Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΣΤΙΣ ΑΝΑΘΕΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.

ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΣΤΙΣ ΑΝΑΘΕΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΣΤΙΣ ΑΝΑΘΕΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Χαιρετισµός Λίγα λόγια για την εταιρεία Η Εταιρεία ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε., θυγατρική εταιρεία του Οργανισµού Σιδηροδρόµων Ελλάδος (Ο.Σ.Ε. Α.Ε), ιδρύθηκε το 1996 σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ.3 του Ν.2366/1995, µε σκοπό την διαχείριση των συγχρηµατοδοτούµενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Εθνικούς Πόρους «Έργων» του επενδυτικού προγράµµατος του Οργανισµού Σιδηροδρόµων Ελλάδος (Ο.Σ.Ε. Α.Ε.). Η Εταιρεία ανήκει στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα η δε, πλειοψηφία του µετοχικού της κεφαλαίου ανήκει στον ΟΣΕ ΑΕ και υπάγεται στην διοικητική εποπτεία του Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών. Από ιδρύσεώς της και µέχρι σήµερα η ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. έχει παρουσιάσει σηµαντικό έργο εκσυγχρονισµού της υποδοµής των Ελληνικών Σιδηροδρόµων µε κύριο στόχο την αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας των συρµών, την επέκταση του δικτύου καθώς και τον σεβασµό στο περιβάλλον. Παλαιό νοµοθετικό πλαίσιο ανάθεσης των Μελετών ηµοσίων Έργων. Το νοµοθετικό πλαίσιο ανάθεσης των Μελετών που δηµοπρατήθηκαν, ανατέθηκαν, και εκπονήθηκαν για τις ανάγκες της κατασκευής του «συνολικού έργου» της ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε., ως εταιρείας του ευρύτερου δηµοσίου τοµέα, ήταν αυτό της ανάθεσης των µελετών δηµοσίων έργων µε εφαρµογή των διατάξεων του Ν.716/1977 και εκτελεστικών αυτού διαταγµάτων. Με το νοµικό πλαίσιο του νόµου αυτού αφενός οργανώθηκαν τα µητρώα µελετητών και γραφείων µελετών, που πιστοποιούσαν την τεχνική ικανότητα των µελετητών και των εταιρειών µελετών να αναλαµβάνουν και να εκπονούν της µελέτες δηµοσίων έργων και αφετέρου ρυθµίστηκαν οι διαδικασίες ανάθεσης και εκπόνησης µελετών. Ο Ν.716/1977 προέβλεπε δύο κυρίως διαδικασίες ανάθεσης µελετών. Σύµφωνα µε την «πρώτη διαδικασία» (παρ. 5 του άρθρου 11 του Ν.716/1977) το έργο µελετάτο κατ αρχήν σε επίπεδο της Προκαταρκτικής Μελέτης και στη συνέχεια ανατίθεντο τα επόµενα στάδια επί τη βάσει της προκριθείσας λύσης. Ενώ µε την «δεύτερη διαδικασία» (παρ. 7 του άρθρου 11 του Ν.716/1977) όλα τα στάδια ανατίθενται εξ αρχής στον ίδιο µελετητή η επιλογή του οποίου µέσω της διαγωνιστικής διαδικασίας γινόταν βάσει των εξής δύο κριτηρίων: την εµπειρία σε παρόµοιες µελέτες και τον φόρτο εργασίας του υποψηφίου από ήδη ανατεθειµένες σε αυτόν µελέτες. Από τις δύο προαναφερόµενες διαδικασίες ανάθεσης µελετών στις αναθέσεις, που πραγµατοποιήθηκαν στα πλαίσια της υλοποίησης του Προγράµµατος Μελετών της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε., επικράτησε η «δεύτερη». Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι, η πλειοψηφία των δηµοσίων φορέων, που ανέθεταν µελέτες δηµοσίου µε το παλαιό νοµοθετικό πλαίσιο, έδειχναν την προτίµηση τους στις αναθέσεις µε την εφαρµογή της διαδικασίας της παρ. 7 του άρθρου 11 του Ν.716/1977. Το γεγονός αυτό οφειλόταν στην απλότητα και συντοµία της διαδικασίας ενώ η Page 2

