Βασίλης Χολέβας Παιδαγωγός - Νοµικός Πώς να µην εκνευρίζεσαι καθόλου, ποτέ και για κανένα λόγο
Εισαγωγή Ο τίτλος του εξωφύλλου φαίνεται εκ πρώτης όψεως ουτοπικός. Γίνεται στη σηµερινή εποχή του άγχους, των συνεχών προβληµάτων, των αδιεξόδων, των τεταµένων σχέσεων των συζύγων κ.λ.π. να είσαι ήρεµος και µάλιστα τόσο εντυπωσιακά όπως το δηλώνει ο τίτλος ; Εκ πρώτης όψεως έχεις δίκιο φίλε µου. Φαίνεται δύσκολο πολύ, αν όχι ακατόρθωτο. Και όµως γίνεται και µάλιστα στο βαθµό που το διατυπώνει το τίτλος. Απλά, όπως όλα τα πράγµατα που είναι δύσκολα, έτσι και αυτό θέλει κόπο και κυρίως µέθοδο, σύστηµα, τέχνη. Όχι, απλά, να πάρεις µια απόφαση. Όχι, απλά, να το θέλεις. Όχι, α- πλά, να έχεις σιδερένια θέληση. εν φθάνουν αυτά. Χρειάζονται, αλλά δεν φθάνουν. Το κύριο στοιχείο για να υλοποιήσεις την α- πόλυτη γαλήνη είναι η µέθοδος που θα εφαρµόσεις. Γι αυτό και εκεί ρίχνουµε το βάρος. Το πρόβληµα του εκνευρισµού και της έντασης Σήµερα οι περισσότεροι, (αν όχι όλοι), οι άνθρωποι, είναι λίγο ως πολύ νευρικοί. εν είναι αφύσικο αυτό για την εποχή που ζούµε. Είναι όµως πρόβληµα σοβαρό, γιατί κοστίζει µερικές φορές ακριβά. Ο εκνευρισµός χαλάει την ατµόσφαιρα στο σπίτι, κινδυνεύεις να χάσεις τη δουλειά σου, τη φίλη σου και το φίλο σου και τέλος πάντων να υφίστασαι µια σωρεία συνεπειών. Μετανιώνεις γιατί µίλησες µε εκνευρισµό, αλλά η ζηµιά έγινε. Η ά- σχηµη εικόνα δηµιουργήθηκε. Το κόστος πρέπει να το πληρώ- 1
σεις. Είναι σοβαρό πρόβληµα µε γιγάντιες προεκτάσεις µερικές φορές. Προχθές διάβαζα ότι το 1/3 των γυναικών που πηγαίνουν τη νύχτα σε εφηµερεύον νοσοκοµείο, πηγαίνουν λόγω ξυλοδαρ- µού από το σύζυγό τους ή φίλο τους. Στην Αγγλία 200.000 γυναίκες νοσηλεύονται ετησίως στα Νοσοκοµεία λόγω ξυλοδαρµού από το σύζυγο ή φίλο (εκεί πίνουν και πολύ οι Άγγλοι). Στο Ισραήλ (συντηρητική χώρα), νοσηλεύονται 45.000 γυναίκες ετησίως στα Νοσοκοµεία λόγω ξυλοδαρµού από το σύζυγο. Πάνω κάτω έτσι είναι σε όλη την Ευρώπη, όπου η επιδηµία του ξυλοδαρµού των γυναικών έφθασε ν απασχολήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όλα αυτά όχι στο Μεσαίωνα αλλά στο 2000 µ.χ.!!! Οι άνθρωποι έγιναν νευρικοί, "αρπάζονται" αµέσως, προχωρούν µετά από ένα εκνευρισµένο διάλογο σε χειροδικία και µε δύο λόγια δεν µπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους. Σ όλη την Ευρώπη και Αµερική, γέµισαν µε "σπίτια για κακοποιηµένες" (ξυλοδαρµός), γυναίκες. Η Ελλάδα έχει σε µεγάλες πόλεις τέτοια άσυλα για κακοποιηµένες γυναίκες, τα τηλέφωνα των σπιτιών αυτών έχουν δοθεί επανειληµµένα στη δηµοσιότητα. Στις κοινωνικούς λειτουργούς έχει πέσει πολύ δουλειά µε το θέµα αυτό. Ειδικά, στην Ελληνική Τηλεόραση, σ οποιονδήποτε πολιτικό ή κοινωνικό διάλογο, ο εκνευρισµός των οµιλητών είναι ο κανόνας. Άρα υπάρχει πρόβληµα υψηλής νευρικότητας του σύγχρονου ανθρώπου που τονίζω και πάλι του κοστίζει ακριβά. Υπάρχει λύση ; ναι, υπάρχει, αλλά όχι "µαγική" λύση, µε αγώνα και µέθοδο όπως είπα. Τα αίτια του εκνευρισµού για µικροπράγµατα και σηµαντικά 2
