Συμπόσιο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Αθήνα 15/16 Απριλίου 2011-04-28 Τριανταφύλλου Ελένη Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Β/θμιας Ν. Χαλκιδικής ΓΙΑΤΙ Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & O ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ; «ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΠΡΩΤΑ ΑΠ ΟΛΑ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΤΟΙΧΟΥΣ ΑΝΟΙΧΤΟ ΣΤΙΣ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ.» Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην 35 χρονη πορεία της αναδεικνύεται φορέας και προπομπός των εκπαιδευτικών καινοτομιών στο ελληνικό σχολείο, αλλά και διεθνώς γενικότερα, καθώς μέσα στην εκπαιδευτική πρακτική της δοκιμάζει και εφαρμόζει το μεγαλύτερο μέρος των εκπαιδευτικών καινοτομιών. Το ενεργό και συμμετοχικό παιδαγωγικό διδακτικό πλαίσιο της ΠΕ έχει μπολιάσει συνολικά την εκπαιδευτική πράξη με καινοτόμες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις όπως project, επίλυση προβλημάτων, χαρτογράφηση εννοιών, μελέτη στο πεδίο, παιχνίδι ρόλων, διεπιστημονική συστημική προσέγγιση της γνώσης, που δίνουν έμφαση στη βιωματική και ενεργή μάθηση και συμβάλουν καθοριστικά στο να διαμορφωθούν νέες αντιλήψεις για την εκπαιδευτική διαδικασία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι: η καινοτομία κατέχει κεντρική θέση στο πλαίσιο οικοδόμησης του Νέου Σχολείου Το περιβάλλον είναι σήμερα θέμα αιχμής όσο ποτέ άλλοτε Η ΠΕ διαθέτει το κατάλληλο εννοιολογικό και μεθοδολογικό πλαίσιο για την υποστήριξη των καινοτομιών και του Νέου Σχολείου Συμπεραίνουμε, ότι η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μπορεί να συμβάλει καθοριστικά προς την επιτυχή οικοδόμηση του Νέου Σχολείου.
Η καινοτομία στο επίκεντρο Η καινοτομία κατέχει κεντρική θέση στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου - Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αναδεικνύεται φορέας και προπομπός των εκπαιδευτικών καινοτομιών Α.Υποστήριξη της καινοτομίας από τον εκπαιδευτικό της δράσης Μέσα στους κόλπους της ΠΕ έχει ήδη ζυμωθεί και αναπτυχθεί εκείνο το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό στελεχών και εκπαιδευτικών της πράξης που μπορεί να αποτελέσει τη μαγιά που θα υποστηρίξει τις καινοτομίες τόσο θεωρητικά όσο και στην πράξη. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι καινοτομίες κατά κανόνα δεν περνούν στη σχολική πραγματικότητα αυτόματα, χωρίς δυσκολίες και κυρίως χωρίς την υποστήριξη των εκπαιδευτικών της δράσης (η εκπαιδευτική κοινότητα ανθίσταται στις καινοτομίες συνήθως λόγω αδράνειας) αντιλαμβανόμαστε ότι η ύπαρξη της κρίσιμης αυτής μάζας Υπευθύνων ΠΕ και εκπαιδευτικών της πράξης, αποκτά ιδιαίτερη σημασία γιατί μπορεί να διαδραματίσει πρωτοπόρο και υποστηρικτικό ρόλο στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης του Νέου Σχολείου στην πράξη. Β. Οι Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης συγκροτούν κατάλληλο δυναμικό στελεχών που αποδεδειγμένα υποστηρίζει Σχολικές Καινοτομίες σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο Οι Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, υπηρετούν και υποστηρίζουν την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση από τα πρώτα στάδια εμφάνισής της στο ελληνικό σχολείο, μέσα από τις θεσμοθετημένες θέσεις τους (από το 1991). Επιμορφωμένοι τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (σε δομές κυρίως ευρωπαϊκές και θεσμούς με παράδοση στο αντικείμενο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης), συχνά με ίδια έξοδα, συνέβαλαν στη διαμόρφωση του θεωρητικού και πρακτικού πλαισίου της ΠΕ στη χώρα μας και ανέλαβαν την εξάπλωσή της εντός και εκτός σχολείων. Επί είκοσι περίπου χρόνια επιμορφώνουν εκπαιδευτικούς, υποστηρίζουν τα προγράμματα (projects) στα σχολεία, συγγράφουν παιδαγωγικό υλικό, ιδρύουν και συντονίζουν Δίκτυα, συμμετέχουν σε έρευνες για την ΠΕ, οργανώνουν δράσεις σε συνεργασία με την εκάστοτε τοπική κοινωνία, προωθούν ένα διαφορετικό ήθος στην εκπαίδευση και την τοπική κοινότητα και συμβάλουν στη διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας υπέρ του περιβάλλοντος και του ανθρώπου. Μέσα στους κόλπους της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης έχει ήδη ζυμωθεί και αναπτυχθεί λοιπόν, εκείνο το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό Στελεχών της Περιβαλλοντικής και Παιδαγωγικής Θεωρίας και της Εκπαιδευτικής Πράξης, που διαθέτει τα απαραίτητα θεωρητικά και εμπειρικά εφόδια για να υπηρετεί και να προωθεί στους εκπαιδευτικούς και στα σχολεία όχι μόνον την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση,αλλά και τις καινοτόμες Παιδαγωγικές- Διδακτικές Μεθόδους και Στρατηγικές που εφαρμόζονται διεθνώς και έχουν μελετηθεί ερευνητικά ως προς την αποτελεσματικότητά τους. Σήμερα,οι υπεύθυνοι ΠΕ συγκροτούν συνεπώς ένα πρωτοπόρο τμήμα της εκπαιδευτικής κοινότητας που μπορεί να υποστηρίξει Σχολικές Καινοτομίες, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.