«πρώτη διαδικασία», που απέβλεπε στην παραγωγή καλύτερων ποιοτικά µελετών ουσιαστικά δεν χρησιµοποιήθηκε. Όσον αφορά στις αµοιβές των µελετητών αυτές, σύµφωνα µε τα προβλεπόµενα στον Κώδικα Αµοιβών των Μηχανικών, δηλαδή το Π.. 696/1974 όπως αυτό τροποποιήθηκε µε το Π.. 515/1989, ήταν συνδεδεµένες µε το κόστος του τελικού Έργου. Με την διαδικασία του Ν. 716/1977 η προεκτιµώµενη για το σύνολο της µελέτης αµοιβή συνήθως δεν αντιστοιχούσε στην τελική καταβαλλόµενη εφ όσον αυτή υπολογιζόταν στο τελευταίο στάδιο της µελέτης και αποτελούσε συνάρτηση του Προϋπολογισµού του Έργου. Θα πρέπει να σηµειωθεί επίσης ότι σύµφωνα µε το Ν.716/1977 η υπολογισθείσα κατά τον τρόπο αυτό αµοιβή µπορούσε να αυξηθεί έως και 40%. Η εφαρµογή του Ν.716/1977 δεν δηµιουργούσε ιδιαίτερα προβλήµατα έως το 1992, έτος κατά το οποίο τέθηκε σε ισχύ η κοινοτική Οδηγία 92/50/ΕΟΚ για τις δηµόσιες συµβάσεις υπηρεσιών. Το νοµικό πλαίσιο της Οδηγίας δεν ήταν συµβατό µε αυτό του νόµου: πρώτον, αναφορικά µε τα κριτήρια ανάθεσης και δεύτερον, όσον αφορά στην εξάρτηση της αµοιβής του µελετητή από το κόστος του µελετώµενου έργου, γεγονός που καθιστούσε αδύνατο τον εξ αρχής προσδιορισµό της συµβατικής δαπάνης της µελέτης. Ειδικότερα σύµφωνα µε την Οδηγία η προϋπολογιζόµενη δαπάνη της σύµβασης θα έπρεπε να είναι γνωστή κατά την ανάθεσή της και να µην εξαρτάτο από παράγοντες άγνωστους κατά την ανάθεση αυτής. Επίσης, σύµφωνα µε το κοινοτικό δίκαιο, τα κράτη µέλη προκειµένου να αναθέσουν συµβάσεις υπηρεσιών, στις οποίες συµπεριλαµβάνονται οι συµβάσεις εκπόνησης µελετών, µπορούσαν να χρησιµοποιούν δύο κριτήρια: είτε το κριτήριο της χαµηλότερης τιµής είτε το κριτήριο της πλέον συµφέρουσας προσφοράς σε συνδυασµό µε την βαθµολόγηση διαφόρων άλλων κριτηρίων όπως η προσφερόµενη τιµή, η τεχνική αξία της µελέτης, η προθεσµία παράδοσης κλπ. Η ουσιαστική απόκλιση της εθνικής µας νοµοθεσίας από τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου υπήρξε ένας από τους λόγους που οδήγησε στην αναγκαιότητα αλλαγής του νοµοθετικού πλαισίου ανάθεσης µελετών και υπηρεσιών. Η πρώτη προσέγγιση για την επίλυση των διαφορών µεταξύ εθνικού και κοινοτικού νοµοθετικού πλαισίου έγινε µε την δηµοσίευση του Ν.3164/2003 σχετικά µε «Μητρώα Μελετητών, ανάθεση και εκπόνηση µελετών και συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις.». Με το νόµο αυτό επιχειρήθηκε η απεξάρτηση της αµοιβής του µελετητή από τον προϋπολογισµό του έργου, η εισαγωγή της οικονοµικής προσφοράς, η ευθυγράµµιση του εθνικού δικαίου ανάθεσης µελετών µε το κοινοτικό κ.α. Το Μάρτιο του 2004 τέθηκαν σε ισχύ οι νέες Οδηγίες 2004/18/ΕΚ για έργα, προµήθειες και υπηρεσίες του εν γένει δηµοσίου τοµέα και 2004/17/ΕΚ για τα έργα, τις υπηρεσίες και τις προµήθειες των λεγόµενων «εξαιρούµενων φορέων» που δραστηριοποιούνται στους τοµείς του ύδατος, της ενέργειας, των µεταφορών και των ταχυδροµικών υπηρεσιών η προθεσµία ενσωµάτωσης των οποίων ήταν η 31-1-2006. Ως εκ τούτου, η εφαρµογή του Ν.3164/2003, στο κείµενό του οποίου γινόταν πολλαπλές αναφορές στο Π.. 346/1998, το οποίο ενσωµάτωσε στην ελληνική νοµοθεσία την Οδηγία 92/50/ΕΟΚ, θα δηµιουργούσε πολλαπλά ερµηνευτικά προβλήµατα σε συνδυασµό µε την έκδοση νέου προεδρικού διατάγµατος για την ενσωµάτωση των νέων οδηγιών. Για τους προαναφερόµενους λόγους άλλα και για αρκετούς άλλους προέκυψε η ανάγκη δηµιουργίας ενός νέου νόµου για όλες τις συµβάσεις µελετών δηµοσίων έργων, ο οποίος θα κάλυπτε µία σειρά από βασικές αρχές µε πρωταρχικές την συµβατότητα µε το κοινοτικό δίκαιο, την αναβάθµιση της ποιότητας των µελετών, µε προσδιορισµένη αµοιβή του αναδόχου κατά την Page 3

υπογραφή της σύµβασης αλλά και την εφαρµογή αδιάβλητων και ρητά ορισµένων κριτηρίων ανάθεσης κατ εφαρµογή των επιταγών του κοινοτικού δικαίου. ΝΟΜΟΣ 3316/2005 Νέο νοµοθετικό πλαίσιο ανάθεσης των Μελετών ηµοσίων Έργων. Ο νέος νόµος ανάθεσης µελετών δηµοσίων έργων ήρθε για να αντικαταστήσει το αναχρονιστικό νοµικό πλαίσιο του Ν.716/1977 εξασφαλίζοντας κατ αρχήν την πλήρη προσαρµογή του ελληνικού νοµικού πλαισίου στο κοινοτικό δίκαιο κυρίως όσον αφορά στις διαδικασίες ανάθεσης και λαµβάνοντας υπ όψιν τις νέες Οδηγίες 2004/18/ΕΚ και 2004/17/ΕΚ. Με την εφαρµογή του Ν.3316/2005 θεσπίστηκαν τα ακόλουθα: Η σύνταξη και έγκριση του Φακέλου του Έργου υποχρεωτική προετοιµασία του Κυρίου του Έργου για την προκήρυξη της Μελέτης που αφορά στον προσδιορισµό του φυσικού αντικειµένου του προς µελέτη Έργου, στην συγκέντρωση των απαραίτητων στοιχείων (π.