Eισηγµένες Τράπεζες Χρήση 2008 Συνοπτική παρουσίαση χρηµατοοικονοµικής κατάστασης Ιούλιος 2009
Οµάδα εργασίας Για την πραγµατοποίηση της έρευνας, εργάστηκε οµάδα στελεχών της Grant Thornton εξειδικευµένων στα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς. H οµάδα αυτή αποτελείται από τους: Γιάννη Λέο, ηµήτρη Μελά, Αθηνά Μουστάκη, Παναγιώτη Χριστόπουλο, ηµήτρη Γκίκα, Μαρία ηµτσούδη, ηµήτρη Καβούκα, Νίκο Κατσιµπάρδη, Λευτέρη Παπασταύρου, Παναγιώτη Γκιουµέ και Γρηγόρη Τζίφα.
Eισηγµένες Τράπεζες Χρήση 2008 Συνοπτική παρουσίαση χρηµατοοικονοµικής κατάστασης Αθήνα Ιούλιος 2009 Απαγορεύεται η µε κάθε µηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο µέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η µετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η µε οποιονδήποτε τρόπο δηµοσίευσή του, ολόκληρου ή τµηµάτων του, χωρίς την άδεια των δηµιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευµατικής ιδιοκτησίας).
Πίνακας συντοµεύσεων ROA ROE AFS ΛΠ ΠΧΑ ΕΤΕ EFG ΗΠΑ MPB ΤΤ ΤτΕ ΧΑ Αποδοτικότητα Ενεργητικού Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων ιαθέσιµα προς πώληση χρηµατοοικονοµικά µέσα ιεθνές Λογιστικό Πρότυπο ιεθνές Πρότυπο Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς Εθνική Τράπεζα Ελλάδος EFG Eurobank Ergasias Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής Marfin Popular Bank Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο Τράπεζα της Ελλάδος Χρηµατιστήριο Αθηνών
Περιεχόµενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ................................................................ 7 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ....................................................... 9 ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...................................................... 11 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙ ΟΣΗΣ - ΧΡΗΣΗ 2008..................................................... 14 ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ..................................................... 16 Συνοπτικός Ισολογισµός 31/12/2008............................................. 16 Ενεργητικό................................................................. 18 Συγκεντρωτικά στοιχεία Ενεργητικού.......................................... 18 Βασικά µεγέθη Ενεργητικού................................................. 19 Κατάταξη Τραπεζών µε βάση το σύνολο του Ενεργητικού......................... 20 Απαιτήσεις κατά πελατών ( άνεια µετά από προβλέψεις)........................ 20 Συµβολή τριµήνων χρήσης 2008 στη µεταβολή των δανείων....................... 21 Υποχρεώσεις............................................................... 22 Συγκεντρωτικά στοιχεία Υποχρεώσεων........................................ 22 Βασικά µεγέθη Υποχρεώσεων............................................... 23 Υποχρεώσεις προς πελάτες (Καταθέσεις)..................................... 24 άνεια Καταθέσεις ως ποσοστό του Ενεργητικού.............................. 24 άνεια προς σύνολο Καταθέσεων και Πιστωτικών Τίτλων......................... 25 Ίδια Κεφάλαια.............................................................. 26 Συγκεντρωτικά στοιχεία Ιδίων Κεφαλαίων...................................... 26 ιάρθρωση Ιδίων Κεφαλαίων............................................... 27 Ταξινόµηση µε βάση τα Ίδια Κεφάλαια........................................ 28 Ίδια Κεφάλαια ως ποσοστό του Ενεργητικού................................... 29 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ................................................. 30 Κατάσταση Αποτελεσµάτων χρήσης 2008......................................... 30 2009 GrantThornton 3
Αποτελέσµατα τέταρτου τριµήνου 2008........................................ 32 Καθαρά κέρδη ανά Τράπεζα................................................ 33 Καθαρά αποτελέσµατα τέταρτου τριµήνου 2008................................. 33 Ανάλυση Εσόδων............................................................ 34 Καθαρά έσοδα τόκων...................................................... 34 Έσοδα τόκων / Μ. Ο. Ενεργητικού............................................ 34 Χρηµατοοικονοµικά αποτελέσµατα........................................... 35 Αποδοτικότητα.............................................................. 36 Καθαρά αποτελέσµατα προς Ίδια Κεφάλαια.................................... 36 Λειτουργική αποτελεσµατικότητα............................................. 36 Προβλέψεις προς σύνολο ανείων........................................... 37 Συνολικά Αναγνωρισµένα Έσοδα............................................... 38 Χρήση 2008............................................................. 38 Χρήση 2007............................................................. 38 Επίδραση στα αποτελέσµατα χρήσης από Έσοδα και Έξοδα αναγνωρισµένα στα Ίδια Κεφάλαια.............................................. 40 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ................................................ 42 Ποιότητα χαρτοφυλακίου χορηγήσεων ( άνεια σε πελάτες)........................... 42 Χρήση 2008............................................................. 42 Χρήση 2007............................................................. 42 Κατανοµή µη εξυπηρετούµενων και αποµειωµένων χορηγήσεων...................... 44 Αποµειωµένες και καθυστερηµένες άνω των 90 ηµερών χορηγήσεις................. 44 Ποσοστό αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών προς σύνολο χορηγήσεων.................................................. 44 Μερίδιο αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων 2008.... 45 Μερίδιο χορηγήσεων 2008................................................. 45 Προβλέψεις αποµείωσης χορηγήσεων........................................... 46 Προβλέψεις αποµείωσης χορηγήσεων........................................ 46 είκτες επάρκειας προβλέψεων αποµείωσης χορηγήσεων........................ 46 Προβλέψεις (έξοδα) χρήσης................................................. 47 ιάρθρωση Χρηµατοοικονοµικών Στοιχείων του Ενεργητικού......................... 48 4 2009 GrantThornton
Ποιότητα χρεωγράφων........................................................ 50 Αποµείωση αξίας επενδύσεων.................................................. 51 Αναταξινόµηση Χρηµατοοικονοµικών Στοιχείων του Ενεργητικού....................... 52 Αναταξινοµήσεις από εµπορικό χαρτοφυλάκιο.................................. 52 Αναταξινοµήσεις από χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση (AFS)............... 54 Αποτελέσµατα από την αναταξινόµηση........................................ 55 Παράγωγα Χρηµατοοικονοµικά Μέσα............................................ 56 Απαιτήσεις από Παράγωγα Χρηµατοοικονοµικά Μέσα............................ 56 Υποχρεώσεις από Παράγωγα Χρηµατοοικονοµικά Μέσα......................... 56 Απαιτήσεις από Παράγωγα Χρηµατοοικονοµικά Μέσα ως ποσοστό των Υποχρεώσεων από Παράγωγα Χρηµατοοικονοµικά Μέσα..................... 57 ιαχείριση Χρηµατοοικονοµικών κινδύνων....................................... 58 Συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του ΠΧΑ 7 αναφορικά µε διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου (αριθµός Τραπεζών)...................... 58 Συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του ΠΧΑ 7 αναφορικά µε διαχείριση του κινδύνου της αγοράς (αριθµός Τραπεζών).................................. 59 Συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του ΠΧΑ 7 αναφορικά µε τον κίνδυνο ρευστότητας (αριθµός Τραπεζών).................................. 60 Εύλογη αξία χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού και χρηµατοοικονοµικών υποχρεώσεων (αριθµός Τραπεζών)...................... 61 Γεωγραφική συγκέντρωση πιστωτικού κινδύνου................................... 62 Συγκέντρωση πιστωτικού κινδύνου δανείων και απαιτήσεων 2008.................. 62 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΜΕΙΑΚΩΝ ΡΟΩΝ................................................ 64 Χρήση 2008............................................................. 64 Χρήση 2007............................................................. 64 ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ..................................................... 66 είκτης κεφαλαιακής επάρκειας................................................. 66 ιαχείριση κεφαλαίου (αριθµός Τραπεζών)....................................... 66 ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΑΠΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΛΟΙΠΩΝ ΠΧΑ..................................... 68 Ανάλυση εφαρµογής ΛΠ 1................................................. 68 2009 GrantThornton 5
Αναβαλλόµενη φορολογία ( ΛΠ 12).......................................... 70 Καθαρή αναβαλλόµενη φορολογία........................................... 70 Επίδραση ΛΠ 16 και ΛΠ 17................................................. 72 Απαιτήσεις από χρηµατοδοτικές µισθώσεις.................................... 73 Υποχρεώσεις παροχών στο προσωπικό ( ΛΠ 19).............................. 74 Απαιτήσεις προτύπων για συνδεδεµένα µέρη ( ΛΠ 24).......................... 74 Επενδύσεις σε συγγενείς ( ΛΠ 28).......................................... 75 Αποτελέσµατα από πώληση θυγατρικών και συγγενών........................... 75 Επίδραση από εξαγορές, άυλα στοιχεία του Ενεργητικού και διαχείριση υπεραξίας ( ΠΧΑ 3 & ΛΠ 36)................................................. 76 Έλεγχος αποµείωσης της υπεραξίας............................................. 77 ιάρθρωση άυλων στοιχείων του Ενεργητικού ( ΛΠ 38)............................. 78 Σχηµατισµός προβλέψεων σύµφωνα µε τα ΛΠ 37 & ΠΧΑ 4......................... 80 Ανάλυση εφαρµογής ΠΧΑ 5................................................... 82 Ανάλυση εφαρµογής ΠΧΑ 2................................................... 84 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ............ 86 6 2009 GrantThornton