Το δυναμικό αυτό των στελεχών ΠΕ μπορεί να αποτελέσει τη μαγιά των επικείμενων εκπαιδευτικών ζυμώσεων και να συνδράμει καθοριστικά τη στιγμή αυτή προς την κατεύθυνση οικοδόμησης ενός Νέου Σχολείου, το οποίο μεταξύ άλλων δεν μπορεί παρά να είναι πράσινο / αειφόρο / οικολογικό. Θεωρούμε αυτονόητο ότι προς την ίδια κατεύθυνση θα μπορούσαν να συνεισφέρουν και οι άλλες κατηγορίες στελεχών των Σχολικών Δραστηριοτήτων (Αγωγής Υγείας, Αγωγής Σταδιοδρομίας, Πολιτιστικών Θεμάτων). Αντιλαμβανόμαστε ότι η ύπαρξη ενός σημαντικού αριθμού δοκιμασμένων στελεχών της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης αλλά και των άλλων δραστηριοτήτων που μπορούν να υποστηρίξουν/προάγουν την καινοτομία και να εμπνεύσουν τη σχολική κοινότητα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας καθόσον μπορεί να διαδραματίσει εμπράκτως πρωτοπόρο και υποστηρικτικό ρόλο στην προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός Νέου Σχολείου. Γ.Πρώτα ο μαθητής Στο πλαίσιο των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κυρίαρχη θέση έχουν οι μαθητές, καθόσον μέσα από το κατάλληλα διαμορφούμενο παιδαγωγικό διδακτικό πλαίσιο της ΠΕ ο μαθητής έρχεται στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας. Μέσα από ενεργές, συμμετοχικές /βιωματικές διαδικασίες μάθησης επιδιώκεται η πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του και η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ενώ συνήθως ο ίδιος καλείται να εμπλακεί σε διαδικασίες αυτομάθησης, το «να μάθει πώς να μαθαίνει» ή να συμμετέχει με βάση τα ενδιαφέροντά του και τα προσωπικά του βιώματα στην επιλογή του θέματος και το σχεδιασμό των δραστηριοτήτων του Project ΠΕ. Δ.Το πράσινο/αειφόρο σχολείο/ Σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία Η ΠΕ οραματίζεται και προωθεί την οικοδόμηση ενός σχολείου που εργάζεται για την αειφορία. Θεωρώντας το σχολείο ως ένα οργανισμό/σύστημα, θα λέγαμε ότι αειφόρο σχολείο είναι εκείνο το σχολείο που η δομή/οργάνωση δηλαδή όλα τα δομικά - οργανωτικά του στοιχεία (κτίρια και ανθρώπινο δυναμικό), όλες οι λειτουργίες του (από τη λειτουργία του καλοριφέρ έως τη διαδικασία διδασκαλίας/μάθησης) και όλες οι σχέσεις του (σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, σχέσεις σχολείου κοινότητας, κ.ά.), σχεδιάζονται και υπάρχουν για να εξασφαλίζουν την ευημερία της εκπαιδευτικής και της τοπικής κοινότητας. Το όλο σχολείο δηλαδή,λειτουργεί για να εξυπηρετεί τον πολιτισμό, το περιβάλλον και την οικονομία των φυσικών πόρων. Η ομαδική εργασία, η ευελιξία, η δημιουργικότητα, η αυτοοργάνωση, η κριτική σκέψη, η συστημική θεώρηση/σκέψη, η συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης απόφασης και η ανάληψη δράσης, είναι βασικά σημεία στα οποία στηρίζεται η λειτουργία ενός τέτοιου σχολείου. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση επί χρόνια τώρα επιδιώκει μέσω των προγραμμάτων να υιοθετήσουν οι μαθητές/τριες όλου του σχολείου συμπεριφορές φιλικές προς το περιβάλλον, την υγεία και την ποιότητα ζωής σε άμεση σύνδεση με την τοπική κοινωνία. Αυτό ευαγγελίζεται και το Νέο Σχολείο. Στα προαναφερθέντα προγράμματα οι μαθητές έρχονται σε επαφή με ειδικούς επιστήμονες, με την τοπική αυτοδιοίκηση/την τοπική κοινωνία και γενικότερα τους θεσμούς, κάνουν οργανωμένες επισκέψεις στο πεδίο, οργανώνουν σχέδια δράσης, μαθαίνουν να επιλύουν προβληματικές καταστάσεις και χρησιμοποιώντας νέες διδακτικές μεθόδους δημοσιοποιούν τα αποτελέσματα στην ευρύτερη κοινότητα. Κατ αυτόν τον τρόπο
μέσω της ενεργούς συμμετοχής τους στα κοινά ασκούνται στο ρόλο του υπεύθυνου πολίτη, κυρίαρχου στόχου του Νέου σχολείου. Στην προσπάθεια αυτή, θεωρούμε απαραίτητη τη συνεισφορά των Υπευθύνων ΠΕ που με την εμπειρία τους και την τεχνογνωσία τους μπορούν να στηρίξουν τις απαιτούμενες αλλαγές και εφαρμογές για το πέρασμα στο Νέο Σχολείο. Γ) Προτάσεις για αναβάθμιση/ενδυνάμωση της ΠΕ στο νέο σχολείο Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των καιρών, τη φιλοσοφία του Νέου Σχολείου και έχοντας ως κύριο μέλημα την αναβάθμιση/ενδυνάμωση της ΠΕ προκειμένου να ανταποκριθεί στις ανάγκες των καιρών, προτείνουμε: Α.1. Το βάρος της ΠΕ στην τυπική εκπαίδευση να δοθεί/εστιάσει στα σχολεία διότι η καρδιά της ΠΕ χτυπάει μέσα στο φυσικό της χώρο που είναι το σχολείο. 2. Η ΠΕ να αναγνωριστεί και να αναδειχτεί ως εκπαίδευση υψηλής προτεραιότητας σε όλα τα σχετικά κείμενα και τις αποφάσεις του ΥΠΔΒΜΘ 3. Η ΠΕ να απευθυνθεί σε όλο το μαθητικό πληθυσμό και να αφορά στο σύνολο της μαθητικής και εκπαιδευτικής κοινότητας και όχι μόνο σε μία μικρή μειοψηφία εκπαιδευτικών και μαθητών. 4 Να χρηματοδοτούνται ικανοποιτηκά τα Προγράμματα ΠΕ. 5. Αξιολόγηση των Προγραμμάτων. Β. 1. Λαμβάνοντας υπόψη, ότι ο βασικός θεσμοθετημένος φορέας της ΠΕ στο σχολείο είναι ο Υπεύθυνος ΠΕ, να ενταχθεί στα στελέχη της Εκπαίδευσης 5. Αναγνώριση των χρόνων υπηρεσίας στη θέση του Υπευθύνου Π.Ε ως Διδακτικής υπηρεσίας 6.Μοριοδότηση της θητείας 7 Αναγνώριση των χρόνων υπηρεσίας στη θέση του Υπευθύνου Π.Ε ως Διδακτικής υπηρεσίας 8. Αύξηση της ειδικής αποζημίωσης και την ένταξή της στο μισθό του, ως επιδόματος θέσης ευθύνης και αύξηση του σχετικού κωδικού στον προϋπολογισμό Για να υποστηριχθούν αυτά τα προγράμματα στα πλαίσια της Νέας Διοικητικής Δομής της Εκπαίδευσης επιγραμματικά αναφέρουμε: (Στα πλαίσια κάθε διεύθυνσης Εκπαίδευσης και χωριστά για κάθε βαθμίδα):να ιδρυθεί (οι δομές υπάρχουν και δεν απαιτείται επιπλέον δαπάνη) ΓΕΚΕΑ(Γραφείο Εκπαιδευτικών Καινοτομιών και Εκπαίδευσης για την Αειφορία) Ενιαίο για όλες τις εκπαιδευτικές καινοτομίες. Ισότιμοι ρόλοι όλων των υπευθύνων εκπαιδευτικών καινοτομιών (ΠΕ, ΑΥ, ΠΘ κ.ά.)
ΣΥΓΕΚΕΑ (Συντονιστικό Γραφείο Εκπαιδευτικών Καινοτομιών και Εκπαίδευσης για την Αειφορία ) ανά Περιφερειακή Διεύθυνση Βιβλιογραφία: Επεξεργασμένα κείμενα της ΠΕΕΚΠΕ για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση