατυπώσει κατευθύνσεις και στόχους για μια Εθνική Πολιτική για τις Υδατοκαλλιέργειες, που θα θεσπίσει και θα νομοθετήσει η Ελληνική Βουλή, για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητάς της και της βιώσιμης προοπτική της. Αντί αυτής της επιλογής, προτείνεται η διαμόρφωση ενός Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης των 2
Υδατοκαλλιεργειών, το οποίο θα εισηγείται ένα Εθνικό Συμβούλιο Υδατοκαλλιεργειών. Εάν όμως υπάρχει η πρόθεση διατύπωσης μετρήσιμων στόχων και κατευθύνσεων για τη διατήρηση και ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της Ελληνικής Υδατοκαλλιέργειας στο διεθνές περιβάλλον, αυτή δεν μπορεί να εξασφαλισθεί ούτε στα πλαίσια μόνο του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ούτε με τη χάραξη ευκαιριακών πολιτικών αλλά αυτή η πολιτική είναι απαραίτητο να περιβληθεί με το κύρος της Ελληνικής Βουλής. Δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι πλέον, ότι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, κτλ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από το ΥΠΑΑΤ εφόσον υπάρχουν ζητήματα που αφορούν άλλα Υπουργεία. Υπάρχει η δυνατότητα και εφαρμόζεται, της κοινής συνυπογραφής νόμων από περισσότερα του ενός Υπουργεία. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΣΧΟΛΙΑ γ. Το ΕΠΧΣΑΑΥ και η εγκεκριμένη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων περιλαμβάνει σειρά μέτρων και κατευθύνσεων για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος. Αυτό που θα ήταν αναμενόμενο από το σχέδιο νόμου, θα ήταν η διατύπωση κατευθύνσεων εξειδίκευσης για τη διαχείριση του περιβάλλοντος, όπου ασκείται η υδατοκαλλιέργεια αλλά και αυτό απουσιάζει. Η παρατήρηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία εφόσον: - Η υδατοκαλλιέργεια στην ουσία της αφορά μέσο διαχείρισης του θαλασσίου περιβάλλοντος και ως τέτοιου χαρακτήρα τα ζητήματα της διαχείρισης και αειφορίας συνολικά του θαλασσίου περιβάλλοντος και ειδικότερα των οργανισμών του θα έπρεπε να έχουν στο προτεινόμενο νομοσχέδιο εκτενέστερη αναφορά και διατύπωση πολύ συγκεκριμένων μέτρων. - Η υδατοκαλλιέργεια έχει προκαλέσει σοβαρές συγκρούσεις ανάμεσα σε επιστημονικές προσεγγίσεις, οι οποίες άλλες ερμηνεύουν ότι επιβαρύνει το περιβάλλον και άλλες οι οποίες θεωρούν ότι αφορά μια από τις ηπιότερες χρήσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η διάσταση αυτών των απόψεων ανεξαρτήτως πια είναι ακριβέστερη και η πλέον επαρκής και τεκμηριωμένη είναι προφανές ότι δημιουργεί πολύ μεγάλη σύγχυση και αναλόγως συμφερόντων άλλων χρήσεων ερμηνεύεται κατά το δοκούν. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διαβούλευση του ΕΠΣΧΑΑ Υδατοκαλλιεργειών η επίκληση της μιας ή της άλλης άποψης κυρίως χρησιμοποιήθηκε για την υπεράσπιση συγκεκριμένων συμφερόντων. Είναι προφανές λοιπόν ότι υπάρχει ανάγκη μιας οργανωμένης και ολοκληρωμένης δραστηριότητας σε βάθος χρόνου, η οποία θα παράσχει επαρκή και αξιόπιστα συμπεράσματα. Θα πρέπει λοιπόν στο προτεινόμενο νομοσχέδιο να περιληφθεί συγκεκριμένο άρθρο με συγκεκριμένο αντικείμενο το οποίο σε μια 5ετία θα παραδώσει ένα αξιόπιστο πόρισμα. Η παρακολούθηση, αξιολόγηση και σύνταξη θα πρέπει να είναι από ένα προσδιορισμένο και κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό, π.χ. το παρατηρητήριο για την υδατοκαλλιέργεια που προτείνεται. Επιπλέον, στα Περιβαλλοντικά θέματα πρέπει να περιληφθούν και να εξειδικευτούν οι σχετικές διατάξεις του ΕΠΧΣΑΑΥ και της εγκεκριμένης περιβαλλοντικής μελέτης αυτού (πρωτόκολλα εγκατάστασης ή απομάκρυνσης μονάδων υδατοκαλλιεργειών) ή να παραπέμπουν σε αυτές. δ. Σε ότι αφορά τις αδειοδοτήσεις, αυτό της ουσιαστικής μείωσης του απαιτούμενου χρόνου τόσο για την αδειοδότηση νέων επενδυτικών σχεδίων, όσο και για την ανανέωση των αδειών υφιστάμενων σχεδίων, 3
απουσιάζει. Πρόσφατα έχουν γίνει σημαντικά βήματα, π.χ. πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις (από το ΥΠΕΚΑ), ωστόσο απαιτούνται πολύ περισσότερα ώστε η διαδικασία εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων να μην αποτελεί αντικίνητρο, αντιθέτως να διευκολύνει τις επενδύσεις στην υδατοκαλλιέργεια. Οι μονάδες εκτροφής ειδών γαρίδας ολοκλήρωσαν την αδειοδότηση τους σε τρία χρόνια περίπου, η μονάδα εκτροφής οξύρρυγχου σε δυόμιση χρόνια και αντίστοιχος χρόνος απαιτείται σχεδόν για κάθε αδειοδότηση υδατοκαλλιέργειας. Η άδεια χρήσης νερού απαιτείται και για τις μονάδες θαλάσσιας υδατοκαλλιέργειας (και εννοώ για την παραγωγική δραστηριότητα), όταν και οι ίδιοι οι υπηρεσιακοί υπάλληλοι δεν κατανοούν τη χρηστικότητα της. Κατά την αξιολόγηση ΜΠΕ, το ΥΠΕΚΑ αξιολογεί τη συμβατότητα της δραστηριότητας και την επάρκεια των προτεινόμενων περιβαλλοντικών όρων. Γιατί βρίσκεται σε ισχύ εγκύκλιος του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που προϋποθέτει εξασφάλιση χώρου (θαλάσσιου ή χερσαίου); και επικαλούμενη αυτή την εγκύκλιο δεν γνωμοδοτεί; και γιατί ενισχύεται αντί να αίρεται αυτή η κατεύθυνση από το σχέδιο νόμου; Δεν είναι εύλογο ο υποψήφιος επενδυτής πρώτα να διασφαλίσει ότι μπορεί να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει τη δραστηριότητα του και στη συνέχεια και εκ του ασφαλούς να αγοράσει ή να μισθώσει το χώρο εγκατάστασης του; Περισσότερο από δυο χρόνια, έχουν υποβληθεί αιτήματα για παραχώρηση χερσαίου χώρου (στη ΚΕΔ και στο διάδοχο σχήμα της την ΕΤΑΔ) με σκοπό την ανάπτυξη υδατοκαλλιεργητικών μονάδων και η ΕΤΑΔ δεν ασχολείται. Αν δεν πείθουν όλα τα παραπάνω προσθέτω την πληροφορία ότι το ενδιαφέρον προσώπων να επενδύσουν στην υδατοκαλλιέργεια για την εταιρεία μας, αφορά έναν αριθμό μεγαλύτερο των 30 35 εκδηλώσεων ενδιαφέροντος/ μήνα. Το αποτέλεσμα του ενδιαφέροντος είναι ότι κανένα ή στην καλύτερη των περιπτώσεων