Ο εγωισµός! Πάλι ο εγωισµός µας, που δηµιουργεί ένα σωρό προβλήµατα. Ο σηµερινός άνθρωπος είναι πολύ πιο εγωιστής από τον παλιό. Αµφιβάλλει κανείς γι αυτό ; εφόσον ζούµε σε µια εποχή που έχουµε σαν στόχο πώς θα ικανοποιούµε όλες τις επιθυµίες, δεν υπάρχουν στερήσεις που κτυπούν το εγώ, "ταπεινώνουν" µε την καλή έννοια τον άνθρωπο, µάθαµε να γίνεται ό,τι θέλουµε. Όλοι µας πια δεν "σηκώνουµε µύγα στο σπαθί µας". Όταν ο άλλος δεν κάνει αυτό που εµείς θέλουµε, ή εµείς κρίνουµε σωστό, θίγεται ο εγωισµός µας, γιατί δεν υπάκουσαν οι άλλοι σ εµάς. Φυσικό είναι µετά, όταν δεν ικανοποιείται ο εγωισµός µας να εκνευριζόµαστε, (άσχετα αν αντικειµενικά είχε δίκιο ο άλλος). Κάποιος είπε ότι οι σηµερινοί άνθρωποι έγιναν "µικροί δικτατορίσκοι". Θέλουν να γίνεται το δικό τους, να "αποφασίζουν και να διατάσσουν". Ο καθένας έχει µεγάλη ιδέα για τον εαυτό του που µερικές φορές φθάνει ως αυτό που ονοµάζουµε "ιδέες µεγαλείου". Η ταπείνωση (µε τη χριστιανική έννοια), είναι άγνωστη, ουτοπική και ελάχιστοι νοιάζονται γι αυτήν. Μάλιστα, η α- πάντηση είναι η ίδια : "ταπείνωση ναι, αλλά κοίταξε έχω και αξιοπρέπεια", άρα σταµατά εκεί χωρίς να κάνει βαθύτερη ανάλυση της έννοιας αυτής. Αν τώρα λάβει κανείς υπόψιν του και την υ- ψηλή καταπίεση που δέχεται ο άνθρωπος σήµερα όλο το 24ωρο (από το άγχος στο γεµάτο υπερβολικό λεωφορείο το πρωί), ως τη νύχτα που έκανε χίλια πράγµατα και έτρεχε να τα προλάβει), καταλαβαίνει ότι η ηµέρα του περνά µε υψηλές εντάσεις. Και ό- ποιος βρίσκεται πιο κοντά του (η οικογένεια π.χ.), σ αυτόν ξεσπάει για να εκτονώσει τα ηλεκτρικά του φορτία. Στόχοι που µέ- 3
νουν απραγµατοποίητοι, σχέδια που ναυαγούν, οικονοµικές ατυχίες ή δυσκολίες, (λεφτά που έχασε το πρωί στο Χρηµατιστήριο), ληξιπρόθεσµα δάνεια, διαµαρτυρηµένες επιταγές, πιστωτικές κάρτες που ζητάνε πληρωµή και χίλια δυο αλλά που αποτελούν τη σύγχρονη πολυσύνθετη ζωή του ανθρώπου, του εντείνουν την ένταση των νεύρων, (νευρικό σύστηµα µε µόνιµη διέγερση). Όλα αυτά σε συνδυασµό µε τον εγωισµό φτιάχνουν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ που είναι "τα τεταµένα νεύρα" του σύγχρονου ανθρώπου. Η λύση στο µεγάλο αυτό πρόβληµα εν έχω σκοπό να γράψω "χριστιανικό έντυπο", αλλά θα αναφερθώ στο χριστιανισµό, γιατί εκεί υπήρξαν πολλοί άνθρωποι ανά τους αιώνες που ασχολήθηκαν πολύ µε το πρόβληµα αυτό, το έψαξαν πολύ και βρήκαν τις λύσεις. Όλοι λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι (Άγιοι της Εκκλησίας µας, κυρίως ασκητές της ερήµου), κατέληξαν στα ίδια συµπεράσµατα : αιτία του εκνευρισµού του ανθρώπου είναι ο εγωισµός του. Ο εγωισµός όµως είναι λίγο ασαφής έννοια, γιατί υπάρχει και ο απαραίτητος, αναγκαίος εγωισµός για να επιβιώσει ο