AMEA KAI ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ

AMEA KAI ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ

ΧΡ. ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ: Καταρχάς σας ευχαριστώ πάρα πολύ που µου δίνετε την ευκαιρία απόψε να εκθέσω κάποιες σκέψεις που έχω πάνω σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον και σηµαντικό θέµα. Έκανα και εγώ την έρευνά µου όπως τα παιδιά οι σεναριογράφοι, λέω παιδιά γιατί είναι πολύ νέα παιδιά και χαίροµαι να έχω νέα παιδιά δίπλα µου. Βλέπω λοιπόν ότι η τηλεόραση του BBC έχει ανεβάσει στο διαδίκτυο µια ειδική σελίδα µε τον τίτλο «OUCH», «Ωχ» θα το λέγαµε εδώ, µε ό,τι φανταστεί κανείς σχετικά µε την αναπηρία, ιστολόγια, συζητήσεις, θέµατα ειδικού ενδιαφέροντος και βέβαια έναν κατάλογο µε ειδικές εκποµπές που µεταδίδονται από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Από το τηλεοπτικό λοιπόν πρόγραµµα διαβάζω: «11 άτοµα γράφουν ιστορία, προσπαθώντας να πραγµατοποιήσουν ένα ταξίδι που ως σήµερα δεν έχει γίνει ποτέ. Κανείς τους δεν έχει εµπειρία στις εξερευνήσεις, αλλά όλοι τους ετοιµάζονται να διασχίσουν τη Νικαράγουα από την µιαν άκρη ως την άλλη, ξεκινώντας από την Ακτή του Κουνουπιού στον Ατλαντικό ωκεανό. Συνοδευόµενοι από ένοπλους στρατιώτες για να προστατευθούν από ληστές και εµπόρους ναρκωτικών θα διασχίσουν την ζούγκλα, θα περάσουν ποτάµια γεµάτα κροκόδειλους, θα σκαρφαλώσουν στην κορυφή ενός ενεργού ηφαιστείου για να φθάσουν στον προορισµό τους στην ακτή του Ειρηνικού ωκεανού. Έχουν 28 µέρες στη διάθεσή τους για να καλύψουν 450 χιλιόµετρα.» ιαβάζοντας λοιπόν κανείς αυτή την υπόθεση θα νόµιζε πολύ λογικά ότι πρόκειται για µια περιπέτεια, ένα reality και πρόκειται όντως για τη σειρά «Πέρα από τα Όρια» που προβάλλει η βρετανική τηλεόραση, µε µοναδική

146 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ όµως διαφορά ότι και οι 11 ήρωες της σειράς είναι όλοι τους άτοµα µε κινητική αναπηρία. Και αυτό δεν είναι το µοναδικό παράδειγµα στη Μεγάλη Βρετανία. Στη σειρά Desperados, παρακολουθούµε τις καθηµερινές αγωνίες µιας ολόκληρης οµάδας καλαθοσφαίρισης µε αµαξίδιο, καθώς όλοι µαζί προσπαθούν να κατακτήσουν το πρωτάθληµα. Και θυµάµαι και άλλες εκποµπές: είναι µια ιστορία που δεν θυµάµαι τον τίτλο της, µιας οικογένειας που έχει 4 παιδιά από τα οποία τα 3 είναι αυτιστικά. Σε µια καθηµερινή σειρά, κάποια στιγµή ένα ζευγάρι γεννάει ένα παιδί µε Σύνδροµο Down. Σε µιαν άλλη σειρά, ένα άτοµο µε αναπηρία ερωτεύεται ένα άλλο άτοµο µε αναπηρία και παρακολουθούµε τον έρωτά τους. Υπάρχουν φυσικά και πολλές άλλες εκποµπές. Εκποµπές που δεν έχει νόηµα πια να τις αναφέρουµε, αλλά είναι πολλές και Μέσα σ αυτές είναι και πολλές παιδικές εκποµπές. Οι παιδικές εκπο- µπές του BBC είναι κυριολεκτικά δεκάδες. Μάλιστα πολλές απ αυτές µεταδίδονται κατευθείαν στα σχολειά τις ώρες που γίνεται µάθηµα γιατί είναι ενταγµένες Μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Και επειδή µιλάµε για παιδικές εκποµπές (τουλάχιστον το δικό µου κοµµάτι είναι για τις παιδικές εκποµπές), ας αναρωτηθούµε τι επιλογές έχει το παιδί, εδώ στην Ελλάδα: αν διαθέτει η οικογένειά του δορυφορικό πιάτο, τότε µπορούν να παρακολουθήσουν το Cartoon Network ή το Jetix, και να χορτάσουν κινούµενα σχέδια από τις 7 το πρωί ως τις 10 το βράδυ. Πόσο καλό θα τους κάνει αυτό; εν ξέρω. Αν πάλι έχουν πρόσβαση στα ψηφιακά κανάλια της ΕΡΤ, µπορεί να δουν στον κανάλι Prisma+µία ώρα παιδικό πρόγραµµα, από τις 5 ως τις 6 το απόγευµα, και µάλιστα µε διερµηνεία στην ελληνική νοηµατική γλώσσα ή επιλογή υποτίτλων, που είναι πολύ σηµαντικό. Οι επιλογές όµως αυτές αφορούν ακόµα πάρα πολύ λίγους. Όλοι εµείς οι υπόλοιποι που έχουµε απλώς ένα δέκτη τηλεοπτικό θα καταφύγουµε είτε στα ιδιωτικά κανάλια νόµιµα ή και παράνοµα, όπου για τα παιδιά προβάλλονται αποκλειστικά σχεδόν ξένα κινούµενα σχέδια ή στη δηµόσια τηλεόραση όπου θα δουν µεταγλωττισµένες παραγωγές της Disney και το «Ουράνιο Τόξο». Η ιδιωτική τηλεόραση δεν ακολουθεί, δεν ασκεί κάποια ιδιαίτερη πολιτική πάνω στο θέµα των παιδικών εκποµπών ή τουλάχιστον κάτι τέτοιο δεν είναι ορατό ή δεν είναι προφανές. Προβάλλει την εύκολη λύση µε έξι λέξεις. Κινούµενα σχέδια, κινούµενα σχέδια, κινούµενα σχέδια και καθαρίσαµε. εν θα µιλήσω σήµερα για την ιδιωτική τηλεόραση, γιατί αυτή ούτως ή άλλως δεν έχει να δώσει λογαριασµό σε κανέναν και αναλώνεται µόνη της

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 147 σε έναν αγώνα που εµπλέκει µονάδες τηλεθέασης και εκατοµµύρια ευρώ. Ας την αφήσουµε στην πορεία της, γιατί δεν µας αφορά. Η δηµόσια τηλεόραση είναι εκείνη που όλοι µας πληρώνουµε άσχετα µε το αν την παρακολουθούµε ή όχι. Η δηµόσια τηλεόραση είναι εκείνη που έχει από τη φύση της την υποχρέωση να προσφέρει κοινωνικό έργο. Και εγώ υπήρξα κάποτε υπάλληλος της δηµόσιας τηλεόρασης και µάλιστα υπεύθυνος των παιδικών εκποµπών αλλά στο παρελθόν, από το 1986 έως το 1990. Τώρα απλώς συνεργάζοµαι µε την ΕΤ-1 και παρουσιάζω το «Ουράνιο Τόξο» που είναι πια δυστυχώς η µοναδική ελληνική εκποµπή για παιδιά που προβάλλει η δηµόσια τηλεόραση. εν αµφιβάλλει κανείς ότι η ΕΡΤ έχει αλλάξει πρόσωπο τα τελευταία χρόνια, παράγει αξιόπιστη εικόνα, καινοτοµεί, δεν ακολουθεί την ιδιωτική και σε πολλούς τοµείς υπερτερεί. Και η απάντηση στο πρόβληµα που µας απασχολεί σήµερα από τη δηµόσια τηλεόραση έχει δοθεί εν µέρει µε τη λειτουργία αυτή του ψηφιακού του καναλιού του Prisma +, που νοµίζω ότι είναι πολύ σηµαντικό αυτό που κάνει, δηλαδή να µεταδίδει κάθε µέρα και παιδικό πρόγραµµα και να παρέχει για πρώτη φορά τη δυνατότητα πλήρους προσβασιµότητας στους ανθρώπους που έχουν προβλήµατα ακοής και όρασης. Αλλά αυτό από µόνο του δεν είναι αρκετό. Πρώτον, γιατί το κανάλι αυτό δεν είναι από µόνο του προσβάσιµο σε όλους παρά µόνο σε όσους έχουν τον απαιτούµενο αποκωδικοποιητή και δεύτερον γιατί το πρόγραµµά του δεν είναι ακόµη αυτό που εγώ θα ονειρευόµουν και θα σας εξηγήσω γιατί. Πρώτα πρώτα θεωρώ τουλάχιστον απορίας άξιο το γεγονός ότι το παιδικό και νεανικό πρόγραµµα που προβάλλεται από τη δηµόσια τηλεόραση, είναι στη συντριπτική του πλειονότητα ξένο. Υπολογίζω ότι το ελληνικό πρόγραµ- µα αντιπροσωπεύει µόλις το 7, βία το 8% όλου του προγράµµατος που απευθύνεται σε παιδιά και νέους. Κάποτε η αναλογία αυτή ήταν 76% ελληνικό πρόγραµµα και 24% ξένο. Η σηµερινή αναλογία κατά τη γνώµη µου θα έπρεπε να αντιστραφεί. Τα ελληνόπουλα θα έπρεπε να έχουν πρόσβαση σε ελληνικές παιδικές εκπο- µπές, κυρίως όταν διαθέτουµε τόσο άξιους δηµιουργούς, τόσο σηµαντικούς συγγραφείς, τόσους νέους σεναριογράφους, που τα έργα τους κάλλιστα θα µπορούσαν να αποτελέσουν τηλεοπτικές παραγωγές. Ένα τηλεοπτικό πρόγραµµα για τα παιδιά µας θα έπρεπε να ήταν γραµµένο από Έλληνες, παιγµένο από Έλληνες, γυρισµένο από Έλληνες. Προς Θεού δεν λέω να µην υπάρχουν ξένες εκποµπές αλλά σε ένα ποσοστό το οποίο να είναι ελέγξιµο και περιορισµένο, 20, 30, 35, 40%. Θα µπορούσε η ΕΡΤ να

