ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2015 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.7.2016 COM(2016) 469 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2015 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ EL EL

ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2015 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα ετήσια έκθεση είναι η εικοστή τρίτη σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στο νομοθετικό έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεση υποβάλλεται σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 2 του πρωτοκόλλου (αριθ. 2) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Στην έκθεση εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο τα θεσμικά όργανα και οι φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφάρμοσαν το 2015 αυτές τις δύο αρχές, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η πρακτική σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Η έκθεση περιέχει επίσης ανάλυση των προτάσεων της Επιτροπής που αποτέλεσαν αντικείμενο αιτιολογημένων γνωμών το συγκεκριμένο έτος. Λόγω των στενών δεσμών που υφίστανται μεταξύ του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας και του πολιτικού διαλόγου που διατηρεί η Επιτροπή με τα εθνικά κοινοβούλια, η παρούσα έκθεση θα πρέπει να θεωρηθεί συμπληρωματική της ετήσιας έκθεσης της Επιτροπής του 2015 σχετικά με τις σχέσεις με τα εθνικά κοινοβούλια 1. 2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ 2.1. Η Επιτροπή Πριν αναλάβει καθήκοντα τον Νοέμβριο του 2014 η Επιτροπή Juncker δεσμεύτηκε να είναι «μεγαλύτερη και πιο φιλόδοξη για μεγάλα ζητήματα, και μικρότερη και πιο μετριοπαθής για τα μικρά ζητήματα». Δεσμεύθηκε επίσης να θέσει την επικουρικότητα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής δημοκρατικής διαδικασίας. Ως εκ τούτου, το πρόγραμμα εργασιών της Επιτροπής για το 2015 περιείχε περιορισμένο αριθμό νέων πρωτοβουλιών και απόσυρση μεγάλου αριθμού εκκρεμουσών προτάσεων. Κατά τον τρόπο αυτόν κατέστη δυνατόν να εστιασθούν οι εργασίες στις δέκα προτεραιότητες που καθορίζονται στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές 2. Ως μια από τις πρώτες ενέργειες απόδειξης της δέσμευσής της εν προκειμένω, η Επιτροπή εξέδωσε τον Μάιο του 2015 νέα δέσμη μέτρων για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Σκοπός της νέας πολιτικής είναι να εργάζεται η Επιτροπή με περισσότερη διαφάνεια και χωρίς αποκλεισμούς, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των προτάσεων και να διασφαλισθεί ότι οι ισχύοντες κανόνες εκπληρώνουν πιο αποτελεσματικά τους στόχους τους. Καθορίζει αυστηρότερες δεσμεύσεις για τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή αναπτύσσει, ενημερώνει, διαβουλεύεται, αξιολογεί, ελέγχει την ποιότητα και αξιολογεί τα μέτρα πολιτικής της. Αυτό το νέο πλαίσιο βελτίωσης της νομοθεσίας παρέχει επίσης στην Επιτροπή τη δυνατότητα να εφαρμόζει τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας με πιο ολοκληρωμένη και αναλυτική προσέγγιση σε σύγκριση με το παρελθόν. 1 2 COM(2016) 471 final Νέο ξεκίνημα για την Ευρώπη: Το πρόγραμμά μου για απασχόληση, ανάπτυξη, δικαιοσύνη και δημοκρατική αλλαγή Πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή (http://ec.europa.eu/priorities/docs/pg_el.pdf). 2

Με το νέο πλαίσιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας διασφαλίζεται ότι κατά τη χάραξη νέων πολιτικών η Επιτροπή αξιολογεί εάν αυτές συνάδουν με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Η εν λόγω αξιολόγηση πραγματοποιείται πλέον σε διάφορα στάδια του κύκλου λήψης αποφάσεων. Για όλες τις κύριες νέες πρωτοβουλίες δημοσιεύονται σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού οδικοί χάρτες ή αρχικές εκτιμήσεις επιπτώσεων 3. Πρόκειται για προκαταρκτική περιγραφή της πρωτοβουλίας και των υφιστάμενων εργασιών αξιολόγησης. Παρέχουν επίσης εικόνα των σχεδίων της Επιτροπής για τις εργασίες αξιολόγησης των επιπτώσεων και των διαβουλεύσεων. Οι οδικοί χάρτες ή οι αρχικές εκτιμήσεις επιπτώσεων περιλαμβάνουν επίσης μια πρώτη αιτιολόγηση της επικουρικότητας και της αναλογικότητας για την ανάληψη δράσης. Οι πτυχές αυτές αναπτύσσονται στη συνέχεια και αναλύονται σε πλήρεις εκτιμήσεις επιπτώσεων για τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται. Το 2015, η Επιτροπή εισήγαγε επίσης νέους μηχανισμούς διαβούλευσης και ανατροφοδότησης για τις νέες πρωτοβουλίες πολιτικής. Οι μηχανισμοί αυτοί εφαρμόζονται σε όλη τη διαδικασία, από την έναρξη, την εκπόνηση έως την έγκριση. Πέραν αυτού, ενισχύθηκαν οι διαβουλεύσεις για την αξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων πολιτικής. Συνεπώς, έχουν πολλαπλασιαστεί οι δυνατότητες του κοινού και των ενδιαφερομένων να παρακολουθούν τις πρωτοβουλίες πολιτικής και να εκφέρουν άποψη. Τα κράτη μέλη και οι ενδιαφερόμενοι - όπως περιφερειακές και τοπικές αρχές, επιχειρήσεις, φορείς και μέλη του ευρέος κοινού - μπορούν να εκφέρουν άποψη για τον τρόπο εκπόνησης συγκεκριμένων προτάσεων από την Επιτροπή και για τον τρόπο έγκαιρου χειρισμού θεμάτων επικουρικότητας και αναλογικότητας. Έτσι, ο νέος κανονισμός για τη βελτίωση της νομοθεσίας επιτρέπει στην Επιτροπή να λαμβάνει υπόψη της τυχόν προβληματισμούς των ενδιαφερομένων σε θέματα επικουρικότητας και αναλογικότητας από το πλέον πρώιμο στάδιο εννοιολογικής διαμόρφωσης. Επιπλέον, μόλις εγκρίνει μια πρόταση η Επιτροπή και πριν αρχίσει η νομοθετική διαδικασία, οι ενδιαφερόμενοι και τα κράτη μέλη έχουν εκ νέου τη δυνατότητα να διατυπώσουν, ως συμβολή τους στη νομοθετική διαδικασία, τη γνώμη τους σχετικά με συγκεκριμένες προτάσεις και τις συνοδευτικές εκτιμήσεις επιπτώσεων, καθώς και σχετικά με την επικουρικότητα και την αναλογικότητα. Πέραν τούτου, το 2015 η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή την ιστοσελίδα «Lighten the Load Have Your Say» 4, καθώς και τη νέα πλατφόρμα REFIT. Αυτοί οι διαδικτυακοί τόποι προσέφεραν νέους τρόπους επικοινωνίας με την Επιτροπή σχετικά με τυχόν υπερβολικές επιβαρύνσεις ή ανεπάρκειες υφιστάμενων κανονιστικών μέτρων. Μπορούν να περιλαμβάνουν ζητήματα σχετικά με την επικουρικότητα ή την αναλογικότητα. Τέλος, στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει κάθε νομοθετική πρόταση αναλύεται επίσης πώς συνάδει η πρόταση με τις αρχές της επικουρικότητας και την αναλογικότητας. Ανάλυση της επικουρικότητας Σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας και τη συνοδευτική «εργαλειοθήκη» τους, απαιτείται να πραγματοποιείται ανάλυση της επικουρικότητας όταν εξετάζεται μια νέα πρωτοβουλία σε πεδία στα οποία η ΕΕ δεν έχει αποκλειστική αρμοδιότητα και όταν αξιολογείται η σημασία και η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία υφιστάμενης παρέμβασης. Η Επιτροπή πραγματεύεται την αρχή της επικουρικότητας σε νομοθετικές και μη νομοθετικές πρωτοβουλίες. Η ανάλυση έχει τους εξής δύο στόχους: πρώτον, να αξιολογείται κατά πόσον η ανάληψη δράσης σε εθνικό επίπεδο επαρκεί για την επίτευξη του 3 4 http://ec.europa.eu/smart-regulation/roadmaps/index_el.htm. Αρχικές εκτιμήσεις επιπτώσεων συντάσσονται μόνον για πρωτοβουλίες με σημαντικές επιπτώσεις, οπότε η πρωτοβουλία θα συνοδεύεται από εκτίμηση επιπτώσεων. http://ec.europa.eu/priorities/democratic-change/better-regulation/feedback/index_en.htm. 3

