THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ DIMITRIS AVRAMOPOULOS COMMISSIONER FOR MIGRATION, HOME AFFAIRS AND CITIZENSHIP, EUROPEAN COMMISSION TO THE 20 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE EUROPE: SHAKEN AND STIRRED? GREECE: A SKILFUL ACORBAT? ΠΕΜΠΤΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 1
THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ DIMITRIS AVRAMOPOULOS COMMISSIONER FOR MIGRATION, HOME AFFAIRS AND CITIZENSHIP, EUROPEAN COMMISSION TO THE 20 th ROUNDTABLE WITH THE GOVERNMENT OF GREECE EUROPE: SHAKEN AND STIRRED? GREECE: A SKILFUL ACORBAT? ΠΕΜΠΤΗ 23 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα. Δεδομένου ότι είμαι ο τελευταίος ομιλητής, έχω και το προνόμιο να μην έχω καμία δέσμευση, αλλά ελπίζω παράλληλα να προκαλέσει η ομιλία μου και καλές ερωτήσεις από πλευράς σας. Ευχαριστώ John για την πρόσκληση. Όταν ορίστηκα Επίτροπος για τα θέματα μετανάστευσης, ποτέ δεν θα φανταζόμουνα, ότι το θέμα αυτό θα είναι στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά για όλο τον κόσμο. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την κατανόηση που δείχνετε. Θα ήθελα κατά πρώτον κυρίες και κύριοι να εκφράσω τις ευχαριστίες μου για άλλη μια φορά προς το Economist για την πρόσκληση να μιλήσω στην 20 η Στρογγυλή Τράπεζα με την κυβέρνηση της Ελλάδος. Όπως σωστά ειπώθηκε δεν είμαι μέλος της ελληνικής κυβέρνησης. Αλλά μπορώ σίγουρα να σας παρουσιάσω την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο θέμα. Αναμφίβολα πρωτοβουλίες, όπως αυτή, 2
συμβάλουν στην ενίσχυση του δημοσίου διαλόγου στην Ελλάδα και υπήρξα, αν θέλετε, ίσως ο καλύτερος πελάτης αυτού του φόρουμ από τότε που ήμουνα Δήμαρχος Αθηναίων. Αυτή η δεύτερη μέρα της εκδήλωσης συμπίπτει με μια από τις πλέον κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο όποιο και αν είναι αυτό, και όλοι ελπίζουμε ότι το μεγάλο αυτό έθνος θα αποφασίσει το καλύτερο δυνατό για το ίδιο και για την Ευρώπη, σίγουρα θα εγκαινιάσει ένα νέο κεφάλαιο στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρωπαϊκής οικογένειας αποφασίζουν εάν θα παραμείνουν ή εάν θα δηλώσουν την έξοδό τους από την κοινή μας ευρωπαϊκή εστία. Επιτρέψτε μου ωστόσο να υπενθυμίσω ότι θεραπεία στην οποία έκανε αναφορά ο Γουίνστον Τσώρτσιλ πριν από 70 χρόνια στη διάσημη ομιλία που έκανε στη Ζυρίχη και αμέσως μετά το τέλος του καταστροφικού Β Παγκοσμίου Πολέμου. Η θεραπεία ανοίγω εισαγωγικά ήταν να δημιουργήσουμε ξανά την ευρωπαϊκή οικογένεια στο βαθμό που μπορούμε και να της δώσουμε μια δομή ικανή να της εξασφαλίσει την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Πρέπει να δημιουργήσουμε, είπε, ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Μετά από δυο χρόνια κατά τη διάρκεια της μνημειώδους ομιλίας του στο Κογκρέσο της Ευρώπης στην Ολλανδία, ο εμπνευσμένος αυτός Βρετανός ηγέτης είπε: «Δεν μπορούμε να στοχεύουμε σε τίποτα λιγότερο από την Ένωση της Ευρώπης συνολικά και προσδοκούμε την ημέρα που αυτή η Ένωση θα επιτευχθεί». Νομίζω ότι τα λόγια του είναι πιο επίκαιρα και ακριβή από ποτέ. Την επομένη των δυο Παγκοσμίων Πολέμων που κατέστρεψαν την Ευρώπη ο Τσώρτσιλ ενθάρρυνε με ένταση τους Ευρωπαίους να γυρίσουν την πλάτη τους στα φαντάσματα του παρελθόντος και να κοιτάξουν προς το μέλλον. 3