148 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ κάνει ακόµη και συµπαραγωγές ή να κάνει ελληνοποίηση κάποιου ξένου προγράµµατος. Εδώ το «Sesame Street» το αµερικάνικο, στην Τουρκία προβάλλεται στα τουρκικά. Θα µου πείτε η Τουρκία είναι µια αγορά µε 80 εκατοµµύρια. Εµείς είµαστε µια µικρή αγορά, αλλά παρόλα αυτά, θυµάµαι όταν ήµουν εγώ υπεύθυνος του τµήµατος παιδικών εκποµπών υπήρχε ενδιαφέρον από ξένες εταιρείες παραγωγής να κάνουµε συµπαραγωγές και να ελληνοποιήσουµε το πρόγραµµα. Γιατί το τι δίνουµε ως τροφή στα παιδιά µας, ως τηλεοπτική τροφή, είναι πάρα πολύ σοβαρό θέµα. Νοµίζω ότι όλοι ξέρουµε ότι η γνώση και οι κοινωνικές συνήθειες διαµορφώνονται στην παιδική ηλικία και είναι γνωστή η επίδραση που έχει η τηλεόραση στα παιδιά. Έχει µεγάλη σηµασία η τηλεόραση να παρουσιάζει τη ζωή µε ρεαλιστικό τρόπο, για να εκπληρώσει έτσι τουλάχιστον τον εκπαιδευτικό και τον παιδαγωγικό της ρόλο. Είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για να εκπαιδεύσει αλλά και για να καταρρίψει τα στερεότυπα. Αν θέλουµε το όποιο µήνυµα να έχει αποτέλεσµα και να φτάσει στα παιδιά, τα προγράµµατα θα έπρεπε να είναι και εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά και κυρίως -όπως είπα- φτιαγµένα από Έλληνες για τα ελληνόπουλα. Υπάρχει στο παιδικό πρόγραµµα ειδική µέριµνα, ειδική πολιτική για τα άτοµα µε αναπηρία; Όπως είδαµε, ούτε η προσβασιµότητα είναι ακόµα εφικτή για όλους, αλλά και η παρουσία των ατόµων µε αναπηρία σε εκποµπές δεν είναι καθόλου ορατή. Ας µην µιλήσω για το πρόβληµα της πρόσβασης, νοµίζω είναι θέµα χρόνου. Ήδη γίνονται βήµατα. Το Κέντρο Ελληνικού Κινηµατογράφου κάνει DVD µε υποτίτλους και µε ήχους και όλα αυτά για τα άτοµα µε αναπηρία και νοµίζω ότι στον τοµέα της τηλεόρασης και αυτό θα προχωρήσει, είναι θέµα χρόνου. Θα σας δώσω όµως ένα παράδειγµα. Σήµερα, ας πούµε, το «Ουράνιο Τόξο» προβάλλεται κάθε µέρα στις 9.30 το πρωί, µια ώρα που τα περισσότερα παιδιά δεν βρίσκονται στο σπίτι τους για να το παρακολουθήσουν. Μεταξύ των παιδιών που παρακολουθούν την εκποµπή είµαι βέβαιος ότι υπάρχουν και παιδιά µε προβλήµατα ακοής, τα οποία βλέπουν µεν την εικόνα αλλά στερούνται της δυνατότητας να ακούσουν το διάλογο, τη µουσική, την αφήγηση. Το απλούστερο βέβαια θα ήταν να µεταδίδεται το «Ουράνιο Τόξο» σε επανάληψη µε την ειδική επεξεργασία από το Prisma +, ώστε να το παρακολουθούν και τα παιδιά που έχουν αναπηρία. Κάτι τέτοιο όµως δεν γίνεται, δεν ξέρω αν ποτέ θα γίνει.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 149 Σε λίγο καιρό όµως από σήµερα, ο τηλεθεατής -και στη δική µας περίπτωση ο µικρός τηλεθεατής- θα είναι σε θέση ευτυχώς να παρακολουθεί το πρόγραµµα που επιλέγει, την ώρα που εκείνος θέλει να το παρακολουθήσει και ακόµα να επιλέξει αν θέλει να το παρακολουθήσει µεταγλωττισµένο, µε εκφωνούµενους υπότιτλους ή µε ηχητική περιγραφή, αν η αναπηρία που έχει συνδέεται µε την ικανότητά του να διαβάζει ή να κατανοήσει τους υποτίτλους ή υποτιτλισµένο αν έχει προβλήµατα ακοής. Το άλλο µεγάλο θέµα όµως, η ένταξη των ατόµων µε αναπηρία, η παρουσία τους στις εκποµπές, αυτή φοβάµαι πως είναι θέµα προκατάληψης αλλά και έλλειψης θάρρους. Φαίνεται ότι τα δηµοφιλή Μέσα, όπως και η τηλεόραση δεν έχουν βρει ακόµη τον τρόπο να εντάξουν χαρακτήρες µε αναπηρία στις εκποµπές τους. Μακάρι να συνεχιστούν οι προσπάθειες των σεναριογράφων που είναι σήµερα µαζί µας, αλλά για πολλούς συναδέλφους τους, η δηµιουργία αληθοφανών χαρακτήρων µε αναπηρία είναι θέµα πολύπλοκο και επικίνδυνο. Άλλοι το θεωρούν ταµπού. Πώς όµως µπορεί ένας σεναριογράφος να δηµιουργήσει έναν τέτοιο χαρακτήρα; εν θα το απαντήσω εγώ, υπάρχουν οι αρµόδιοι. Εγώ έχω διαβάσει κάτι το οποίο, αν µας δοθεί η δυνατότητα, µπορώ να το πω µετά. Αλλά ξέρετε ότι χαρακτήρες τέτοιοι εµφανίζονται και εµφανίστηκαν και στον κινηµατογράφο. Ελάχιστοι όµως συγγραφείς έχουν τη διάθεση, την ικανότητα να τους κάνουν να µοιάζουν πραγµατικά µε αυτούς της αληθινής ζωής. Βλέπουµε και τις χολιγουντιανές ταινίες που κερδίζουν και Όσκαρ µάλιστα, όπου εκεί πέρα πρωταγωνιστούν άτοµα µε αναπηρία αλλά από τη στιγµή που η λαϊκή µυθοπλασία προσπαθεί να δώσει έµφαση στο δράµα ή την αγωνία ή σε γλυκανάλατες ιστορίες, πιστές περιγραφές ατόµων µε αναπηρία, απλώς δεν βγαίνουν ποτέ στην επιφάνεια. Αλλά ο κόσµος λατρεύει αυτές τις ταινίες όπως το «Forest Gump» ας πούµε, όπου ο ήρωας ξεπερνάει όλα τα προβλήµατά του και φτάνει στην κορυφή. Οι περισσότεροι κριτικοί κινηµατογράφου βέβαια θα σας πουν ότι αυτό δεν έχει καµιά σχέση µε την πραγµατικότητα. Το άτοµο µε αναπηρία ως σούπερ ήρωας, το συνηθισµένο µοντέλο που προβάλλεται αλλά δεν έχει καµιά σχέση µε την αληθινή ζωή, ο ρόλος του κακού που συχνά πυκνά δίνεται σε άτοµα µε αναπηρίες ή ο ρόλος του θύµατος που προκαλεί οίκτο. Όµως τα άτοµα µε αναπηρία είναι απλώς άτοµα. Η αναπηρία από µόνη της δεν κάνει το άτοµο περισσότερο αγγελικό ή περισσότερο τροµακτικό και οι άνθρωποι που δεν έχουν αναπηρία τείνουν συνήθως να πιστεύουν ότι