επιδιωκόμενου σκοπού δεύτερον, να αξιολογείται κατά πόσον η δράση σε επίπεδο Ένωσης προσφέρει υψηλότερη προστιθέμενη αξία σε σύγκριση με τη δράση από τα κράτη μέλη. Με βάση τις νέες κατευθυντήριες γραμμές και την εργαλειοθήκη, βασικό στοιχείο της ανάλυσης είναι να αξιολογείται η εξεταζόμενη πρωτοβουλία ως προς το «ενδιαφέρον της για την Ένωση». Όσο μεγαλύτερο το ενδιαφέρον της, τόσο πιο πιθανό είναι να μην επαρκεί η δράση σε επίπεδο μεμονωμένου κράτους μέλους. Βασικά θέματα είναι: το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής, ο αριθμός ενδιαφερόμενων επιχειρήσεων ή άλλων παραγόντων, ο αριθμός των ενδιαφερόμενων κρατών μελών, καθώς και η οικονομική επίπτωση. Επιπλέον, στην ανάλυση προσδιορίζεται με ποιοτικούς όρους και εάν είναι δυνατόν - με ποσοτικούς όρους αν υπάρχει σημαντικό διασυνοριακό πρόβλημα. Παραδείγματος χάρη, αξιολογείται σε ποιο βαθμό ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα οφείλεται στις δραστηριότητες άλλων κρατών μελών. Συναφείς καταστάσεις εμπεριέχουν διασυνοριακές επιπτώσεις (όπως ρύπανση) ή εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων. Η ανάλυση καλύπτει επίσης τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα που μπορεί να έχει η δράση της Ένωσης σε σύγκριση με τη δράση των κρατών μελών. Ανάλυση της αναλογικότητας Βάσει της αρχής της αναλογικότητας, το περιεχόμενο και η μορφή της δράσης της Ένωσης δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα αναγκαία για την επίτευξη των στόχων των Συνθηκών 5. Με την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας διασφαλίζεται ότι η προσέγγιση και η δύναμη μιας πολιτικής ανταποκρίνονται στον στόχο. Η αναλογικότητα αναφέρεται σαφώς στις εκτιμήσεις επιπτώσεων, τις αξιολογήσεις 6 και τους ελέγχους καταλληλότητας 7. Σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας και την εργαλειοθήκη οι υπηρεσίες της Επιτροπής οφείλουν να εξετάζουν κατά πόσον: τα μέτρα συνάδουν με την αρχή της αναλογικότητας, υπερβαίνουν τα αναγκαία για την αντιμετώπιση του προβλήματος και την επίτευξη του στόχου σε ικανοποιητικό βαθμό, η πρωτοβουλία περιορίζεται στις πτυχές τις οποίες τα κράτη μέλη μεμονωμένα δεν είναι σε θέση να επιτύχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα, ενώ μπορεί να επιτύχει καλύτερα η ΕΕ, η δράση ή η επιλογή του μέσου είναι η απλούστερη δυνατή και εάν συνάδει με την ικανοποιητική επίτευξη του στόχου και την αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας, οι δαπάνες περιορίζονται στο ελάχιστο και αν είναι ανάλογες του επιδιωκόμενου στόχου, υπάρχει ισχυρή αιτιολόγηση της επιλογής του νομικού μέσου (κανονισμός, οδηγία ή εναλλακτικές ρυθμιστικές μέθοδοι) και τηρούνται πάγιες εθνικές ρυθμίσεις και λαμβάνονται υπόψη ειδικές περιστάσεις σε επιμέρους κράτη μέλη. Εκτίμηση επιπτώσεων 5 6 7 Άρθρο 5 παράγραφος 4 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση: Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων, το βασικό κριτήριο που πρέπει να εξετάζεται στη σύγκριση των επιλογών πολιτικής είναι η αναλογικότητα. Ο έλεγχος καταλληλότητας είναι πλήρης αξιολόγηση ενός πεδίου πολιτικής και συνήθως έχει ως αντικείμενο τους τρόπους συμβολής (ή άλλους) διαφόρων νομοθετικών πράξεων στην επίτευξη των στόχων μιας πολιτικής. Οι έλεγχοι καταλληλότητας ενδείκνυνται ιδιαίτερα για τον εντοπισμό αλληλεπικαλύψεων, ασυνεπειών, συνεργειών και σωρευτικών επιπτώσεων των κανονιστικών διατάξεων. 4

Όταν απαιτείται εκτίμηση επιπτώσεων - όπως είναι στην περίπτωση που αναμένονται σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις - οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με την ανάγκη ανάληψης δράσης, καθώς και σχετικά με τις πιθανές λύσεις για τα προβλήματα που εντοπίζονται. Βάσει των απαντήσεων στην εν λόγω διαβούλευση και άλλων σχετικών στοιχείων, στις εκτιμήσεις επιπτώσεων αναλύεται, μεταξύ άλλων, πώς συνάδουν οι εξεταζόμενες επιλογές με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας που εγκρίθηκαν τον Μάιο του 2015 παρέχουν περαιτέρω οδηγίες για την αξιολόγηση της αναγκαιότητας ανάληψης ευρωπαϊκής δράσης και της προστιθέμενης αξίας που θα αποφέρει. Η επιτροπή εκτίμησης επιπτώσεων (ανεξάρτητη επιτροπή η οποία αξιολογεί όλες τις εκτιμήσεις επιπτώσεων της Επιτροπής) ανασχηματίστηκε το 2015 με τη δέσμη μέτρων για τη βελτίωση της νομοθεσίας και αντικαταστάθηκε την 1η Ιουλίου 2015 από τη νέα επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου. Η εν λόγω επιτροπή απαρτίζεται από έξι πλήρη μέλη, τρία από τα οποία δεν προέρχονται από της υπηρεσίες της Επιτροπής. Ο πρόεδρος ορίζεται σε επίπεδο γενικού διευθυντή. Όλα τα μέλη είναι ανεξάρτητα και λειτουργούν υπό την προσωπική τους ιδιότητα με βάση την ατομική τους εμπειρογνωσία. Η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου εξετάζει επίσης σημαντικές αξιολογήσεις και ελέγχους καταλληλότητας επιπλέον των εκτιμήσεων επιπτώσεων. Η επικουρικότητα και η αναλογικότητα αποτελούν μέρος του ποιοτικού ελέγχου των εκτιμήσεων επιπτώσεων που διενεργεί η Επιτροπή. Σε πολλές από τις γνώμες της επιτροπής ρυθμιστικού ελέγχου τίθενται ερωτήματα και διατυπώνονται συστάσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ορίζεται το υπό εξέταση πρόβλημα. Η περιγραφή του προβλήματος συχνά συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με το δικαίωμα της ΕΕ να αναλαμβάνει δράση και, ως εκ τούτου, σχετίζεται με την αρχή της επικουρικότητας. Επιπλέον, η συζήτηση των επιλογών πολιτικής και των δυνητικών επιπτώσεών τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, διότι ο στόχος είναι πάντοτε να βρεθεί η λύση που αναλογεί σε μέγιστο βαθμό στο συγκεκριμένο πρόβλημα με βάση τους στόχους πολιτικής που έχουν τεθεί. Το 2015, η επιτροπή εκτίμησης επιπτώσεων και στη συνέχεια η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου εξέτασαν 30 εκτιμήσεις επιπτώσεων. Σε επτά από αυτές (23 %) κρίθηκε ότι χρειάζονται βελτίωση όσον αφορά την επικουρικότητα και την αναλογικότητα, ή και τα δύο. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτες είναι οι ακόλουθες περιπτώσεις του 2015: Για την πρόταση οδηγίας σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας των προϊόντων και των υπηρεσιών, 8 η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου ζήτησε καλύτερη αιτιολόγηση των λόγων απόρριψης των επιλογών αυτορρύθμισης από τον κλάδο και της υιοθέτησης εθελοντικών ευρωπαϊκών προτύπων. Η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου ζήτησε περισσότερο πειστικά στοιχεία - και καλύτερη παρουσίαση των απόψεων των ενδιαφερομένων - για τους λόγους για τους οποίους δεν θεωρήθηκαν εφικτές οι επιλογές αυτές. Πέραν τούτου, η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου έκρινε ότι στην έκθεση δεν ήταν επαρκώς αιτιολογημένη η προτεινόμενη ρήτρα αναλογικότητας. Η έκθεση έλαβε αρνητική γνώμη. Στη συνέχεια, η έκθεση βελτιώθηκε και υποβλήθηκε στην επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου τροποποιημένη έκδοσή της. Όσον αφορά το σχέδιο κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με την καθιέρωση κώδικα δικτύου για τη διαλειτουργικότητα και την ανταλλαγή δεδομένων για τη μεταφορά αερίου, 9 η 8 9 COM(2015) 615 final της 2ας Δεκεμβρίου 2015 Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών όσον αφορά τις απαιτήσεις προσβασιμότητας για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. C(2015) 2823. 5

επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου επεσήμανε ότι χρειάζεται να τεκμηριωθεί καλύτερα η ανάγκη ανάληψης δράσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επεσήμανε επίσης σε σύστασή της ότι η εκτίμηση επιπτώσεων πρέπει να περιέχει περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία για τα προβλήματα που διαπιστώνονται στις συμφωνίες διασύνδεσης, στην ανταλλαγή δεδομένων, στην ποιότητα του φυσικού αερίου, στις μονάδες και την όσμηση και στις αρνητικές επιπτώσεις τους στην εμπορία και την ενοποίηση της αγοράς φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου θεωρεί ότι το βασικό σενάριο πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω ώστε να ληφθούν καλύτερα υπόψη οι επιπτώσεις της φθίνουσας ευρωπαϊκής παραγωγής φυσικού αερίου, η αυξημένη ποικιλία των εισαγόμενων ενεργειακών πόρων και η τρίτη δέσμη μέτρων για την ενέργεια στο διασυνοριακό εμπόριο φυσικού αερίου και στην ποιότητα του φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι παρατηρήσεις της επιτροπής ρυθμιστικού ελέγχου λήφθηκαν υπόψη στην τελική έκδοση. Όσον αφορά την πρόταση κανονισμού για τη διασυνοριακή φορητότητα των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου 10, η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου ζήτησε η εκτίμηση επιπτώσεων να περιέχει περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία για την ανάγκη ανάληψης δράσης από την ΕΕ. Συνέστησε να ληφθούν εν προκειμένω δεόντως υπόψη και άλλες πρωτοβουλίες για την ψηφιακή ενιαία αγορά και οι απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών. Η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου ζήτησε επίσης να αποδειχθεί περαιτέρω ότι η αγορά υπηρεσιών θα μπορούσε, με την πάροδο του χρόνου, να επιλύσει χωρίς νομοθετική ρύθμιση τα διασυνοριακά προβλήματα που έχουν εντοπιστεί. Οι παρατηρήσεις της επιτροπής ρυθμιστικού ελέγχου λήφθηκαν υπόψη σε μεγάλο βαθμό στην τελική έκδοση. Όπως αποδεικνύεται από τα ανωτέρω παραδείγματα, η επιτροπή εκτίμησης επιπτώσεων και η επιτροπή ρυθμιστικού ελέγχου συνέβαλαν στη βελτίωση της ανάλυσης του τρόπου με τον οποίο οι προτάσεις συνάδουν με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Κατ αυτόν τον τρόπο, παρείχαν κρίσιμες πληροφορίες για τη διαδικασία λήψης αποφάσεων πολιτικής της Επιτροπής. Αξιολογήσεις και έλεγχοι καταλληλότητας Η επικουρικότητα και η αναλογικότητα υπήρξαν επίσης καίριας σημασίας για τις εκ των υστέρων αξιολογήσεις και τους ελέγχους καταλληλότητας που πραγματοποιήθηκαν το 2015. Εν προκειμένω αξιολογήθηκε εάν οι ευρωπαϊκές δράσεις αποδίδουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα ως προς την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή, τη συνάφεια και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. Αξιολογήθηκε επίσης εάν οι εν λόγω δράσεις παραμένουν απαραίτητες ή αν οι στόχοι θα μπορούσαν να επιτευχθούν καλύτερα με άλλους τρόπους. Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί «πρώτα να αξιολογεί», ήτοι να αναλύει προγενέστερες επιδόσεις πριν εξετάσει το ενδεχόμενο νομοθετικών αλλαγών. Με τη συλλογή στοιχείων και την άντληση διδαγμάτων προς υποστήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, η ΕΕ καθιστά την αξιολόγηση αναπόσπαστο και μόνιμο μέρος της χάραξης ενωσιακής πολιτικής. Η Επιτροπή κατά κανόνα παράγει 100 έως 120 αξιολογήσεις ετησίως (122 το 2015). Αφότου πραγματοποιήθηκε η πρώτη αξιολόγηση το 2012, η Επιτροπή ολοκλήρωσε 7 ελέγχους καταλληλότητας, 2 από τους οποίους το 2015. Τα παραδείγματα που ακολουθούν αναδεικνύουν αξιολογήσεις στις οποίες τέθηκαν θέματα όσον αφορά την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και την αναλογικότητα: 10 COM(2015) 627 final της 9ης Δεκεμβρίου 2015 Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διασφάλιση της διασυνοριακής φορητότητας των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου στην εσωτερική αγορά. 6

Προγράμματα «Fiscalis 2013» και «Τελωνεία 2013» - Τα προγράμματα Fiscalis και Τελωνεία υποστηρίζουν συστήματα ΤΠ που επιτρέπουν την ταχεία και ασφαλή ανταλλαγή και διάθεση πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών και των τελωνειακών υπηρεσιών των κρατών μελών. Αυτό το κοινό δίκτυο διασφαλίζει ότι κάθε εθνική υπηρεσία χρειάζεται μόνον να συνδεθεί μία φορά για να είναι σε θέση να ανταλλάσσει πληροφορίες με οποιοδήποτε κράτος μέλος. Οι αξιολογήσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2015 επιβεβαίωσαν την ισχυρή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία των προγραμμάτων. Εάν δεν υπήρχαν οι εν λόγω υποδομές, κάθε κράτος μέλος θα έπρεπε να συνδεθεί 27 φορές με τα εθνικά συστήματα κάθε άλλου κράτους μέλους. Αυτό θα επέφερε σημαντικά υψηλότερο διοικητικό κόστος 11. Δημόσιες συμβάσεις - Στην αξιολόγηση των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις που πραγματοποιήθηκε το 2011 διαπιστώθηκε ότι οι οικονομίες που επιτεύχθηκαν λόγω των ευρωπαϊκών οδηγιών για τις δημόσιες συμβάσεις υπερβαίνουν κατά πολύ τις δαπάνες των αγοραστών και των προμηθευτών του δημόσιου τομέα. Στην αξιολόγηση αναφέρθηκε όμως ταυτόχρονα ότι ενδέχεται να υπάρχουν ορισμένα πεδία, στα οποία το κόστος λειτουργίας των ρυθμιζόμενων διαδικασιών μπορεί να είναι δυσανάλογο ως προς τα οφέλη. Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή πρότεινε σειρά μέτρων με σκοπό την απλούστευση των απαιτήσεων και την εισαγωγή μεγαλύτερης ευελιξίας για τα κράτη μέλη, ώστε να καταστούν πιο αποτελεσματικές και πιο στρατηγικές οι δημόσιες προμήθειες. Οι προτάσεις της Επιτροπής υιοθετήθηκαν ευρέως από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και το τροποποιημένο νομοθέτημα, το οποίο τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2014, εφαρμόζεται πλέον από τα κράτη μέλη. Σε πέντε κράτη μέλη υπολογίσθηκε ότι η εξοικονόμηση δαπανών είναι της τάξης του 29 έως 58 %. Ενημερωτικό δελτίο - Η οδηγία για το ενημερωτικό δελτίο αξιολογήθηκε το 2015 στο πλαίσιο του προγράμματος ελέγχου της καταλληλότητας και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας 12. Εν προκειμένω ελήφθησαν ευρέως υπόψη οι ανησυχίες των ενδιαφερομένων σχετικά με το υψηλό κόστος παραγωγής των ενημερωτικών δελτίων. Εκτιμήθηκε επίσης το αναλογικό καθεστώς δημοσιοποίησης, το οποίο καθιερώθηκε το 2011, για την ελάφρυνση της επιβάρυνσης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Στην αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι το καθεστώς για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν αξιοποιήθηκε στον προσδοκώμενο βαθμό, διότι οι απαιτήσεις δημοσιοποίησης ήταν υπερβολικά επαχθείς. Ως εκ τούτου, κατά τα τέλη του 2015 - με βάση την αξιολόγηση και την εκτίμηση επιπτώσεων - η Επιτροπή εξέδωσε αναθεωρημένη πρόταση για τη βελτίωση των απαιτήσεων της οδηγίας. Η αναθεωρημένη πρόταση μειώνει τον διοικητικό φόρτο για τις εταιρείες (ιδίως τις μικρομεσαίες) και καθιστά το ενημερωτικό δελτίο πιο αξιόλογο εργαλείο πληροφόρησης για τους δυνητικούς επενδυτές. Η εκτιμώμενη εξοικονόμηση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι της τάξης των 45-67 εκατομμυρίων EUR ετησίως. 11 12 SWD(2015) 124 final της 26ης Ιουνίου 2015 - Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με παραδείγματα προστιθέμενης αξίας της ΕΕ, που συνοδεύει την έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την αξιολόγηση των οικονομικών της Ένωσης με βάση τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί. COM(2014) 368 final της 18ης Ιουνίου 2014 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με το πρόγραμμα ελέγχου της καταλληλότητας και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας (REFIT): Τρέχουσα κατάσταση και προοπτικές. 7