χ. προηγούµενα στάδια µελετών κλπ), στον αναλυτικό υπολογισµό της προεκτιµώµενης αµοιβής µε µονάδες φυσικού αντικειµένου καθώς και τιµές µονάδων που καθορίζονται από τον «Κανονισµό Προεκτιµωµένων Αµοιβών Μελετών και Υπηρεσιών.». Η επιλογή της ενδεικνυόµενης διαδικασίας ανάθεσης ανάλογης του αντικειµένου αλλά και της ιδιαιτερότητας του προς µελέτη Έργου µεταξύ των προσδιορισµένων στο νόµο. Τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής σύµφωνα µε το κοινοτικό δίκαιο και συγκεκριµένα το κριτήριο της πλέον συµφέρουσας προσφοράς που συµπεριλαµβάνει την αξιολόγηση των κριτηρίων σχετικών µε την ποιότητα της µελέτης καθώς και την οικονοµική προσφορά. Η απλοποίηση της προετοιµασίας των υποψηφίων για την συµµετοχή στην διαδικασία ανάθεσης µε την αντικατάσταση µιας σειράς των δικαιολογητικών από υπεύθυνη δήλωση. κα Σήµερα µετά από τρεισήµισι χρόνια εφαρµογής του νέου νοµοθετικού πλαισίου θα µπορούσαµε να βγάλουµε τα πρώτα συµπεράσµατα όσον αφορά στον τρόπο εφαρµογής αλλά και στα αποτελέσµατα της νέας διαδικασίας ανάθεσης µελετών δηµοσίων έργων. Θα πρέπει να πούµε ότι, το γενικό σύνολο των µελετών, πλην ελαχίστων, προκηρύχτηκαν και ανατέθηκαν µε «Ανοικτή διαδικασία» κατά την οποία ο κάθε ενδιαφερόµενος µπορούσε να υποβάλει την Προσφορά του. Κατά πάγια τακτική της ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. όλες οι προκυρησσόµενες µελέτες, ανεξαρτήτως του ύψους της προεκτιµώµενης αµοιβής τους, ανακοινώνονται στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειµένου να εξασφαλισθεί η µεγαλύτερη δυνατή δηµοσιότητα και συµµετοχή διαγωνιζοµένων. Λόγω του ότι, καµία από τις µελέτες που ανατέθηκαν µέχρι και σήµερα από την ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. µε την εφαρµογή της διαδικασίας του Ν.3316/2005 δεν έχει ολοκληρωθεί ακόµα, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, που να µας επιτρέπουν να διατυπώσουµε οποιαδήποτε ασφαλή συµπεράσµατα σχετικά µε τον τρόπο επίδρασης της νέας διαδικασίας στην εκπόνηση πλέον Page 4

των µελετών για το λόγο αυτό θα επικεντρωθούµε αποκλειστικά και µόνο στην διαδικασία ανάθεσης µελετών και υπηρεσιών. Από το Φεβρουάριο του έτους 2006, ήτοι από όταν τέθηκε σε υποχρεωτική εφαρµογή ο νέος νόµος 3316/2005 η ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε Α.Ε. δηµοπράτησε συνολικά 16 µελέτες συνολικής προεκτιµώµενης αµοιβής άνω των είκοσι εκατοµµυρίων Ευρώ. Για το µεγαλύτερο τµήµα των µελετών αυτών επιλέχτηκε η διαδικασία «προκήρυξης της πλήρους µελέτης ή επιµέρους σταδίων αυτής» (βλέπε Άρθρο 5 παρ. 5) µε ανάλογη εφαρµογή του άρθρου 7 του Ν.3316/2005, ακολουθεί η διαδικασία ανάθεσης µε την εφαρµογή του Άρθρου 8 «Συµφωνίες Πλαίσιο» και, εν συνεχεία, η διαδικασία του Άρθρου 6 του ιδίου νόµου. Τα ποσοστά, που αντιστοιχούν σε κάθε µία από τις προαναφερόµενες διαδικασίες ανάθεσης, κατανέµονται ως εξής: οι δύο (2) µελέτες µε Α.Π. 420* και 546*, συνολικής προεκτιµώµενης αµοιβής 1.500.000 (1.447.289 ) περίπου, προκηρύχθηκαν µε την διαδικασία του άρθρου 6, που αποτελούν το 7% του συνόλου προκηρυχθεισών µελετών. Οι επτά (7) µελέτες µε Α.Π. 555* 587*, 613*, 554*, 553*, 646* και 648*, συνολικής προεκτιµώµενης αµοιβής 5.400.000 (5.372.000 ) περίπου, προκηρύχθηκαν µε την διαδικασία του άρθρου 8 (Συµφωνίες Πλαίσιο), που αποτελούν το 25% του συνόλου προκηρυχθεισών µελετών. Οι επτά (7) µελέτες µε Α.Π. 453*, 547*, 517*, 596*, 591*, 548* και 561* συνολικής προεκτιµώµενης αµοιβής 14.600.000 (14.592.955 ) περίπου, προκηρύχθηκαν µε την διαδικασία του άρθρου 7, που αποτελούν το 68% του συνόλου προκηρυχθεισών µελετών. Παρατήρηση. * Οι τίτλοι των µελετών που αντιστοιχούν στου αριθµούς προκηρύξεων (Α.