150 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ µεγαλώνοντας κανείς µε κάποιου είδους αναπηρία αλλάζει τελείως ο βασικός του χαρακτήρας. Μια και τα άτοµα µε αναπηρία είναι η µοναδική µειονότητα, όπως είπε και ο φίλος µου ο Γιάννης, που ο καθένας µας µπορεί να γίνει µέλος της σε µια στιγµή είτε λόγω κάποιας ασθένειας, είτε λόγω κάποιου ατυχήµατος, νοµίζω ότι καλό είναι για όλους µας να ξέρουµε ότι η αναπηρία απλώς προσθέτει έναν ακόµη παράγοντα στην προσωπικότητα του ατόµου. Αλλά µε κανέναν τρόπο δεν την καθορίζει. Όσο δύσκολο και αν φαίνεται είναι απλό να δηµιουργήσει κανείς ένα χαρακτήρα ατόµου µε αναπηρία για την τηλεόραση. Για µένα βέβαια είναι θέµα πάνω απ όλα παιδείας. Από εκεί ξεκινούν και από εκεί καταλήγουν όλα. Και µην περιµένουµε ούτε από τη δηµόσια εκπαίδευση και σίγουρα ούτε από τη δηµόσια τηλεόραση και την ιδιωτική να συµβάλλουν αποκλειστικά αυτές στην παιδεία των παιδιών µας. Από µικρή ηλικία καταρρίπτονται τα στερεότυπα. Το µικρό παιδί, αµόλυντο ακόµη από κάθε είδους επιρροή από το εξωτερικό του περιβάλλον, χωρίς αυτολογοκρισία, χωρίς αυτοπεριορισµούς που έχουµε εµείς οι µεγάλοι, είναι πολύ πιο δεκτικό και πολύ πιο ανοικτό στο να κατανοήσει και να συµφιλιωθεί µε έννοιες και καταστάσεις που εµείς οι µεγάλοι δεν µπορούµε να αντιµετωπίσουµε. Ένα παιδί, παρατηρήστε το αυτό, πολύ πιο εύκολα θα µιλήσει µε έναν συνο- µήλικό του που έχει κάποια αναπηρία παρά ένας µεγάλος που θα συναντήσει στο δρόµο κάποιον άνθρωπο σε αµαξίδιο. Ξέρετε τι µου έτυχε τις προάλλες; Είναι λίγο υπερβολικό αλλά θα σας το πω. Πήρα ένα γράµµα από ένα παιδί σε ένα χωριό στην Εύβοια, το οποίο ήθελε να πάρει µέρος στην εκποµπή, γιατί φιλοξενώ παιδιά στην εκποµπή και µιλάµε µαζί. Είδα ότι το γράµµα αυτό το είχαν ανοίξει από το ταχυδροµείο εκεί του χωριού, οι ταχυδροµικοί υπάλληλοι και είχαν προσθέσει χειρόγραφα, ότι σας παρακαλούµε πάρα πολύ επειδή ο Μπάµπης, έτσι λέγανε το παιδάκι, έχασε πρόσφατα τον πατέρα του αν µπορείτε να παρακάµψετε λιγάκι την προτεραιότητα και να το πάρετε στην εκποµπή γιατί θα του κάνετε πολύ καλό. Όπως ήταν αναµενόµενο βέβαια, ευαισθητοποιηθήκαµε αµέσως, πήραµε ένα τηλέφωνο και το παιδί ήρθε µε την µεγάλη του αδελφή στην εκποµπή. Όλοι στο στούντιο ήµασταν κουµπωµένοι να µην µας ξεφύγει κάτι, να µην το στεναχωρήσουµε, µην του πούµε κάτι το οποίο να του θυµίσει το χαµό του πατέρα του, αρχίσαµε την εκποµπή µιλούσαµε, του έλεγα εγώ άσχετα πράγµατα, Μπάµπη µου, ποια φαγητά σου αρέσουν, πού πας και κάνεις

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 151 µπάνιο. Αυτός, «κ. Χρήστο να σου πω κάτι;» Του λέω, περίµενε Μπάµπη, να µιλήσουµε πρώτα, να µου πεις για τα ζώα που έχεις εκεί, για τη θάλασσα. «Όχι, όχι να σου πω κάτι.» Κάτσε να ζωγραφίσουµε, Μπάµπη. «Όχι, όχι να σου πω κάτι.» Τι είναι ρε Μπάµπη; «Εµένα» λέει, «πέθανε ο πατέρας.» Αυτό που θέλω να δείξω είναι πόσο διαφορετικά αντιµετωπίζουν τα παιδιά ένα γεγονός που για µας έχει τελείως µια διαφορετική διάσταση. Μια διάσταση που έχει φορτιστεί από τη δική µας προκατάληψη, από τα δικά µας στερεότυπα. Η παιδική ηλικία είναι εκείνη κατά την οποία µπορούµε να αλλάξουµε αυτά τα στερεότυπα αν θέλουµε σε κάποια χρόνια από σήµερα τα άτοµα µε αναπηρία να αντιµετωπίζονται όπως ακριβώς πρέπει. Ως άνθρωποι, όπως όλοι εµείς οι άλλοι. Επειδή είµαι λιγάκι ροµαντικός, θέλω να ελπίζω ότι το θέµα που µας απασχολεί εδώ δεν εξαντλείται ούτε στις δηµόσιες συζητήσεις ούτε στα προγράµµατα ούτε στα Συνέδρια ως το σηµερινό. Εγώ δεν νοµίζω ότι είναι θέµα αρχών ή κάποιου πλαισίου. Αυτά υπάρχουν και όπου υπάρχουν ελλείψεις ή παραλείψεις καλύπτονται. Στη χώρα µας πολλές φορές ακόµη και αν υπάρχουν και η πρόνοια και η βούληση, τα πράγµατα τελικά γίνονται µίζερα, στραβά. Αυτό εύχοµαι να αποφύγουµε στο µέλλον και να επιστρατεύσουµε το µεγαλύτερο αγαθό εν ανεπάρκεια που έχουµε εµείς οι Έλληνες, την κοινή λογική. Πριν ένα χρόνο, ο ήµος µας ανέπλασε την κεντρική λεωφόρο της γειτονιάς µας και, όπως ήταν λογικό βέβαια, προέβλεψε στα πεζοδρόµια να υπάρχουν τα ειδικά πλακάκια, τα οποία βοηθούν τα άτοµα µε προβλήµατα όρασης να προχωρήσουν και έβαλε και ράµπες, πάρα πολύ ωραία. Εγώ ακολούθησα µια τέτοια διαδροµή µε τα πλακάκια και έπεσα πάνω σε κλαδιά δέντρων, τα οποία έρχονταν στο πρόσωπό µου, σταµατούσαν σε κολώνες, πέφτανε σε περίπτερα και σταµατούσαν στο πουθενά. Όσο για τις ράµπες, αρκούσαν για να περάσει κάποιος µε αµαξίδιο από την µια µεριά του δρόµου στην απέναντι και µετά πάλι πίσω. Στους κάθετους δρόµους, πιο πέρα, τίποτε, πουθενά. Αυτό που θέλω να σας πω είναι ότι έγινε ένα έργο χωρίς λογική, χωρίς καµιά πρόταση, χωρίς καµιά ευαισθησία και είµαι βέβαιος ότι αν δεν ρωτήσουµε το δήµαρχο θα πει ότι εµάς ο δήµος µας έχει ειδική µέριµνα για τα άτοµα µε αναπηρία. Αυτό είναι θλιβερό. εν σας κάνει εντύπωση ότι στην Ελλάδα δεν κυκλοφορούν άτοµα µε αναπηρία; Όπου και αν έχω ταξιδέψει στο εξωτερικό, πάντα µπροστά µου τους