2.2. Συνέχεια στις αιτιολογημένες γνώμες από εθνικά κοινοβούλια Το 2015, η Επιτροπή έλαβε οκτώ αιτιολογημένες γνώμες από εθνικά κοινοβούλια σχετικά με την αρχή της επικουρικότητας 13. Πρόκειται για μείωση κατά 62 % σε σύγκριση με τις 21 που ελήφθησαν το 2014. Οι αιτιολογημένες γνώμες που ελήφθησαν το 2015 αντιπροσώπευαν αισθητά χαμηλότερο ποσοστό (2 %) του συνολικού αριθμού γνωμών που παρέλαβε η Επιτροπή το ίδιο έτος στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου (350). Ο αριθμός των αιτιολογημένων γνωμών που παραλήφθηκαν το 2015 είναι ο χαμηλότερος που παραλαμβάνονται μέσα σε ένα ημερολογιακό έτος αφότου καθιερώθηκε ο μηχανισμός ελέγχου της επικουρικότητας με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009. Πέραν τούτου πρέπει να σημειωθεί ότι μειώθηκε επίσης σημαντικά ο συνολικός αριθμός γνωμών που υποβλήθηκαν το 2015 από τα εθνικά κοινοβούλια στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου 14. Όπως και τα προηγούμενα έτη, οι αιτιολογημένες γνώμες εξακολούθησαν να ποικίλλουν ως προς τη μορφή. Τα επιχειρήματα που προέβαλαν τα εθνικά κοινοβούλια προς επίρρωση των συμπερασμάτων τους διέφεραν σε ό,τι αφορά την παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας. Οι οκτώ αιτιολογημένες γνώμες που εκδόθηκαν το 2015 αφορούσαν τρεις προτάσεις της Επιτροπής. Η πρόταση για την οποία εκδόθηκαν οι περισσότερες αιτιολογημένες γνώμες ήταν η πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση μηχανισμού μετεγκατάστασης λόγω κρίσης, 15 πέντε αιτιολογημένες γνώμες συγκεκριμένα. Εκδόθηκαν δύο αιτιολογημένες γνώμες για την πρόταση τροποποίησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 όσον αφορά τη δυνατότητα των κρατών μελών να περιορίζουν ή να απαγορεύουν τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών στην επικράτειά τους 16, καθώς και μια αιτιολογημένη γνώμη για την πρόταση τροποποίησης της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον τομέα της φορολογίας 17. Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. τμήμα 3 και το παράρτημα της παρούσας έκθεσης. Η σημαντική μείωση του συνολικού αριθμού αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν το 2015 οδήγησε σε σημαντική μείωση του αριθμού αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν ανά κοινοβούλιο. Οκτώ από τα 41 κοινοβούλια εξέδωσαν αιτιολογημένες γνώμες (έναντι 15 το 2014). Αιτιολογημένες γνώμες εξέδωσαν το τσεχικό Senát, το τσεχικό Poslanecká sněmovna, το ισπανικό Congreso de los Diputados / Senado, το ουγγρικό Országgyűlés, το Tweede Kamer των Κάτω Χωρών, το ρουμανικό Camera Deputaților, το σουηδικό Riksdag και το σλοβακικό Národná Rada. Κανένα κοινοβούλιο δεν εξέδωσε περισσότερες από μία αιτιολογημένες γνώμες. Παρά τον μικρό αριθμό αιτιολογημένων γνωμών το 2015, ορισμένα κοινοβούλια συνέχισαν να κάνουν έκκληση για ενίσχυση του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας. Τον Ιανουάριο, το Tweede Kamer των Κάτω Χωρών διοργάνωσε άτυπη συνάντηση στις Βρυξέλλες με θέμα τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων, όπου συζητήθηκαν επίσης οι τρόποι βελτίωσης του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας. Τον Μάιο και τον Οκτώβριο, μια άτυπη ομάδα 13 14 15 16 17 Βλέπε το παράρτημα της παρούσας έκθεσης. 350 σε σύγκριση με 506 το 2014. COM(2015) 450 final της 9ης Σεπτεμβρίου 2015 Πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση μηχανισμού μετεγκατάστασης λόγω κρίσης και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα. COM(2015) 177 final της 22ας Απριλίου 2015 Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 όσον αφορά τη δυνατότητα των κρατών μελών να περιορίζουν ή να απαγορεύουν τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών στην επικράτειά τους. COM(2015) 135 final της 18ης Μαρτίου 2015 Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον φορολογικό τομέα. 8

εργασίας των εθνικών κοινοβουλίων συναντήθηκε στη Βαρσοβία και στο Λουξεμβούργο αντίστοιχα, για να συζητηθούν οι δυνατές βελτιώσεις του μηχανισμού. Με βάση τις συζητήσεις στην εν λόγω ομάδα εργασίας, η LIV COSAC κάλεσε την Επιτροπή να εξετάσει την εξαίρεση της περιόδου των Χριστουγέννων/της Πρωτοχρονιάς, καθώς και των περιόδων διακοπής των εργασιών των θεσμικών οργάνων της ΕΕ από τον υπολογισμό της προθεσμίας οκτώ εβδομάδων μέσα στην οποία τα εθνικά κοινοβούλια δύνανται να εκδώσουν αιτιολογημένη γνώμη. Κάλεσε την επερχόμενη Προεδρία της COSAC να παρουσιάσει στην COSAC τις επακόλουθες ενέργειες στο θέμα αυτό. Κάλεσε επίσης την Επιτροπή να εντείνει τις προσπάθειες για πιο ποιοτικές και πιο έγκαιρες απαντήσεις στις αιτιολογημένες γνώμες των εθνικών κοινοβουλίων. Τέλος, η COSAC επεσήμανε την ευρεία στήριξη σε ενισχυμένη μορφή πολιτικού διαλόγου - γνωστή και ως «πράσινη κάρτα» - βάσει της οποίας ομάδα εθνικών κοινοβουλίων θα μπορεί να καλέσει την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για νέα ή τροποποιημένη νομοθεσία. 2.3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο α) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Το 2015, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έλαβε επισήμως 254 υπομνήματα από εθνικά κοινοβούλια. Οκτώ από αυτά ήταν αιτιολογημένες γνώμες, ενώ τα υπόλοιπα 246 ήταν εισηγήσεις (δηλ. υπομνήματα που δεν θέτουν θέμα σχετικά με την τήρηση της αρχής της επικουρικότητας). Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ελαφρά μείωση σε σύγκριση με το 2014, όταν είχαν σταλεί επίσημα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 18 αιτιολογημένες γνώμες και 269 εισηγήσεις. Η επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Νομικά Θέματα (JURI) είναι αρμόδια να παρακολουθεί την τήρηση της αρχής της επικουρικότητας. Η επιτροπή JURI ορίζει «μόνιμο εισηγητή» για την επικουρικότητα για περίοδο έξι μηνών βάσει της εκ περιτροπής θητείας μεταξύ των πολιτικών ομάδων. Μόνιμος εισηγητής κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 ήταν η κα Laura Ferrara (EFDD/IT). Τη διαδέχθηκε ο κ. Sajjad Karim (ECR/UK) για το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Οι εισηγητές παρακολουθούν τις αιτιολογημένες γνώμες που παραλαμβάνονται. Τα θέματα που εγείρονται μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης στην επιτροπή JURI και να οδηγήσουν σε πιθανές συστάσεις προς την επιτροπή που είναι αρμόδια για το αντικείμενο της εκάστοτε πρότασης. Επίσης, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων συντάσσει τακτικά έκθεση με αντικείμενο την ετήσια έκθεση της Επιτροπής για την επικουρικότητα και την αναλογικότητα. Στις 13 Οκτωβρίου 2015, η Επιτροπή ενέκρινε την έκθεση που συνέταξε ο κ. Sajjad Karim σχετικά με τις ετήσιες εκθέσεις του 2012 και του 2013 της Επιτροπής. Επίσης, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων συμβάλλει στις εξαμηνιαίες εκθέσεις της COSAC με αντικείμενα θέματα που σχετίζονται με την επικουρικότητα. Ως αρμόδια επιτροπή για τον έλεγχο της νομικής βάσης των προτάσεων, καθώς και για τη βελτίωση της νομοθεσίας και το πρόγραμμα REFIT, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων προσδίδει ιδιαίτερη προσοχή στην τήρηση της αρχής της αναλογικότητας. Επιπλέον, η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συνέχισε να επικουρεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη συνεκτίμηση των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στο έργο του: - ελέγχοντας συστηματικά τις πτυχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στις εκτιμήσεις επιπτώσεων της Επιτροπής και εστιάζοντας στις ανησυχίες που εκφράσθηκαν, κυρίως από τα εθνικά κοινοβούλια και την Επιτροπή των Περιφερειών - εξασφαλίζοντας ότι οι αρχές αυτές τηρούνται πλήρως στο έργο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, παραδείγματος κατά τη διενέργεια εκτιμήσεων επιπτώσεων των δικών του ουσιωδών τροπολογιών ή κατά την ανάλυση της προστιθέμενης αξίας των νομοθετικών προτάσεων του Κοινοβουλίου, με βάση το άρθρο 225 της Συνθήκης για τη λειτουργία της 9

Ευρωπαϊκής Ένωσης, και του κόστους που συνεπάγεται η μη ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο - ελέγχοντας τις πτυχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας κατά την εκπόνηση εκτιμήσεων επιπτώσεων, εστιάζοντας στην προστιθέμενη αξία της ΕΕ έναντι των εθνικών δαπανών ή δράσεων. Το 2015, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκπόνησε 13 αρχικές αξιολογήσεις, μία εκτίμηση επιπτώσεων ουσιωδών τροπολογιών του Κοινοβουλίου και έξι εκ των υστέρων εκτιμήσεις επιπτώσεων. Επιπλέον, συνέταξε τέσσερις εκθέσεις με αντικείμενο το κόστος των εκτιμήσεων επιπτώσεων μη ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας και δύο με αντικείμενο το κόστος δύο εκτιμήσεων ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε επίσης νέα και σφαιρικότερη προσέγγιση για την αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συντάσσοντας την έκθεση «κόστος της μη Ευρώπης» 18, όπου χαρτογραφούνται τα οφέλη των δράσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που προτείνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. β) Το Συμβούλιο Οι υποχρεώσεις του Συμβουλίου όσον αφορά τον έλεγχο της επικουρικότητας από τα εθνικά κοινοβούλια συνίστανται κυρίως στη διαβίβαση στα εθνικά κοινοβούλια των σχεδίων νομοθετικών πράξεων που δεν προέρχονται από την Επιτροπή ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στη βάση αυτή, το Συμβούλιο διαβιβάζει στα εθνικά κοινοβούλια όλα τα σχέδια νομοθετικών πράξεων που προέρχονται από ομάδα κρατών μελών, το Δικαστήριο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων 19. Στις 4 Δεκεμβρίου 2015, το Συμβούλιο διαβίβασε στα εθνικά κοινοβούλια την πρόταση του Δικαστηρίου σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη μεταβίβαση στο Γενικό Δικαστήριο της αρμοδιότητας εκδικάσεως σε πρώτο βαθμό των διαφορών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των υπαλλήλων της 20. Συμπληρωματικά προς την ανωτέρω υποχρέωση, το Συμβούλιο διαβιβάζει κάθε γνώμη εθνικού κοινοβουλίου σχετική με νομοθετική πρόταση προερχόμενη από ομάδα κρατών μελών στα κράτη μέλη που προέβησαν στην πρόταση. Ομοίως, το Συμβούλιο διαβιβάζει στο ενδιαφερόμενο θεσμικό όργανο τις γνώμες που έχει λάβει από τα εθνικά κοινοβούλια σχετικά με νομοθετικές προτάσεις που προέρχονται από το Δικαστήριο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το Συμβούλιο δεν έλαβε το 2015 γνώμες από τα εθνικά κοινοβούλια σχετικά με την προαναφερόμενη πρόταση του Δικαστηρίου. Επιπλέον, το Συμβούλιο τηρεί τα κράτη μέλη ενήμερα σχετικά με τις γνώμες των εθνικών κοινοβουλίων για τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής. Έτσι, το 2015, η Γραμματεία του Συμβουλίου διένειμε στις αντιπροσωπείες περισσότερες από 9 αιτιολογημένες γνώμες 21 και 86 γνώμες που εκδόθηκαν κατόπιν πολιτικού διαλόγου με αντικείμενο τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής. 18 Χαρτογράφηση του «κόστους της μη Ευρώπης» 2014-2019, τρίτη έκδοση: Απρίλιος 2015, Μονάδα Ευρωπαϊκής Προστιθέμενης Αξίας http://www.europarl.europa.eu/regdata/etudes/stud/2015/536364/eprs_stu%282015 %29536364_EN.pdf. 19 Άρθρο 6 του πρωτοκόλλου αριθ. 2. 20 Έγγρ. 14306/15. 21 Και μία που παρελήφθη μετά τη λήξη της προθεσμίας των 8 εβδομάδων. 10