άνθρωπος. Έτσι οι ασκητές µιλούν για µια πιο βαθιά έννοια και πιο κατατοπιστική : την έλλειψη ταπείνωσης. Όταν, λοιπόν, ο άνθρωπος έχει µεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, έχει αυτό που λέµε αλαζονεία, οίηση τότε δεν ανέχεται το διαφορετικό, δεν ανέχεται την αντίθετη άποψη ή έστω δεν ανέχεται να µη γίνει το δικό του που έστω ότι είναι και το σωστό. Αν, λοιπόν, συµβεί το αντίθετο, ο εκνευρισµός του πετάγεται στα ύψη. Όχι, γιατί δεν έγινε το σωστό, αλλά γιατί δεν έγινε το δικό 4
του, δεν τον έλαβαν σοβαρά υπόψιν, (λες και είναι Μονάρχης). Αν όµως είχε ταπείνωση, (έλλειψη εγωισµού και αλαζονείας, δηλαδή µεγάλης ιδέας για τον εαυτό του), τότε θα είχε τελείως διαφορετικό σκεπτικό, άρα και αντίδραση. Θα πίστευε, λοιπόν, τότε, απλά ότι είναι ένας απλός άνθρωπος εκφράζει τη γνώµη του, δεν περνάει και δε συνέβη τίποτα σηµαντικό. Έτσι λειτουργούν τα πράγµατα στη ζωή. εν γίνεται πάντα το δικό µας. Αλλά όλοι οι άγιοι συµφωνούν ότι απ όλες τις αρετές, η πιο δυσκολοκατόρθωτη είναι η ταπείνωση. Πράγµατι, είναι πολύ δύσκολο να πετύχεις αυτή την αρετή. Αν την πετύχεις, επιτυγχάνεις ταυτόχρονα (αµαχητί), σωρεία αρετών, γιατί όπως συµφωνούν όλοι "η ταπείνωση είναι µητέρα όλων των αρετών). Ο ταπεινός δεν εκνευρίζεται µε τίποτα. Είναι ρεαλιστής και ανεκτικός. εν έχει ιδέες µεγαλείου για τον εαυτό του (ακόµα κι αν κατέχει υψηλή θέση στην κοινωνία). Οι ακραίες µέθοδοι που εφάρµοσαν οι ασκητές για να πετύχουν την ταπείνωση και πραότητα Αν είσαι ταπεινός είσαι εξ ορισµού και πράος (δεν εκνευρίζεσαι ποτέ, το νευρικό σου σύστηµα είναι σε ηρεµία). Οι ασκητές λοιπόν εφάρµοσαν µεθόδους ακραίες, για να πετύχουν την ταπείνωση και απόλυτη πραότητα. εν τις αναφέρω για να τις ε- φαρµόσει και ο αναγνώστης, εµείς ζούµε στον κόσµο, όχι στην έρηµο, αλλά φέρνω τις ακραίες µεθόδους τους για παιδαγωγικούς λόγους, ώστε βλέποντας το άλλο αντίθετο άκρο του εκνευρισµού, την πραότητα την ασκητική, εµείς να εφαρµόσουµε το 5
"παν µέτρον άριστον" δηλαδή τη µέση οδό. Βέβαια, για την εποχή µας, οι µέθοδοί τους θα φανούν "περίεργοι" έως "αλλόκοτοι". Οι νεαροί λοιπόν ερηµίτες, στην αρχή επέλεγαν δύσκολους γέροντες ( ασκάλους) για να µάθουν να ανέχονται τις ιδιορρυθ- µίες τους, τον εκνευρισµό τους, τον επιθετικό τρόπο οµιλίας και τις παράξενες διαταγές τους, ώστε έτσι να χτυπήσουν σε µεγάλο βαθµό τον εγωισµό τους και παράλληλα όλη αυτή τη συµπεριφορά του γέροντα, να την αντιµετωπίζουν µε πραότητα και χωρίς αντίρρηση. Αυτό στη στρατιωτική ορολογία σήµερα λέγεται "ασκήσεις µε πραγµατικά πυρά". Έτσι συνήθιζαν να αντιµετωπίζουν ήρεµα δύστροπες καταστάσεις. Οι άγιοι ασκητές ανέπτυξαν µια φιλοσοφία ακατανόητη για µας. Έλεγαν λοιπόν : Εάν περάσει µια ηµέρα και δεν σε προσβάλλει κανείς, να θεωρείς χαµένη την ηµέρα, διότι δε σου δόθηκε η ευκαιρία για άσκηση ταπείνωσης και πραότητας. Κυκλοφορούσε