152 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ βλέπω, στους δρόµους, στις διαβάσεις, στα εµπορικά κέντρα, στο θέατρο, στις εκδροµές και τις ξεναγήσεις, στα λεωφορεία, στο γήπεδο και φυσικά στην τηλεόραση. Είναι καθήκον µας νοµίζω να εκπαιδεύσουµε τις νέες γενιές, γιατί κακά τα ψέµατα, η νοοτροπία των µεγάλων δεν αλλάζει, εύκολα τουλάχιστον. Πιστεύετε ότι εσείς θα αλλάξετε τον οδηγό που παρκάρει αβίαστα στην ειδική θέση που κρατιέται για τη ράµπα ή για µια θέση πάρκινγκ, για άτοµα µε αναπηρία; Με το πρόστιµο θα αλλάξει λογική; Όχι. Η τηλεόραση µπορεί να συµβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, αρκεί να πέσουν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. εν νοµίζω ότι χρειάζεται καµιά παρέµβαση από φορείς, ή ίδια η τηλεόραση και µιλάω για τη δηµόσια τηλεόραση, πρέπει να αναδιαρθρώσει ίσως κάποιες προτεραιότητες που έχει, γιατί έχει κοινωνική υποχρέωση και είναι στο χέρι της αποκλειστικά να βρει τους τρόπους αν χρειάζονται κονδύλια, αν χρειάζεται κάποια αναδιάρθρωση, και να παράγει και παιδικά προγράµµατα, για να µην µιλήσουµε για όλα τα άλλα, αλλά για το κοµµάτι που µας ενδιαφέρει περισσότερο, που είναι πάνω απ όλα ελληνικά, που θα είναι προσβάσιµα σε όλα τα άτοµα µε αναπηρία και στα οποία, τα άτοµα µε αναπηρία θα εµφανίζονται ή θα εµπλέκονται όχι ως θύµατα ούτε ως υπερήρωες αλλά απολύτως ισότιµα µε όλους τους άλλους και µάλιστα σε όλα τα στάδια της παραγωγής. εν νοµίζω ότι σε αυτό έχει κανείς αντίρρηση, ούτε ότι λείπει η βούληση. Λείπει η απλή λογική. Εγώ δεν λέω να αλλάξει ολόκληρο το παιδικό πρόγραµµα της τηλεόρασης εν µια νυκτί. Ας αρχίσουµε από µια εκποµπή που πιθανότατα ο παρουσιαστής της να είναι άτοµο µε αναπηρία, µε οποιοδήποτε είδος αναπηρίας, ή µια εκποµπή όπου κάποια από τα παιδιά-πρωταγωνιστές έχουν και αυτά µια αναπηρία. Αλλά ας γίνει τουλάχιστον η αρχή. Σας ευχαριστώ πολύ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ήταν άκρως ενδιαφέροντα αυτά που µας είπε ο κ. ηµόπουλος, ο οποίος είναι και αυτός βέβαια διαµορφωτής της κοινής γνώµης. Το πρώτο σχόλιο που έχω να κάνω, να συµπληρώσω την τελευταία πρόταση, θα ήθελα κάποια στιγµή να δω έναν Υπουργό άτοµο µε αναπηρία. Νοµίζω ότι το κόµµα που θα την κάνει αυτή την κίνηση θα κερδίσει πάρα πολλά πράγµατα. Ο Πρωθυπουργός ή εκείνος που θα έχει το όραµα να βρει τον κατάλληλο άνθρωπο να τον κάνει Υπουργό και να είναι άτοµο µε αναπηρία, θα έχει πολλά να κερδίσει. Από τα ενδιαφέροντα που µας είπε ο κ. ηµόπουλος θα συγκρατήσουµε πρώτον, πόσο µπροστά είναι η Μεγάλη Βρετανία, γιατί ο λαός είναι πιο ώρι-

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 153 µος βέβαια και έχει προχωρήσει στα θέµατα αυτά. Ότι η δηµόσια τηλεόραση έχει υποχρέωση να προσφέρει κοινωνικό έργο, πράγµα που το κάνει βέβαια. εν υπάρχουν πολλές ελληνικές παραγωγές και φαντάζοµαι κ. ηµόπουλε αυτό οφείλεται σε θέµατα κόστους πιθανόν, µπορείτε να µας το πείτε αυτό. εν είναι ορατή η παρουσία ατόµων µε αναπηρία στις παιδικές παραγωγές και αυτό είναι αρνητικό βέβαια. Θέµα παιδείας βέβαια από όπου ξεκινούν όλα. Μας τόνισε το θέµα του ταµπού και προκαταλήψεων και πως να τις ξεπεράσουµε και τέλος µας είπε το παράδειγµα του ήµου του, όπου τα έργα δεν είναι ολοκληρωµένα και είναι στρεβλά. Και εγώ έχω να προσθέσω κάτι εδώ, ότι στη γωνία Ασκληπιού και Σόλωνος υπάρχει µια ράµπα, η οποία πάντα µονίµως κατειληµµένη από ένα αυτοκίνητο και ποτέ δεν έχω δει µια κλήση. Αυτό είναι πάρα πολύ αρνητικό και µε εξοργίζει ειλικρινά. Να περάσουµε στις ερωτήσεις τώρα. Έχουµε χρόνο νοµίζω κα Παπαδά. Ο κ. Αλεξίου. ΧΡ. ΑΛΕΞΙΟΥ: Θέλω µόνο µια επισήµανση. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Βεβαίως. ΧΡ. ΑΛΕΞΙΟΥ: Ακούµε συνέχεια 10% είναι τα άτοµα µε αναπηρία και βέβαια αυτό είναι, ίσως είναι και 12, ίσως είναι και µεγαλύτερο, το 10 είναι µίνι- µουµ. Όµως όταν µιλάµε για κοινωνικό πρόβληµα, τότε πρέπει να υπολογίζουµε ότι οι γονείς των ατόµων µε αναπηρία και µάλιστα µε τις βαριές αναπηρίες, βιώνουν την αναπηρία των παιδιών τους µε πολύ σοβαρό τρόπο και επώδυνο τρόπο επίσης. Και όχι µόνο οι γονείς, είναι η οικογένεια ολόκληρη. ηλαδή επηρεάζονται τα αδέρφια, επηρεάζεται όλη η οικογένεια. Όταν µιλάµε για πρόβληµα, δεν είναι πρόβληµα του 10% του πληθυσµού, είναι πρόβληµα τουλάχιστον του 30% και περισσότερο. Αυτό δεν έχει ακόµη επίσης συνειδητοποιηθεί, όταν µιλάµε για τα προβλήµατα αναπηρίας στην Ελλάδα. Ένα δεύτερο που θέλω να πω µόνο, έχω ζήσει στην Αγγλία 25 χρόνια, δίδασκα στο Πανεπιστήµιο του Μπέρµινγχαµ και βέβαια έχω βιώσει πως αντι- µετωπίζουν την αναπηρία επίσης εκεί. Είναι σωστό αυτό που είπατε, είναι υποχρέωση της δηµόσιας τηλεόρασης να παράγει έργο. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Κοινωνικό έργο.

154 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ ΧΡ. ΑΛΕΞΙΟΥ: Αλλά και άλλες ακόµη, η ιδιωτική τηλεόραση παράγει. Και πρέπει να σας πω πολλά από τα προγράµµατα του BBC που αφορούν όλες τις αναπηρίες, τα µεταχειριζόµαστε αλλού όταν πρόκειται να κάνουµε εκπαίδευση είτε των ατόµων µε αναπηρία, είτε των εκπαιδευτικών ή άλλων επαγγελµατιών που ασχολούνται µε την αναπηρία. Εποµένως τα προγράµµατά τους που γίνονται µε έρευνα, γίνονται µε εξειδικευµένους επιστήµονες, γίνονται στην πράξη, έχουν πολλαπλή σηµασία, πολύ ευρύτερη και από αυτή που βλέπει ο κόσµος τι προγράµµατα έχουν κάνει. Και σας το λέω αυτό γιατί εγώ κάνοντας ένα πρόγραµµα εκπαίδευσης εκπαιδευτικών στον αυτισµό, πριν από µερικά χρόνια, χρησιµοποίησα βίντεο που έρχονταν από την αγγλική τηλεόραση και όχι µόνο. Ευχαριστώ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστούµε πολύ. Φαντάζοµαι ότι και η κυβέρνηση στη Μεγάλη Βρετανία διαθέτει µεγαλύτερα κεφάλαια για τα θέµατα αυτά. Κυρία Οικονόµου. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Εγώ ήθελα να δώσω συγχαρητήρια σε όλους τους οµιλητές διαµορφωτές της κοινής γνώµης και θα ήθελα να πω δυο λόγια από τη δική µου εµπειρία, ως ανθρώπου που δουλεύει κοντά σε ψυχικά ασθενείς ή για τους ψυχικά ασθενείς και θέλω να µιλήσω επίσης και από την πλευρά ενός ανθρώπου που δουλεύει στο πλαίσιο ενός µεγάλου διεθνούς προγράµµατος, του προγράµµατος κατά του στίγµατος που συνοδεύει τη ψυχική ασθένεια, που οργανώνεται από την Παγκόσµια Ψυχιατρική Εταιρεία. Στις οδηγίες που µας έδωσαν από την Παγκόσµια Ψυχιατρική Εταιρεία ήταν να πλησιάσουµε τους σεναριογράφους και ειδικά τους σεναριογράφους που γράφουν σαπουνόπερες, µε την έννοια ότι οι σαπουνόπερες έχουν πολύ υψηλή ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Μεγάλη απήχηση. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Ακριβώς. Θεαµατικότητα και πολύ µεγάλη απήχηση. Έτσι προσπαθήσαµε να το κάνουµε αυτό στην Ελλάδα και καλέσαµε γνωστούς σεναριογράφους από ιδιωτικά κανάλια µε στόχο να τους πείσουµε να συµπεριλάβουν χαρακτήρες ψυχικά ασθενών, όχι µε τρόπο στιγµατιστικό δηλαδή µε την έννοια του σχιζοφρενούς δολοφόνου µε το πριόνι, αλλά µε στόχο να τους παρουσιάσουµε µε τρόπο θετικό και πραγµατικό χωρίς εξωραϊσµούς και χωρίς να πέφτουµε και στην παγίδα της πολιτικής ορθότητας όπως πολύ σωστά είπε ο κ. Φειδάς αν δεν κάνω λάθος.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 155 Θέλω να σας πω ότι από τους πολλούς Έλληνες σεναριογράφους που κλήθηκαν και κλήθηκαν γύρω στους 20 αυτούς είχαµε υπόψη µας εκείνη την περίοδο που το κάναµε, ήρθε µόνο ένας µε αποτέλεσµα να αποτύχει ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Έχουν συνδικάτο ξέρετε, έχουν Σύλλογο. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Βεβαίως έχουν Σύλλογο και απευθυνθήκαµε στο Σύλλογο και δεν καταφέραµε τίποτε. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Αυτό είναι πολύ αρνητικό. Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Στην Ένωση έρχονται αυτοί που δεν γράφουν. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Ακριβώς και αυτοί που δεν γράφουν. Μετά σε προσωπικές επαφές πάλι προσπαθήσαµε να καταφέρουµε κάτι, δεν καταφέραµε, γι αυτό βάζω το θέµα στους παριστάµενους σεναριογράφους ότι καλό θα ήταν να συµπεριλάβουν στις σειρές τους, στα δηµιουργήµατά τους και αυτούς τους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή, όπως είπε και ο κ. Αλεξίου, δεν έχουν φωνή όχι µόνο γιατί είναι κωφάλαλοι αλλά γιατί η φωνή τους δεν είναι ισχυρή για να εισακουστεί. Αυτό είναι το ένα θέµα που ήθελα να θίξω και επειδή µιλήσατε και για το θέµα της πολιτικής ορθότητας και για το τι προκαλεί γέλιο, τι µπορεί να διακωµωδεί, βεβαίως δεν πρέπει να βάζει κανείς το δηµιούργηµα του κάθε καλλιτέχνη να βάζει άλλες διαστάσεις ή επιβολές. Θέλω να πω όµως ένα παράδειγµα. Όταν γυρίστηκε η «Φωλιά του κούκου» από τον «Μίλος Φόρµαν» πήγαν στο ψυχιατρείο και στην αρχή ήθελαν να συµπεριλάβουν τους πραγµατικούς νοσηλευόµενους να παίξουν αυτοί τους ρόλους των κοµπάρσων. Φάνηκε όµως στον σκηνοθέτη και στον παραγωγό ότι αυτοί ήταν πιο καλά από όσο θα ήθελε ο κόσµος να τους δει και έτσι τελικά χρησιµοποιήθηκαν κοµπάρσοι και όχι πραγµατικοί ψυχικά ασθενείς. Έτσι όταν λέµε να παρουσιάσουµε την ασθένεια στην πραγµατικότητά της και στην πολυπλοκότητά της ταυτόχρονα, δεν εννοούµε να την εξωραΐσου- µε. Η πραγµατικότητα είναι αυτή που δίνει την αλήθεια και τελικά για κάθε σεναριογράφο ή για κάθε καλλιτέχνη δηµιουργό, µόνο η επαφή µε το ίδιο το ανάπηρο άτοµο ή µε το ίδιο το άτοµο που έχει ψυχική ασθένεια είναι αυτή που θα πρέπει να παίξε ρόλο στον τρόπο µε τον οποίο θα αναπαρασταθεί από το δηµιούργηµα. Και τέλος, γιατί σας πήρα πολύ χρόνο, θα ήθελα να δώσω πραγµατικά συγχαρητήρια στον κ. ηµόπουλο για την παρουσίασή του και πραγµατικά, αν