Π.) αναφέρονται στον συνηµµένο πίνακα «Πίνακας µελετών και υπηρεσιών που προκηρύχτηκαν από την ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. µε την εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου του Ν.3316/2005». (βλέπε το γραφική απεικόνιση ) Ο συνολικός χρόνος, που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωση των διαδικασιών ανάθεσης µελετών αποτελείται συνήθως από τους κάτωθι επιµέρους χρόνους και για τα εξής στάδια: Ο χρόνος για την σύνταξη και έγκριση του «Φακέλου του Έργου» συµπεριλαµβανοµένου και του χρόνου των κατά περίπτωση ελέγχων και εγκρίσεων των συµβατικών τευχών (ΜΟΠΑ ΙΣ, ιαχειριστική Αρχή.). Ο χρόνος για την προκήρυξη της µελέτης. Ο χρόνος για την διαγωνιστική διαδικασία συµπεριλαµβανοµένου και του χρόνου που απαιτείται για την δικαστική προστασία κατά το προσυµβατικό στάδιο Ν.2522/1997 και Ν. 2851/2000 όπως αυτοί ισχύουν σήµερα (Προσφυγές, Ασφαλιστικά Μέτρα) Ο χρόνος για την υπογραφή της σύµβασης συµπεριλαµβανοµένου και του χρόνου των κατά περίπτωση εγκρίσεων και ελέγχων (π.χ. Ελεγκτικό Συνέδριο, ιαχειριστική Αρχή). Page 5

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΗΡΥΧΘΗΚΑΝ Ή/ΚΑΙ ΑΝΑΤΕΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. ΜΕ ΤΟΝ Ν.3316/2005 ΑΝΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ 7% 25% Άρθρο 6 Ν.3316/2005 Άρθρο 7 Ν.3316/2005 Άρθρο 8 Ν.3316/2005 68% Στο σηµείο αυτό δέον όπως επισηµάνουµε ότι, στο παρελθόν η διαδικασία σύναψης σύµβασης µελέτης ή παροχής υπηρεσιών δεν είχε ως προαπαιτούµενο την δηµιουργία και έγκριση από την αναθέτουσα αρχή του «Φακέλου του Έργου» ο οποίος, σύµφωνα µε τα οριζόµενα στο άρθρο 4 του νόµου, θα πρέπει να περιλαµβάνει, εκτός των άλλων, το «Τεύχος Τεχνικών εδοµένων του έργου.», την τεκµηρίωση της σκοπιµότητας του έργου, το πρόγραµµα των απαιτουµένων µελετών και υπηρεσιών, την προεκτιµώµενη αµοιβή κ.α. και εν συνεχεία συµπληρωµένος και επικαιροποιηµένος να ακολουθεί το Έργο έως την οριστική παραλαβή του. Μέσω της διαδικασίας υποχρεωτικής δηµιουργίας και έγκρισης του «Φακέλου του Έργου» γίνεται προσπάθεια µιας σοβαρότερης προσέγγισης του αντικειµένου της µελέτης µε ταυτόχρονη εκτίµηση της ωριµότητάς της (µελέτης) για την ορθή επιλογή της διαδικασίας ανάθεσης της µελέτης. Επίσης το µέτρο αυτό συµβάλει στην επιµελέστερη προετοιµασία των διαγωνιζοµένων για την υποβολή της Τεχνικής και της Οικονοµικής προσφοράς τους λόγω του ότι ο Φάκελος του Έργου αποτελεί τµήµα των συµβατικών τευχών. Σύµφωνα πάντα µε τον νέο νόµο «Ο κύριος του έργου δύναται να αναθέτει την εκτέλεση µέρους η του συνόλου της προετοιµασίας του φακέλου του έργου µε δηµόσια σύµβαση του νόµου αυτού. (Ν.3316/2005)». Μέχρι σήµερα, η ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. προετοιµάζει τους Φάκελους των Έργων «at home» - εσωτερικά, ορίζοντας για τον λόγο αυτό Οµάδα Εργασίας, που αποτελείται από µηχανικούς µε εµπειρία στις κατηγορίες µελετών, που θα αποτελέσουν το αντικείµενο της Μελέτης. Κατά πάγια τακτική της εταιρείας µας οι Μελέτες που προκηρύσσονται είναι σύνθετες Page 6

και περιλαµβάνουν όλες τις µελέτες που είναι απαραίτητες για την ολοκληρωµένη προσέγγιση του αντικειµένου του Έργου. Σύµφωνα µε τα µέχρι σήµερα στοιχεία ο µέσος όρος (Μ.Ο.) του χρόνου προετοιµασίας Φακέλου του Έργου, συµπεριλαµβανοµένου και του χρόνου των κατά περίπτωση ελέγχων και εγκρίσεων των συµβατικών τευχών (ΜΟΠΑ ΙΣ, ιαχειριστική Αρχή.) για τις µελέτες που προκηρύχτηκαν µε την εφαρµογής της διαδικασίας : του Άρθρου 6 είναι τέσσερις (4) µήνες περίπου (Α.Π. 420 και 546) του Άρθρου 7 είναι έξι (6) µήνες περίπου (Α.Π. 547, 517, 548, 561, 596, 591 και 453) του Άρθρου 8 είναι πέντε (5) µήνες περίπου (Α.