πολύ µεταξύ τους κάτι που είχε κάνει ένας γέρο-ασκητής: πήγε κάποιος νέος ασκητής σ αυτόν και του είπε ότι εκνευρίζεται εύκολα. Τι να κάνει ; ο σοφός Γέροντας του είπε: πήγαινε στο νεκροταφείο και πες στους νεκρούς τα καλύτερα λόγια γι αυτούς. Το έκανε ο νέος και το είπε στο Γέροντα. Τι σου είπαν ; τον ρώτησε ο Γέροντας. Τίποτα, του είπε ο νέος. Καλά. πήγαινε τώρα και βρίσε τους πολύ άσχηµα. Πάει ο νέος τους βρίζει, γυρίζει πίσω στο Γέροντα. Τι σου είπαν τώρα ; τον ρωτά ο Γέροντας. Πάλι τίποτα, του λέει ο νεαρός ασκητής. Ε, λοιπόν, αυτό να κάνεις κι εσύ στη ζωή σου, είτε σου λένε τους µεγαλύτερους επαίνους, είτε τις µεγαλύτερες ύβρεις, σαν τους νεκρούς να 6
µη δίνεις σηµασία και να κρατάς την ψυχραιµία σου. Ακραίο παράδειγµα αλλά λέει κάτι. Ο Χριστός λέει κάτι παρόµοιο : "αν σε ραπίσουν στη µια σιαγόνα, στρέψον και την άλλην". Προφανώς δεν κυριολεκτεί αλλά δίνει το στίγµα, τις συντεταγµένες για το πόσο πράοι πρέπει να είµαστε. Ο ίδιος αλλού λέει : γνωρίστε ότι είµαι πράος στην καρδιά και έτσι δε θα µε φοβάστε. Αλλού λέει : µακάριοι οι πραείς τη καρδία. Παντού υπερτονισµός της πραότητας στην Εκκλησία. Ακριβώς διότι όπως λένε οι άγιοι "η πραότητα σε διασώζει από πολλές συµφορές, η οργή όµως γίνεται αιτία συµφορών". Την πραότητα την ονόµαζαν "τέκνο της ταπείνωσης". Πράγµατι, προηγείται η φιλοσοφία της ταπείνωσης, δηλαδή να µην έχεις µεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου, ώστε να µη θίγεσαι µε το παραµικρό, όπως ο σηµερινός άνθρωπος, ώστε να µπορείς µετά και όταν σε ονειδίζουν (σε προσβάλλουν, σε βρίζουν, σε συκοφαντούν κ.λ.π.) να µπορείς όλα αυτά να τα αντιµετωπίζεις ήρεµα, ψύχραιµα (µε πραότητα δηλαδή). Στην αρχή φαίνονται στον αναγνώστη δύσκολα όλα αυτά. Κι όµως δεν είναι, γιατί ισχύει και εδώ ο ισχυρότατος νόµος της συνήθειας. ηλαδή αν 5-6 φορές σε βρίσουν άσκηµα και αντιδράσεις ήρεµα, µετά ο οργανισµός σου, η ψυχή σου, συνηθίζουν να συµπεριφέρονται έτσι σ όλες τις ανάλογες περιπτώσεις, χωρίς να καταβάλεις ιδιαίτερη προσπάθεια. Ισχύει και το αντίθετο. Άνθρωποι ευγενικοί και ήρεµοι, όταν άρχισαν να µιλούν 5-6 φορές π.χ. στη σύντροφό τους άσχηµα, τους έγινε συνήθεια και της µιλούσαν πάντοτε άσχηµα. Να γιατί η αρχή είναι δύσκολη, µετά το βάρος το σηκώνει ο νόµος της συνήθειας. Τελικά, ο νόµος της 7
συνήθειας λειτουργεί και στα πάθη και ελαττώµατα αλλά και στις αρετές. Πραότητα και αξιοπρέπεια Εδώ γίνεται η µεγάλη σύγχυση. Η αξιοπρέπεια επιβάλλεται στον άνθρωπο. Αν µε βρίζουν και αντιδρώ µε ευγένεια και πραότητα, χάνω την αξιοπρέπειά µου, τον ανδρισµό µου, είµαι ηλίθιος; Όχι, φίλε µου, το αντίθετο. Όταν σε προσβάλλουν, το εύκολο είναι να κάνεις κι εσύ το ίδιο, το δύσκολο είναι να δείξεις ανωτερότητα, πολιτισµένο άνθρωπο και ψύχραιµο. Η αξιοπρέπεια είναι εσωτερική υπόθεση, εξαρτάται αν εµείς συµπεριφερό- µαστε σωστά, όχι από τα άσχηµα λόγια