Σήμερα τα φαντάσματα του λαϊκισμού, του εθνικισμού και του εξτρεμισμού επιστρέφουν απειλώντας την ευρωπαϊκή δημοκρατία, τη συνοχή και την ενότητα της Ευρώπης. Το κύμα, όπως έχουν ονομάσει και οι διοργανωτές τη συζήτησή μας, η κρίση, η προσφυγική αυτή κρίση περισσότερο ίσως και από την οικονομική κρίση, φέρνει την Ευρώπη σε ένα σημείο δίχως επιστροφή. Η Ευρώπη βρέθηκε απροετοίμαστη στο μέσο μιας κρίσης, προσφυγής κρίσης, δίχως προηγούμενο. Το 2015, 800.000 από τους περίπου 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήρθαν από την Τουρκία στην Ελλάδα μέσω του Αιγαίου Πελάγους. Είναι πλέον σαφές σε όλους ότι τα κράτη μέλη πρώτης γραμμής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, όπου οι περισσότεροι πρόσφυγες και μετανάστες φτάνουν αρχικά, δεν μπορούν να αφεθούν μόνα τους στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Τον τελευταίο 1,5 χρόνο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει πρωτοβουλία, από την αρχή της θητείας της Επιτροπής υπό τον κ. Γιούνκερ έχουμε αναπτύξει και υλοποιήσει μια ολιστική και συνεκτική στρατηγική και έχουμε επιτύχει απτή, ορατή και μετρήσιμη πρόοδο. Είμαστε όμως ακόμα στην αρχή και ο δρόμος φαίνεται ότι θα είναι μακρύς. Η Ευρώπη δοκιμάζει τις δυνατότητές της, δοκιμάζεται ως προς τις δυνατότητές της για να αντιμετωπίσει το ζήτημα και τα κράτη μέλη στην δυνατότητά τους να διατηρήσουν και να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις τους. Ταυτόχρονα η υλοποίηση της δήλωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τουρκίας μαζί με τις συνεχιζόμενες αποστολές της FRONTEX και του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, παρουσιάζουν μια πολλά υποσχόμενη και αναμφίλεκτη μείωση των αφίξεων στην Ελλάδα. Ωστόσο έχουμε πολύ ισχυρές ενδείξεις ότι η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου έχει γίνει ξανά η βασική κύρια διαδρομή. Οι αριθμοί μέχρι στιγμής είναι τα ίδια νούμερα με πέρσι. Ενώ η πρόβλεψη είναι αβέβαιη δεδομένης της ασταθούς και αβέβαιης κατάστασης που επικρατεί σε όλη τη Βόρεια Αφρική. Η προσφυγική κρίση αποδεικνύεται ο καταλύτης των ευρωτουρκικών σχέσεων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να καταστήσουμε 4
τη δήλωση Ευρωπαϊκής Ένωσης Τουρκίας ως μια δήλωση πλήρως εφαρμόσιμης που θα αποδίδει. Τα αποτελέσματα θα είναι αμοιβαία επωφελή για την Ελλάδα, την Ευρώπη και την Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, η επανεγκατάσταση, τα σχέδια μετεγκατάστασης και επιστροφών, έχουν ήδη ξεκινήσει και τα κράτη μέλη πρέπει να δείξουν αλληλεγγύη προκειμένου να αποδώσουν άμεσα. Θέλω να είμαι ειλικρινής και δεν θέλω να κρύψω την απογοήτευσή μου για τα μικρά αποτελέσματα που έχουμε μέχρι στιγμής. Είναι στιγμή αυθεντικής πολιτικής βούλησης και ευθύνης. Κυρίες και κύριοι, η πρότασή μας για τη δημιουργία μιας νέας ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής εγκρίθηκε