Τέλος, στο πλαίσιο των νομοθετικών εργασιών του, το Συμβούλιο ελέγχει τη συμμόρφωση με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας κατά την επανεξέταση των εκτιμήσεων επιπτώσεων που συνοδεύουν προτάσεις της Επιτροπής. 2.4. Η Επιτροπή των Περιφερειών Το 2015 η Επιτροπή των Περιφερειών ενέκρινε και εφάρμοσε το τρίτο πρόγραμμα εργασίας της για την επικουρικότητα 22. Η Επιτροπή των Περιφερειών επέλεξε από το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2015 σειρά πρωτοβουλιών προτεραιότητας που πρέπει να παρακολουθούνται από άποψη επικουρικότητας και αναλογικότητας με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: α) οι πρωτοβουλίες πρέπει να παρουσιάζουν σαφές πολιτικό ενδιαφέρον για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές β) οι πρωτοβουλίες πρέπει να εμπίπτουν στις αρμοδιότητες των τοπικών και περιφερειακών αρχών γ) οι πρωτοβουλίες πρέπει να έχουν δυνητική διάσταση επικουρικότητας. Μεταξύ των πρωτοβουλιών προτεραιότητας που επελέγησαν ήταν η πρόταση τροποποίησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 όσον αφορά τη δυνατότητα των κρατών μελών να περιορίζουν ή να απαγορεύουν τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών στην επικράτειά τους 23. Σχετικά με την εν λόγω πρόταση, η Επιτροπή των Περιφερειών συμβουλεύθηκε την ομάδα εμπειρογνωμόνων για την επικουρικότητα που απαρτίζεται από 13 επαγγελματίες τοπικού και περιφερειακού επιπέδου. Η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόταση συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, μολονότι ορισμένοι εμπειρογνώμονες εξέφρασαν αμφιβολίες κατά πόσον η πρόταση θα δώσει πραγματικά τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να επιβάλουν εθνικές απαγορεύσεις και περιοριστικά μέτρα για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές. Η Επιτροπή των Περιφερειών περιέλαβε την ανησυχία αυτή στη γνωμοδότησή της κρίνοντας ότι «η επιλογή απαγόρευσης συνεπάγεται ότι τα κράτη μέλη θα έχουν δυσανάλογα μεγάλα εμπόδια να υπερβούν πριν είναι σε θέση να κάνουν χρήση της επιλογής αυτής σε εθνικό επίπεδο και να επιβάλουν απαγόρευση αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με την επικουρικότητα και υποδηλώνει ότι με αυτήν την πρόταση θα παραβιασθεί οπωσδήποτε η αρχή της αναλογικότητας.» 24 Η Επιτροπή των Περιφερειών εξέδωσε επίσης τέσσερις γνώμες σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της 25, στις οποίες αξιολόγησε εάν οι νομοθετικές προτάσεις συνάδουν με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας: Στη γνώμη της για την πρόταση κατάρτισης προγράμματος σχετικά με λύσεις διαλειτουργικότητας για τις ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες 26, η Επιτροπή των Περιφερειών έκρινε ότι η πρόταση συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Ωστόσο, η Επιτροπή των Περιφερειών επισήμανε «ότι η αποτελεσματική συμμετοχή των κρατών μελών και των αντίστοιχων τοπικών και περιφερειακών 22 23 24 25 26 CdR 01517/2015, που εγκρίθηκε από το Προεδρείο της Επιτροπής των Περιφερειών στις 15 Απριλίου 2015. COM (2015) 177 final της 22ας Απριλίου 2015. CdR 03636/2015. Κανόνας 55.2. COM(2014) 367 final της 26ης Ιουνίου 2014 Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση προγράμματος σχετικά με λύσεις διαλειτουργικότητας για τις ευρωπαϊκές δημόσιες διοικήσεις, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες (ISA2): Η διαλειτουργικότητα ως μέσο εκσυγχρονισμού του δημόσιου τομέα. 11

αρχών στο πρόγραμμα ISA2 θα είναι απαραίτητη προκειμένου να επιτευχθούν πλήρως οι στόχοι του και να εξασφαλιστεί ο διαρκής σεβασμός της αρχής της επικουρικότητας κατά την εφαρμογή του προγράμματος». 27 Στη γνώμη της Επιτροπής των Περιφερειών για την πρόταση της Επιτροπής για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων 28 διαπιστώνεται επίσης ότι η πρόταση συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Εν προκειμένω η Επιτροπή των Περιφερειών δήλωσε: Καθότι βασικός της στόχος είναι η συμβολή στην τόνωση των επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ με σαφείς διεθνικές πτυχές, η Επιτροπή των Περιφερειών θεωρεί ότι η πρόταση κανονισμού είναι σύμφωνη με την αρχή της επικουρικότητας. Όσον αφορά δε την αρχή της αναλογικότητας, η ΕτΠ θεωρεί ότι η πρόταση κανονισμού αποτελεί την κατάλληλη νομική πράξη, διότι οι δημοσιονομικές διατάξεις της πρέπει να είναι άμεσα εφαρμόσιμες σε όλα τα κράτη μέλη.» 29 Στη γνώμη της 30 για την πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών 31, η Επιτροπή των Περιφερειών αναγνώρισε ότι «παρόλο που οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση απευθύνονται στα κράτη μέλη, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» πρέπει να εφαρμόζεται σε συνεργασία με τους οργανισμούς τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι είναι απαραίτητοι, λόγω των αρμοδιοτήτων και των ικανοτήτων τους στους τομείς που καλύπτουν οι κατευθυντήριες γραμμές και σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των εθνικών προγραμμάτων μεταρρύθμισης, καθώς και για την ολοκληρωμένη δράση επικοινωνίας σχετικά με τη στρατηγική» 32. Τέλος, στη γνώμη της 33 σχετικά με τη δέσμη μέτρων για τη φορολογική διαφάνεια 34, η Επιτροπή των Περιφερειών πείσθηκε από «τα πλήρως πειστικά επιχειρήματα για την προστιθέμενη αξία μιας κανονιστικής δράσης στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» της αιτιολογικής έκθεσης που συνόδευσε τη νομοθετική πρόταση και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πρόταση συνάδει με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Σημαντική εκδήλωση σχετικά με την επικουρικότητα το 2015 ήταν η 7η Διοργανική Διάσκεψη για την Επικουρικότητα που συνδιοργάνωσαν η Επιτροπή των Περιφερειών και το Φλαμανδικό Κοινοβούλιο. Η διάσκεψη πραγματοποιήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2015 στο Φλαμανδικό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες. Στη διάσκεψη παρέστησαν περισσότερα από 200 άτομα από διάφορα εθνικά και ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, εκπροσωπώντας όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Η διάσκεψη, η οποία πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια με σκοπό την ενίσχυση του διοργανικού διαλόγου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τον έλεγχο της επικουρικότητας, επέτρεψε την πραγματική ανταλλαγή απόψεων μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων παραγόντων που λαμβάνουν μέρος στη διαδικασία παρακολούθησης της επικουρικότητας. Επιπλέον, η Διάσκεψη έδωσε την ευκαιρία να αναζητηθούν τρόποι πρακτικής εφαρμογής των προτάσεων 27 28 29 30 31 32 33 34 CdR 05514/2014. Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1291/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1316/2013, COM(2015)10 final. CdR 00943/2015. CdR 01419/2015. COM(2015) 98 final της 2ας Μαρτίου 2015 Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών. Ψήφισμα της Επιτροπής των Περιφερειών «Βελτίωση των μέσων εφαρμογής της στρατηγικής ΕΕ 2020: Ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές για τις οικονομικές πολιτικές και τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών και της Ένωσης» CoR 175/2010 fin. CdR 02697/2015. COM(2015) 129 final της 18ης Μαρτίου 2015 Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την κατάργηση της οδηγίας 2003/48/ΕΚ του Συμβουλίου και COM(2015) 135 final της 18ης Μαρτίου 2015. 12