ενός οποιουδήποτε ανθρώπου. Εξ άλλου δεν λέµε "µην αντιδράς", αλλά αντέδρασε µε ευγένεια ψυχής, ανεκτικά, όχι µε οργή. Πόσοι είναι ισόβια στη φυλακή γιατί σκότωσαν, γιατί τους έθιξαν, αυτοί προστάτευσαν την αξιοπρέπεια και ανδρισµό τους ; Αν ένας σου πει "αν είσαι άνδρας, έλα να παλέψουµε" και παρασυρθείς και το κάνεις, έδειξες αξιοπρέπεια ή βλακεία ; Αν παλέψεις και τον νικήσεις είσαι πιο άνδρας ; Αν παλέψεις και χάσεις είσαι λιγότερο άνδρας ; Αυτά για την εποχή µας θεωρούνταν ξεπερασµένα και γελοία. Τα "αντριλίκια" θεωρούνται υπόθεση του υπόκοσµου, εκεί µετράνε αυτά. Πραγµατικός άνδρας σήµερα θεωρείται αυτός που έχει αυτοέλεγχο πάνω στον εαυτό του. Γιατί αυτό είναι το δύσκολο. Το εύκολο για όλους είναι να βρίζουν και να "παίζουν ξύλο". Είναι ανδρισµός να δείρεις τη σύζυγό σου ή φίλη σου ; πλάσµατα βιολογικά αδύναµα µπροστά σου ; Είναι ανδρισµός να 8
τη στείλεις στο Νοσοκοµείο µε κατάγµατα ; Ακόµα και ανθρώπους του υποκόσµου να ρωτούσα, όσο διεφθαρµένοι κι αν είναι, κι αυτοί θα έλεγαν το ίδιο : όχι, δεν είναι ανδρισµός αυτό, δειλία είναι, γιατί κτυπάς ένα πιο αδύνατο πλάσµα από σένα. Όλοι σή- µερα µιλάµε για διάλογο, αλλά στην πράξη παρατηρώ ότι οι άνθρωποι σήµερα δεν κάνουν αρκετό διάλογο, δεν ξέρω γιατί, είναι µήπως κουρασµένοι, δεν έχουν χρόνο να πιστεύουν ότι δεν βγαίνει τίποτα, δεν ξέρω. Αλλάς χωρίς διάλογο ήρεµο, δεν λύνονται τα διαπροσωπικά προβλήµατα. Αν όµως ο διάλογος δεν γίνεται ήρεµα και ν αφήνουµε τον άλλον να ολοκληρώνει, δεν είναι διάλογος, είναι καυγάς. Ο καυγάς έχει διάλογο αλλά όχι διεξοδικό, παραγωγικό αλλά αρνητικό αποτέλεσµα. Το λέω γιατί κάποια ζευγάρια ταυτίζουν τον καυγά µε το διάλογο. Μοιάζουν µεν, αλλά η διαφορά τους είναι η ηρεµία και ψυχραιµία µε τις οποίες γίνονται. Άλλωστε στον καυγά δεν επιδιώκω λύση, αλλά εξουθένωση του άλλου. Κάποιος ασκητής επισκέπτεται την καλύβα ενός άλλου και του λέει : 40 χρόνια δεν έφαγα πρωί και βράδυ ποτέ. Του απαντά ο άλλος : και εγώ 40 χρόνια ουδέποτε ύψωσα τη φωνή µου σε κάποιον. Ήθελε να του δείξει ότι η οδυνηρή νηστεία 40 χρόνων δεν συγκρίνεται µε την αρετή της ταπείνωσης και άρα και πραότητας. Ντράπηκε ο άλλος ασκητής. Ένας άλλος ασκητής λέει : κάθε προσβολή ή άσχηµη συ- µπεριφορά του απέναντί σου, πρέπει να σε χαροποιεί γιατί σου δίνεται µια ευκαιρία να εφαρµόσεις την ταπείνωση, την πραότητα να µάθεις να ζεις χωρίς ίχνος οργής. Ακραίες φιλοσοφίες και σκεπτικά, αλλά συµφωνώ, διότι τα κέρδη είναι τεράστια. Ενώ µε 9
τη φιλοσοφία και σκεπτικό του "σύγχρονου ανθρώπου µε την 24ωρη έντασή του, οργή του, τον ευέξαπτο χαρακτήρα του, τι κερδίζει ; ή όλο χαµένος βγαίνει και τον απολύσανε και 2-3 φορές από τη δουλειά του γιατί µίλησε άσχηµα στο αφεντικό ; Όσο για την καραµέλα της αξιοπρέπειας που συνέχεια πιπιλίζουν και επικαλούνται, δεν είναι τίποτα άλλο, παρά το "άλλοθι" της έλλειψης αυτοελέγχου στον εαυτό τους. Βαφτίζουν τα ε- λαττώµατα, προτερήµατα. εν είναι µαζοχισµός να µην αντιδρά βίαια ή επιθετικά ή µε οργή σε επιθετική και προσβλητική συ- µπεριφορά των άλλων. Μα τι σχέση έχει ο µαζοχισµός εδώ ; Α- φού λέµε ναι, ν αντιδράς αλλά πολιτισµένα. Και ο Χριστός όταν τον χαστούκισε κάποιος του είπε : "εάν άσχηµα µίλησα, πες µου τι κακό είπα, αν όχι, γιατί µε δέρνεις ;" αυτή ήταν η αντίδρασή του. Θα φέρω ένα "επίµαχο" παράδειγµα ψυχραιµίας και πραγ- µατικού ανδρισµού. Η Τουρκία δεκαετίες τώρα µας ταλαιπωρεί µε συνεχείς παραβιάσεις του εναερίου χώρου µας µε τα πολεµικά της αεροπλάνα. Μπορούσαµε να τα καταρρίπτουµε, δεν είναι δύσκολο, αλλά τι θα κερδίζαµε ; Για µένα καλώς πράξανε όλες οι Κυβερνήσεις (σ όποιο κόµµα κι αν ανήκαν), που κρατούσαν ψυχραιµία, "πολιτική πραότητα" και περιορίζονταν στον αναχαιτίσι- µο τους µόνο. Αλλά ελάτε για λίγο στη θέση των πιλότων µας. Κάθε µέρα να πετάνε για αναχαίτιση, τι πραότητα, τι ψυχραιµία, τι ατσάλινα νεύρα πρέπει να έχουν αυτά τα παιδιά, που µπορούν µε ένα πάτηµα κουµπιού να καταρρίψουν τον Τούρκο πιλότο ; Αυτοί πώς ελέγχουν το θυµό τους ; Χρόνια τώρα κάνουν την ίδια διαδικασία και µάλιστα είναι σε συνεχή συναγερµό. εν είναι για 10
αυτούς προσβολή κάθε παραβίαση από τους Τούρκους πιλότους; γιατί δεν τους εξαπολύουν πυραύλους ; Κι όµως µια άσχηµη λέξη να µας πει κάποιος, αµέσως πατάµε το "κουµπί των πυραύλων µας". Τι διαφέρουν αυτοί οι σύγχρονοι ήρωες - αεροπόροι από τους ασκητές της ερήµου ; για µένα δε διαφέρουν σε τίποτα. Οι ασκητές ήταν οι πραείς της ε- ρήµου, οι πιλότοι µας οι πραείς του αέρα, εµείς τελικά τι είµαστε; Όλοι σήµερα γνωρίζουµε ότι µία βασική αιτία διαζυγίων των νέων ζευγαριών, είναι "ο τσαµπουκάς" και των δύο. Ο καθένας µιλά άσχηµα, µε οργή στον άλλον, ο άλλος ανταποδίδει τα ίδια, αυτό γίνετο επί 6 µήνες ή 1 χρόνο και το φινάλε ; στην αίθουσα δικαστηρίων. Ποιος από µας δεν γνωρίζει ένα τουλάχιστον ζευγάρι, που ο ένας µιλά άσχηµα και υβριστικά στον άλλον ; Να µια βασική αιτία διαζυγίων : ο εγωισµός που οδηγεί στην οργή, άρα έλλειψη πραότητας, ανεκτικότητας, ψυχραιµίας. Ο εγωιστής και αλαζόνας δεν µπορεί να είναι ψύχραιµος γιατί τον παρασύρει ο ανεξέλεγκτος εγωισµός του, χάνει τον αυτοέλεγχο. Μετανιώνει ίσως µετά για όσα είπε. Η ζηµιά όµως έγινε. Το χειρότερο όµως είναι ότι αύριο θα επαναληφθούν τα ίδια. Όπως όλοι ξέρουµε πια, η σηµερινή γυναίκα διακατέχεται και αυτή από οργή και εύκολο θυµό που υλοποιούνται σε συνεχή γκρίνια. εν δέχεται µύγα στο σπαθί της, το ίδιο και ο άνδρας και το αποτέλεσµα γνωστό : "θα µιλήσεις µε το δικηγόρο µου". Λίγοι άνθρωποι τελικά έχουν υποµονή. Οι περισσότεροι ανταποδίδου- µε τα ίσα αµέσως µε καυγά. Κάποιοι µάλιστα το θεωρούν και καλό : ο καυγάς στο ζευγάρι, (λένε), ανανεώνει τη σχέση! Τι ηλίθιο άλλοθι για να δικαιολογηθούν! Ο καυγάς ανανεώνει τη σχέση! 11