156 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ δεν δουλέψει κανείς µε την πραγµατική ηλικία, αν δεν δουλέψει κανείς µε τα παιδιά δεν µπορεί να αλλάξει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, γιατί τα στερεότυπα εµπεδώνονται στην παιδική ηλικία. Και στο σπίτι Μέσα και η τηλεόραση και βεβαίως τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης µπορούν να παίξουν πολύ σηµαντικό ρόλο. Για µένα αυτό στο οποίο δεν δίνουµε πολύ µεγάλη σηµασία είναι στο τι περνάµε στα παιδιά, όχι στο τι ξέρουν για την αναπηρία ή για τη ψυχική ασθένεια αλλά στο τι τους περνάµε για τη στάση που θα κρατήσουν απέναντι στο άτοµο που έχει αναπηρία, απέναντι στο άτοµο που είναι διαφορετικό. Την εκπαίδευση κατά κάποιο τρόπο στην ανοχή στη διαφορετικότητα είναι αυτό που θα πρέπει να περάσουµε στα παιδιά και οι τρόποι που είπατε ήταν πάρα πολύ ωραία δοσµένοι. Έτσι θεωρώ ότι πρέπει να περάσουµε αυτό το θέµα και να ξεκινήσουµε από την παιδική ηλικία, όχι µόνο από το σχολείο αλλά από την πολύ δυνατή τηλεόραση. ΧΡ. ΗΜΟΠΟΥΛΟΣ: Μακάρι να το καταλάβει αυτό και η τηλεόραση κάποια στιγµή. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Στα ενδιαφέροντα αυτά που είπε η κα Οικονόµου θέλω να προσθέσω ότι ίσως η Συνοµοσπονδία των αναπήρων θα µπορούσε να κάνει µια παρέµβαση, ένα αίτηµα στις σχολές κινηµατογράφου, όπου διδάσκεται το σενάριο να λάβουν υπόψη τους το θέµα αυτό. Ο κ. Κυµπουρόπουλος. ΣΤ. ΚΥΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ: Θα ήθελα να πω πολύ λίγα πράγµατα και να συµπληρώσω αυτό που είπε ο κ. ηµόπουλος. Μια καθηγήτριά µου πρότεινε µεταξύ σοβαρού και αστείου, µε σκοπό να µπορέσουν να µπουν τελικά τα παιδιά στην ιατρική σχολή, τρεις τέσσερις µέρες να υπάρχει ένα πρόγραµµα ώστε να κάθονται πάνω σε µια καρέκλα και να προσπαθούν να κάνουν όλες τις δουλειές και όλες τις απαραίτητες υποχρεώσεις, να γραφτούν, να κυκλοφορήσουν να πάνε στα πρώτα µαθήµατα, µόνο πάνω σε µια αναπηρική καρέκλα. Σκεφτείτε πόσες αδυναµίες και πόσες δυσκολίες θα αντιµετωπίζαµε και πόσο απίστευτα πράγµατα θα βρίσκαµε µπροστά τους, γιατί εγώ τα αντιµετωπίζω κάθε µέρα και έχω κάνει φοβερές προσπάθειες για να αλλάξει λίγο η σχολή µας. εύτερον, ορµώµενος από το λόγο του κ. Ζουγανέλη το για το µαζί, για µένα θέλω να πω ότι είναι πορεία και τρόπος ζωής. Πιστεύω ότι από κοι-

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 157 νού άνθρωποι µε αναπηρία και άνθρωποι χωρίς αναπηρία µπορούν να κάνουν κάτι και να αλλάξουν λίγο τον κόσµο, γιατί µόνο έτσι, µόνο Μέσα από αυτό τον τρόπο, θα επικοινωνήσουν και θα βρουν τις αδυναµίες, τις δυσκολίες και τις χαρές που έχει η κάθε µεριά, αυτές οι δύο µεριές. Και θα ήθελα να ρωτήσω τον κ. Βαζάκα και τον κ. Φειδά. Είπατε κ. Φειδά ότι σκέφτεστε να κάνετε ένα ήρωα στη σειρά «Singles». Αυτός ο ήρωας θα παιχτεί από έναν ανάπηρο ή από έναν ηθοποιό που θα κάνει τον ανάπηρο και θα είναι το είδωλο το φοβερό, το µοντέλο και όλα αυτά. Και το ίδιο θα ήθελα να ρωτήσω και τον κ. Βαζάκα για µια µελλοντική σειρά που θα κάνει, γιατί όπως είδαµε «Η ζωή και ο θάνατος» παιζόταν από ένα τέτοιο πρότυπο, από έναν άνθρωπο που έκανε τον ανάπηρο αλλά ήτανε το µοντέλο. Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Θα απαντήσω πρώτα στο δεύτερο τµήµα και αν θέλει απαντάει και ο Κώστας, δεν είπα αυτό προηγουµένως. Ήταν δίπλα στον Κώστα τον Σόµερ που υποδυόταν τον αθλητή ήταν ο παλαίµαχος ο οποίος ήταν ανάπηρος. Τώρα σε σχέση µε τις σειρές. Εγώ ένα πράγµα που θέλω να πω είναι ότι όταν λέω ότι σκεφτόµουν πάρα πολύ σοβαρά ένα χαρακτήρα στη σειρά µου µε µια αναπηρία ένα ζήτηµα για έναν άνθρωπο σαν εµένα που δεν έχει εµπειρίες, γιατί εµείς οι σεναριογράφοι όπως είπατε, το πρώτο πράγµα είναι η επαφή και η εµπειρία. Πώς διαλέγεις να γράψεις; Εγώ γράφω για τα πράγµατα που βλέπω γύρω µου. Αυτή τη στιγµή, το γεγονός ότι είµαι σε ένα χώρο όπου συζητάµε αυτό το θέµα µου έχει δώσει πάρα πολλά δεδοµένα, τα οποία µέχρι σήµερα δεν τα είχα. Ακούγοντας τον κ. Ζουγανέλη, ακόµα και µε τον Κώστα έχουµε µιλήσει πολλές φορές, δεν έχουν µπει τέτοια ζητήµατα, πήρα πάρα πολλά πράγµατα. Από εκεί και πέρα όµως πέρα από την καλή πρόθεση υπάρχει µετά και το κοµµάτι τού πώς αυτό το πράγµα υλοποιείται. εν µπορώ να σου πω αυτή τη στιγµή τι θα γίνει αλλά σχεδόν σίγουρα τον χαρακτήρα θα υποδύεται ηθοποιός γιατί έτσι είναι αυτή η δουλειά που γίνεται. Η τηλεόραση είναι και µια δουλειά και οι σειρές δουλεύονται µε τελείως διαφορετικό τρόπο, είναι διαφορετικές από ένα ντοκιµαντέρ. Ας πούµε ότι εγώ ξεκινάω τώρα να γράψω ένα σενάριο. Εγώ το µόνο που µπορώ να πω είναι ότι θα κάνω την καλύτερη δουλειά που µπορώ. Εσύ βλέποντας αυτό το σενάριο µπορεί να δεις να έχω κάνει 20 λάθη και πράγµατα που θα σε εκνευρίσουν ακόµα. Αυτό που θέλω να πω κιόλας τελειώνοντας γιατί το αισθάνοµαι πάρα πολύ συχνά, είναι να έχετε υπόψη σας ότι ακόµα και από ανθρώπους σαν εµάς