Π. 555, 587, 613, 554, 553, 646, 647, 648 και 649) Ο ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΚΕΛΟΥ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ (Ν. 3316/2005) (Συµπέρασµα) Από τους προαναφερόµενους χρόνους προκύπτει ότι δεν υπάρχει ουσιαστική απόκλιση όσον αφορά στην διάρκεια του χρόνου προετοιµασίας που απαιτείται για κάθε µία από τις προαναφερθείσες διαδικασίες ανάθεσης. Περαιτέρω τα οφέλη από την εφαρµογή της συγκεκριµένης διάταξης του νόµου περί σύνταξης και έγκρισης του Φακέλου του Έργου ο οποίος, όπως προαναφέρθηκε, οδηγεί στην πληρέστερη κατανόηση του αντικειµένου του προς µελέτη Έργου, είναι σαφώς περισσότερα από την όποια «καθυστέρηση» τυχόν επιφέρει. Επίσης δέον όπως επισηµανθεί ότι έχει παρατηρηθεί το φαινόµενο της αλλαγής της αρχικής επιλογής της διαδικασίας ανάθεσης κατά το χρονικό διάστηµα σύνταξης του Φακέλου του Έργου, όταν από τα ζητήµατα/ στοιχεία που προκύπτουν, κατά το στάδιο επεξεργασίας, ανάλυσης και ουσιαστικής κατανόησης του αντικειµένου του προς µελέτη Έργου κρίνεται, τελικά, προτιµότερη η εφαρµογή άλλου τύπου διαδικασίας ανάθεσης. Το επόµενο στάδιο της συνολικής διαδικασίας ανάθεσης των συµβάσεων µελετών και υπηρεσιών σύµφωνα µε το νέο νοµοθετικό πλαίσιο είναι η διαγωνιστική διαδικασία. Σε αντίθεση µε την διαδικασία ανάθεσης του Ν.716/1977, µε την εφαρµογή του Ν.3316/2005, όπως Page 7

γνωρίζετε, η διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης αποτελείται πλέον από τρία διακριτά στάδια (αντί του ενός) και είναι τα παρακάτω: στάδιο ελέγχου των φακέλων των «ικαιολογητικών Συµµετοχής.» - κατά το στάδιο αυτό ελέγχονται τα τυπικά δικαιολογητικά των διαγωνιζοµένων. Σε σχέση µε την διαδικασία ανάθεσης του Ν.716/1977 το στάδιο αυτό έχει απλοποιηθεί µε την αντικατάσταση της υποβολής µιας σειράς νοµιµοποιητικών εγγράφων από υπεύθυνη δήλωση. στάδιο ελέγχου και αξιολόγησης της «Τεχνικής Προσφοράς» - κατά το στάδιο αυτό ελέγχονται, κρίνονται και αξιολογούνται οι τεχνικές προσφορές σύµφωνα µε τα κριτήρια αξιολόγησης. στάδιο αποσφράγισης και βαθµολόγησης της «Οικονοµικής Προσφοράς» - κατά το στάδιο αυτό βαθµολογούνται οι οικονοµικές προσφορές εφόσον κριθούν παραδεκτές. Εξαίρεση από την προαναφερθείσα διαδικασία αποτελούν οι διαδικασίες ανάθεσης του άρθρου 5 παρ. 2 και 3, δηλαδή µε εφαρµογή του άρθρου 6, του Ν.3316/2005, όπου πρώτον, στα στάδια της διαδικασίας ανάθεσης παρεµβάλλεται η διαδικασία εκπόνησης µελετών (προκαταρκτικών ή προµελετών) και, δεύτερον, εάν ακολουθείται η διαδικασία της παρ. 5.2 δεν κατατίθεται οικονοµική προσφορά. Το καθένα από τα προαναφερόµενα στάδια αποτελούν µία διαδικασία, που αφορά στον έλεγχο ή και στην αξιολόγηση συγκεκριµένου, ας µου επιτραπεί η έκφραση, υποτµήµατος της συνολικής Προσφοράς του υποψηφίου. Η διαδικασία του κάθε σταδίου ολοκληρώνετε όσον αφορά στο αντικείµενο της επιτροπής διαγωνισµού µε την έκδοση του αντίστοιχου πρακτικού της και συγκεκριµένα: για το στάδιο ελέγχου των φακέλων των «ικαιολογητικών Συµµετοχής.» - Πρακτικό Ι, για το στάδιο ελέγχου και αξιολόγησης της «Τεχνικής Προσφοράς» - Πρακτικό ΙΙ, για το στάδιο αποσφράγισης και βαθµολόγησης της «Οικονοµικής Προσφοράς» - Πρακτικό ΙΙΙ Η διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης του νέου Ν.3316/2005 παρουσιάζει εµφανή επιµήκυνση χρόνου σε σχέση µε την διαδικασία ανάθεσης του Ν. 716/1977 σύµφωνα µε τον οποίο η διαγωνιστική διαδικασία ανάθεσης γινόταν σε ένα στάδιο, το οποίο συµπεριλάµβανε την σύνταξη Πρακτικού Αξιολόγησης, την κοινοποίηση της Απόφασης της Προϊσταµένης Αρχής για την ανάθεση, την άσκηση των ενστάσεων εντός της προθεσµίας των δέκα ηµερολογιακών ηµερών επί της αποφάσεως της Προϊσταµένης Αρχής. Εν συνεχεία το σύνολο των στοιχείων καθώς και η ένσταση διαβιβάζονταν στην Γνωµοδοτική Επιτροπή Μελετών (ΓΕΜ) προκειµένου να γνωµοδοτήσει εντός προθεσµίας των δεκαπέντε ηµερών. Στην περίπτωση κατά την οποία ο χρόνος αυτός περνούσε άπρακτος επί των ενστάσεων θα αποφάσιζε η Προϊσταµένη Αρχή. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που προέκυψαν από τους διαγωνισµούς ανάθεσης µελετών της ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε., το πρώτο στη σειρά στάδιο ελέγχου «ικαιολογητικών Συµµετοχής» έχει απλοποιηθεί αρκετά λόγω του ότι οι διαγωνιζόµενοι απαλλάσσονται από την υποχρέωση έκδοσης και υποβολής µιας µεγάλης σειράς δικαιολογητικών (νοµιµοποιητικών εγγράφων) όπως π.χ. τα πιστοποιητικά µη πτώχευσης, ποινικά µητρώα, ασφαλιστική και φορολογική ενηµερότητα κ.α., αντικαθιστώντας τα µε την υποβολή µιας υπεύθυνης δήλωσης. Για τις µελέτες Page 8

που προκηρύχθηκαν ή/και ανατέθηκαν σύµφωνα µε το νέο νοµοθετικό πλαίσιο ο χρόνος που απαιτήθηκε για το στάδιο ελέγχου των δικαιολογητικών συµµετοχής διαµορφώθηκε ως εξής µε την εφαρµογή της διαδικασίας: του Άρθρου 6 είναι τρείς (3) µήνες περίπου (Α.Π. 420 και 546) του Άρθρου 7 είναι δύο (2) µήνες περίπου (Α.Π. 547, 517, 548, 561, 596, 591 και 453) (βλέπε το γράφηµα) του Άρθρου 8 είναι τέσσερις (4) µήνες περίπου (Α.Π. 555 και 587) ηλαδή η διάρκεια του πρώτου σταδίου της διαδικασίας ανάθεσης που αφορά στον έλεγχο «ικαιολογητικών Συµµετοχής» είναι κατά µέσο όρο τρεις (3) µήνες. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΑΠAΙΤΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΑΝΑ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ (Ν.3316/2005) 4 3 2 1 0 ΆΡ. 6 ΆΡ. 7 ΆΡ. 8 Μ.Ο. (βλέπε το γραφική απεικόνιση ) Όσον αφορά στο δεύτερο στάδιο, αυτό του ελέγχου και της αξιολόγησης των «Τεχνικών Προσφορών», θα πρέπει να πούµε ότι ο χρόνος που απαιτήθηκε για τις µελέτες που προκηρύχθηκαν ή/και ανατέθηκαν από την ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. διαµορφώθηκε ως εξής µε την εφαρµογή της διαδικασίας: του Άρθρου 6 είναι πέντε (5) µήνες περίπου (Α.Π. 420) του Άρθρου 7 είναι τρεις (3) µήνες περίπου (Α.Π. 547, 517, 548, 561, 596, 591 και 453) του Άρθρου 8 είναι τέσσερις (4) µήνες περίπου (Α.Π. 587) ηλαδή η διάρκεια του δευτέρου σταδίου της διαδικασίας ανάθεσης, που αφορά στην αξιολόγηση των «Τεχνικών Προσφορών» είναι κατά µέσο όρο τέσσερις (4) µήνες. Page 9

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΑΠAΙΤΗΘΗΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ «ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ» ΑΝΑ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ (Ν.3316/2005) 5 4 3 2 1 0 ΑΡ. 6 ΑΡ.7 ΑΡ.8 Μ.Ο. Το τρίτο στάδιο της διαδικασίας ανάθεσης αφορά στην αποσφράγιση και βαθµολόγηση των «Οικονοµικών Προσφορών» όπου ο χρόνος που απαιτήθηκε για τις µελέτες που προκηρύχθηκαν ή/και ανατέθηκαν από την ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. δεν ξεπέρασε κατά µέσο όρο της δέκα (10) ηµέρες δηλαδή: του Άρθρου 7 είναι δέκα (10) ηµέρες περίπου (Α.Π. 547, 517, 548, 561, 596, 591 και 453)* Παρατήρηση. * Μέχρι και σήµερα δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ανάθεσης µελετών µε εφαρµογή του άρθρου 8 του Ν.3316/2005 και ως εκ τούτου παρουσιάζονται µόνο τα στοιχεία από τις αναθέσεις µε εφαρµογή της διαδικασίας του άρθρου 7 του ιδίου νόµου. Ως εκ τούτου ο µέσος όρος του συνολικού χρόνου που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωση του έργου των Επιτροπών ιαγωνισµού για την ανάθεση των µελετών που προκηρύχθηκαν από την ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε. σύµφωνα µε τον Ν.3316/2005 είναι επτάµιση (7,5) µήνες. Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να αναφερθεί ότι από τα Πρακτικά των Επιτροπών ιαγωνισµού προκύπτει ότι συνολικά αποσφραγίστηκαν και βαθµολογήθηκαν εξήντα τρεις (63) οικονοµικές προσφορές διαγωνιζοµένων σε συνολικά έξι (6) διαγωνισµούς από τις οποίες: πενήντα πέντε (55) προσφορές, που αποτελούν το 87% του συνόλου, είχαν προσφέρει έκπτωση 20% µία (1) προσφορά, που αποτελεί το 1,6% του συνόλου, είχε προσφέρει έκπτωση 19,99% τρεις (3) προσφορές, που αποτελούν το 5% του συνόλου, είχαν προσφέρει έκπτωση 19,665% µία (1) προσφορά, που αποτελεί το 1,6% του συνόλου, είχε προσφέρει έκπτωση 19,33% µία (1) προσφορά, που αποτελεί το 1,6% του συνόλου, είχε προσφέρει έκπτωση 19% µία (1) προσφορά, που αποτελεί το 1,6% του συνόλου, είχε προσφέρει έκπτωση 18% µία (1) προσφορά, που αποτελεί το 1,6% του συνόλου, είχε προσφέρει έκπτωση 16,47% Page 10

ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΚΠΤΩΣΕΩΝ 9,50% 3,2% 87% ΕΚΠΤΩΣΗ 20% ΕΚΠΤΩΣΗ 19% 20% ΕΚΠΤΩΣΗ 15% 19% Τα στοιχεία αυτά επισηµαίνουµε για να τονίσουµε το γεγονός, στο οποίο θα αναφερθώ εκτενέστερα κατωτέρω, ότι οι οικονοµικές προσφορές των διαγωνιζοµένων στην πλειοψηφία τους φέρουν το ίδιο (µέγιστο) θετικό ποσοστό έκπτωσης. Θα πρέπει βέβαια να αναφερθούµε επίσης στο γεγονός, ότι για το καθ ένα από τα στάδια αυτά ο Ν. 3316/2005 προβλέπει την υποβολή, από πλευράς των διαγωνιζοµένων οι οποίοι, σηµειωτέον, συµµετείχαν στο αντίστοιχο στάδιο, ενστάσεων κατά των Πρακτικών της Επιτροπής ιαγωνισµού προσδιορίζοντας, ξεχωριστά, για κάθε στάδιο του διαγωνισµού, την προθεσµία εντός της οποίας ασκούνται οι ενστάσεις ήτοι: για το στάδιο ελέγχου των φακέλων των «ικαιολογητικών Συµµετοχής» κατά του Πρακτικού Ι - πέντε εργάσιµες ηµέρες, για το στάδιο ελέγχου και αξιολόγησης των «Τεχνικών Προσφορών» κατά του Πρακτικού ΙΙ - δέκα ηµερολογιακές ηµέρες και, για το στάδιο αποσφράγισης και βαθµολόγησης των «Οικονοµικών Προσφορών» κατά του Πρακτικού ΙΙΙ - πέντε εργάσιµες ηµέρες. Επί των τυχόν υποβληθεισών ενστάσεων αποφασίζει ως γνωστό η Προϊσταµένη Αρχή και εν συνεχεία µε την κοινοποίηση της αποφάσεως αυτής στους ενδιαφερόµενους προβλέπεται από το νόµο η δυνατότητα εφαρµογής από τους διαγωνιζοµένους της διαδικασίας δικαστικής προστασίας κατά το προσυµβατικό στάδιο σύµφωνα µε τον Ν.2522/1997 και Ν.2854/2000 όπως αυτοί ισχύουν σήµερα. Από τα µέχρι σήµερα στοιχεία της εταιρείας προκύπτει ότι οι ενστάσεις συνήθως ασκούνται κατά του Πρακτικού Ι που αφορά στο στάδιο ελέγχου των δικαιολογητικών συµµετοχής και κατά του Πρακτικού ΙΙ που αφορά στην αξιολόγηση των τεχνικών προσφορών. Ο µέσος όρος του χρόνου που απαιτείται συνήθως για την σύνταξη και υποβολή Γνωµάτευσης της Επιτροπής ιαγωνισµού επί των εκάστοτε ενστάσεων άλλα και την επ αυτών έκδοση της Αποφάσεως της Προϊσταµένης Αρχής είναι ένας µήνας (1) περίπου. Page 11

Η άσκηση της Προσφυγής και εν συνεχεία των Ασφαλιστικών Μέτρων κατά της Αποφάσεως της Προϊσταµένης Αρχής επί των ενστάσεων κατά του Πρακτικού Ι (έλεγχος δικαιολογητικών συµµετοχής) δεν επηρεάζει σηµαντικά την διάρκεια της διαδικασίας ανάθεσης διότι ο χρόνος που απαιτείται για το σύνολο της διαδικασίας αυτής συµπεριλαµβανοµένης και της έκδοσης της δικαστικής αποφάσεως είναι της τάξεως των πέντε (5) µηνών περίπου και δεν προϋποθέτει την διακοπή της διαδικασίας αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών. Κάτι που δεν συµβαίνει όταν η διαδικασία της δικαστικής προστασίας εφαρµόζεται κατά του Πρακτικού ΙΙ (αξιολόγησης τεχνικών προσφορών) όπου δεν επιτρέπεται το άνοιγµα των οικονοµικών προσφορών έως ότου οριστικοποιηθεί η βαθµολογία των τεχνικών προσφορών. Ως εκ τούτου η συνολική διάρκεια της διαγωνιστικής διαδικασίας ανάθεσης ξεπερνάει τους δώδεκα µήνες από την ηµέρα του διαγωνισµού και χωρίς να συµπεριλαµβάνεται στο χρόνο αυτό το απαραίτητο διάστηµα για την δηµοσίευση της προκήρυξης στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ενηµερωτικό δελτίο του ΤΕΕ και Ελληνικό Τύπο (τουλάχιστον 52 ηµέρες). Ο αντίστοιχος συνολικός χρόνος της διαδικασίας ανάθεσης του Ν.716/1977 σύµφωνα µε τα στοιχεία της εταιρείας ήταν της τάξεως των πεντέµισι (5,5) µηνών περίπου. (Συµπεράσµατα) Συνοψίζοντας τα προαναφερόµενα, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι, πράγµατι ο συνολικός χρόνος ανάθεσης των µελετών µε το νέο νοµοθετικό πλαίσιο αυξήθηκε σηµαντικά όµως µετά τις πρώτες εφαρµογές θα