Αν είναι δυνατόν ποτέ. Τότε η γαλήνη στο ζευγάρι σκοτώνει τη σχέση. Η πιο ακραία φράση που έχω διαβάσει σε ασκητικά βιβλία, είναι ένας παράξενος ορισµός της υπερπραότητας (απόλυτη πραότης) : "αοργησία είναι η ακόρεστη και αχόρταγη επιθυµία για ονειδισµό". ηλαδή απόλυτη πραότητα ή αοργησία είναι να έχει ακόρεστη επιθυµία να σε προσβάλλουν και να σε βρίζουν". Ο ασκητής της ερήµου ήθελε µ αυτό να πει, ότι χαίρεσαι όταν σου δίνονται ευκαιρίες να υπερκαλλιεργήσεις τον εαυτό σου σε απόλυτες αρετές. Προσοχή, αυτό λέγεται για τους ασκητές, όχι για µας που ζούµε σε πόλεις, αλλά έστω σαν "απέναντι όχθη" σαν "ακραίο παράδειγµα", ή "προκεχωρηµένο φυλάκιο", δεν έχει να πει κάτι ; έστω να σου πει ότι ενώ εσύ ταράσσεσαι από κάθε προσβολή και συκοφαντία, άλλοι αισθάνονται ηδονή γι αυτό ; Αλλά σε καµµία περίπτωση λόγω µαζοχισµού. Απλά είχαν µια άλλη φιλοσοφία (έστω εξωγήινη για µας), αλλά κάτι έχει να µας πει αν το δούµε µε ευρύτητα πνεύµατος και όχι σε στενά καλούπια. Βέβαια, εδώ πρέπει να πούµε και κάτι άλλο : αν ο άνθρωπος δεν µισεί τον κακό άνθρωπο, αλλά τον βλέπει µε οίκτο για το κατάντηµά του, δεν οργίζεται από τις προσβολές του, άρα και η αγάπη παίζει σηµαντικό ρόλο για το αν θα είσαι νευρικός ή όχι. Η µάνα π.χ. που αγαπά το παιδί της, όταν την προσβάλλει, δεν "ανάβει" γιατί βλέπει µε συµπάθεια και αγάπη το παιδί της. Το ίδιο ισχύει και στα ζευγάρια. Αν αγαπιούνται, δεν οργίζονται µε το παραµικρό. Αντίθετα, ο άνθρωπος του εύκολου µίσους, αυτός όχι µόνο δεν συγχωρεί, αλλά κοιτάζει πώς θα πάρει εκδίκηση. Εξάλ- 12
λου αν θέλεις ν αλλάξεις έναν άνθρωπο για λάθη που έχει πάνω του, όλοι γνωρίζουµε ότι αν του τα επισηµάνουµε µε οργή και ε- πιθετικότητα, όχι µόνο δεν υπάρχει ελπίδα ν αλλάξει, αλλά κι αν υπήρχε µια πιθανότητα να έρθει στο "γνώθι σ αυτόν", τώρα από αντιδραστικότητα και µόνο και από θιγµένο εγωισµό δεν υπάρχει καµιά. Υπάρχουν περιπτώσεις που οργιζόµαστε τεχνητά από µόδα, επειδή έτσι κάνουν οι άλλοι. Κλασσικό παράδειγµα οι οδηγοί στο δρόµο που µόλις κάνει ένα λάθος ο προπορευόµενος οδηγός, υβρίζουν πολύ βαριά. Μερικοί είναι ανεκτικοί, δεν θα έβριζαν, ούτε θα οργίζονταν, αλλ εφόσον οι άλλοι στη θέση του θα έβριζαν, το κάνει και αυτός. Τεχνητή οργή το λέω εγώ. Όλοι πάντως συµφωνούν ότι η οργή είναι ο χειρότερος σύµβουλος του ανθρώπου. Γι αυτό όταν ο άνθρωπος είναι οργισµένος δεν πρέπει να παίρνει αποφάσεις, θα είναι λαθεµένες, θα έλεγα, ούτε καν να µιλά εκείνη τη στιγµή, σίγουρα θα πει "κάτι παραπάνω" για το οποίο θα µετανιώσει στη συνέχεια. Αλλ ο χρόνος δε γυρίζει πίσω για να το διορθώσει. Η οργή είναι στοιχείο ανθρώπου που δεν ελέγχει εύκολα τον εαυτό του. Κάποτε πήγαν στον Μ. Αλέξανδρο ένα στρατιώτη που είχε κάνει µια σοβαρή παράβαση. Ο Αλέξανδρος του είπε : "πριν λίγο εκπόρθησα την Τύρο µε τροµερό αγώνα". Όµως ο αγώνας που πρέπει να κάνω τώρα για να σε συγχωρήσω, είναι πιο µεγάλος!!!". Είχε δίκιο! Καταφέρνουµε απίστευτα πράγµατα, αλλά δεν µπορούµε να νικήσουµε την κακή φύση µας, ν αλλάξουµε χαρακτήρα. Συνήθως αν αλλάζουµε, είναι προσωρινή αλλαγή, µετά από λίγο επανερχόµαστε στα ίδια. ίκιο έχουν αυτοί που λένε ότι η πιο σπουδαία και δύσκολη νίκη, είναι να νικήσεις τον κακό εαυ- 13