158 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ που θέλουµε πολύ συχνά να βοηθήσουµε στο πλαίσιο του χρόνου που έχουµε, γιατί σαφέστατα δεν µπορείς να κάνεις τα πάντα, είναι η αµηχανία απέναντι στο πώς θα αντιµετωπιστεί αυτό που θα κάνεις. Εγώ δεν έχω ασχοληθεί µε θέµατα αναπηρίας αλλά έχω ασχοληθεί µε το θέµα του έιτζ και µε το θέµα του ρατσισµού. Και µετά ασχολήθηκα µε τροµερή προσοχή, τροµερή έρευνα και τροµερό άγχος και γι αυτό είπα ότι και για να το πω και για να είµαι πάρα πολύ σαφής, στη δική µου τη σειρά, η οποία συνεχίζεται του χρόνου δεν θα εµφανιστεί σύντοµα άτοµο µε αναπηρία. Μπορεί να γίνει ίσως κάποιο σχόλιο ή και σήµερα που έµαθα κάποια περισσότερα πράγµατα και µε περισσότερη έρευνα γίνει σχόλιο από χαρακτήρες ή θα µπορούσα να κάνω κάτι απλό, µια ιδέα που µου ήρθε από αυτό που είπες προηγουµένως π.χ. κάποιος να χάσει ένα στοίχηµα και για κάποιες µέρες να πρέπει να είναι καθηλωµένος σε ένα αναπηρικό καροτσάκι και να δει έτσι τα προβλήµατα της πόλης, γιατί εγώ αυτή τη στιγµή δεν αισθάνοµαι ιδιαίτερα άνετα για να πω ότι µπορώ να γράψω ένα χαρακτήρα. Τώρα αν στο µεταφέρω και ως ένα θέµα εµάς των ανθρώπων που γράφου- µε, οι οποίοι είµαστε απλοί άνθρωποι που βρισκόµαστε σε µια θέση η οποία, ειδικά όταν κάποιος µας λέει διαµορφωτές κοινωνικής συνείδησης, νοµίζω εδώ εκφράζω και τον Κώστα, αγχωνόµαστε πάρα πολύ, περισσότερο και απ ότι είµαστε συνήθως. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Λέω για να βλέπετε την ευθύνη που έχετε πάνω σας, γιατί πραγµατικά µεγάλη ευθύνη είναι να ασχολείστε µε τα ΜΜΕ µε υπεύθυνο τρόπο, διότι αυτοµάτως σε κάνει διαµορφωτή κοινής γνώµης. Έχω όµως µια ερώτηση και εγώ για σας αν επιτρέπεται κ. Φειδά. Όταν γράφεται ένα σενάριο και εµπλέκετε άτοµα µε αναπηρία, έχετε υπόψη σας ηθοποιό και αν σας πουν ότι θα είναι πραγµατικά ένας ανάπηρος θα αλλάξετε το σενάριο; Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Θα µπορούσα να απαντήσω εγώ για να µην τον κουράζουµε. Πιστεύω ότι άµα είναι ένα ανάπηρος που έχει σπουδάσει ηθοποιός θα µπορεί να παίξει. ηλαδή ντε και καλά να παίξει ο ανάπηρος, πώς µπορεί να παίξει ο ανάπηρος, δεν γίνεται. Είναι ψέµατα. Κατάλαβες; εν µπορεί ένας ανάπηρος να παίζει ντε και καλά επειδή είναι ανάπηρος. ΣΤ. ΚΥΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ: Γιατί, µε συγχωρείτε, ανάπηροι ηθοποιοί δεν υπάρχουν; Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Βεβαίως. Εγώ έχω µαθητές, στη δραµατική έχω ανάπηρο.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 159 ΣΤ. ΚΥΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ: Αυτός ο ανάπηρος θα έµπαινε στη σειρά; Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Βεβαίως. Κοίταξε έχει το ίδιο πρόβληµα, µε συγχωρείς που παίρνω το λόγο αλλά ως εµπειρότερος, έχει το ίδιο πρόβληµα ο ανάπηρος να προσεγγίσει, όπως έχει και ένας αρτιµελής, να προσεγγίσει δηλαδή αυτή την κοινωνία των παραγωγών κλπ. Και έπειτα µιλάµε συλλήβδην για τα media, για τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης ενώ κανονικά θα έπρεπε να µιλάµε µόνο για την ΕΡΤ που είναι δηµόσια τηλεόραση. Έπειτα να ξέρετε ότι είναι υποχρεωµένη να κάνει µέσα στο πρόγραµµά της που να αφορούν τους αναπήρους και κανείς δεν το έχει διεκδικήσει µέχρι στιγµής, κανείς. Και είναι διαφορετικό να χρησιµοποιείς αποκωδικοποιητή για να βλέπεις και διαφορετικό να είναι Μέσα στο ίδιο το πρόγραµµα. Αυτά θα πρέπει να µας απασχολήσουν. Έπειτα κανείς εισαγγελέας, µιλάµε συνεχώς για τη δικαιοσύνη και αλληλοχαϊδευόµαστε, δεν επεµβαίνει στην έλλειψη αδειών των ιδιωτικών καναλιών και βέβαια τα ιδιωτικά κανάλια δεν έχουν άδεια ακριβώς για να µην πέσουν στην περιπέτεια του νόµου και να κάνουν παιδικά προγράµµατα, να κάνουν προγράµµατα για τους ανάπηρους, γιατί δεν πουλάνε. Είπαµε, οι ανάπηροι πουλάνε και µου έκανε εντύπωση, κανείς από τους αναπήρους στην πρώτη διαµαρτυρία που έκανα προς αυτούς εδώ πέρα, κανείς δεν απάντησε και µου κάνει πραγµατικά εντύπωση και είστε παθητικοί και συντηρητικοί, γιατί και οι ανάπηροι έχετε αυτή την αίσθηση µε την κοινωνία να σωπαίνετε και να περιµένετε βοήθεια, κάτι στο οποίο δεν συµφωνώ καθόλου. Σας είπα, βγαίνουν ανάπηροι πνευµατικά, µε νοητική στέρηση και τους χρησι- µοποιεί συγκεκριµένο κανάλι και συγκεκριµένη παραγωγός για να γελάει ο κόσµος µε τραγούδια και τέτοια και δεν κάνετε τίποτε. Αυτό προσβάλει την αξιοπιστία και την αξιοπρέπεια των αναπήρων. Το δέχεστε και γελάτε και εσείς µαζί τους. εν είπε κανείς τίποτε γι αυτό παρά αναµασάµε τα ίδια πράγµατα. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Η κα Οικονόµου. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Επ αυτού. Εγώ θέλω να ευχαριστήσω πολύ τον Γιάννη τον Ζουγανέλη και συµµαθητή µου, όπως είπε και αυτός προηγουµένως για την παρατήρηση που έκανε. Γιατί αυτό που θέλω να πω σε σχέση µε το συγκεκριµένο κανάλι και τη συγκεκριµένη παραγωγή και τα συγκεκριµένα τραγούδια που παράγουν και διαιωνίζουν στερεότυπα, ο σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι, δεν είναι αυτή η αλήθεια.