της δέσμης μέτρων του Μαΐου 2015 της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Τη Διάσκεψη παρακολούθησαν σημαντικοί θεσμικοί παράγοντες, μεταξύ των οποίων ήταν ο πρώτος αντιπρόεδρος Φρανς Τίμερμανς, ο υπουργός του Λουξεμβούργου Nicolas Schmit που εκπροσώπησε την Προεδρία του Συμβουλίου και ο Πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Pavel Svoboda (PPE/CZ). Από τη συζήτηση κατέστη σαφές ότι η βελτίωση της νομοθεσίας και η πρακτική εφαρμογή της είναι μείζον θέμα όχι μόνο για τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα κράτη μέλη, αλλά και για τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές που προσφέρουν μοναδική προστιθέμενη αξία στη χάραξη ευρωπαϊκής πολιτικής και στη νομοθετική διαδικασία. Κρίθηκε επίσης ότι η ορθή συμμόρφωση με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας αποτελεί προϋπόθεση για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Επιπλέον, η Διάσκεψη έδωσε το έναυσμα για την ανταλλαγή πρακτικών εμπειριών μεταξύ των ενδιαφερόμενων παραγόντων σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης και έδωσε την ευκαιρία να συνδεθούν οι δραστηριότητες της λουξεμβουργιανής Προεδρίας με εκείνες της επερχόμενης δανικής Προεδρίας 35. Λεπτομερέστερη περιγραφή των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την επικουρικότητα περιέχει η ετήσια έκθεση του 2015 για την επικουρικότητα που εξέδωσε η Επιτροπή των Περιφερειών 36. 2.5. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε την κύρια απόφαση του 2015 σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στις 18 Ιουνίου 2015 στην υπόθεση C-508/13, Εσθονία κατά Κοινοβουλίου και Συμβουλίου 37. Στην υπόθεση αυτή, η Εσθονία είχε ζητήσει από το Δικαστήριο να ακυρώσει ορισμένες διατάξεις της οδηγίας 2013/34/ΕΕ 38, λόγω παραβίασης των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, και υποχρέωση αιτιολόγησης. Στην απόφασή του, το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση της συμμόρφωσης με την αρχή της επικουρικότητας πρέπει να αφορά την οδηγία στο σύνολό της, και όχι μεμονωμένα κάθε διάταξη μεμονωμένα (σκέψη 51). Δεύτερον, το Δικαστήριο κατέστησε σαφές ότι η αρχή της επικουρικότητας δεν έχει την έννοια να περιορισθεί η αρμοδιότητα της ΕΕ ανάλογα με την κατάσταση κάθε συγκεκριμένου κράτους μέλους μεμονωμένα. Απαιτεί απλώς η προτεινόμενη δράση να είναι δυνατόν, λόγω της κλίμακας ή των επιπτώσεών της, να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης (σκέψη 53). Τρίτον, όσον αφορά την υποχρέωση αιτιολόγησης, το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι αρκεί η γνωστοποίηση του ουσιώδους στόχου που επιδιώκει το θεσμικό όργανο. Θα ήταν υπερβολικό να απαιτείται ειδική αιτιολόγηση για κάθε τεχνικής φύσεως επιλογή (σκέψη 60). Επιπλέον, από τη στιγμή που η Εσθονία συμμετείχε στη νομοθετική διαδικασία η οποία κατέληξε στην έκδοση της οδηγίας, δεν μπορούσε να ισχυρισθεί βάσιμα ότι δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει τους λόγους για τους οποίους επελέγησαν τα μέτρα (σκέψη 61). Όσον αφορά την αρχή της αναλογικότητας, το Δικαστήριο υπενθύμισε την πάγια νομολογία του σύμφωνα με την οποία πρέπει να επαφίεται στον νομοθέτη της Ένωσης ευρεία διακριτική ευχέρεια σε πεδία επιλογών πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής φύσεως με βάση την οποία καλείται να προβεί σε σύνθετες εκτιμήσεις. Αυτό σημαίνει ότι η νομιμότητα των λαμβανόμενων 35 36 37 38 Η έκθεση σχετικά με τα βασικά μηνύματα της διάσκεψης διατίθεται στη διεύθυνση: http://portal.cor.europa.eu/subsidiarity/pages/default.aspx. Θα είναι διαθέσιμη μετά την έγκριση από το Προεδρείο της Επιτροπής των Περιφερειών τον Ιούνιο 2016 στη διεύθυνση: http://portal.cor.europa.eu/subsidiarity/pages/default.aspx. EU:C:2015:403. Οδηγία 2013/34/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις και συναφείς εκθέσεις επιχειρήσεων ορισμένων μορφών, ΕΕ L 182, της 29.6.2013, σ. 19. 13

μέτρων στον συγκεκριμένο τομέα θίγεται μόνον εάν το μέτρο είναι πρόδηλα μη ενδεδειγμένο ως προς τον στόχο που επιδιώκει το αρμόδιο θεσμικό όργανο (σκέψη 29). Το Δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό της Εσθονίας περί παραβίασης της αρχής της αναλογικότητας, διότι έκρινε ότι η Εσθονία δεν απέδειξε ότι οι διάφορες επιλογές του νομοθέτη της Ένωσης υπερέβησαν προδήλως τα όρια της διακριτικής ευχέρειας (σκέψεις 32 έως 38). Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα ότι είχε παραβιασθεί η αρχή της αναλογικότητας, επειδή ο νομοθέτης της Ένωσης δεν είχε λάβει υπόψη την ιδιαίτερη κατάσταση της Εσθονίας ως κράτους μέλους με προηγμένη ηλεκτρονική διοίκηση. Επεσήμανε ότι η επίμαχη οδηγία έχει επιπτώσεις σε όλα τα κράτη μέλη και απαιτεί τη διασφάλισης της ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων εμπλεκόμενων συμφερόντων. Για το Δικαστήριο, η προσπάθεια επίτευξης της ισορροπίας αυτής, όχι με βάση την ιδιαίτερη κατάσταση ενός μόνον κράτους μέλους, αλλά όλων των κρατών μελών, δεν μπορεί να θεωρηθεί αντίθετη προς την αρχή της αναλογικότητας (σκέψη 39). Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο εξέδωσε στις 26 Noεμβρίου 2015 απόφαση στην υπόθεση T- 461/13, Ισπανία κατά της Επιτροπής, 39 στην οποία επιβεβαίωσε ότι η αρχή της επικουρικότητας δεν εφαρμόζεται στον τομέα του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων (παράγραφος 182). 3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΚΦΡΑΣΤΗΚΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση μηχανισμού μετεγκατάστασης λόγω κρίσης και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα 40. Για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης και σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση 41, η Επιτροπή εξέδωσε στις 9 Σεπτεμβρίου 2015 πρόταση 42 για μηχανισμό μετεγκατάστασης λόγω κρίσης, σκοπός της οποίας είναι η καθιέρωση διαρθρωμένου μηχανισμού αλληλεγγύης. Η Επιτροπή θα μπορεί να τον ενεργοποιεί ανά πάσα στιγμή για να βοηθήσει κάποιο κράτος μέλος που αντιμετωπίζει καταστάσεις κρίσης και ακραίων πιέσεων στο οικείο σύστημα ασύλου λόγω μεγάλης και δυσανάλογης εισροής υπηκόων τρίτων χωρών. Οι εν λόγω μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης θα καθορίζονται από την Επιτροπή με βάση αντικειμενικά και επαληθεύσιμα κριτήρια. Ο μηχανισμός εντάσσεται στη δέσμη προτάσεων που περιλαμβάνουν την επείγουσα μετεγκατάσταση 120 000 προσφύγων από την Ελλάδα, την Ουγγαρία και την Ιταλία 43, κοινό ευρωπαϊκό κατάλογο ασφαλών χωρών καταγωγής 44 και πιο αποτελεσματική πολιτική επιστροφής 45. Τα εθνικά κοινοβούλια εξέδωσαν εννέα αιτιολογημένες γνώμες 46 σχετικά με την πρόταση, που αντιστοιχούσαν σε επτά ψήφους. Στις αιτιολογημένες γνώμες τους, τα εθνικά κοινοβούλια υποστήριξαν ότι: ο προτεινόμενος μηχανισμός συνιστά απαράδεκτη παρέμβαση στα συστήματα ασύλου των κρατών μελών η αιτιολογία ήταν ανεπαρκής και με την καθιέρωση μόνιμης υποχρεωτικής κλείδας κατανομής αντί προσωρινών μέτρων, οι προτάσεις παραβιάζουν την αρχή της επικουρικότητας. Αμφισβητήθηκε επίσης η αιτιολόγηση της επιλογής του άρθρου 78 39 40 41 42 43 44 45 46 EU:T:2015:891. COM (2015) 450 final της 9ης Σεπτεμβρίου 2015. COM (2015) 240 final της 13ης Μαΐου 2015. COM (2015) 450 final της 9ης Σεπτεμβρίου 2015. Απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2015. COM (2015) 452 final της 9ης Σεπτεμβρίου 2015. COM(2015) 453 final και COM(2015) 6250 final. Tο τσεχικό Poslanecká sněmovna, το τσεχικό Senát, το ουγγρικό Országgyűlés, το ρουμανικό Camera Deputaților και το σλοβακικό Národná Rada. 14