ένα επενδυτικό ενδιαφέρον μπορεί να υλοποιηθεί από το σύνολο των ενδιαφερομένων, με κύρια αιτία τον ιδιαίτερα υψηλό χρόνο έκδοσης των αδειοδοτήσεων και τη συνολική ταλαιπωρία που τις συνοδεύει. Δεν παραθέτω περισσότερα για την οικονομία του χώρου και του χρόνου, όμως αυτά είναι ζητήματα που πρέπει να απασχολήσουν το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και να δώσει θετικές διεξόδους το σχέδιο νόμου. Και δεν πρέπει να αποτελεί άλλοθι επαναλαμβάνω, ότι ορισμένα από αυτά αφορούν άλλα Υπουργεία. Το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ως καθ' ύλην αρμόδιο πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες, ώστε να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα και συγκεκριμένα: να επισπευθεί ο χρόνος αδειοδότησης υδατοκαλλιεργειών (έως και της έκδοσης άδειας ίδρυσης και λειτουργίας) στους 6 μήνες, στις περιπτώσεις ετοιμότητας έγκρισης ΠΟΑΥ εάν ισχύσουν οι διατάξεις του προτεινόμενου νομοσχεδίου, την επομένη οι δικαιούχοι θα νομιμοποιούνται να υποβάλλουν αίτημα αναμίσθωσης και οι αρμόδιες αρχές θα οφείλουν να εγκρίνουν την αναμίσθωση.εάν συμβεί αυτό, είναι προφανές ότι η αναμίσθωση θα γίνει στην υφιστάμενη θέση και επομένως δεν θα μπορεί να 4
εφαρμοσθεί ΠΟΑΥ. Προτείνεται να περιληφθεί: στις περιπτώσεις υποβολής αιτήματος καθορισμού Π.Ο.Α.Υ., προ της ημερομηνίας ισχύος και εφαρμογής του προτεινόμενου νόμου, η αναμίσθωση να πραγματοποιείται σε θέση που έχει προβλεφθεί εντός της ΠΟΑΥ και προτεραιότητα εγκατάστασης έχουν οι φορείς των μονάδων που διαθέτουν τις προβλεπόμενες άδειες σε ισχύ. ε. Στο σχέδιο νόμου προβλέπεται η παραχώρηση δωρεάν χωρίς αντάλλαγμα υδάτινων εκτάσεων για πειραματικές εκτροφές. Είναι θετική η εξέλιξη ότι επιτέλους προβλέπεται η δυνατότητα αυτή και για ιδιωτικούς φορείς. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι θα πρέπει να υφίσταται μια και μοναδική διάταξη για δοκιμαστική πειραματική εκτροφή και όχι περισσότερες. Προτείνεται να περιληφθεί η αναφερόμενη στο παρόν σχέδιο νόμου και να καταργηθεί η αναφερόμενη στην ΚΥΑ 31722/2011 ώστε να μην υφίσταται αλληλοεπικάλυψη θεσμικών διατάξεων. στ. Θετική εξέλιξη σε σχέση με το αρχικό σχέδιο νόμου που στάλθηκε στους συλλογικούς φορείς και στις υπηρεσίες είναι και η συγκεκριμενοποίηση διατάξεων που καταργούνται (βλέπε μεταβατικές και καταργούμενες διατάξεις). Για την αποφυγή όμως αλληλοεπικάλυψης θεσμικών διατάξεων και αρμοδιοτήτων είναι σκόπιμο να περιληφθεί Καταργείται και κάθε άλλη διάταξη η οποία έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του παρόντος νόμου. Ως συνέπεια των παραπάνω προτεινόμενων θα πρέπει να διαμορφωθεί ένας και μοναδικός νόμος πλαίσιο για την υδατοκαλλιέργεια χωρίς παράλληλα νομοθετήματα, αυτοδύναμες αρμοδιότητες και δυνατότητες αυθαίρετων ερμηνειών από τις αδειοδοτούσες υπηρεσίες ο οποίος θα δεσμεύει επενδυτή και Πολιτεία. 5