τό σου. Το κακό είναι ότι λίγοι άνθρωποι θέλουν ν αλλάξουν και να γίνουν πραείς, ήρεµοι κ.λ.π. Οι άλλοι θεωρούν µειονέκτηµα την πραότητα, γιατί πιστεύουν ότι µε το οργίλο και επιθετικό ύ- φος, βάζουν τον άλλον στη θέση του, προστατεύοντας τον εαυτό του. Νοµίζουν ότι οι άλλοι έτσι τον φοβούνται και θα υποχωρούν στις επιθυµίες του! Πόσο λάθος κάνουν! ιότι και ο άλλος έχει εγωισµό, αντιδραστικότητα, άρα θα αντεπιτεθεί και ο φαύλος κύκλος δεν τελειώνει. Η γυναίκα που νοµίζει ότι µε τη γκρίνια, υ- βρεολόγιο και επιθετικότητα "θα πάρει τον αέρα του άνδρα της", κάνει λάθος. Ο άνδρας που νοµίζει ότι µε τον ξυλοδαρµό και συνεχείς απειλές "θα της πάρει αυτός τον αέρα", κάνει κι αυτός λάθος. Το πιο πιθανό είναι να καταλήξουν στο διαζύγιο, γιατί ο έ- νας θα αισθάνεται πληγωµένος και προσβεβληµένος από τον άλλον. Κάτι παρόµοιο συνέβαινε παλιά στο στρατό. Πίστευαν ότι µε καψόνια και ρεζιλέµατα θα έσπαγαν το στρατιώτη ώστε να υπακούει απόλυτα. Είχαν δίκιο για τότε. Τώρα δεν ισχύει αυτό. Μορφωµένοι οι στρατιώτες, πτυχιούχοι Πανεπιστηµίων και ευαίσθητοι, τα καψόνια τους χειροτερεύουν, µπορεί να λιποτακτήσαν εν ειρήνη, ή να ζητήσουν αναβολή στράτευσης (δηλαδή διακοπή στράτευσης για 1-2 χρόνια). Αυτές τις αλλαγές τις είδαν στο Γενικό Επιτελείο και απαγόρευσαν αυστηρά τα καψόνια και το "σπάσιµο του τσαµπουκά ή ανδρισµού" µε τέτοια µέσα. Το ίδιο ισχύει και για όλους τους ιευθυντές, διοικητές, προϊσταµένων όλων των υπηρεσιών : αποφεύγουν τη σκληρή γραµµή του "έτσι αποφάσισα και διατάσσω", αλλά προσπαθούν να συζητήσουν µε τον 14
υφιστάµενο, όσο γίνεται βέβαια, διότι η σκληρή γραµµή φέρνει σ όλους σήµερα αντίθετα αποτελέσµατα. Ας θυµηθούµε και αυτά που λέει ο Παύλος : "η αγάπη πάντα συγχωρεί, πάντα υποµένει, δεν οργίζεται, δεν αγανακτεί, πάντα ελπίζει". Γι αυτό επιµένω, ο εύκολος εκνευρισµός υποδηλώνει και έλλειψη αγάπης για τους ανθρώπους, έστω λανθάνουσα (που δεν φαίνεται), έλλειψη αγάπης. Επίλογος Μίλησα για µέθοδο, ώστε να µην εκνευρίζεσαι ποτέ. Αυτή είναι η µέθοδος : να θυµάσαι τι έκαναν οι άλλοι για να απαλλαγούν από το θυµό, τι αγώνες έδωσαν, τι µεθόδους εφάρµοσαν, έστω ακραίες, έφθασαν να θεωρούν απόλαυση την προσβολή και ύβρη, (εξήγησα µε ποιό σκεπτικό), και ενθυµούµενος όλα αυτά, όταν ανάβει µέσα σου ο θυµός, θα δεις ότι θα χαλαρώσεις. Αυτό στην αρχή. Μετά η πραότητα θα λειτουργεί αυτόµατα λόγω συνήθειας. Θα γίνει ένα µ εσένα. οκίµασε και θα δεις ότι είναι πιο εύκολο απ ότι νοµίζεις. Καλή επιτυχία στην προσπάθειά σου. Πιστεύω ότι θα τα καταφέρεις! 15