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είναι πλέον ευρέως γνωστά τα αποτελέσµατα της σοβαρής χρηµατοοικονοµικής κρίσης, που παρουσιάστηκε αρχικά στην αγορά τιτλοποιηµένων στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου των ΗΠΑ, επεκτάθηκε στις αγορές επιχειρηµατικών οµολόγων και µεταφέρθηκε ταχύτατα στο παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα κατά τη διάρκεια, κυρίως, του δευτέρου εξαµήνου του 2008. Στην επιδείνωση της χρηµατοπιστωτικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο, συνέβαλαν καθοριστικά οι παράλληλες αυξήσεις, κατά το πρώτο επτάµηνο του έτους, στις τιµές των εµπορευµάτων, και κυρίως του πετρελαίου. Αυτές οδήγησαν µε τη σειρά τους, κυρίως κατά το τρίτο τρί- µηνο της χρήσης, στην διεθνή έξαρση των πληθωριστικών πιέσεων αποτρέποντας τις έντι- µες προσπάθειες που είχαν καταβάλει έως τότε οι Κεντρικές Τράπεζες εν µέσω µειώσεων στα επιτόκια παρέµβασης για τόνωση της ρευστότητας και αποκατάσταση της εµπιστοσύνης στις διατραπεζικές αγορές, οδηγώντας διαδοχικά στην επιβράδυνση της ανάπτυξης και στην είσοδο των βασικών οικονοµιών του πλανήτη σε ύφεση, στην περαιτέρω πτώση της ζήτησης, όσο και στην έλλειψη πιστώσεων, καταναλωτικών ή επιχειρηµατικών. Οι οικονοµικές αυτές συνθήκες έχουν, αναπόφευκτα, σηµαντικό αντίκτυπο και στις ελληνικές επιχειρήσεις, και ιδιαίτερα στις εισηγµένες Τράπεζες, µε συνέπεια να απαιτείται αυξηµένη προσοχή τόσο στα κρίσιµα ζητήµατα που αναλύονται στις χρηµατοοικονοµικές τους αναφορές, όσo και στα θέµατα που προέκυψαν από αυτά κατά την εφαρµογή των ΠΧΑ. Τα ίδια ζητήµατα είναι, επίσης, εκείνα που προκαλούν και την αυξηµένη προσοχή των επενδυτών και των ρυθµιστικών αρχών. Η παρακολούθηση των γεγονότων που εκτυλίσσονται και η κατανόηση των επιπτώσεών τους αποτελούν ένα σύνθετο και επίπονο έργο. Αναγκαίο, όµως, γιατί οι εισηγµένες Τράπεζες, αναλογικά και του ειδικού τους βάρους σε σχέση µε τους υπόλοιπους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, είναι υποχρεωµένες να επανεξετάσουν τα δεδοµένα και τις εκτιµήσεις τους για την άµεση αλλά και τη µεσοµακροπρόθεσµη δραστηριότητά τους. Η Grant Thornton στο πλαίσιο των δράσεων που αναλαµβάνει σε θέµατα ιεθνών Προτύπων Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς προχώρησε στη διενέργεια έρευνας, βασική επιδίωξη της οποίας είναι η αποτύπωση, σε συνάρτηση µε τις τρέχουσες εξελίξεις, της επάρκειας και της ποιότητας της παρεχόµενης πληροφόρησης, καθώς και η παρακολούθηση των επιδράσεων από την εφαρµογή των ΠΧΑ στα χρηµατοοικονοµικά µεγέθη των ελληνικών εισηγµένων Τραπεζών. 2009 GrantThornton 7
Η διενέργεια της έρευνας αυτής για τη χρήση που έληξε το 2008 µας δίνει τη δυνατότητα να αξιολογήσουµε ανά τράπεζα εκτός από την πληρότητα και την ποιότητα της παρεχό- µενης πληροφόρησης, τόσο την επίδραση της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης στα ιδιαίτερα χρηµατοοικονοµικά χαρακτηριστικά των εισηγµένων Τραπεζών, όσο και στην προβολή των κρίσιµων θεµάτων που καλούνται να αντιµετωπίσουν οι διοικήσεις και τα στελέχη τους στο άµεσο µέλλον. Οι δηµοσιευµένες Οικονοµικές Καταστάσεις πρέπει να παρέχουν ουσιαστική πληροφόρηση στους χρήστες, προκειµένου αυτοί να µπορούν να εξάγουν αξιόπιστα συµπεράσµατα αναφορικά µε την χρηµατοοικονοµική θέση των Τραπεζών και τα αποτελέσµατά τους. Παράλληλα, διαπιστώνεται έµπρακτα, η προσπάθεια που κατέβαλλαν οι Τράπεζες προκειµένου να βελτιώσουν τις παρεχόµενες γνωστοποιήσεις στις Οικονοµικές τους Καταστάσεις. Το βασικό συµπέρασµα που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι οι ελληνικές Τράπεζες, στην πλειονότητά τους εφαρµόζουν ορθά τα ΠΧΑ και προσαρµόζονται επιτυχώς στις αυξηµένες ανάγκες πληροφόρησης. Οι αδυναµίες που εντοπίζονται δεν είναι δυνατό να ακυρώσουν την προσπάθεια της πλειονότητας των Τραπεζών, οι οποίες δηµοσιεύουν µε συνέπεια ποιοτικές Οικονοµικές Καταστάσεις. Βασίλης Καζάς Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής ιευθύνων Σύµβουλος της Grant Thornton 8 2009 GrantThornton
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Στην παρούσα µελέτη γίνεται παρουσίαση των βασικών οικονοµικών στοιχείων των Τραπεζικών οµίλων (εφεξής για χάριν συντοµίας Τράπεζες) οι µετοχές των οποίων έχουν εισαχθεί προς διαπραγµάτευση στο Χρηµατιστήριο Αθηνών (ΧΑ). Στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης επιχειρείται να αποτυπωθεί η χρηµατοοικονοµική διάρθρωση, η αποδοτικότητα και η κερδοφορία των Τραπεζών. Ιδιαίτερη έµφαση δίδεται στην εξέλιξη του δανειακού τους χαρτοφυλακίου, του πιστωτικού κινδύνου που έχουν αναλάβει, καθώς και των αντίστοιχων προβλέψεων που έχουν σχηµατίσει. Παρέχεται, επίσης, µια σύντοµη ανάλυση της επίδρασης από την εφαρµογή των απαιτήσεων των ΠΧΑ όπως αυτά έχουν εγκριθεί και εφαρµόζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις οικονοµικές καταστάσεις. Η παρούσα µελέτη περιλαµβάνει τα οικονοµικά µεγέθη και τους αντίστοιχους υπολογισµούς για όλες τις Τράπεζες οι µετοχές των οποίων διαπραγµατεύονται στο ΧΑ, ανεξάρτητα από την κύρια έδρα τους. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στηρίζονται αποκλειστικά στις δηµοσιευµένες ενοποιηµένες οικονοµικές καταστάσεις για τη διαχειριστική χρήση που έληξε την 31/12/2008 και της αντίστοιχης συγκριτικής περιόδου. Όλα τα ποσά παρουσιάζονται σε εκατ. ευρώ, εκτός από τις περιπτώσεις εκείνες για τις οποίες υπάρχει ειδική αναφορά. Οι Τράπεζες των οποίων τα στοιχεία έχουν συµπεριληφθεί στην παρούσα µελέτη είναι οι εξής: Ταξινόµηση Τραπεζών µε βάση το σύνολο Ενεργητικού 1 Τράπεζα Σύνολο Ενεργητικού 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 101.839 90.386 13% EFG Eurobank Ergasias 82.202 68.389 20% Alpha Bank 65.270 54.684 19% Τράπεζα Πειραιώς 54.890 46.427 18% Marfin Popular Bank 38.353 30.258 27% Τράπεζα Κύπρου 36.107 31.763 14% Emporiki Bank 30.029 27.324 10% ATE Bank 28.474 24.273 17% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 14.898 13.188 13% Geniki Bank 4.967 4.334 15% Attica Bank 4.520 3.904 16% Aspis Bank 2.624 2.944-11% Proton Bank 1.980 2.365-16% Σύνολο 2 466.152 400.240 16,47% 2009 GrantThornton 9
Αξίζει, τέλος, να σηµειωθεί ότι η παρούσα µελέτη δεν αποσκοπεί στον εντοπισµό ή στην γνωστοποίηση λανθασµένης ή ελλειµατικής εφαρµογής ή παρουσίασης λογιστικών αρχών, αλλά στη σύγκριση των δηµοσιευµένων οικονοµικών στοιχείων των Τραπεζών και την αναγωγή τους σε συµπεράσµατα για την εξέλιξη του κλάδου των εισηγµένων ελληνικών Τραπεζών κατά τη διαχειριστική χρήση που έληξε στις 31/12/2008. 1 Στην παρούσα µελέτη οι Τράπεζες παρουσιάζονται µε βάση το σύνολο του ενεργητικού τους στις 31/12/2008 εκτός εάν υπάρχει άλλη σχετική αναφορά. 2 Ο όµιλος της Marfin Egnatia Bank δεν συµπεριλαµβάνεται στην παρούσα µελέτη, καθώς ενοποιείται πλήρως από τη Marfin Popular Bank. 10 2009 GrantThornton
ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Θετικά ευρήµατα Το 2008 ήταν άλλη µια χρονιά ανάπτυξης εργασιών για τις Τράπεζες, αν και σε µικρότερο βαθµό σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση. Το σύνολο των χορηγήσεων αυξήθηκε κατά 26% ενώ το σύνολο του ενεργητικού κατά 16%. Αρνητικά ευρήµατα Η αναπτυξιακή πορεία διακόπτεται απότοµα το τελευταίο τρίµηνο του έτους καθώς οι περισσότερες Τράπεζες δεν προχώρησαν σε νέες χορηγήσεις τόσο λόγω του προβλήµατος ρευστότητάς τους όσο και των προβληµάτων ύφεσης στην πραγµατική οικονοµία. Άλλη µια κερδοφόρα χρήση για την πλειοψηφία των Τραπεζών µε τα καθαρά κέρδη να ανέρχονται σε 3.394 εκατ. ευρώ, µειωµένα όµως κατά 37% σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση. Σηµαντική µείωση του καθαρού επιτοκιακού κέρδους λόγω αυξηµένου κόστους των προθεσµιακών καταθέσεων. Ζηµιογόνο τέταρτο τρίµηνο για τις περισσότερες Τράπεζες κυρίως λόγω αυξηµένων προβλέψεων για µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Σηµαντική µείωση στην αποδοτικότητα των στοιχείων του ενεργητικού σε µόλις 0,78%. Εκτός από τα κέρδη της χρήσης αναγνωρίστηκαν ζη- µιές ύψους 4.888 εκατ. ευρώ απευθείας στα Ίδια Κεφάλαια (πχ από αποτίµηση χρεογράφων AFS και συναλλαγµατικές διαφορές). Συνολικά τα αναγνωρισµένα κέρδη/ζηµιές της χρήσης ανήλθαν σε ζηµιά 1.494 εκατ. ευρώ έναντι κέρδους 5.115 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση. ιενέργεια αυξηµένων προβλέψεων, διπλάσιων σε σχέση µε το 2007. Κατά το τελευταίο τρίµηνο του 2008 διενεργήθηκαν όσες προβλέψεις είχαν διενεργηθεί τους προηγούµενους εννέα µήνες. Η συνολική χρέωση των αποτελεσµάτων µε προβλέψεις ανήλθε σε 1,01% του υπολοίπου των δανείων έναντι 0,61% την προηγούµενη χρήση. Οι σωρευτικές προβλέψεις (µετά από διαγραφές) αυξήθηκαν κατά 18,87%, ποσοστό σηµαντικά χαµηλότερο τόσο του ποσοστού αύξησης των χορηγήσεων (25,37%) όσο και του ποσοστού αύξησης του αθροίσµατος των αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων (33,7%). Αυτό έχει σαν συνέπεια να µειώνεται τόσο το ποσοστό κάλυψης του συνόλου των χορηγήσεων από 2,86% το 2007 σε 2,71% το 2008 όσο και το ποσοστό κάλυψης του αθροίσµατος των αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων από 53,38% το 2007 σε 47,45% το 2008. 2009 GrantThornton 11