πρέπει να παραδεχτούµε ότι το σύνολο της διαδικασίας του Ν.3316/2005 δεν αποβλέπει απλά αλλά και «οδηγεί», µέσω της διαδικασίας, στην ουσιαστικότερη προετοιµασία των υποψηφίων µελετητών, οι οποίοι καλούνται να διαµορφώσουν την συγκεκριµένη τεχνική και οικονοµική προσφορά τους λαµβάνοντας υπ όψιν τα στοιχεία που αφορούν στο συγκεκριµένο προς µελέτη έργο και όχι στην/στις κατηγορία/ες µελέτης/των γενικά, κάτι που δεν προβλεπόταν στην διαδικασία του Ν.716/1977. Επίσης, οι Επιτροπές ιαγωνισµού κατά το στάδιο αξιολόγησης των τεχνικών προσφορών που δικαίως έχει την µεγαλύτερη διάρκεια στην συνολική διαδικασία ανάθεσης, επικεντρώνουν πλέον την προσοχή τους και διαµορφώνουν την κρίση τους λαµβάνοντάς υπ όψιν τα στοιχεία της έκθεσης µεθοδολογίας, του χρονοδιαγράµµατος εκπόνησης της µελέτης, της οµάδας εργασίας κλπ και όχι τον φόρτο εργασιών και τις µελέτες αναλόγου φύσεως, που εκπονήθηκαν κατά το παρελθόν από τον υποψήφιο. Θα πρέπει να πούµε επίσης ότι προκειµένου να προσδιορισθεί η «πλέον συµφέρουσα προσφορά», κριτήριο το οποίο για πρώτη φορά εισήχθη στην διαδικασία ανάθεσης µελετών και υπηρεσιών µε τον Ν.3316/2005, οι υποψήφιοι υποβάλλουν πλέον οικονοµική προσφορά η οποία βαθµολογείται από την Επιτροπή ιαγωνισµού και «συµµετέχει» µαζί µε την τεχνική προσφορά στην συνολική σταθµισµένη βαθµολογία. Συνεκτιµώντας τα ανωτέρω καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι ο νέος νόµος, µέσα από τις διαφοροποιήσεις που έφερε στην διαδικασία ανάθεσης των µελετών ηµοσίων Έργων, κατέβαλε µία φιλότιµη προσπάθεια υπέρ της ποιοτικής αναβάθµισης της διαδικασίας ανάθεσης µελετών τόσο µέσω της ουσιαστικότερης και επιµελέστερης Page 12

προετοιµασίας των υποψηφίων µελετητών όσο και µέσω της προετοιµασίας του Φακέλου του Έργου εκ µέρους των αναθετουσών Αρχών. Όµως, και σ αυτό το σηµείο θα ήθελα να επικεντρωθώ κλείνοντας την παρουσίασή µου, µετά από τις πρώτες εφαρµογές του νέου νοµοθετικού πλαισίου διαπιστώνουµε ότι αυτή η νέα τάξη πραγµάτων στην ανάθεση των µελετών και υπηρεσιών του δηµοσίου τοµέα δεν έχει γίνει απόλυτα κατανοητή από τους συµµετέχοντες διαγωνιζόµενους και αυτό διότι δυστυχώς συχνά συναντώνται στους διαγωνισµούς τεχνικές προσφορές µε γενικές και αόριστες διατυπώσεις στις εκθέσεις µεθοδολογίας κλπ. οι οποίες έχουν µεν γενική εφαρµογή για το είδος της µελέτης αγνοούν όµως συχνά την ιδιαιτερότητα του αντικειµένου, ή την περιοχή όπου προβλέπεται η κατασκευή του προς µελέτη έργου. Περαιτέρω, δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες παρατηρείται αλόγιστη προσφορά του ιδίου (µέγιστου) θετικού ποσοστού εκπτώσεως από τους συµµετέχοντες στον διαγωνισµό, γεγονός που αποδεικνύει αφ εαυτού ότι οι διαγωνιζόµενοι δεν συνεκτίµησαν ως όφειλαν, τα ποσοτικά δεδοµένα και τις προϋποθέσεις ως αυτά αποτυπώνονται στα σχετικά τεύχη του ιαγωνισµού, εκµηδενίζοντας µε αυτόν τον τρόπο αυτόµατα το κριτήριο της βαθµολόγησης της οικονοµικής προσφοράς. Για τον λόγω αυτό απαιτείται συλλογική προσπάθεια και από τις δύο πλευρές (διαγωνιζοµένων και Αναθετουσών Αρχών) υπέρ της ουσιαστικής κατανόησης και πραγµατικής εφαρµογής του νέου νοµοθετικού πλαισίου, ώστε σε όσο το δυνατόν συντοµότερο χρονικό διάστηµα να είµαστε σε θέση να διακρίνουµε και πρακτικά πλέον τα οφέλη από την εφαρµογή ενός νοµοθετικού πλαισίου που στοχεύει σε µια αφενός αδιάβλητη, αφετέρου δε ποιοτικά αναβαθµισµένη διαδικασία ανάθεσης µελετών ηµοσίων Έργων. Page 13

Βιβλιογραφία 1. Νόµος 716/1977 2. Νόµος 3316/2005 3. Αιτιολογική έκθεση του νέου νόµου (Ν. 3316/2005). 4. Σηµειώσεις Σεµιναρίου «ιαγωνισµοί ηµοσίου. Παρουσίαση και ανάλυση του νέου νόµου 3316 ΦΕΚ 42 Α /22-2-2005 που διέπει συµβάσεις Μελετών και Παροχής Υπηρεσιών. Όλες οι νέες διατάξεις.» - Εισηγητής Χ. Μητκίδης. 5. Πίνακας µελετών και υπηρεσιών που προκηρύχτηκαν και ανατέθηκαν από την ΕΡΓΑ Ο.Σ.Ε. Α.Ε.. Page 14