160 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Είναι σχιζοφρενής, βεβαίως είναι. Το λέω υπεύθυνα. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Το θέµα µας είναι ότι αναπαράγεται ένας µύθος, ένα ψέµα δηλαδή, δεν είναι ο άνθρωπος ο σχιζοφρενής δολοφόνος, αλλά αυτό έχει γίνει χιτ και υπάρχει παντού, στα κινητά, στα ραδιόφωνα όπου και να πάτε. ΟΜΙΛΗΤΗΣ: Γιατί δεν επεµβαίνει ο εισαγγελέας τότε; Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Γιατί να επέµβει ο εισαγγελέας; Αφού οικονοµάει και αυτός. Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Αν βγάλω εγώ ένα τραγούδι χωρίς όµως να είναι σχιζοφρενής ο άνθρωπος και λέγεται ο σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι, εκείνη την ώρα επειδή αυτό µου φάνηκε, καταλαβαίνω να µου πει κάποιος, Γιώργο είναι λάθος, πάρτο πίσω. Αλλά θέλω να πω επειδή είµαστε άνθρωποι, οι οποίοι γράφουµε, ας πούµε και ο Κώστας και εγώ όταν έχουµε µια σειρά που τρέχει, γράφουµε 50 σελίδες τη βδοµάδα. Εγώ θα µπορούσα κάλλιστα να γράψω αυτή την έκφραση. Πολλές φορές θέλω να εξηγήσω κιόλας, δεν µιλάω γι αυτή την κατάσταση που σχολιάζεται, κ. Ζουγανέλη αλίµονο, αλλά αυτό είναι το political correct που εµένα µε αγχώνει. ηλαδή ότι ένα τραγούδι µόνο του, που λέει ο σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι, εγώ δεν µπορώ να το σκεφτώ αν το έβαζα να το λέει κάποιος στη σειρά µου ως αστείο και νοµίζω ότι το έχω βάλει κιόλας. Έχει πει νοµίζω χαρακτήρας στη σειρά µου για να το πούµε και εδώ. Έχει πει η Ράνια που έχει παιδί, δεν µεγαλώνω παιδί εγώ, επειδή το παιδί πριόνιζε κούκλες, µεγαλώνω το σχιζοφρενή δολοφόνο µε το πριόνι. Αυτό που µε ενδιαφέρει µια και σας έχω απέναντί µου είναι έχοντας γράψει αυτή την ατάκα, πείτε µου ποια είναι η καταδίκη µου, µε ενδιαφέρει να το µάθω και δεν το λέω. Απλώς είναι το άγχος µου ως άνθρωπο που γράφει. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Θα πάρουµε λίγο χρόνο αλλά καταλαβαίνω την αµηχανία σας, είναι όµως πολύ ουσιαστικό θέµα. Καταλαβαίνω την αµηχανία σας, θεωρώ ότι αυτό που περιγράφετε, είναι αυτό που συµβαίνει στην πραγµατικότητα, δηλαδή µια µάνα φοβάται όταν το παιδί της πριονίζει, φοβάται µην εξελιχθεί ως σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι. Γιατί; Γιατί αυτό είναι ένα στερεότυπο. Είναι ένας µύθος όµως, δεν είναι αυτή η αλήθεια. Και να πούµε από πού ξεκίνησε; Και θέλω να το πω αυτό το παράδειγµα έστω και αν πάρω λίγο χρόνο.

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 161 Θυµάστε την ταινία «Ο σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι». Αν την έχετε δει αυτή την ταινία, καταρχήν στον τίτλο της ταινίας δεν υπάρχει η λέξη σχιζοφρενής. Είναι «The Texas Chainsaw Massacre». Αν τη δείτε από εκεί και πέρα αυτή την ταινία, δεν υπάρχει κανένας ψυχικά ασθενής ως ήρωας και πολύ περισσότερος κανένας σχιζοφρενής. Όµως στη χώρα µας, πριν πάρα πολλά χρόνια, πριν 25 χρόνια, όταν πρωτοβγήκε η ταινία επειδή πούλαγε η φράση σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι χωρίς να έχει καµιά σχέση µε το θέµα της ταινίας, µπήκε ο τίτλος «Σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι». Και πέρασαν τα χρόνια και είµαστε ακόµη στη φάση που λέµε σχιζοφρενής δολοφόνος µε το πριόνι. εν θα πρέπει αυτό κάποτε να σπάσει; εν τα βάζει κανείς µε εσάς που το Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Θα πρέπει να πούµε και την υπόλοιπη ιστορία κατά τη γνώµη µου. Όχι να µη χρησιµοποιήσουµε τη λέξη σχιζοφρενής δολοφόνος µε πριόνι. Πρέπει να πω κιόλας ότι εγώ δεν φοβάµαι αν ήµουν δίπλα σε ένα σχιζοφρενή δεν θα φοβόµουν καθόλου και οι περισσότεροι φίλοι µου ως θέµα ενώ αντιστοίχως αν είχα γράψει, επειδή κάποια στιγµή µιλούσα και πολύ έκοψα µερικά πράγµατα αν εγώ ήµουν σε µια συνάντηση και αν ο χαρακτήρας µου, η Λίλα γνώριζε π.χ. ένα άτοµο που της άρεσε και µιλούσε και µετά έβλεπα ότι είναι σε αναπηρικό καροτσάκι µετά θα έκανε λίγο έτσι. Εγώ αν έβαζα µια τέτοια σκηνή θα έβαζα αυτή την αντίδραση ακόµη και αν αυτό ήταν λάθος ή όχι. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Μα έτσι είναι γιατί έτσι γίνεται. Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Έχω την αίσθηση ότι κάνεις ότι καλύτερο µπορείς και ελπίζεις να έχεις κάνει καλό και όχι κακό. Πάντως και εµείς που γράφουµε δεν θα µπορέσουµε ποτέ να τα κάνουµε όλα σωστά γιατί είναι τα θέµατα πολύ περίεργα. Μ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: Έχετε πολύ δίκιο και δεν το απαιτεί κανείς αυτό. Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: Να πω κάτι. Η σχιζοφρένεια είναι ψυχικό νόσηµα, είναι άλλη µορφή αναπηρίας και µπορεί ένας ανάπηρος να είναι και σχιζοφρενής. Και φυσικά και οι σχιζοφρενείς είναι άνθρωποι που πρέπει να ζουν µαζί µας. Και αυτοί έχουν ένα άλλο πρόβληµα αλλά δεν άπτεται άµεσα του θέµατος των αναπήρων. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Υπάρχουν άλλες ερωτήσεις;

162 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ Γ. ΖΟΥΓΑΝΕΛΗΣ: υο λεπτάκια, να διαφοροποιηθώ στο εξής. Ο φίλος µου ο Κώστας ο Βαζάκας µίλησε για ασθενείς. Οι ανάπηροι δεν υπολείπονται σε σθένος. Μερικές φορές έχουν και περισσότερο σθένος. Εµείς τους βλέπουµε ως ασθενείς. εν ασθενούν Κώστα µου, το λέω µε πολύ σεβασµό για σένα. Είναι ανάπηροι. Το θέµα είναι πάρα πολύ σοβαρό, είναι πολύ σοβαρό το θέµα των media και στην προβολή των αναπήρων. Σας λέω, θα συνεχιστεί η ιστορία να γελάµε µε τους ανάπηρους, θα µε θυµηθείτε. Και να διαφοροποιηθώ λίγο Μαρίνα µου µε εσένα. Πιστεύω ότι το µεγαλύτερο ψέµα της σύγχρονης κοινωνίας είναι η πραγµατικότητα και η πραγµατικότητα δεν έχει καµιά σχέση µε την αλήθεια. Η αλήθεια δεν προβάλλεται εύκολα Μέσα από την πραγµατικότητα. Η πραγµατικότητα είναι αυτό που φαίνεται, ενώ η αλήθεια είναι αυτό που το αντιλαµβάνεται ο καθένας µόνος του αλλά σε συνάρτηση µε τι σκατά έχει στον κεφάλι του. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Πείτε µας το όνοµά σας. Σας ακούµε. κ. ΚΑΡΟΛ: Καληµέρα σας είµαι ο Κάρολ από το Βέλγιο. Στη βελγική τηλεόραση υπάρχει ένα Συµβούλιο εοντολογίας στο πλαίσιο του Ραδιοτηλεοπτικού Συµβουλίου. Σας διαβεβαιώνω ότι αυτά τα προγράµµατα στο Βέλγιο, όπως αυτά της Ανίτας νοµίζω που µιλάτε είναι γελοία. Και µαγνητοσκόπησα κάποτε και το έδειξα σε µια οργάνωση ατόµων µε αναπηρία και τροµοκρατήθηκαν, είπαν ότι είναι ντροπή που προβάλλονται τέτοια προγράµµατα στην ελληνική τηλεόραση. Αυτό δεν θα ήταν αποδεκτό στο Βέλγιο. Νοµίζω στην Ελλάδα λέτε «τι να κάνουµε» συνέχεια. Στη γλώσσα µου τα φλαµανδικά δεν ξέρω καν, αν µπορώ να τη µεταφράσω αυτή τη φράση. Πριν ένα χρόνο προετοίµαζα ένα µάθηµα για τα παιδιά στα οποία διδάσκω. Μια µετακίνησή µου από την Αγίου Μελετίου στο σταθµό του µετρό Αττικής και είχα πάρει µια κάµερα και φωτογράφιζα όλα όσα έβλεπα, που δεν επιτρέπουν στα άτοµα µε αναπηρία να περπατήσουν ή να µετακινηθούν. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά που πήρα ήταν το εξής. Υπήρχε ένα σταυροδρόµι µε ράµπες για αναπηρικά καροτσάκια. Υπήρχε µια τεράστια BMW που προσπαθούσε να παρκάρει µε τη βοήθεια αστυνοµικού, αν θέλετε το πιστεύετε, που τον βοηθούσε. Τι να κάνουµε; εύτερο παράδειγµα. υο βδοµάδες αργότερα στην πολυκατοικία µου υπάρχει κάποιος µε µια αναπηρία και έχει τη δική του ως εκ τούτου θέση για στάθµευση. Το ίδιο. εν ξέρω, κάτι γίνεται µε τις Mercedes και τις ΒΜW αλλά οι κάτοχοί τους νοµίζω ότι είναι στο απυρόβλητο. Αυτός προσπαθού-