Θετικά ευρήµατα Θετικές ταµειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες δεικνύουν την προσπάθεια των Τραπεζών για τη διαχείριση των προβληµάτων ρευστότητας. Αρνητικά ευρήµατα Και το 2008 η αύξηση των δανείων υπερβαίνει την αύξηση των καταθέσεων (πριν το τελευταίο τρίµηνο) γεγονός που οξύνει τα προβλήµατα ρευστότητας. Σηµαντικό µέρος των θετικών λειτουργικών ροών προέρχεται από βραχυπρόθεσµη χρηµατοδότηση της ΤτΕ (µέσω της ενεχυρίασης πιστωτικών τίτλων). Το 53% των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων εκτός απαιτήσεων αφορά σε διαθέσιµα προς πώληση χρη- µατοοικονοµικά στοιχεία, ενώ το 24% σε στοιχεία που αποτιµώνται στο αποσβεσµένο κόστος. Η αλλαγή αυτή στη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου των χρηµατοοικονοµικών µέσων, η οποία διενεργήθηκε στα πλαίσια εφαρµογής της αναθεώρησης του ΛΠ 39 για την αναταξινόµηση, προστατεύει τα αποτελέσµατα αλλά και τα Ίδια Κεφάλαια των Τραπεζών από απότοµες µελλοντικές µεταβολές. Συγκεκριµένα, οι Τράπεζες µετέφεραν χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού ύψους 6.772 εκατ. ευρώ από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο και 7.271 εκατ. ευρώ από το διαθέσιµο προς πώληση χαρτοφυλάκιο Ήδη µέσα στο 2008 αναγνωρίστηκαν ζηµιές ύψους 2.930 εκατ. ευρώ στα Ίδια Κεφάλαια. Οι ζηµιές που δεν αναγνωρίστηκαν στα Ίδια Κεφάλαια και αφορούν στα χρεόγραφα τα οποία αναταξινοµήθηκαν από το χαρτοφυλάκιο των διαθέσιµων προς πώληση σε κατηγορία που επιµετρείται στο αναπόσβεστο κόστος ανέρχονται σε 935 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, ως συνέπεια της µεταφοράς χρεογράφων εκτός του εµπορικού χαρτοφυλακίου, τα αποτελέσµατα δεν επιβαρύνθηκαν µε ζηµιές ύψους 525 εκατ. ευρώ. Η συµµόρφωση των Τραπεζών αναφορικά µε τις απαιτήσεις του ΠΧΑ 7 κατά τη δεύτερη χρήση υποχρεωτικής εφαρµογής του κρίνεται σε γενικές γραµµές ικανοποιητική. Ωστόσο, περιοχές που χρήζουν βελτίωσης και στην παρούσα χρήση αποτελούν η ληκτότητα των υποχρεώσεων, η παράθεση της γνωστοποίησης αναφορικά µε την εύλογη αξία των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού και των χρηµατοοικονοµικών υποχρεώσεων, η συγκέντρωση πιστωτικού κινδύνου, καθώς και η βελτίωση της πληροφόρησης αναφορικά µε την πιστωτική διαβάθµιση των απαιτήσεων. Συγκεκριµένα, ελλείψεις παρουσιάζονται στην γνωστοποίηση της συγκέντρωσης πιστωτικού κινδύνου ανά γεωγραφική περιοχή, πληροφόρηση ιδιαίτερα χρήσιµη στην παρούσα χρονική στιγµή, καθώς αρκετές χώρες αντιµετωπίζουν έντονα οικονοµικά προβλή- µατα. 12 2009 GrantThornton
ΧΡΗΣΗ 2008 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙ ΟΣΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΑΜΕΙΑΚΩΝ ΡΟΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΑΠΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΛΟΙΠΩΝ ΠΧΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΛΟΓΙΣΤΩΝ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙ ΟΣΗΣ ΧΡΗΣΗ 2008 Συνοπτική παρουσίαση Χρηµατοοικονοµικής Επίδοσης Τραπεζών Ταµείο, διαθέσιµα στην Κεντρική Tράπεζα και απαιτήσεις κατά πιστωτικών ιδρυµάτων Απαιτήσεις κατά πελατών (µετά προβλέψεων) 2008 2007 2006 Μεταβολή 2008-2007 Μεταβολή 2008-2006 49.561 54.081 43.866-8% 13% 328.169 261.350 199.134 26% 65% Χρεόγραφα 61.570 60.046 60.936 3% 1% Λοιπά 26.853 24.763 21.979 8% 22% Σύνολο Ενεργητικού 466.152 400.240 325.915 16,47% 43,03% Υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα 82.002 49.733 33.198 65% 147% Υποχρεώσεις προς πελάτες 295.921 258.502 218.940 14% 35% Πιστωτικοί τίτλοι και δανειακό κεφάλαιο 37.994 41.047 28.941-8% 31% Λοιπά 22.059 19.552 18.382 13% 20% Σύνολο Υποχρεώσεων 437.975 368.884 299.462 18,73% 46,25% Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων 28.177 31.356 26.453-10,14% 6,52% άνεια πελατών / Σύνολο Ενεργητικού 70,40% 65,30% 61,10% 8% 15% Καταθέσεις πελατών / Σύνολο Ενεργητικού 63,48% 64,59% 67,18% -2% -6% άνεια πελατών / Καταθέσεις πελατών 110,90% 101,10% 90,95% 10% 22% Ίδια Κεφάλαια / Σύνολο Ενεργητικού 6,04% 7,83% 8,12% -23% -26% Αποτελέσµατα 2008 2007 2006 Μεταβολή 2008-2007 Μεταβολή 2008-2006 Καθαρά έσοδα τόκων 12.384 10.980 8.690 13% 43% Σύνολο λειτουργικών εσόδων 16.780 16.264 12.666 3% 32% Σύνολο λειτουργικών δαπανών (προ προβλέψεων) (9.182) (8.324) (6.623) 10% 39% Κέρδη προ φόρων και προβλέψεων 7.598 7.940 6.043-4% 26% Προβλέψεις (3.404) (1.635) (1.780) 108% 91% Κέρδη προ φόρων 4.194 6.305 4.263-33,48% 47,89% Προβλέψεις αποµείωσης / Λειτουργικά έσοδα 20,29% 10,05% 14,05% 102% 44% Καθαρό επιτοκιακό περιθώριο 2,86% 3,02% 2,88% -5% -1% Λειτουργικά Έξοδα / Έσοδα 54,72% 51,18% 52,29% 7% 5% Προβλέψεις / Σύνολο ανείων 1,01% 0,61% 0,86% 66% 17% Προβλέψεις αποµείωσης / Λειτουργικά κέρδη προ προβλέψεων 44,80% 20,59% 29,46% 118% 52% Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (ROE) 12,05% 17,31% 12,13% -30% -1% Αποδοτικότητα Ενεργητικού 0,78% 2,71% 1,97% -71% -60% 14 2009 GrantThornton
Σχόλια Και το 2008 συνεχίστηκε η ανάπτυξη των εργασιών των Τραπεζών, µε σαφή όµως µειωµένο ρυθµό σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση. O ρυθµός αύξησης του συνόλου του ενεργητικού, που το 2007 είχε ανέλθει σε 23%, µειώθηκε στο 16% το 2008 µε τα συνολικά στοιχεία του ενεργητικού, να ανέρχονται σε 466 δις ευρώ. Τα δάνεια σε πελάτες, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 70% του ενεργητικού αυξήθηκαν κατά 26%, έναντι αύξησης 14% στις καταθέσεις. Ως συνέπεια, ο δείκτης «δάνεια προς καταθέσεις» αυξήθηκε ακόµα περισσότερο σε 110,90%. Αναφορικά µε την κερδοφορία, τα καθαρά έσοδα από τόκους αυξήθηκαν µε ρυθµό ση- µαντικά µικρότερο από την αύξηση των τοκοφόρων στοιχείων του ενεργητικού. Αυτό είχε ως συνέπεια τη µείωση του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου σε 2,86%, από 3,02% το 2007, γεγονός που οφείλεται κυρίως στα ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια των προθεσµιακών καταθέσεων. Τα κέρδη προ φόρων και προβλέψεων µειώθηκαν οριακά κατά 4%, (κυρίως επειδή το 2007 οι Τράπεζες είχαν πραγµατοποιήσει σηµαντικά µη επαναλαµβανόµενα χρηµατοοικονοµικά κέρδη), ωστόσο ο διπλασιασµός των προβλέψεων οδήγησε τα καθαρά κέρδη προ φόρων σε σηµαντική µείωση της τάξεως του 33%. Η µειωµένη κερδοφορία οδήγησε µε τη σειρά της τον δείκτη «αποδοτικότητα του ενεργητικού» σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα της τάξεως του 0,78%. 2009 GrantThornton 15
ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ Συνοπτικός Ισολογισµός 31/12/2008 Στοιχεία συγκεντρωτικού ισολογισµού 2008 2007 Μεταβολή Ταµείο και διαθέσιµα στην Κεντρική Τράπεζα 21.161 21.124 0% Απαιτήσεις κατά πιστωτικών ιδρυµάτων 28.400 32.957-14% Χαρτοφυλάκιο συναλλαγών 6.900 22.776-70% Απαιτήσεις κατά πελατών (µετά από προβλέψεις) 328.169 261.350 26% Επενδυτικό χαρτοφυλάκιο 50.276 35.470 42% Υπεραξία 4.586 4.629-1% Λοιπά άυλα στοιχεία του Ενεργητικού 1.335 1.358-2% Ενσώµατα πάγια 6.946 6.599 5% Επενδύσεις σε ακίνητα 1.687 1.622 4% Λοιπά στοιχεία του Ενεργητικού 16.692 12.356 35% Σύνολο Ενεργητικού 466.152 400.240 16,47% Μετοχικό κεφάλαιο/υπερ το άρτιο 19.773 19.355 2% Αποθεµατικά 627 4.577-86% Ίδιες µετοχές (436) (307) 42% Αποτελέσµατα εις νέον 3.529 3.162 12% Προνοµιούχοι τίτλοι και υβριδικά κεφάλαια 3.117 3.301-6% ικαιώµατα µειοψηφίας 1.566 1.268 23% Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων (α) 28.177 31.356-10,14% Υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα 82.002 49.733 65% Υποχρεώσεις προς πελάτες 295.921 258.502 14% Υποχρεώσεις από πιστωτικούς τίτλους 30.749 33.917-9% Υποχρεώσεις από παράγωγα Χρηµ/κά µέσα 6.622 2.736 142% ανειακό κεφάλαιο 7.245 7.180 1% Λοιπά στοιχεία υποχρεώσεων 15.437 16.816-8% Σύνολο Υποχρεώσεων (β) 437.975 368.884 18,73% Σύνολο Υποχρεώσεων και Ιδίων Κεφαλαίων (α) + (β) 466.152 400.240 16,47% 16 2009 GrantThornton
Σχόλια Κατά τη διάρκεια της χρήσης 2008 οι Τράπεζες σηµείωσαν σταθερή ανάπτυξη των εργασιών τους. Εκτός από την σηµαντική αύξηση σε χορηγήσεις και καταθέσεις προς και από πελάτες, το σύνολο των Τραπεζών σηµείωσε αξιοσηµείωτη αύξηση των χρεογράφων του επενδυτικού χαρτοφυλακίου κατά 42% µε ταυτόχρονη µείωση του χαρτοφυλακίου συναλλαγών κατά 70%. Μεγάλο µέρος αυτής της µεταβολής οφείλεται στη µεταφορά χρεογράφων από το χαρτοφυλάκιο συναλλαγών στις υπόλοιπες κατηγορίες χαρτοφυλακίων. Οι υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα (και κυρίως προς την ΤτΕ) παρουσίασαν αύξηση 65%, ενώ από την άλλη µεριά οι απαιτήσεις από πιστωτικά ιδρύµατα µειώθηκαν κατά 14%. Συνολικά, η µείωση στα Ίδια Κεφάλαια των εισηγµένων Τραπεζών διαµορφώθηκε στο 10%, έναντι αύξησης 18% κατά τη χρήση 2007 η οποία οφείλεται κυρίως σε ζηµιές από αποτί- µηση χρεογράφων διαθεσίµων προς πώληση, συναλλαγµατικών διαφορών από ενοποίηση θυγατρικών του εξωτερικού και άλλες ζηµιές που αναγνωρίστηκαν απευθείας στα Ίδια Κεφάλαια. 2009 GrantThornton 17
Ενεργητικό Συγκεντρωτικά στοιχεία Ενεργητικού Συγκεντρωτικά στοιχεία Ενεργητικού 2008 2007 2006 Μεταβολή 2008-2007 Μεταβολή 2008-2006 Ταµείο και διαθέσιµα στην Κεντρική Τράπεζα 21.161 21.124 16.049 0% 32% Απαιτήσεις κατά πιστωτικών ιδρυµάτων 28.400 32.957 27.816-14% 2% Εµπορικό χαρτοφυλάκιο (συναλλαγών) 5.509 14.380 20.589-62% -73% Λοιπά στοιχεία σε εύλογη αξία µέσω των αποτελεσµάτων 1.391 8.395 15.717-83% -91% Παράγωγα Ενεργητικού 4.394 1.801 1.333 144% 230% Απαιτήσεις κατά πελατών (µικτές) 337.322 269.050 207.353 25% 63% Προβλέψεις αποµείωσης απαιτήσεων ( 9.153) ( 7.700) ( 8.219) 19% 11% ιαθέσιµα προς πώληση χρηµ/κα µέσα 30.429 32.917 17.186-8% 77% Επενδύσεις διακρατούµενες έως τη λήξη τους 13.925 2.553 6.112 445% 128% Οµόλογα δανειακού χαρτοφυλακίου 5.921 0 0 - - Επενδύσεις σε συγγενείς (που ενοποιούνται µε τη µέθοδο της καθαρής θέσης) 816 469 529 74% 54% Άυλα στοιχεία του Ενεργητικού (σύνολο) 5.921 5.987 4.996-1% 18% Ενσώµατα πάγια 6.946 6.599 6.188 5% 12% Επενδύσεις σε ακίνητα 1.687 1.622 1.174 4% 44% Απαιτήσεις από ασφαλιστικές δραστηριότητες 751 833 760-10% -1% Απαιτήσεις από αναβαλλόµενους φόρους 2.612 1.518 1.489 72% 75% Λοιπά στοιχεία του Ενεργητικού 7.432 6.911 5.638 8% 32% Μη κυκλοφορούντα στοιχεία του Ενεργητικού κατεχόµενα προς πώληση 241 280 715-14% -66% Καθαρά περιουσιακά στοιχεία ασφαλιστικών κλάδων ζωής που αναλογούν στους ασφαλιζόµενους 448 544 491-18% -9% Σύνολο Ενεργητικού 466.152 400.240 325.915 16,47% 43,03% Σχόλια Το σύνολο του ενεργητικού των Τραπεζών ανήλθε σε 466 δις ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 16,47%. 18 2009 GrantThornton
Βασικά µεγέθη Ενεργητικού Βασικά µεγέθη Ενεργητικού 2008 2007 Μεταβολή Χορηγήσεις πελατών (καθαρές) 328.169 261.350 26% Χρεόγραφα 57.176 58.245-2% Απαιτήσεις από άλλες Τράπεζες 28.400 32.957-14% Λοιπά στοιχεία του Ενεργητικού 52.407 47.688 10% Σύνολο Ενεργητικού 466.152 400.240 16,47% Βασικά µεγέθη Ενεργητικού 2008-2007 2007 261.350 58.245 47.688 32.957 2008 328.169 57.176 52.407 28.400 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Χορηγήσεις πελατών (καθαρές) Χρεόγραφα Λοιπά στοιχεία του ενεργητικού Απαιτήσεις από άλλες τράπεζες Σχόλια Οι χορηγήσεις σε πελάτες αποτελούν το σηµαντικότερο στοιχείο του ενεργητικού, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό άνω του 70% του συνόλου του ενεργητικού. Μαζί µε τις επενδύσεις σε χρεόγραφα, οι χορηγήσεις αποτελούν το 83% των στοιχείων του ενεργητικού. Κατά τη διάρκεια του 2008 οι χορηγήσεις αυξήθηκαν κατά 26%. Ωστόσο, το σύνολο του ενεργητικού αυξήθηκε κατά 16%, δηλαδή 10 ποσοστιαίες µονάδες λιγότερο από την αύξηση των χορηγήσεων. Η µειωµένη συνολική αύξηση του ενεργητικού οφείλεται στην σηµαντική µείωση των τοποθετήσεων στη διατραπεζική αγορά (της τάξεως του 14%), γεγονός που καταδεικνύει την έλλειψη ρευστότητας στην αγορά κατά το τέλος της χρήσης, αλλά και στην µικρή µείωση των επενδύσεων σε χρεόγραφα εµπορικού και επενδυτικού χαρτοφυλακίου κυρίως λόγω ζη- µιών από την αποτίµηση στην εύλογη αξία. Επιπρόσθετα, σηµαντική αύξηση παρουσιάζουν οι απαιτήσεις για αναβαλλόµενους φόρους και για παράγωγα στοιχεία του ενεργητικού. 2009 GrantThornton 19
Κατάταξη Τραπεζών µε βάση το σύνολο του Ενεργητικού Κατάταξη Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή 1 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 101.839 90.386 13% 2 EFG Eurobank Ergasias 82.202 68.389 20% 3 Alpha Bank 65.270 54.684 19% 4 Τράπεζα Πειραιώς 54.890 46.427 18% 5 Marfin Popular Bank 38.353 30.258 27% 6 Τράπεζα Κύπρου 36.107 31.763 14% 7 Emporiki Bank 30.029 27.324 10% 8 ATE Bank 28.474 24.273 17% 9 Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 14.898 13.188 13% 10 Geniki Bank 4.967 4.334 15% 11 Attica Bank 4.520 3.904 16% 12 Aspis Bank 2.624 2.944-11% 13 Proton Bank 1.980 2.365-16% Σύνολο 466.152 400.240 16,47% Απαιτήσεις κατά πελατών ( άνεια µετά από προβλέψεις) Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 73.076 54.693 34% EFG Eurobank Ergasias 55.878 45.638 22% Alpha Bank 50.700 42.072 21% Τράπεζα Πειραιώς 38.313 30.289 26% Marfin Popular Bank 23.427 17.615 33% Τράπεζα Κύπρου 24.449 18.921 29% Emporiki Bank 23.710 19.577 21% ATE Bank 20.854 16.744 25% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 6.955 6.024 15% Geniki Bank 4.109 3.294 25% Attica Bank 3.386 2.901 17% Aspis Bank 2.130 2.214-4% Proton Bank 1.182 1.368-14% Σύνολο* 328.169 261.350 25,57% * ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από τα υπόλοιπα των απαιτήσεων κατά πελατών, για λόγους συγκρισιµότητας, έχουν αφαιρεθεί τα υπόλοιπα των οµολόγων δανειακού χαρτοφυλακίου. 20 2009 GrantThornton
Συµβολή τριµήνων, χρήσης 2008, στη µεταβολή των δανείων Τράπεζα Ποσοστό αύξησης χορηγήσεων στο τρίµηνο µε βάση το υπόλοιπο του προηγούµενου τριµήνου Ετήσια αύξηση 1ο 2ο 3ο 4ο Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 1,58% 7,42% 7,15% 13,57% 32,79% EFG Eurobank Ergasias 7,64% 7,07% 4,99% 1,45% 22,75% Alpha Bank 5,37% 5,35% 6,12% 2,82% 21,12% Τράπεζα Πειραιώς 9,87% 7,56% 7,30% 0,21% 27,07% Marfin Popular Bank 11,42% 7,52% 8,76% 1,36% 32,07% Τράπεζα Κύπρου 5,26% 8,34% 5,31% 7,34% 28,91% Emporiki Bank 6,05% 6,29% 5,67% 1,92% 21,41% ATE Bank -5,12% 5,80% 5,61% 14,98% 21,91% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 3,88% 1,40% 2,01% 7,79% 15,82% Geniki Bank 3,87% 2,39% 10,26% 4,52% 22,57% Attica Bank 6,54% 6,95% 1,43% 0,93% 16,65% Aspis Bank 0,62% 4,02% -2,96% -4,43% -2,94% Proton Bank -1,54% -1,92% 0,15% -9,81% -12,78% Σύνολο 5,13% 6,65% 6,15% 5,33% 25,38% Σχόλια Η ΕΤΕ κατέχει το 22% των στοιχείων του ενεργητικού των Τραπεζών, ενώ συνολικά το αντίστοιχο ποσοστό για τις τέσσερις µεγαλύτερες Τράπεζες ανέρχεται σε 66%. Σχεδόν όλες οι Τράπεζες σηµείωσαν σηµαντική αύξηση του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού τους, η οποία οφείλεται κυρίως σε οργανική ανάπτυξη καθώς οι εξαγορές θυγατρικών συνεισέφεραν µικρό µόνο µερίδιο της αύξησής τους αυτής. Αξίζει να σηµειωθεί, ότι µε εξαίρεση την ΕΤΕ, οι πέντε µεγαλύτερες Τράπεζες της κατάταξης σηµείωσαν ποσοστά αύξησης του ενεργητικού τους πάνω από το µέσο όρο, ενώ αντίθετα οι τελευταίες πέντε της κατάταξης σηµείωσαν ποσοστά ανάπτυξης του ενεργητικού κάτω από το µέσο όρο. Η αναλογία του χαρτοφυλακίου χορηγήσεων στο σύνολο των στοιχείων του ενεργητικού αυξήθηκε κατά 7,81% σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση και διαµορφώθηκε σε 70,4% από 65,3% το 2007. Η ΕΤΕ και η MPB πέτυχαν την µεγαλύτερη ανάπτυξη όσον αφορά στο δανειακό χαρτοφυλάκιο µε ποσοστό αύξησης 34% και 33% αντίστοιχα. Όσον αφορά στο ποσοστό αύξησης των µεικτών χορηγήσεων ανά τρίµηνο, για την πλειοψηφία των Τραπεζών παρατηρείται µία αξιοσηµείωτη µείωση στον ρυθµό ανάπτυξης των χορηγήσεών τους κατά το τελευταίο τρίµηνο. Εξαίρεση αποτελεί η Τράπεζα Κύπρου, κυρίως λόγω πρώτης ενοποίησης θυγατρικής του εξωτερικού καθώς και οι Τράπεζες ΑΤΕ, ΕΤΕ και ΤΤ (προερχόµενη από µια χορήγηση οµολογιακού δανείου). 2009 GrantThornton 21
Υποχρεώσεις Συγκεντρωτικά στοιχεία Υποχρεώσεων Συγκεντρωτικά στοιχεία υποχρεώσεων 2008 2007 2006 Μεταβολή 2008-2007 Μεταβολή 2008-2006 Υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα 82.002 49.733 33.198 65% 147% Υποχρεώσεις προς πελάτες 295.921 258.502 218.940 14% 35% Υποχρεώσεις από παράγωγα Χρηµ/κά µέσα 6.622 2.736 1.520 142% 336% Πιστωτικοί τίτλοι και δανειακό κεφάλαιο 37.994 41.097 28.941-8% 31% Αποθεµατικά και λοιπές υποχρεώσεις από ασφαλιστικές δραστηριότητες 4.504 5.057 4.881-11% -8% Λοιπές προβλέψεις 260 235 184 10% 41% Λοιπά στοιχεία υποχρεώσεων 10.623 11.472 11.234-7% -5% Υποχρεώσεις άµεσα συνδεδεµένες µε µη κυκλοφορούντα στοιχεία του ενεργητικού κατηγοριοποιηµένα ως 50 52 563-5% -91% κατεχόµενα προς πώληση Σύνολο Υποχρεώσεων (β) 437.975 368.884 299.462 18,73% 46,25% Σχόλια Οι υποχρεώσεις των Τραπεζών είχαν σηµαντική αύξηση, µε σηµαντικότερη τη µεταβολή των καταθέσεων από πιστωτικά ιδρύµατα κατά 65%. Μεγάλο µέρος της αύξησης αυτής οφείλεται σε βραχυπρόθεσµες χρηµατοδοτήσεις της ΤτΕ µέσω ενεχυριασµένων οµολόγων και πράξεων Repos. Το σύνολο των καταθέσεων από πελάτες και των υποχρεώσεων από την έκδοση πιστωτικών τίτλων και λοιπών δανειακών συµβάσεων σηµείωσε εξίσου σηµαντική αύξηση κατά 11%. Αξιοσηµείωτη ανάπτυξη παρατηρείται, επίσης, σε παράγωγα χρηµατοοικονοµικά µέσα, τα οποία εµφανίζουν αύξηση 142%. 22 2009 GrantThornton
Βασικά µεγέθη Υποχρεώσεων Βασικά µεγέθη Υποχρεώσεων 2008 2007 Μεταβολή Υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα 82.002 49.733 65% Υποχρεώσεις προς πελάτες 295.921 258.502 14% Πιστωτικοί τίτλοι και δανειακό κεφάλαιο 37.994 41.097-8% Λοιπά στοιχεία υποχρεώσεων 22.059 19.552 13% Σύνολο Υποχρεώσεων 437.975 368.884 18,73% Βασικά µεγέθη Υποχρεώσεων 2008-2007 2007 49.733 258.502 41.097 19.552 2008 82.002 295.921 37.994 22.059 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Υποχρεώσεις προς πιστωτικά ιδρύµατα Υποχρεώσεις προς πελάτες Πιστωτικοί τίτλοι και δανειακό κεφάλαιο Λοιπά στοιχεία υποχρεώσεων Σχόλια Οι καταθέσεις των πελατών παρουσίασαν σηµαντική αύξηση µε µικρότερο, όµως, ρυθµό σε σχέση µε την αύξηση του δανειακού χαρτοφυλακίου κατά 14% σε σχέση µε τη συγκριτική περίοδο (2007). Οι καταθέσεις µαζί µε τους πιστωτικούς τίτλους χρηµατοδοτούν το σύνολο των δανείων σε πελάτες, ενώ οι καταθέσεις µεµονωµένα καλύπτουν το 90% των δανείων. 2009 GrantThornton 23
Υποχρεώσεις προς πελάτες (Καταθέσεις) Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 67.657 60.530 12% EFG Eurobank Ergasias 45.656 36.151 26% Alpha Bank 42.547 34.665 23% Τράπεζα Πειραιώς 28.381 22.067 29% Marfin Popular Bank 24.828 20.695 20% Τράπεζα Κύπρου 27.936 25.179 11% Emporiki Bank 18.364 18.127 1% ATE Bank 20.965 20.630 2% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 11.211 11.156 0% Geniki Bank 2.535 2.754-8% Attica Bank 2.951 2.916 1% Aspis Bank 1.971 2.182-10% Proton Bank 918 1.450-37% Σύνολο 295.921 258.502 14,48% άνεια Καταθέσεις ως ποσοστό του Ενεργητικού άνεια προς ενεργητικό Καταθέσεις προς ενεργητικό Τράπεζα 2008 2007 2008 2007 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 71,76% 60,51% 66,44% 66,97% EFG Eurobank Ergasias 67,98% 66,73% 55,54% 52,86% Alpha Bank 77,68% 76,94% 65,19% 63,39% Τράπεζα Πειραιώς 69,80% 65,24% 51,71% 47,53% Marfin Popular Bank 61,08% 58,22% 64,74% 68,40% Τράπεζα Κύπρου 67,71% 59,57% 77,37% 79,27% Emporiki Bank 78,96% 71,65% 61,16% 66,34% ATE Bank 73,24% 68,98% 73,63% 84,99% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 46,68% 45,67% 75,25% 84,59% Geniki Bank 82,72% 76,00% 51,03% 63,53% Attica Bank 74,90% 74,30% 65,29% 74,69% Aspis Bank 81,17% 75,19% 75,12% 74,11% Proton Bank 59,69% 57,83% 46,37% 61,31% Σύνολο 70,40% 65,30% 63,48% 64,59% 24 2009 GrantThornton
άνεια προς σύνολο Καταθέσεων και Πιστωτικών Τίτλων Σύνολο ανείων προς σύνολο καταθέσεων Σύνολο ανείων προς σύνολο καταθέσεων και πιστωτικών τίτλων Τράπεζα 2008 2007 2008 2007 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 108,01% 90,36% 105,19% 87,06% EFG Eurobank Ergasias 122,39% 126,24% 109,16% 104,36% Alpha Bank 119,16% 121,37% 101,83% 95,94% Τράπεζα Πειραιώς 134,99% 137,26% 109,88% 101,45% Marfin Popular Bank 94,36% 85,12% 90,43% 81,30% Τράπεζα Κύπρου 87,52% 75,15% 84,61% 71,58% Emporiki Bank 129,11% 108,00% 99,23% 93,13% ATE Bank 99,47% 81,17% 99,47% 81,17% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 62,04% 53,99% 62,04% 53,99% Geniki Bank 162,10% 119,63% 162,10% 119,63% Attica Bank 114,72% 99,48% 114,72% 97,81% Aspis Bank 108,06% 101,46% 106,20% 100,11% Proton Bank 128,73% 94,33% 125,28% 92,71% Σύνολο 110,90% 101,10% 101,09% 89,94% Σχόλια Οι καταθέσεις πελατών αυξήθηκαν συνολικά κατά 14% περίπου. Η ΕΤΕ κατέχει το 22,86% επί του συνόλου των καταθέσεων, ενώ οι 5 µεγαλύτερες Τράπεζες το 71,70% αυτών. Αξίζει, επίσης, να σηµειωθεί το γεγονός ότι οι έξι µεγαλύτερες Τράπεζες παρουσιάζουν αύξηση καταθέσεων, οι τέσσερις επόµενες παραµένουν οριακά στα ίδια επίπεδα, ενώ οι τρεις µικρότερες, ως προς την καταθετική τους βάση, παρουσιάζουν σηµαντική µείωση. Οι καταθέσεις των πελατών στις 31 εκεµβρίου του 2008 χρηµατοδοτούν το 63,5% του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού, ενώ αντίστοιχα το 2007 το ποσοστό αυτό ανερχόταν σε 64,5%. Ο ρυθµός αύξησης των καταθέσεων για τις EFG, Alpha και Πειραιώς κινήθηκε σε επίπεδα υψηλότερα από τον ρυθµό αύξησης των δανείων, µειώνοντας έτσι τον δείκτη χορηγήσεων ως ποσοστό των καταθέσεων, ο οποίος όµως εξακολουθεί να είναι σε υψηλά επίπεδα για τις Τράπεζες αυτές. Αντίθετα, συνολικά για τις Τράπεζες ο δείκτης παρουσιάζει σηµαντική αύξηση από 101% σε 110%. Αν λάβουµε υπόψη µας και την µακροπρόθεσµη χρηµατοδότηση από εκδοθέντες πιστωτικούς τίτλους, τότε ο δείκτης διαµορφώνεται σε 101%, ενώ στην περίπτωση τριών Τραπεζών υπερβαίνει το 110%. 2009 GrantThornton 25