ομόφωνα πριν από δυο μέρες. Μέσα σε 6 μήνες πήραμε την πρωτοβουλία, αποφασίσαμε και ξεκινήσαμε την υλοποίηση μιας πολλά υποσχόμενης πολιτικής που φτάνει μακριά, κάτι το οποίο έμοιαζε αδύνατο πριν από μερικά χρόνια. Τώρα πλέον επικεντρωνόμαστε στην αποτελεσματική πρόληψη και στην ανάληψη κοινής δράσης για την προστασία των κοινών εξωτερικών μας συνόρων. Είναι η ευρωπαϊκή απάντηση σε ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα. Έχει να κάνει με την περισσότερη Ευρώπη. Επιπλέον έχουμε προτείνει τη μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου προκειμένου να γίνει πιο δίκαιο και πιο αποτελεσματικό. Και θέλουμε να δούμε την περιοχή Σένγκεν ένα από τα πιο εμβληματικά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ξαναγίνεται ο χώρος Σένγκεν λειτουργικός πριν από το τέλος του έτους. Κυρίες και κύριοι η μετανάστευση και η ανθρώπινη κινητικότητα αποτελούν πλέον στοιχεία που βρίσκονται στην κορυφή της παγκόσμιας ημερήσιας διάταξης. Στη Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για τις μεγάλες κινήσεις προσφύγων και μεταναστών στις 19 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη φέτος, θα αποτελέσει μια μοναδική ευκαιρία για την παγκόσμια κοινότητα προκειμένου να κινηθεί προς την κατεύθυνση μιας παγκόσμιας προσέγγισης, που θα τη μοιράζονται όλοι και θα τυγχάνει καλής διαχείρισης για όλες τις μορφές ανθρώπινης κινητικότητας και των φαινομένων εκτοπισμού. 5
Η Ευρώπη αναμένεται να παίξει πρωτεύοντα ρόλο σε αυτή τη σημαντική Σύνοδο. Πρέπει να δούμε τη μεγάλη εικόνα όπως λέμε και να αντιμετωπίσουμε τις βαθύτερες ρίζες του προβλήματος και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόσφατα πρότεινε ένα νέο πλαίσιο εταιρικής σχέσης με προτεραιότητα τις τρίτες χώρες. Θέλουμε να δώσουμε κίνητρα στην Ιορδανία, στο Λίβανο, στη Νιγηρία, στη Σενεγάλη, στο Μαλί, στην Αιθιοπία, στην Τυνησία και στη Λιβύη να αποδεχτούν τις επιστροφές, να προστατεύσουν καλύτερα τα σύνορά τους και έτσι να αντιμετωπίσουν μακροπρόθεσμα τις μεταναστευτικές ροές. Έχουμε καταλήξει σε μια σειρά μέτρων για την καλύτερη υποστήριξη των προσπαθειών και των πολιτικών ενσωμάτωσης των κρατών - μελών διότι η νόμιμη μετανάστευση μπορεί να αποδειχθεί επωφελής για τις οικονομίες και τις κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και τώρα θα ήθελα να μιλήσω ελληνικά, προκειμένου να μοιραστώ μαζί σας κάποιες από τις σκέψεις μου για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας, την Ελλάδα. Κυρίες και κύριοι, μέσα από την προσφυγική κρίση ο ελληνικός λαός έστειλε σε κάθε γωνιά του πλανήτη μήνυμα ανθρωπιάς, μήνυμα έμπρακτης αλληλεγγύης απέναντι σε απελπισμένους ανθρώπους που αναζήτησαν στην Ευρώπη ασφάλεια και προστασία. Σε εξαιρετικά πράγματι δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες οι Έλληνες πολίτες άνοιξαν τα σπίτια τους για να τους υποδεχτούν και να τους φιλοξενήσουν. Το εξώφυλλο του Economist που είδατε πριν, αυτό έδειχνε «Αναζητώντας ένα σπίτι» και το βρήκαν στην Ελλάδα. Θέλω να θυμίσω εδώ ότι το άσυλο είναι δικαίωμα που απορρέει από τη Σύμβαση της Γενεύης και είναι υποχρέωση όλων των κρατών να το παρέχουν σε εκείνους που πραγματικά το δικαιούνται. Και αυτό έπραξε η Ελλάδα. Και όλα αυτά, σε πείσμα αντιδράσεων μικρής κλίμακας βέβαια, που καμία σχέση δεν έχουν με το πνεύμα φιλοξενίας, αλλά και σημαντικό αυτό την ιστορική μνήμη της προσφυγιάς που κουβαλάει ο Ελληνισμός. 6