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 163 σε να παρκάρει και κάποιος τον κοίταζε, άλλος, «τι να κάνουµε» και πάλι. Εκτιµώ ιδιαίτερα τους ανθρώπους της ΕΡΤ που έχουν καταβάλει µεγάλη προσπάθεια, προφανώς αλλά νοµίζω ότι το πρόβληµα βρίσκεται στη βάση. εν πρέπει να επιτεθούµε στους πολιτικούς ή στους δηµοσιογράφους. Κοιτάξτε την καθηµερινότητά σας και σταµατήστε να χρησιµοποιείτε τη φράση «τι να κάνουµε» που δηλητηριάζει ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Νοµίζω ότι ένας από τους σκοπούς του Συνεδρίου αυτού, θα είναι ότι µετά το πέρας αύριο το απόγευµα θα έχουν βγει σοφά συµπεράσµατα για να µπορέσουµε να πούµε ότι κάτι µπορούµε να κάνουµε. ιότι πολλά πράγµατα µπορούν να γίνουν Μέσα από την παιδεία, Μέσα από την µόρφωση Μέσα από τις γνώµες που θα ανταλλαγούν εδώ πέρα και αυτή η στρεβλότητα που έλεγα πριν ότι πολλά πράγµατα γίνονται στρεβλά στην Ελλάδα, όπως γίνανε και στο ήµο του Χολαργού, αυτή η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει. Τώρα αυτό ήταν απίστευτο που µας είπε το ότι προσπαθούσε να παρκάρει ένα αυτοκίνητο και τον βοηθούσε αστυφύλακας. Άλλη µια ερώτηση. Ο κύριος εδώ. Σας ακούµε, το όνοµά σας. Α. ΚΟΥΖΕΛΗΣ: Ναι γειά σας. Κουζέλης Ανδρέας λέγοµαι, είµαι συγγραφέας και δηµοσιογράφος. Θα ήθελα να ρωτήσω και τον κ. Φειδά και τον κ. Βαζάκα, αισθάνοµαι σήµερα ότι καταθέτουµε για την αναπηρία µε ένα τρόπο, λίγο φοβισµένα. εν τα λέµε τα πράγµατα όπως θα έπρεπε. Και θέλω να κάνω µια πολύ απλή ερώτηση και στον σεναριογράφο και στον σκηνοθέτη. Όσες ταινίες έχουν γίνει σήριαλ πάντα τα άτοµα µε αναπηρία είναι προσεγµένα, οι διάλογοι είναι προσεγµένοι, η υπόθεση είναι σοβαρή. Θα µπορούσε να γυριστεί ένα σήριαλ κωµωδία που θα υπήρχε ένας πρωταγωνιστής ή κάποιος άλλος που θα έχει µια αναπηρία και θα συνέβαλε και αυτός στη δοµή της ίδιας της κωµωδίας; Γιατί σίγουρα είναι κακό να βλέπεις έναν άνθρωπο να σκουντουφλάει και να γράφει. Αλλά δεν θα βγάλου- µε και το χιούµορ Μέσα από τη Εσείς θα µπορούσατε να κάνετε ένα τέτοιο σενάριο; Το έχετε δει και οι δύο έτσι; ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Κύριε Φειδά. Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Καταρχάς πολύ σύντοµα όσο µπορώ, ο κάθε χαρακτήρας εντάσσεται στο πλαίσιο της δουλειάς που κάνει ο κάθε άνθρωπος. Από τους δυο µας, ο Κώστας περισσότερο κάνει δράµα µέχρι τώρα. Εγώ που κάνω κωµωδία, αν θα εµφανίσω χαρακτήρα µε αναπηρία σαφέστατα θα είναι και Μέσα σε αστείες καταστάσεις και θα συµµετέχει κανονικά µε την υπόλοιπη

164 ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΜΜΕ παρέα. Ακόµη µπορεί, γιατί για µένα πρέπει η πραγµατικότητα να εµφανίζεται όπως είναι, να γίνουν και άσχηµα αστεία εναντίον του από κάποιον και µετά να καταλάβουν ότι κάνανε βλακεία. Αλλά σαφέστατα και ο ίδιος µπορεί να έχει χιούµορ, σαφέστατα δεν είναι κάτι βαρύ. Αλλά αυτό έχει σχέση µε τη σειρά που κάνω εγώ τώρα, η οποία γενικά όταν τυχαίνει κάτι το αντι- µετωπίζουµε θετικά. Ως φιλοσοφία όποια αναπηρία και αν έχει ο χαρακτήρας που εγώ είναι κάτι που ψάχνω, θα είναι έτσι στη δική µου τη σειρά αλλά αυτό έχει σχέση µε την κάθε σειρά. εν είναι επιλογή, δεν µπορείς να έχεις µια σειρά έτσι και ο χαρακτήρας σου µε αναπηρία να είναι διαφορετικά. Σε ένα δράµα θα είναι έτσι και Α. ΚΟΥΖΕΛΗΣ: (µιλάει χωρίς µικρόφωνο) Γ. ΦΕΙ ΑΣ: Όχι έχετε δίκιο. Έχετε δίκιο πάντως σε αυτό που λέγαµε και πριν ότι πολύ συχνά χρησιµοποιούµε την αναπηρία εµείς οι σεναριογράφοι για να τραβήξουµε δράµα από εκεί. Σε αυτό έχετε απόλυτο δίκιο. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Μια πολύ σύντοµη ερώτηση τελευταία. Ν. ΒΟΥΛΓΑΡΟΠΟΥΛΟΣ: Είµαι ο Νίκος Βουλγαρόπουλος από το «Αναπηρία τώρα». Αισθάνθηκαν οι σεναριογράφοι µια ενοχή κατά πόσο είναι politically correct. Εγώ είµαι ένας από τους πιο σκληρούς γραφιάδες και οµιλητές. Μιλώ πολύ άσχηµα δηλαδή και δεν υπήρξε ποτέ στο χώρο άνθρωπος µε αναπηρία να µε θεωρήσει ως politically incorrect, µολονότι µε έχουν θεωρήσει επανειληµµένως πολιτικοί, παράγοντες, συνδικαλιστές, κύκλοι γονέων, δεν υπήρξε ποτέ ούτε ένας άνθρωπος µε αναπηρία να αισθανθεί ότι είµαι πολιτικά λανθασµένος, ίσως επειδή είµαι πάρα πολύ λάθος. Τόσο λάθος που ίσως να είµαι κοντά στο ορθό. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Η κα Παπαδά θέλει να πει κάτι. κα ΠΑΠΑ Α: Ήθελα απλά σε συνέχεια των όσων ανέφερε ο κ. ηµόπουλος και η κα Οικονόµου και καταθέτω αυτή τη σκέψη και µε ένα παράπονο, γιατί αυτή η υπηρεσία δεν µπορεί να περάσει στις δράσεις της. Κύριε ηµόπουλε είναι η δεύτερη χρονιά φέτος που έχουµε προκηρύξει βραβεία οπτικοακουστικά έργα για παιδιά. Γιατί; Γιατί δεν είχαµε συµµετοχές. Υπάρχει ένα έλλειµµα στην παραγωγή την ελληνική. Πέρσι κάναµε δύο ή τρεις φορές, δεν θυµάµαι, επανάληψη στον διαγωνι-

ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΙ ΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ 165 σµό, γιατί δεν συµµετείχε κανένας. Τελικά ήρθε ένας νεαρός δηµιουργός, ο οποίος νοµίζω το κάνει ως πάρεργο, γιατί στο ήµο Αθηναίων εργάζεται, αλλά είναι και υπεύθυνος για το Ευγενίδιο Ίδρυµα. Και ήθελα να πω ότι φέτος µε την επιµονή έχουµε ήδη πέντε υποψηφιότητες. Απλά το επισηµαίνω στις προσπάθειες όλες έτσι που γίνονται και ίσως θα είναι µια καλή σκέψη την επόµενη χρονιά να εισηγηθούµε στον Υπουργό να γίνει µε θέµα την αναπηρία. Υπάρχει ένα θέµα αναπηρία και παιδιά. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Ευχαριστούµε πολύ.