Ίδια Κεφάλαια Συγκεντρωτικά στοιχεία Ιδίων Κεφαλαίων Συγκεντρωτικά στοιχεία Ιδίων Κεφαλαίων 2008 2007 2006 Μεταβολή 2008-2007 Μεταβολή 2008-2006 Μετοχικό κεφάλαιο/υπερ το άρτιο 19.773 19.355 16.224 2% 22% Αποθεµατικά 627 4.577 4.003-86% -84% Ίδιες µετοχές (436) (307) (301) 42% 45% Αποτελέσµατα εις νέον 3.529 3.162 1.993 12% 77% Προνοµιούχοι τίτλοι και υβριδικά κεφάλαια 3.117 3.301 3.285-6% -5% ικαιώµατα µειοψηφίας 1.566 1.268 1.250 23% 25% Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων 28.177 31.356 26.453-10,14% 6,52% Σχόλια Το σύνολο των Ιδίων Κεφαλαίων των Τραπεζών παρουσίασε µείωση κατά 10% η οποία οφείλεται κυρίως στην εξέλιξη των αποθεµατικών τους που σχετίζονται µε την κίνηση χρη- µατοοικονοµικών µέσων αντιστάθµισης και του διαθέσιµου προς πώληση χαρτοφυλακίου κατά τη διάρκεια της χρήσης, αλλά και της µετατροπής ισολογισµών θυγατρικών τους στο εξωτερικό. Οι ίδιες µετοχές αυξήθηκαν κατά 129 εκατ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση κατά 42%. 26 2009 GrantThornton
ιάρθρωση Ιδίων Κεφαλαίων ιάρθρωση Ιδίων Κεφαλαίων 2008 2007 Μεταβολή Μετοχικό κεφάλαιο - Υπέρ το άρτιο 19.773 19.355 2% Αποθεµατικά εύλογης αξίας διαθέσιµων προς πώληση (1.966) 86-2399% Αποθεµατικά αντιστάθµισης (188) 87-316% Αποθεµατικά µετατροπής ισολογισµού θυγατρικών εξωτερικού (851) 256-432% Λοιπά αποθεµατικά 3.473 4.000-13% Αποτελέσµατα εις νέον 3.529 3.162 12% Προνοµιούχοι τίτλοι 2.191 2.373-8% Λοιπά 2.217 2.038 9% Σύνολο Ιδίων Κεφαλαίων 28.177 31.356-10% ιάρθρωση Ιδίων Κεφαλαίων 2008-2007 Λοιπά Προνοµιούχοι τίτλοι Αποτελέσµατα εις νέον Λοιπά αποθεµατικά Αποθεµατικά µετατροπής ισολ/µού θυγατρικών εξ/κού Αποθεµατικά αντιστάθµισης Αποθεµατικά εύλογης αξίας διαθέσιµων προς πώληση Μετοχικό κεφάλαιο - Υπέρ το άρτιο (1.966) (851) (188) 87 86 256 2.038 2.217 2.373 2.191 3.162 3.529 4.000 3.473 19.355 19.773 2007 2008 Σχόλια -5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 Τα Ίδια Κεφάλαια µειώθηκαν σηµαντικά κυρίως λόγω ζηµιών αποτίµησης χρεογράφων διαθεσίµων προς πώληση, καθώς και συναλλαγµατικών διαφορών από µετατροπή ισολογισµού θυγατρικών σε ξένο νόµισµα. Η οριακή αύξηση του µετοχικού τους κεφαλαίου (+2%) σε συνδυασµό µε την προαναφερθείσα αρνητική διαµόρφωση στα αποθεµατικά εύλογης αξίας, αντιστάθµισης και µετατροπής θυγατρικών εξωτερικού, οδήγησε στη µείωση των Ιδίων Κεφαλαίων των Τραπεζών που στην περίπτωση δύο Τραπεζών ξεπέρασε το 1/3 των Ιδίων Κεφαλαίων τους κατά την συγκριτική χρήση. Σηµειώνεται ότι εάν οι Τράπεζες δεν έκαναν χρήση της αναταξινόµησης των χρεογράφων τους, τότε τα Ίδια Κεφάλαια θα είχαν µειωθεί περαιτέρω µε ζηµιές 935 εκατ. ευρώ (προ φόρων). 2009 GrantThornton 27
Ταξινόµηση µε βάση τα Ίδια Κεφάλαια Κατάταξη Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή 1 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 8.267 8.542-3% 2 EFG Eurobank Ergasias 4.623 5.359-14% 3 Alpha Bank 3.941 4.291-8% 4 Marfin Popular Bank 3.561 3.482 2% 5 Τράπεζα Πειραιώς 3.025 3.310-9% 6 Τράπεζα Κύπρου 2.056 2.005 3% 7 ATE Bank 931 1.521-39% 8 Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 544 747-27% 9 Attica Bank 324 318 2% 10 Proton Bank 268 368-27% 11 Emporiki Bank 247 889-72% 12 Geniki Bank 226 300-25% 13 Aspis Bank 163 225-28% Σύνολο 28.177 31.356-10,14% Ίδια Κεφάλαια Τραπεζών 2008-2007 Aspis Bank Geniki Bank Emporiki Bank Proton Bank Attica Bank Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο ATE Bank Τράπεζα Κύπρου Τράπεζα Πειραιώς Marfin Popular Bank Alpha Bank EFG Eurobank Ergasias Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 225 163 300 226 889 247 368 268 318 324 747 544 931 1.521 2.005 2.056 3.310 3.025 3.482 3.561 4.291 3.941 4.623 5.359 8.542 8.267 0 1.200 2.400 3.600 4.800 6.000 7.200 8.400 9.600 2007 2008 28 2009 GrantThornton
Ίδια Κεφάλαια ως ποσοστό του Ενεργητικού Τράπεζα Ίδια κεφάλαια ως ποσοστό του συνόλου ενεργητικού Ίδια Κεφάλαια µείον άυλα ως ποσοστό του συνόλου Ενεργητικού µείον άυλα 2008 2007 2008 2007 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 8,12% 9,45% 5,83% 6,41% EFG Eurobank Ergasias 5,62% 7,84% 4,78% 6,83% Alpha Bank 6,04% 7,85% 5,81% 7,62% Τράπεζα Πειραιώς 5,51% 7,13% 3,63% 4,09% Marfin Popular Bank 9,29% 11,51% 7,15% 10,15% Τράπεζα Κύπρου 5,70% 6,31% 4,53% 6,07% Emporiki Bank 0,82% 3,25% 3,01% 5,45% ATE Bank 3,27% 6,27% 1,84% 3,04% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 3,65% 5,66% 2,09% 2,35% Geniki Bank 4,55% 6,92% 3,70% 6,22% Attica Bank 7,18% 8,14% 5,18% 22,51% Aspis Bank 6,20% 7,63% 8,28% 9,84% Proton Bank 13,55% 15,54% 7,82% 9,14% Σύνολο 6,04% 7,83% 4,84% 6,43% Σχόλια Η κατάταξη των Τραπεζών αναφορικά µε τα Ίδια Κεφάλαια παρέµεινε αµετάβλητη σε σχέση µε το 2007 σχεδόν για το σύνολο των Τραπεζών. Αξιοσηµείωτη είναι η περίπτωση ενός τραπεζικού οµίλου που παρουσιάζει µείωση στα Ίδια Κεφάλαια κατά 72%, πέντε εισηγµένες Τράπεζες απώλεσαν σχεδόν το ¼ των Ιδίων Κεφαλαίων τους όπως αυτά είχαν διαµορφωθεί το 2007, ενώ τρεις Τράπεζες κατάφεραν να διατηρήσουν τα Ίδια Κεφάλαιά τους στα επίπεδα της συγκριτικής χρήσης. Το σύνολο των Ιδίων Κεφαλαίων ως ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού των εισηγµένων Τραπεζών διαµορφώθηκε σε 6,04% για τη χρήση 2008 σε σύγκριση µε 7,83% το 2007. Αν αφαιρεθούν τα άυλα στοιχεία του ενεργητικού και η υπεραξία, τότε τα Ίδια Κεφάλαια επαρκούν για να χρηµατοδοτήσουν το 4,84% των υπόλοιπων στοιχείων του ενεργητικού. 2009 GrantThornton 29
ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσης 2008 Συγκεντρωτικά αποτελέσµατα µετά φόρων 2008 2007 Μεταβολή Σύνολο καθαρών εσόδων από τόκους 12.384 10.980 13% Χρηµατοοικονοµικά αποτελέσµατα 343 1.253-73% Λοιπά λειτουργικά έσοδα 4.053 4.031 1% Σύνολο λειτουργικών εσόδων 16.780 16.264 3% Σύνολο λειτουργικών εξόδων (εκτός από προβλέψεις) (9.182) (8.324) 10% Προβλέψεις (3.404) (1.635) 108% Αποτέλεσµα προ φόρων περιόδου από συνεχιζόµενες δραστηριότητες 4.194 6.305-33,48% Αποτέλεσµα από διακοπείσες δραστηριότητες 79 256-69% Φόρος περιόδου (878) (1.132) -22% Αποτέλεσµα µετά φόρων περιόδου 3.394 5.429-37,47% Βασικοί δείκτες αποτελεσµάτων 2008 2007 Μεταβολή Καθαρό επιτοκιακό περιθώριο 2,86% 3,02% -5,46% Λειτουργικές δαπάνες / Σύνολο εσόδων 54,72% 51,18% 7% Σύνολο δαπανών προς µέσο όρο Ενεργητικού 2,12% 4,16% -49% Προβλέψεις / Λειτουργικά έξοδα 44,80% 20,59% 118% Προβλέψεις ως ποσοστό των λειτουργικών εσόδων 20,29% 10,05% 102% Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (ROΕ) 12,05% 17,31% -30% Αποδοτικότητα Ενεργητικού (ROΑ) 0,78% 2,71% -71% 30 2009 GrantThornton
Σχόλια Τα καθαρά έσοδα τόκων αυξήθηκαν κατά 13%, έναντι αύξησης του µέσου όρου των χορηγήσεων κατά 27% και του συνόλου του ενεργητικού κατά 19%. Η σηµαντική αυτή υστέρηση του ρυθµού αύξησης των τόκων έναντι της αύξησης των τοκοφόρων στοιχείων, οφείλεται κυρίως στα αυξηµένα έξοδα τόκων που αντιµετώπισαν οι Τράπεζες το 2008 προερχόµενων από τα υψηλά επιτόκια προθεσµιακών καταθέσεων. Αντίστοιχα, αυξητική ήταν η τάση και για τα καθαρά έσοδα τόκων. Ωστόσο, ο ρυθµός αύξησης των εσόδων µειώθηκε εντυπωσιακά, από 26% την προηγούµενη χρήση σε 13% το 2008, ρυθµός σηµαντικά µικρότερος από την αύξηση των τοκοφόρων στοιχείων του ενεργητικού κατά τη διάρκεια της χρήσης. Τα έσοδα προµηθειών παρέµειναν σχεδόν σε σταθερά επίπεδα, παρόλη τη µείωση των χρη- µατιστηριακών πράξεων. Η σηµαντική µείωση στα χρηµατοοικονοµικά αποτελέσµατα οφείλεται τόσο στις ζηµιές από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο, όσο και στο γεγονός ότι αρκετές Τράπεζες το 2007 είχαν καταγράψει σηµαντικά µη επαναλαµβανόµενα κέρδη από πωλήσεις επενδύσεων. Τα λειτουργικά έξοδα αυξήθηκαν κατά 10%, µε ρυθµό µικρότερο από την ανάπτυξη του δικτύου τους. Η αύξηση όµως αυτή, όντας µεγαλύτερη από την αύξηση των εσόδων, οδήγησε σε αύξηση του δείκτη λειτουργικής αποτελεσµατικότητας σε 54,72%. Οι χρεώσεις των αποτελεσµάτων για προβλέψεις επισφαλών απαιτήσεων διπλασιάστηκαν και για το 2008 απορρόφησαν το 44,8% των λειτουργικών κερδών προ προβλέψεων. Ο δείκτης προβλέψεις προς δάνεια (cost of risk) αυξήθηκε σηµαντικά από 0,61% το 2007 σε 1,01%. Ως αποτέλεσµα των παραπάνω, τα καθαρά κέρδη µετά φόρων µειώθηκαν κατά 37%. Η µετά από φόρους αποδοτικότητα των Ιδίων Κεφαλαίων το 2008 διαµορφώθηκε σε 12% από 17% κατά το 2007 και άγγιξε τα µεγέθη της χρήσης 2006. Από την άλλη µεριά η αποδοτικότητα των στοιχείων του ενεργητικού µειώθηκε από 2,71% το 2007 σε 0,78% το 2008. 2009 GrantThornton 31
Αποτελέσµατα τετάρτου τριµήνου 2008 Περίοδος 1η Ιανουαρίου - 30η Σεπτεµβρίου 2008 2007 Μεταβολή Αποτέλεσµα προ προβλέψεων και φόρων 5.971 6.250-4% Προβλέψεις (1.585) (1.203) 32% Αποτελέσµατα προ φόρων 01/01-30/09 4.386 5.047-13% Περίοδος 1η Οκτωβρίου - 31η εκεµβρίου 2008 2007 Μεταβολή Αποτέλεσµα προ προβλέψεων και φόρων 1.627 1.690-4% Προβλέψεις (1.819) (432) 321% Αποτελέσµατα προ φόρων 01/10-31/12 (192) 1.258-115% Αποτελέσµατα προ φόρων χρήσης 4.194 6.305-33% Σχόλια Σηµειώνεται ότι κατά το τελευταίο τρίµηνο του 2008 (στο αποκορύφωµα της διεθνούς χρη- µατοπιστωτικής κρίσης) συνολικά οι Τράπεζες κατέγραψαν ζηµιές 192 εκατ. ευρώ. Τα κέρδη προ προβλέψεων ανήλθαν σε 1.627 εκατ. ευρώ, ίσα περίπου µε το 21% των ετήσιων κερδών. Αντίστοιχα το 53% των ετήσιων προβλέψεων σχηµατίστηκαν κατά το τέταρτο τρίµηνο δηµιουργώντας έτσι και τις σηµαντικές ζηµιές. 32 2009 GrantThornton