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -και το έχω επαναλάβει πολλές φορές από την πρώτη κιόλας μέρα που ανέλαβα τα καθήκοντά μου- στέκεται στο πλευρό της Ελλάδας, παρέχοντας διαρκώς τεχνογνωσία, εξειδικευμένο προσωπικό επιτόπου και σημαντική χρηματοδοτική υποστήριξη. Αξίζει να σας πω ότι από το 2015 συνολικά 771 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδοτικής βοήθειας στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών ταμείων για τη μετανάστευση και την ασφάλεια, έχουν ήδη διατεθεί στην Ελλάδα. Δεν συνυπολογίζονται σε αυτά τα επιπλέον 83 εκατομμύρια ευρώ από το νέο ευρωπαϊκό μηχανισμό για την αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα είναι αλήθεια δέχτηκε υπερβολική και δυσανάλογη πίεση που κανένα κράτος μέλος δεν θα ήταν σε θέση να διαχειριστεί από μόνο του. Παρά τις αρχικές καθυστερήσεις -γιατί ναι, υπήρξαν- η κατάσταση εμφανίζει σαφή βελτίωση, αλλά δεν έχουμε ακόμη φτάσει στο επιθυμητό σημείο. Πρέπει να γίνουν ακόμη μερικά σημαντικά βήματα. Χρειαζόμαστε καλύτερη οργάνωση και κεντρικό συντονισμό. Επιτάχυνση των διαδικασιών, απορρόφηση των χρηματοδοτήσεων, βελτίωση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων υποδοχής και δημιουργίας νέων. Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος ασύλου, θα δώσει επίσης λύση σε χρόνιες παθογένειες και θα βοηθήσει στην πιο γρήγορη και αποτελεσματική διεκπεραίωση των αιτήσεων. Αλλά και τα άλλα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να αποδεικνύουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους. Κυρίες και κύριοι η αλληλεγγύη και η υπευθυνότητα δεν είναι ηθικές αρχές, είναι νομικές αρχές ξεκάθαρα διατυπωμένες στα ιδρυτικά κείμενα της Ένωσης. Είναι υποχρεωμένα τα κράτη να ακολουθούν και να υιοθετούν την πολιτική που όλοι μαζί αποφασίζουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και βέβαια δεν έχουμε πια χρόνο για ευχολόγια ούτε για δραματική ρητορική. Δεν αρκούν πια. Κυρίες και κύριοι μια σε βάθος και έκταση ανάλυση του μεταναστευτικού ζητήματος δεν μπορεί να περιοριστεί στα στενά χρονικά όρια μιας ομιλίας. Το μεταναστευτικό έχει λάβει διαστάσεις που αγγίζουν τα όρια των κοινωνικών αντοχών, κυρίως των χωρών πρώτης εισόδου, όπως είναι η Ιταλία 7
και η Ελλάδα. Δοκιμάζονται οι αρχές και οι αξίες ακόμη και η ίδια η ενότητα και η υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα ήθελα να σας πω πως ως Ευρωπαίος Επίτροπος που προέρχομαι από την Ελλάδα, αισθάνομαι πραγματικά μεγάλη τιμή και ευθύνη να χειρίζομαι εξ ονόματος της Ευρώπης το μεταναστευτικό, το προσφυγικό αλλά και τα θέματα ασφαλείας και της ιθαγένειας και είναι πράγματι μεγάλη η ευθύνη απέναντι στην κοινή ευρωπαϊκή μας οικογένεια, αλλά και στην πατρίδα μας, την Ελλάδα. Σας ευχαριστώ πολύ. 8