παράγραφος 2 στοιχείο ε) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως νομικής βάσης. Στις απαντήσεις της, η Επιτροπή υπενθύμισε ότι η προσφυγική κρίση ασκεί ακραίες πιέσεις στα συστήματα ασύλου των κρατών μελών, γεγονός το οποίο θα μπορούσε να διακυβεύσει την εφαρμογή των κανόνων του Δουβλίνου. Εν προκειμένω, το ισχύον σύστημα δεν επιτρέπει παρέκκλιση από τα κριτήρια ευθύνης, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ανισορροπίες και σε ορισμένες περιπτώσεις να επιδεινώνεται η κρίση. Πέραν τούτου, η Επιτροπή υποστήριξε ότι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων για τη μετεγκατάσταση αιτούντων θα επιτρέψει στην ΕΕ χωρίς να χρειάζεται μια χρονοβόρα διαδικασία έγκρισης κάθε φορά να ανταποκρίνεται σε επείγουσες καταστάσεις και να βοηθά τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή τόνισε ότι η μονομερής δράση των κρατών μελών δεν θα αρκούσε για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων. Με την εφαρμογή μη συντονισμένων λύσεων δεν θα ήταν δυνατόν να δοθεί συνολική απάντηση στη δυσανάλογη εισροή προσώπων, ούτε δίκαιη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών. Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 όσον αφορά τη δυνατότητα των κρατών μελών να περιορίζουν ή να απαγορεύουν τη χρήση γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών στην επικράτειά τους 47 Όταν ο κ. Jean-Claude Juncker ζήτησε ως Πρόεδρος της Επιτροπής την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε την πρόθεση να επανεξετασθεί η νομοθεσία για την έγκριση των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών. Με το ισχύον σύστημα, τα κράτη μέλη δεν συγκέντρωσαν ποτέ ειδική πλειοψηφία υπέρ ή κατά της έγκρισης, με αποτέλεσμα να επαφίεται συνεχώς η τελική απόφαση έγκρισης στην Επιτροπή. Στις 22 Απριλίου 2015, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για την αναθεώρηση του ισχύοντος κανονισμού, η οποία θα επιτρέπει στα κράτη μέλη να λαμβάνουν αποφάσεις σε εθνικό επίπεδο - για τον περιορισμό ή την απαγόρευση της χρήσης γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων ή ζωοτροφών - εφόσον τους επιτραπεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εν λόγω αποφάσεις θα λαμβάνονται με την προϋπόθεση ότι οι εθνικές ρήτρες απαγόρευσης συμβαδίζουν με το δίκαιο της Ένωσης και δεν σχετίζονται με την προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος. Οι αποφάσεις αυτές αξιολογούνται από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων. Η Επιτροπή έλαβε δύο αιτιολογημένες γνώμες, στις οποίες υποστηριζόταν, αφενός, ότι η πρόταση παρέχει στα κράτη μέλη επαρκή περιθώρια να επιβάλουν εθνική απαγόρευση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, διότι πρόκειται για ζήτημα που θίγει το δημόσιο αίσθημα 48 και, αφετέρου, ότι η μεταφορά της αρμοδιότητας λήψης απόφασης για τον περιορισμό ή την απαγόρευση της χρήσης γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στα κράτη μέλη είναι ασυμβίβαστη με την αρχή της επικουρικότητας, διότι τα κράτη μέλη δεν έχουν πάντα τη δυνατότητα να λαμβάνουν τις αποφάσεις αυτές με τρόπο που δεν θίγει τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς 49. Στις απαντήσεις της, η Επιτροπή υποστήριξε ότι η πρόταση δεν μεταβιβάζει στα κράτη μέλη όλη την αρμοδιότητα να αποφασίζουν για την έγκριση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών και ότι απλώς προβλέπει τη δυνατότητα να εγκρίνουν μέτρα περιορισμού ή απαγόρευσης της χρήσης γενετικώς τροποποιημένων τροφίμων και ζωοτροφών στην επικράτειά τους, μετά την 47 48 49 COM (2015) 177 final της 22ας Απριλίου 2015. Το ολλανδικό Tweede Kamer. Τα ισπανικά Congreso de los Diputados και Senado. 15

έκδοση σχετικής έγκρισης από την ΕΕ. Συνεπώς, η πρόταση δεν θίγει, κατά την άποψη της Επιτροπής, τις πτυχές της έγκρισης των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών οι οποίες αντιμετωπίζονται καλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον φορολογικό τομέα Στις 18 Μαρτίου 2015, στο πλαίσιο του θεματολογίου της για την πάταξη της εταιρικής φοροαποφυγής και του επιζήμιου φορολογικού ανταγωνισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Επιτροπή υπέβαλε δέσμη μέτρων για τη φορολογική διαφάνεια. Η δέσμη περιλάμβανε πρόταση για καθιέρωση αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών σχετικών με τις φορολογικές τους συμφωνίες τύπου tax ruling 50. Βάσει της πρότασης οι εθνικές φορολογικές αρχές απαιτείται να ενημερώνουν τακτικά τα άλλα κράτη μέλη σχετικά με τις διασυνοριακές φορολογικές αποφάσεις που έχουν εκδώσει. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα μπορούν να ζητούν λεπτομερέστερες πληροφορίες για συγκεκριμένη απόφαση. Η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών για φορολογικές συμφωνίες θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να εντοπίζουν καταχρηστικές φορολογικές πρακτικές εταιρειών και να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Επίσης, σκοπός της πρότασης είναι να προωθηθεί πιο θεμιτός φορολογικός ανταγωνισμός, καθώς οι φορολογικές αρχές δεν θα επιφυλάσσουν εύκολα επιλεκτική φορολογική μεταχείριση σε εταιρείες, αφού κάτι τέτοιο θα υπόκειται σε διεξοδικό έλεγχο από τις ομολόγους τους. Η Επιτροπή έλαβε μία αιτιολογημένη γνώμη 51. Στη γνώμη υποστηριζόταν ότι ορισμένα τμήματα της πρότασης, μεταξύ άλλων η ευρεία διατύπωση για την υποχρέωση παροχής πληροφοριών σχετικά με τη διμερή και την πολυμερή τιμολόγηση βάσει αμοιβαίων συμφωνιών μεταξύ των ενδιαφερομένων μελών, υπερβαίνουν τα αναγκαία για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων και ότι η πρόταση δεν συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας. Στην απάντησή της, η Επιτροπή δήλωσε ότι η καταπολέμηση των επιζήμιων φορολογικών πρακτικών που υπονομεύουν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή έχει ευρεία άποψη ως προς το είδος πληροφοριών που πρέπει να καλύπτει η πρόταση. Συνεπώς, ελαχιστοποιείται η διακριτική ευχέρεια όσον αφορά αποφάσεις που ενδέχεται να είναι επικίνδυνες και πρέπει να ανταλλάσσονται. Κατ αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλισθεί επίσης ότι η οδηγία θα έχει πραγματικά αποτελέσματα στην πράξη. Η πρόταση της Επιτροπής εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 8 Δεκεμβρίου 2015 52. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το 2015 ήταν το πρώτο πλήρες έτος για τη νέα Επιτροπή, η οποία ανέλαβε τη δέσμευση να θέσει την επικουρικότητα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής δημοκρατικής διαδικασίας. Το έτος αυτό υποβλήθηκε από τα εθνικά κοινοβούλια ο χαμηλότερος αριθμός αιτιολογημένων γνωμών αφότου καθιερώθηκε ο μηχανισμός ελέγχου της επικουρικότητας με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009. Εν τω μεταξύ, το 2015 παρατηρήθηκε αύξηση του ενδιαφέροντος των εθνικών κοινοβουλίων για τη συζήτηση αλλαγής του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας. Το θεματολόγιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας που εγκρίθηκε τον Μάιο προβλέπει επίσης νέες κατευθυντήριες 50 51 52 COM (2015) 135 final της 18ης Μαρτίου 2015. Το σουηδικό Riksdag. Οδηγία (ΕΕ) 2015/2376 του Συμβουλίου, της 8ης Δεκεμβρίου 2015, για την τροποποίηση της οδηγίας 2011/16/ΕΕ όσον αφορά την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον τομέα της φορολογίας - ΕΕ L 332 της 18.12.2015, σ. 1-10. 16