Καθαρά κέρδη ανά Τράπεζα Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 1.585 1.644-4% EFG Eurobank Ergasias 677 831-19% Alpha Bank 513 851-40% Τράπεζα Πειραιώς 331 651-49% Marfin Popular Bank 403 593-32% Τράπεζα Κύπρου 479 491-2% Emporiki Bank (492) 73-774% ATE Bank 30 246-88% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 3 43-93% Geniki Bank (37) (44) -14% Attica Bank 13 21-40% Aspis Bank (48) 7-776% Proton Bank (62) 21-398% Σύνολο 3.394 5.429-37,47% Καθαρά αποτελέσµατα τετάρτου τριµήνου 2008 Τράπεζα 1.10.08-31.12.08 % Q4 σε ετήσια αποτελέσµατα Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 350 22% EFG Eurobank Ergasias 9 1% Alpha Bank (56) -11% Τράπεζα Πειραιώς (125) -38% Marfin Popular Bank 70 17% Τράπεζα Κύπρου 120 25% Emporiki Bank (371) 75% ATE Bank (58) -196% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 2 86% Geniki Bank ( 8) 20% Attica Bank ( 5) -43% Aspis Bank (21) 44% Proton Bank ( 33) 53% Σύνολο ( 125) -3,68% Σχόλια Η ΕΤΕ σηµείωσε οριακή µείωση στα αποτελέσµατά της (-4%) και µε δεδοµένη την ση- µαντική µείωση στα αποτελέσµατα σχεδόν όλων των άλλων Τραπεζών, αντιπροσωπεύει πλέον το 46,7% του συνόλου των κερδών των εισηγµένων Τραπεζών. Τέσσερις Τράπεζες πραγµατοποίησαν συνολικές ζηµιές 639 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε αυτές συγκαταλέγονται και οι δύο Τράπεζες -θυγατρικές ξένων Τραπεζών. Αναφορικά µε το τέταρτο τρίµηνο, εκτός από τις ζηµιογόνες Τράπεζες, ζηµιές παρουσίασαν και άλλες τέσσερις Τράπεζες. ύο Τράπεζες είχαν οριακά κέρδη, ενώ µόνο τρεις Τράπεζες παρουσίασαν κέρδη, δύο εκ των οποίων είναι οι Τράπεζες που έχουν σηµαντικές δραστηριότητες στην Κύπρο. 2009 GrantThornton 33
Ανάλυση Εσόδων Καθαρά έσοδα τόκων Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 3.580 3.051 17% EFG Eurobank Ergasias 2.385 2.004 19% Alpha Bank 1.799 1.605 12% Τράπεζα Πειραιώς 1.160 917 26% Marfin Popular Bank 744 665 12% Τράπεζα Κύπρου 792 752 5% Emporiki Bank 649 751-14% ATE Bank 625 615 2% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 322 294 9% Geniki Bank 143 132 8% Attica Bank 103 93 11% Aspis Bank 40 56-28% Proton Bank 43 43-2% Σύνολο 12.384 10.980 12,80% Έσοδα τόκων / Μ.Ο. Ενεργητικού Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 3,72% 3,66% 2% EFG Eurobank Ergasias 3,17% 3,28% -3% Alpha Bank 3,00% 3,07% -2% Τράπεζα Πειραιώς 2,29% 2,37% -3% Marfin Popular Bank 2,17% 2,52% -14% Τράπεζα Κύπρου 2,33% 2,66% -12% Emporiki Bank 2,26% 3,00% -25% ATE Bank 2,37% 2,69% -12% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 2,29% 2,31% -1% Geniki Bank 3,07% 3,24% -5% Attica Bank 2,46% 2,67% -8% Aspis Bank 1,45% 2,05% -29% Proton Bank 1,96% 2,19% -11% Σύνολο 2,86% 3,02% -5,46% 34 2009 GrantThornton
Χρηµατοοικονοµικά αποτελέσµατα Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 410 480-15% EFG Eurobank Ergasias 219 138 59% Alpha Bank (7) 83-108% Τράπεζα Πειραιώς 8 234-97% Marfin Popular Bank (68) 148-146% Τράπεζα Κύπρου (60) 29-306% Emporiki Bank (51) 10-616% ATE Bank (19) 129-114% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο (47) (17) 173% Geniki Bank (1) 1-246% Attica Bank (1) 7-118% Aspis Bank (3) 2-208% Proton Bank (38) 10-415% Σύνολο 343 1.253-72,65% Σχόλια Τα καθαρά έσοδα τόκων αυξήθηκαν στη χρήση 2008 κατά 12,8%. Αυτό το ποσοστό αύξησης είναι σηµαντικά µικρότερο από το ρυθµό αύξησης των τοκοφόρων στοιχείων του ενεργητικού κατά τη διάρκεια της χρήσης. Συγκεκριµένα, το µέσο υπόλοιπο των δανείων αυξήθηκε κατά 27%. Η µικρή αναλογικά αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους οφείλεται κατά κύριο λόγο στα πολύ υψηλά επιτόκια προθεσµιακών καταθέσεων που κατέβαλλαν οι Τράπεζες κατά τη διάρκεια του 2008 και κυρίως στο τελευταίο τρίµηνο της χρήσης. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε σηµαντική µείωση του καθαρού περιθωρίου επιτοκιακού κέρδους (υπολογιζόµενο µε το µέσο όρο του συνόλου του ενεργητικού) από 3,02% το 2007 σε 2,86% το 2008. Τέλος αξίζει να σηµειωθεί ότι το γεγονός αυτό αποτελεί καθολικό φαινόµενο για όλες τις Τράπεζες, καθώς όλες παρουσίασαν µείωση του περιθωρίου κέρδους κατά τουλάχιστον 25%. Η εξέλιξη των αποτελεσµάτων από αποτίµηση και πώληση χρηµατοοικονοµικών περιουσιακών στοιχείων διαµορφώθηκε σε -73% µε αρκετές Τράπεζες να σηµειώνουν µείωση κερδών ανώτερη του 140%. Σηµειώνεται, ωστόσο, ότι ένα σηµαντικό µέρος από την µείωση αυτή δεν οφείλεται σε ζηµιές του 2008 αλλά στο γεγονός ότι αρκετές Τράπεζες το 2007 είχαν παρουσιάσει υψηλά κέρδη από πώληση χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού. 2009 GrantThornton 35
Αποδοτικότητα Καθαρά αποτελέσµατα προς Ίδια Κεφάλαια Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 19,17% 19,25% 0% EFG Eurobank Ergasias 14,64% 15,51% -6% Alpha Bank 13,03% 19,83% -34% Τράπεζα Πειραιώς 10,95% 19,68% -44% Marfin Popular Bank 11,33% 17,03% -34% Τράπεζα Κύπρου 23,28% 24,46% -5% Emporiki Bank -199,25% 8,21% -2527% ATE Bank 3,20% 16,17% -80% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 0,52% 5,82% -91% Geniki Bank -16,57% -14,54% 14% Attica Bank 3,89% 6,56% -41% Aspis Bank -29,68% 3,18% -1033% Proton Bank -23,03% 5,65% -508% Σύνολο 12,05% 17,31% -30,42% Λειτουργική αποτελεσµατικότητα Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 49,65% 51,20% -3% EFG Eurobank Ergasias 47,89% 48,64% -2% Alpha Bank 50,08% 45,80% 9% Τράπεζα Πειραιώς 53,78% 45,01% 19% Marfin Popular Bank 54,35% 45,06% 21% Τράπεζα Κύπρου 46,17% 42,76% 8% Emporiki Bank 89,85% 71,88% 25% ATE Bank 73,22% 58,28% 26% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 87,19% 73,09% 19% Geniki Bank 85,14% 98,85% -14% Attica Bank 65,07% 60,18% 8% Aspis Bank 156,15% 80,34% 94% Proton Bank 142,76% 60,51% 136% Σύνολο 54,72% 51,18% 6,91% 36 2009 GrantThornton
Προβλέψεις προς σύνολο ανείων Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 0,70% 0,59% 19% EFG Eurobank Ergasias 1,55% 0,86% 80% Alpha Bank 1,04% 0,53% 97% Τράπεζα Πειραιώς 0,99% 0,38% 163% Marfin Popular Bank 0,54% 0,54% 0% Τράπεζα Κύπρου 0,36% 0,29% 27% Emporiki Bank 1,89% 1,06% 79% ATE Bank 0,94% 0,45% 110% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 0,51% 0,47% 8% Geniki Bank 1,16% 1,12% 4% Attica Bank 0,98% 1,01% -2% Aspis Bank 0,83% 0,15% 446% Proton Bank 2,55% 0,50% 413% Σύνολο * 1,01% 0,61% 66,08% * ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για τον υπολογισµό του παραπάνω δείκτη στον αριθµητή έχει ληφθεί υπόψη η καθαρή επιβάρυνση των αποτελεσµάτων για προβλέψεις όπως εµφανίζονται στην κατάσταση αποτελεσµάτων, µετά τον συµψηφισµό εσόδων από αναστροφή προβλέψεων και είσπραξη διαγραφεισών απαιτήσεων. Σχόλια Με εξαίρεση την ΕΤΕ που διατήρησε την αποδοτικότητα των Ιδίων Κεφαλαίων της στα ίδια επίπεδα, όλες οι άλλες Τράπεζες σηµείωσαν πτώση στον αντίστοιχο δείκτη. Η Τράπεζα Κύπρου παρουσιάζει το µεγαλύτερο συγκριτικά ποσοστό αποδοτικότητας η οποία ανέρχεται σε 23,28%. Αξίζει βεβαίως να σηµειωθεί ότι ο σχετικός δείκτης έχει επηρεαστεί θετικά από τις ζηµιές που αναγνωρίστηκαν απευθείας στα Ίδια Κεφάλαια. Ο δείκτης λειτουργικής αποτελεσµατικότητας διαµορφώθηκε σε 54,72% το 2008 από 51,18% το 2007 ως αποτέλεσµα δύο παραγόντων, της οριακής αύξησης των εσόδων (3%) και της σχετικά µεγάλης αύξησης των εξόδων (10%). Αξίζει να σηµειωθεί ότι δύο Τράπεζες πραγµατοποίησαν συνολικά έσοδα µικρότερα από τα λειτουργικά τους έξοδα, ενώ τρεις ακόµη Τράπεζες έχουν λειτουργικά έξοδα που απορρόφησαν πάνω από το 80% των εσόδων. Σχεδόν το σύνολο των Τραπεζών διενέργησε αναλογικά αυξηµένες προβλέψεις το 2008, αυξάνοντας το ποσοστό του κόστους των προβλέψεων προς το υπόλοιπο των δανείων. Συνολικά ο δείκτης διαµορφώνεται σε ποσοστό 1%, όριο το οποίο υπερβαίνουν σηµαντικά µόνο τέσσερις Τράπεζες. Μικρότερα αναλογικά ποσοστά παρουσιάζουν οι Τράπεζες µε σηµαντικές δραστηριότητες στην Κύπρο και µε µεγάλα χαρτοφυλάκια στεγαστικών δανείων. 2009 GrantThornton 37
Συνολικά Αναγνωρισµένα Έσοδα Χρήση 2008 Ποσά σε χιλιάδες Τράπεζα Mεταβολή αποθεµατικού (AFS) Συναλλαγ- µατικές διαφορές Λοιπά Σύνολο Καθαρά κέρδη χρήσης Σύνολο αναγνισµένων κερδών Εθνική Τράπεζα Ελλάδος (814.646) (1.115.491) (148.607) (2.078.744) 1.584.943 (493.801) EFG Eurobank Ergasias (517.000) (222.000) (23.000) (762.000) 677.000 (85.000) Alpha Bank (171.998) (132.924) 0 (304.922) 513.447 208.525 Τράπεζα Πειραιώς (177.399) (58.248) (13.431) (249.078) 331.267 82.189 Marfin Popular Bank (173.493) (68.388) ( 377) (242.258) 403.345 161.087 Τράπεζα Κύπρου (163.283) (149.186) 10.283 (302.186) 478.683 176.497 Emporiki Bank (154.763) ( 5.936) 0 (160.699) (491.911) (652.610) ATE Bank (517.179) (35.671) (186) (553.036) 29.769 (523.267) Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο (160.090) 0 0 (160.090) 2.847 (157.243) Geniki Bank (36.287) 0 (186) (36.473) (37.462) (73.935) Attica Bank (9.880) 0 4.665 (5.215) 12.610 7.395 Aspis Bank (7.806) 0 0 (7.806) (48.276) (56.082) Proton Bank (25.752) 6 0 (25.746) (61.784) (87.530) Σύνολο (2.929.576) (1.787.838) (170.839) (4.888.253) 3.394.478 (1.493.775) Χρήση 2007 Ποσά σε χιλιάδες Τράπεζα Mεταβολή αποθεµατικού (AFS) Συναλλαγ- µατικές διαφορές Λοιπά Σύνολο Καθαρά κέρδη χρήσης Σύνολο αναγνισµένων κερδών Εθνική Τράπεζα Ελλάδος (54.407) 211.243 (23.239) 133.597 1.644.121 1.777.718 EFG Eurobank Ergasias (151.000) 1.000 1.000 (149.000) 831.000 682.000 Alpha Bank 84.441 68 0 84.509 851.086 935.595 Τράπεζα Πειραιώς (94.651) (35.037) 2.973 (126.715) 651.459 524.744 Marfin Popular Bank (171.984) 20.862 29.416 (121.706) 593.133 471.427 Τράπεζα Κύπρου (10.608) 1.140 43.363 33.895 490.519 524.414 Emporiki Bank (6.571) (8.149) 0 (14.720) 72.935 58.215 ATE Bank (26.341) (8.560) (343) (35.244) 245.931 210.687 Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο (101.076) 0 0 (101.076) 43.448 (57.628) Geniki Bank 2.766 0 0 2.766 (43.630) (40.864) Attica Bank (4.485) 0 0 (4.485) 20.848 16.363 Aspis Bank (2.565) 0 (57) (2.622) 7.146 4.524 Proton Bank (12.582) (14) 0 (12.596) 20.753 8.157 Σύνολο (549.063) 182.553 53.113 (313.397) 5.428.749 5.115.352 38 2009 GrantThornton
Σχόλια Σύµφωνα µε τα ΠΧΑ ορισµένα κέρδη και ζηµιές µπορούν να αναγνωριστούν απευθείας σε λογαριασµούς των Ιδίων Κεφαλαίων χωρίς να επηρεάζουν τα αποτελέσµατα της χρήσης. Τέτοια κέρδη και ζηµιές είναι τα αποτελέσµατα από την αποτίµηση χρηµατοοικονο- µικών µέσων διαθεσίµων προς πώληση, συναλλαγµατικές διαφορές µετατροπής ισολογισµού θυγατρικών του εξωτερικού και κέρδη/ζηµιές αντιστάθµισης ταµειακών ροών ή επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων στο εξωτερικό. Για το 2008 οι Τράπεζες αναγνώρισαν συνολικά ζηµιές 1.494 εκατ. ευρώ (σύνολο αποτελεσµάτων χρήσης και ζηµιές στα Ίδια Κεφάλαια). Συγκεκριµένα, οι ζηµιές από την αποτίµηση των χρεογράφων του AFS απορρόφησαν περίπου το 86% των καθαρών κερδών της χρήσης, ενώ πολύ σηµαντικές ζηµιές αναγνωρίστηκαν και από την µετατροπή των θυγατρικών του εξωτερικού σε ξένο νόµισµα, κυρίως λόγω της υποτίµησης νοµισµάτων όπως η τούρκικη λίρα, το RON και το ρώσικο ρούβλι. Οι συνολικές συναλλαγµατικές ζηµιές ανήλθαν σε 1.788 εκατ. ευρώ µειώνοντας έτσι τα Ίδια Κεφάλαια των Τραπεζών. 2009 GrantThornton 39
Επίδραση στα αποτελέσµατα χρήσης από Έσοδα και Έξοδα αναγνωρισµένα στα Ίδια Κεφάλαια Αναγνωρισµένα έσοδα 2008 2007 Μεταβολή Μεταβολή διαθέσιµων προς πώληση (AFS) (2.930) (549) -434% Λοιπές κινήσεις (171) 53-422% Συναλλαγµατικές διαφορές (1.788) 183-1079% Έσοδα και έξοδα αναγνωρισµένα στα Ίδια Κεφάλαια (4.888) (313) -1460% Καθαρά κέρδη χρήσης 3.394 5.429-37% Σύνολο αναγνωρισµένων εσόδων (1.494) 5.115-129% Καθαρά κέρδη χρήσης και Έσοδα-Έξοδα αναγνωρισµένα στα Ίδια Κεφάλαια 3.394 (4.888) (6.000) (4.000) (2.000) 0 2.000 4.000 Καθαρά κέρδη χρήσης Έσοδα και έξοδα αναγνωρισµένα στα Ίδια Κεφάλαια 40 2009 GrantThornton
Σχόλια Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι Τράπεζες το 2008 έκαναν χρήση του τροποποιηµένου ΛΠ 39 που επιτρέπει την αναταξινόµηση ορισµένων χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού από µία κατηγορία σε µία άλλη. Ως συνέπεια των αναταξινοµήσεων σε κατηγορίες που επιµετρούνται στο αναπόσβεστο κόστος οι Τράπεζες απέφυγαν την αναγνώριση πρόσθετων ζηµιών ύψους 935 εκατ. ευρώ λόγω µεταφοράς των σχετικών χρεογράφων τους από την κατηγορία των διαθεσίµων προς πώληση επενδύσεων. Εάν κανείς συνυπολογίσει στα καθαρά αποτελέσµατα χρήσης των Τραπεζών τα αποτελέσµατα που αναγνωρίστηκαν απευθείας στα Ίδια Κεφάλαια, το σύνολο των αναγνωρισµένων κερδών που προκύπτει είναι ζηµιά -1.494 εκατ. ευρώ σε σύγκριση µε κέρδη 5.115 εκατ. ευρώ κατά το 2007. Κατά συνέπεια τα συνολικά αναγνωρισµένα κέρδη/ζηµιές το 2008 παρουσίασαν µείωση της τάξεως των 6.608 εκατ. ευρώ σε σχέση µε το 2007. Επιπλέον, σηµειώνεται ότι µόλις πέντε από τις δεκατρείς Τράπεζες παρουσιάζουν συνολικά αναγνωρισµένα κέρδη, έναντι οκτώ που παρουσιάζουν ζηµιές. 2009 GrantThornton 41
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ Ποιότητα χαρτοφυλακίου χορηγήσεων ( άνεια σε πελάτες) Χρήση 2008 Τράπεζα Χρήση 2007 Ενήµερες και µη αποµειωµένες Καθυστερη µένες µη αποµειω- µένες έως 90 ηµέρες Καθυστερη µένες µη αποµειω- µένες άνω των 90 ηµερών Αποµειω- µένες Πρόβλεψη απο- µείωσης Σύνολο χορηγήσεων πελατών Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 64.471 6.550 613 3.063 (1.620) 73.076 EFG Eurobank Ergasias 46.817 7.980 265 2.226 (1.410) 55.878 Alpha Bank 44.203 5.193 230 2.349 (1.276) 50.700 Τράπεζα Πειραιώς 31.113 6.229 521 1.153 (703) 38.313 Marfin Popular Bank 20.001 2.678 331 1.142 (725) 23.427 Τράπεζα Κύπρου 21.740 2.102 513 782 (688) 24.449 Emporiki Bank 17.098 4.775 235 2.898 (1.296) 23.710 ATE Bank 20.175 Ν/Α Ν/Α 1.480 (801) 20.854 Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 6.308 394 0 376 (122) 6.955 Geniki Bank 3.349 450 0 590 (280) 4.109 Attica Bank 3.236 47 0 235 (132) 3.386 Aspis Bank 1.873 120 90 103 (57) 2.130 Proton Bank 1.061 70 14 79 (43) 1.182 Σύνολο 281.446 36.587 2.812 16.477 (9.153) 328.169 Τράπεζα Ενήµερες και µη αποµειωµένες Καθυστερη µένες µη αποµειω- µένες έως 90 ηµέρες Καθυστερη µένες µη αποµειω- µένες άνω των 90 ηµερών Αποµειω- µένες Πρόβλεψη απο- µείωσης Σύνολο χορηγήσεων πελατών Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 48.453 5.031 436 2.332 (1.558) 54.693 EFG Eurobank Ergasias 39.133 5.870 161 1.505 (1.031) 45.638 Alpha Bank 36.870 4.121 264 1.658 ( 841) 42.072 Τράπεζα Πειραιώς 25.635 3.891 478 701 ( 416) 30.289 Marfin Popular Bank 14.976 2.184 151 976 ( 672) 17.615 Τράπεζα Κύπρου 16.657 1.840 257 747 ( 579) 18.921 Emporiki Bank 14.619 3.885 105 1.988 (1.020) 19.577 ATE Bank 16.288 Ν/Α Ν/Α 1.476 (1.020) 16.744 Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 5.619 288 0 204 ( 87) 6.024 Geniki Bank 2.692 342 0 547 (286) 3.294 Attica Bank 2.794 24 0 198 (115) 2.901 Aspis Bank 2.006 88 72 87 ( 39) 2.214 Proton Bank 1.265 57 15 66 ( 36) 1.368 Σύνολο 227.007 27.619 1.939 12.484 (7.700) 261.350 42 2009 GrantThornton
Ποιότητα χορηγήσεων 2008 Ενήµερες και µη αποµειωµένες 83,44% Καθυστερηµένες µη αποµειωµένες έως 90 ηµέρες 10,85% Αποµειωµένες 4,88% Καθυστερηµένες µη αποµειωµένες άνω των 90 ηµερών 0,83% Σχόλια Το χαρτοφυλάκιο των Τραπεζών στο σύνολό τους έχει αισθητή αύξηση των καθυστερη- µένων χορηγήσεων το 2008, γεγονός που δηµιουργεί προβληµατισµό για την µελλοντική εξέλιξη των καθυστερήσεων, καθώς οι επιδράσεις της οικονοµικής κρίσης θα γίνονται πλέον περισσότερο ορατές. Συγκεκριµένα, την 31/12/2008 παρατηρείται, σηµαντική αύξηση στο σύνολο των χορηγήσεων σε καθυστέρηση άνω των 90 ηµερών και των αποµειωµένων χορηγήσεων που ανέρχονται σε 19.289 εκατ. ευρώ, αυξηµένες κατά 33,7% σε σχέση µε το 2007. Σηµειώνεται ότι το ποσό αυτό δεν περιλαµβάνει (εκτός µικρών εξαιρέσεων) δάνεια που µέχρι την 30/09/2008 εξυπηρετούνταν και παρουσίασαν προβλήµατα κατά το τελευταίο τρί- µηνο της χρήσης 2008. 2009 GrantThornton 43
Κατανοµή µη εξυπηρετούµενων και αποµειωµένων χορηγήσεων Αποµειωµένες και καθυστερηµένες άνω των 90 ηµερών χορηγήσεις Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 3.676 2.768 32,8% EFG Eurobank Ergasias 2.491 1.666 49,5% Alpha Bank 2.580 1.922 34,2% Τράπεζα Πειραιώς 1.674 1.179 41,9% Marfin Popular Bank 1.473 1.127 30,7% Τράπεζα Κύπρου 1.295 1.003 29,1% Emporiki Bank 3.133 2.092 49,7% ATE Bank 1.480 1.476 0,3% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 376 204 84,1% Geniki Bank 590 547 8,0% Attica Bank 235 198 18,4% Aspis Bank 193 159 21,6% Proton Bank 94 81 15,1% Σύνολο 19.289 14.423 33,74% Ποσοστό αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων προς σύνολο χορηγήσεων Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 4,92% 4,92% 0% EFG Eurobank Ergasias 4,35% 3,57% 22% Alpha Bank 4,96% 4,48% 11% Τράπεζα Πειραιώς 4,29% 3,84% 12% Marfin Popular Bank 6,10% 6,16% -1% Τράπεζα Κύπρου 5,15% 5,15% 0% Emporiki Bank 12,53% 10,16% 23% ATE Bank 6,84% 8,31% -18% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 5,31% 3,34% 59% Geniki Bank 13,45% 15,27% -12% Attica Bank 6,68% 6,58% 1% Aspis Bank 8,84% 7,06% 25% Proton Bank 7,64% 5,79% 32% Σύνολο 5,72% 5,36% 6,67% Σχόλια Παρατηρείται αύξηση των µη εξυπηρετούµενων δανείων σε σχέση µε τη συγκριτική χρήση. Η τάση αυτή που ήδη άρχισε να αποτυπώνεται στις οικονοµικές καταστάσεις του 2008 είναι πιθανόν να οξυνθεί, καθώς ο αριθµός των δανειοληπτών που παρουσιάζουν αδυναµία να ικανοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους αναµένεται να αυξηθεί εν µέσω της οικονοµικής κρίσης. Το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση άνω των 90 ηµερών και αυτών που έχουν υποστεί αποµείωση της αξίας τους ως προς το σύνολο των χορηγήσεων ανήλθε σε 5,72% το 2008 σε σχέση µε 5,36% το 2007, ενώ το ποσοστό των αποµειωµένων σε 4,88%. 44 2009 GrantThornton
Μερίδιο αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων 2008 Τράπεζα Πειραιώς 8,68% Marfin Popular Bank 7,63% Alpha Bank 13,37% Τράπεζα Κύπρου 6,72% EFG Eurobank Ergasias 13,25% Emporiki Bank 16,24% ATE Bank 7,67% Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 19,06% Proton Bank 0,48% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 1,95% Geniki Bank 3,06% Attica Bank 1,22% Aspis Bank 1,00% Μερίδιο χορηγήσεων 2008 Alpha Bank 15,41% Τράπεζα Πειραιώς 11,57% Τράπεζα Κύπρου 7,45% Emporiki Bank 7,41% EFG Eurobank Ergasias 16,98% Marfin Popular Bank 7,16% ATE Bank 6,42% Σχόλια Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 22,14% Proton Bank 0,36% Aspis Bank 0,65% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 2,10% Geniki Bank 1,30% Attica Bank 1,04% Οι τέσσερις µεγαλύτερες Τράπεζες κατέχουν περίπου το 54,36% των µη εξυπηρετούµενων χορηγήσεων, έναντι 66,10% του συνόλου των χορηγήσεων. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι τρεις Τράπεζες έχουν δείκτη µη εξυπηρετούµενων χορηγήσεων προς το σύνολο των χορηγήσεων άνω του 8%. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για την παρουσίαση της ποιότητας των χορηγήσεων στην παρούσα µελέτη χρησιµοποιήθηκε το άθροισµα των αποµειωµένων χορηγήσεων και των χορηγήσεων σε καθυστέρηση για περισσότερο από 90 ηµέρες. Ο ορισµός των «µη εξυπηρετούµενων» χορηγήσεων όπως αυτός χρησιµοποιείται από τις εποπτικές αρχές αλλά και εσωτερικά από τις Τράπεζες πιθανόν να διαφέρει από το άθροισµα αυτό. 2009 GrantThornton 45
Προβλέψεις αποµείωσης χορηγήσεων Προβλέψεις αποµείωσης χορηγήσεων Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 1.620 1.558 4% EFG Eurobank Ergasias 1.410 1.031 37% Alpha Bank 1.276 841 52% Τράπεζα Πειραιώς 703 416 69% Marfin Popular Bank 725 672 8% Τράπεζα Κύπρου 688 579 19% Emporiki Bank 1.296 1.020 27% ATE Bank 801 1.020-21% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 122 87 41% Geniki Bank 280 286-2% Attica Bank 132 115 15% Aspis Bank 57 39 46% Proton Bank 43 36 20% Σύνολο 9.153 7.700 18,87% είκτες επάρκειας προβλέψεων αποµείωσης χορηγήσεων Τράπεζα Πρόβλεψη αποµείωσης προς σύνολο Χορηγήσεων Προβλέψεις αποµείωσης προς άθροισµα αποµειωµένων και καθυστερηµένων άνω των 90 ηµερών χορηγήσεων 2008 2007 2008 2007 Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 2,17% 2,77% 44,09% 56,31% EFG Eurobank Ergasias 2,46% 2,21% 56,60% 61,88% Alpha Bank 2,45% 1,96% 49,46% 43,74% Τράπεζα Πειραιώς 1,80% 1,35% 42,00% 35,28% Marfin Popular Bank 3,00% 3,68% 49,22% 59,66% Τράπεζα Κύπρου 2,74% 2,97% 53,11% 57,70% Emporiki Bank 5,18% 4,95% 41,37% 48,74% ATE Bank 3,70% 5,74% 54,13% 69,07% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 1,73% 1,42% 32,51% 42,56% Geniki Bank 6,38% 8,00% 47,41% 52,39% Attica Bank 3,75% 3,82% 56,13% 57,99% Aspis Bank 2,60% 1,73% 29,37% 24,47% Proton Bank 3,48% 2,54% 45,59% 43,93% Σύνολο 2,71% 2,86% 47,45% 53,38% 46 2009 GrantThornton
Προβλέψεις (έξοδα) χρήσης Τράπεζα 2008 2007 Μεταβολή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 520 330 57% EFG Eurobank Ergasias 886 401 121% Alpha Bank 542 227 139% Τράπεζα Πειραιώς 386 115 235% Marfin Popular Bank 129 98 32% Τράπεζα Κύπρου 92 56 64% Emporiki Bank 474 218 117% ATE Bank 204 80 155% Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 36 29 26% Geniki Bank 51 40 28% Attica Bank 35 30 14% Aspis Bank 18 3 430% Proton Bank 31 7 347% Σύνολο* 3.404 1.635 108,22% * ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο ανωτέρω πίνακας παρουσιάζει την καθαρή επιβάρυνση των αποτελεσµάτων µετά τον συµψηφισµό εσόδων από αναστροφή προβλέψεων και από είσπραξη διαγραφεισών απαιτήσεων. Σχόλια Οι συσσωρευµένες προβλέψεις ανέρχονται σε 9.153 εκατ. ευρώ και αποτελούν ποσοστό 2,71% των χορηγήσεων. Παρά το γεγονός ότι κατά το τρίτο τρίµηνο διενεργήθηκαν σηµαντικά µεγαλύτερες προβλέψεις αυξάνοντας τα έξοδα προβλέψεων ως ποσοστό των δανείων στο 1,01%, οι συσσωρευµένες προβλέψεις αυξήθηκαν κατά µόνο 18,87%. Το σχετικό ποσοστό υπολείπεται τόσο του ποσοστού αύξησης των χορηγήσεων (25,37%) όσο και του ποσοστού αύξησης των χορηγήσεων σε αποµείωση ή καθυστέρηση άνω των 90 ηµερών (33,7%). Αυτό έχει σαν συνέπεια να µειώνεται τόσο το ποσοστό κάλυψης του συνόλου των χορηγήσεων από 2,86% το 2007 σε 2,71% το 2008 όσο και το ποσοστό κάλυψης των χορηγήσεων σε απο- µείωση ή καθυστέρηση άνω των 90 ηµερών από 53,38% το 2007 σε 47,45% το 2008. Σηµειώνεται, επίσης, ότι στο ποσοστό αυτό δεν περιλαµβάνονται οι τυχόν εξασφαλίσεις που έχει κάθε τράπεζα. Επιπλέον, σηµειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της χρήσης πραγµατοποιήθηκαν διαγραφές 2.102 εκατ. ευρώ έναντι 2.287 εκατ. ευρώ κατά την προηγούµενη χρήση. Εάν συνυπολογιστούν οι φετινές διαγραφές το ποσοστό κάλυψης των µη εξυπηρετούµενων δανείων ανέρχεται σε 52,62% στα ίδια, δηλαδή, επίπεδα µε το 2007. 2009 GrantThornton 47
ιάρθρωση Χρηµατοοικονοµικών Στοιχείων του Ενεργητικού Χρηµατοοικονοµικά στοιχεία του ενεργητικού 2008 2007 Μεταβολή άνεια και απαιτήσεις (µετά από προβλέψεις) 328.169 261.350 26% ιαθέσιµα προς πώληση 30.429 32.917-8% ιακρατούµενα έως τη λήξη 13.925 2.553 445% Εµπορικό χαρτοφυλάκιο 5.509 14.380-62% Λοιπά στοιχεία εύλογης αξίας µέσω των αποτελεσµάτων 1.391 8.395-83% ανειακό χαρτοφυλάκιο 5.921 0 - Σύνολο χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού 385.345 319.595 20,57% Παράγωγα χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού 4.394 1.801 144% Παράγωγα χρηµατοοικονοµικά στοιχεία υποχρεώσεων 6.622 2.736 142% Παράγωγα ενεργητικού / παράγωγα υποχρεώσεων 66,35% 65,83% 0,79% ιάρθρωση Χρηµατοοικονοµικών Στοιχείων του Ενεργητικού πλην ανείων 2008 ιαθέσιµα προς πώληση 53% ιακρατούµενα έως τη λήξη 24% Εµπορικό χαρτοφυλάκιο 10% Λοιπά στοιχεία εύλογης αξίας µέσω των αποτελεσµάτων 3% ανειακό χαρτοφυλάκιο 10% 48 2009 GrantThornton
Χρηµατοοικονοµικά στοιχεία (αριθµός Τραπεζών) 2008 2007 Τράπεζες που έχουν χρηµατοοικονοµικά στοιχεία στην εύλογη αξία µέσω των αποτελεσµάτων (εκτός παραγώγων) 11 12 Τράπεζες που έχουν διαθέσιµα προς πώληση χρηµατοοικονοµικά στοιχεία 13 10 Τράπεζες που έχουν αποτιµήσει χρηµατοοικονοµικά στοιχεία στην εύλογη αξία µέσω αποτελεσµάτων 11 12 Τράπεζες που εµφανίζουν αποθεµατικά εύλογης αξίας από αποτίµηση διαθεσίµων προς πώληση 13 10 Τράπεζες που έχουν επενδύσεις διακρατούµενες ως την λήξη 12 9 Τράπεζες που έχουν ταξινοµήσει οµόλογα στο δανειακό χαρτοφυλάκιο 6 0 Αποτέλεσµα αποτίµησης - πώλησης χρηµατοοικονοµικών µέσων 2008 2007 Μεταβολή αποθεµατικού εύλογης αξίας διαθεσίµων προς πώληση (2.930) (549) Αποτέλεσµα χαρτοφυλακίου συναλλαγών 390 353 Αποτέλεσµα επενδυτικού χαρτοφυλακίου 69 680 Σχόλια Κατά τη διάρκεια της χρήσης 2008 παρατηρήθηκε σηµαντική ανάπτυξη των διακρατού- µενων µέχρι τη λήξη χρηµατοοικονοµικών στοιχείων, ενώ αντίθετα το χαρτοφυλάκιο συναλλαγών σηµείωσε σηµαντική µείωση. Συγκεκριµένα, το χαρτοφυλάκιο που αποτιµάται στην εύλογη αξία µέσω των αποτελεσµάτων σηµείωσε µείωση κατά 83%, ενώ το εµπορικό χαρτοφυλάκιο κατά 62%. Οι παραπάνω µεταβολές στα χαρτοφυλάκια είναι ενδεικτικές τόσο των συναλλαγών και των ρευστοποιήσεων που έχουν πραγµατοποιηθεί, όσο και της χρήσης της δυνατότητας αναταξινόµησης µεταξύ των χαρτοφυλακίων όπως αυτή ίσχυσε τον Οκτώβριο του 2008. Έξι εισηγµένες Τράπεζες δηµιούργησαν δανειακό χαρτοφυλάκιο οµολόγων κάνοντας χρήση της σχετικής δυνατότητας που τους παρείχε η τροποποίηση του ΛΠ 39. 2009 GrantThornton 49
Ποιότητα χρεογράφων Ποιότητα χρεογράφων 2008 2007 Μεταβολή ΑΑ- και άνω 11.452 10.057 14% Α- και κάτω 43.527 44.769-3% Σύνολο χορηγήσεων 54.979 54.827 0,28% Ποιότητα χρεογράφων 2008 A- και κάτω 79% AA- και άνω 21% Ποιότητα χρεογράφων 2007 A- και κάτω 82% AA- και άνω 18% Σχόλια Για τη χρήση 2008 το 21% (18% το 2007) των χρεογράφων των Τραπεζών έχει διαβαθ- µιστεί ως ΑΑ- και άνω, ενώ από το σύνολό τους για τη χρήση που έληξε το 2008 ποσό 43 δις ευρώ αφορά σε χρεόγραφα µε διαβάθµιση κατώτερη ή ίση µε Α-. 50 2009 GrantThornton
Αποµείωση αξίας επενδύσεων Αποµείωση αξίας επενδυτικού χαρτοφυλακίου 2008 2007 Μεταβολή ιαθέσιµων προς πώληση επενδύσεων 79 17 356% ιακρατούµενων έως τη λήξη επενδύσεων 4 0 - Σύνολο διαθέσιµων προς πώληση επενδύσεων 30.429 32.917-8% Χρεόγραφα δανειακού χαρτοφυλακίου που µεταφέρθηκαν από το χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση 4.322 0 - χρηµατοοικονοµικών µέσων Σύνολο διακρατούµενων έως τη λήξη επενδύσεων 13.925 2.553 445% Πληροφορίες για την αποµείωση αξίας χρηµατοοικονοµικών µέσων Τράπεζες που προχώρησαν σε αποµείωση αξίας διαθέσιµων προς πώληση επενδύσεων % Τραπεζών που προχώρησαν σε αποµείωση αξίας διαθέσιµων προς πώληση επενδύσεων Τράπεζες που προχώρησαν σε αποµείωση αξίας διακρατούµενων έως τη λήξη επενδύσεων % Τραπεζών που προχώρησαν σε αποµείωση αξίας διακρατούµενων µέχρι τη λήξη επενδύσεων 2008 2007 Μεταβολή 11 8 38% 84,62% 61,54% 38% 1 0-7,69% 0,00% - Σχόλια Συνολικά 11 Τράπεζες προχώρησαν σε αποµείωση της αξίας χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του διαθέσιµου προς πώληση χαρτοφυλακίου τους, ενώ το σχετικό ποσό διαµορφώθηκε σε 79 εκατ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση κατά 356% σε σχέση µε τη χρήση 2007. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η σχετική ζηµιά που αναγνωρίστηκε αποτελεί µόνο το 0,26% της αξίας των χρεογράφων της κατηγορίας των διαθεσίµων προς πώληση. Αντίθετα, οι σωρευτικές ζηµιές που είναι αναγνωρισµένες στα Ίδια Κεφάλαια για τα χρεόγραφα αυτά ανέρχονται σε 2.930 εκατ. ευρώ (549 εκατ. ευρώ το 2007) και αποτελούν το 9,63% των χρεογράφων του χαρτοφυλακίου των διαθεσίµων προς πώληση καθώς και των οµολόγων που µεταφέρθηκαν από το χαρτοφυλάκιο αυτό, στα δάνεια και απαιτήσεις. Αναφορικά µε το χαρτοφυλάκιο των διακρατούµενων µέχρι τη λήξη χρεογράφων, µόνο µία Τράπεζα αναγνώρισε ζηµιά αποµείωσης ποσού 4 εκατ. ευρώ. 2009 GrantThornton 51
Αναταξινόµηση Χρηµατοοικονοµικών Στοιχείων του Ενεργητικού Αναταξινοµήσεις από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο Ποσά σε χιλιάδες Τράπεζα Σε διαθέσιµο προς πώληση χαρτοφυλάκιο Σε δάνεια και απαιτήσεις Σε απαιτήσεις διακρατούµενες έως τη λήξη Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 2.370.600 2.184.000 29.800 EFG Eurobank Ergasias - - - Alpha Bank - - - Τράπεζα Πειραιώς 398.800-601.200 Marfin Popular Bank 12.700 33.300 - Τράπεζα Κύπρου 17.385 - - Emporiki Bank 78.500 - - ATE Bank 278.200 67.900 - Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 600.770 18.930 47.030 Geniki Bank - - - Attica Bank 3.600 - - Aspis Bank 6.703 - - Proton Bank 22.000 - - Σύνολο 3.789.258 2.304.130 678.030 Αναταξινόµηση από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο Σε διαθέσιµο προς πώληση χαρτοφυλάκιο 56% Σε δάνεια και απαιτήσεις 34% Σε απαιτήσεις διακρατούµενες έως τη λήξη 10% 52 2009 GrantThornton
Σχόλια Toν Οκτώβριο του 2008 δηµοσιεύθηκε το τροποποιηµένο ΛΠ 39 επιτρέποντας τη µεταφορά µη παράγωγων χρηµατοοικονοµικών µέσων από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο και το χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση προς τα υπόλοιπα χαρτοφυλάκια. ώδεκα από τις δεκατρείς Τράπεζες έκαναν χρήση της αναθεώρησης αυτής καθώς και της δυνατότητας µεταφοράς από το χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση προς τις διακρατούµενες µέχρι τη λήξη επενδύσεις που επιτρεπόταν και µε την προηγούµενη έκδοση του Προτύπου. Συνολικά, οµόλογα και µετοχές µε εύλογη αξία 6.772 εκατ. ευρώ αναταξινοµήθηκαν από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο στα υπόλοιπα χαρτοφυλάκια. Από το σύνολο των αναταξινοµήσεων χρηµατοοικονοµικών στοιχείων του ενεργητικού που διενήργησαν οι εισηγµένες Τράπεζες από το εµπορικό χαρτοφυλάκιο το 56% µεταφέρθηκε στο διαθέσιµο προς πώληση χαρτοφυλάκιο, ενώ το υπόλοιπο 44% µεταφέρθηκε στα δάνεια και απαιτήσεις (34%) και στο χαρτοφυλάκιο διακρατούµενων έως τη λήξη επενδύσεων. 2009 GrantThornton 53
Αναταξινοµήσεις από το χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση (AFS) Τράπεζα Σε δάνεια και απαιτήσεις Ποσά σε χιλιάδες Σε επενδύσεις διακρατούµενες έως τη λήξη Εθνική Τράπεζα Ελλάδος 86.900 - EFG Eurobank Ergasias 3.215.000 1.497.000 Alpha Bank 21.800 1.100.000 Τράπεζα Πειραιώς 77.600 272.200 Marfin Popular Bank 684.000 79.900 Τράπεζα Κύπρου 169.196 - Emporiki Bank - - ATE Bank 61.900 - Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο 5.000 - Geniki Bank - - Attica Bank - - Aspis Bank - - Proton Bank - - Σύνολο 4.321.396 2.949.100 Αναταξινόµηση από το χαρτοφυλάκιο διαθεσίµων προς πώληση Σε δάνεια και απαιτήσεις 59% Σχόλια Σε επενδύσεις διακρατούµενες έως τη λήξη 41% Οι Τράπεζες µετέφεραν χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ύψους 2.949 εκατ. ευρώ από το διαθέσιµο προς πώληση στο διακρατούµενο µέχρι τη λήξη χαρτοφυλάκιο και 4.321 εκατ ευρώ στα δάνεια και απαιτήσεις. Συνολικά τα χρεόγραφα εµπορικού και διαθέσιµου προς πώληση χαρτοφυλακίων που αναταξινοµήθηκαν ανέρχονται σε 14 δις ευρώ, που σηµαίνει ότι οι Τράπεζες αναταξινόµησαν συνολικά το ¼ των συγκεκριµένων χαρτοφυλακίων τους. 54 2009 GrantThornton