Ονοματεπώνυμο: Ημερομηνία: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας - Α Γυμνασίου «Μανιτάρια στην πόλη Ίταλο Καλβίνο» Βιογραφικά στοιχεία Ο Ίταλο Καλβίνο γεννήθηκε το 1923 στην Κούβα. Υπήρξε διηγηματογράφος, μυθιστοριογράφος και δημοσιογράφος και συγκαταλέγεται στους δημοφιλέστερους Ιταλούς πεζογράφους του 20ού αιώνα. Σε νεαρή ηλικία έφυγε από την Κούβα για να εγκατασταθεί στην Ιταλία. Στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου προσχώρησε στην ιταλική Αντίσταση. Μετά τον πόλεμο εγκαταστάθηκε στο Τορίνο, όπου σπούδασε Φιλολογία, ενώ εργαζόταν για το κομμουνιστικό περιοδικό L Unita και για τον εκδοτικό οίκο «Εϊνάουντι». Το 1959 ξεκίνησε, μαζί με τον Έλιο Βιτορίνι, την έκδοση του περιοδικού llmenabo di letteratura, μια σειρά τετραδίων κριτικής. Ο Καλβίνο πέθανε το 1985 στη Σιένα της Ιταλίας. Δύο από τα πρώτα πεζογραφήματά του ήταν εμπνευσμένα από την ιταλική Αντίσταση: το νεορεαλιστικό μυθιστόρημα Το μονοπάτι προς τη φωλιά με τις αράχνες (1947), που εξετάζει την Αντίσταση μέσα από τις εμπειρίες ενός εφήβου, ο οποίος ήταν τόσο ανίσχυρος μέσα στη δίνη των γεγονότων όσο και οι ενήλικοι γύρω του, και τα διηγήματα Τελευταίο έρχεται το κοράκι (1949). Από αυτά και άλλα ρεαλιστικά έργα, ο συγγραφέας στράφηκε προς το φανταστικό στοιχείο και την αλληγορία. Ο Καλβίνο, που κέρδισε πολλές ιταλικές λογοτεχνικές διακρίσεις, έγινε γνωστός διεθνώς με τις τρεις φανταστικές ιστορίες του, οι οποίες ανήκουν στη συλλογή Οι πρόγονοί μας (1960). Στα έργα του περιλαμβάνονται Ο διχασμένος υποκόμης, Ο βαρόνος στα δέντρα, Ο ανύπαρκτος ιππότης, Οι αόρατες πόλεις, Το κάστρο των διασταυρουμένων πεπρωμένων, Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης, Ιταλικοί μύθοι, καθώς και τα διηγήματα Τα κοσμοκωμικά και 77 con zero. Το έργο του Το λογοτεχνικό απόσπασμα του βιβλίου ανήκει στο φανταστικό μυθιστόρημα Μαρκοβάλντο ή Εποχές στην πόλη, το οποίο εκδόθηκε το 1963 στο Τορίνο της Ιταλίας. Το μυθιστόρημα διαιρείται σε είκοσι ιστορίες και η κάθε ιστορία αντιστοιχεί σε μία εποχή. Σε κάθε λοιπόν εποχή αναλογούν πέντε ιστορίες, οι οποίες αναφέρονται στη φύση και υμνούν την αξία της και τη σημασία της στη ζωή ανθρώπου. [1]
Κοινός κεντρικός ήρωας όλων των ιστοριών είναι ο Μαρκοβάλντο, που ταυτίζεται με τον άνθρωπο που αναζητά τη φύση, την ομορφιά, τη γαλήνη και την αρμονία, αλλά δε γνωρίζει πού να τη βρει, καθώς τα στοιχεία που συναντά καθημερινά στην πόλη είναι παραμορφωμένα και άξια περιφρόνησης. Για το λόγο αυτό, από ανάγκη και μόνο, συμβιβάζεται με την τεχνητή ζωή. Δομή του έργου 1η ενότητα: «Μια μέρα. της ύπαρξής του»: Ο Μαρκοβάλντο είναι ένας άνθρωπος που αγαπά και επιζητεί τη φύση, αλλά δε γνωρίζει πού να τη βρει. Συμβιβάζεται με την τεχνητή ζωή της πόλης. 2η ενότητα: «Έτσι, ένα πρωί. αν σας ξεφύγει κουβέντα»: Η χαρά και ο ενθουσιασμός του φυσιολάτρη Μαρκοβάλντο για την ανακάλυψη των μανιταριών. 3η ενότητα: «Το άλλο πρωί. πόσο καιρό ήθελαν να μεγαλώσουν». Η ανησυχία του ήρωα μήπως κάποιος κλέψει τα μανιτάρια και η ανακούφισή του, όταν διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα έχει πειράξει. 4η ενότητα: «Τη νύχτα έβρεξε. ο ένας τον άλλο». Η χαρά του ήρωα την ημέρα της βροχής, η απογοήτευση του επειδή είναι αναγκασμένος να μοιραστεί τα μανιτάρια και η δυσάρεστη έκπληξη που του επιφυλάσσουν τα δηλητηριασμένα μανιτάρια. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορηματικού αποσπάσματος Μανιτάρια στην πόλη είναι ο Μαρκοβάλντο, ο οποίος διακρίνεται για τη μεγάλη του αγάπη για τη φύση και τις ομορφιές της, τις οποίες αναζητά αλλά δε γνωρίζει πού μπορεί να τις βρει. Ενθουσιάζεται καθώς ένα πρωινό, πηγαίνοντας στη δουλειά του, ανακαλύπτει μανιτάρια μέσα στην πόλη. Με αφορμή την ανακάλυψή του αυτή ο Μαρκοβάλντο αρχίζει να ονειρεύεται την επιστροφή στη φύση, που τόσο πολύ αγαπά. Ανυπομονεί να δει τα μανιτάρια να μεγαλώνουν, ανησυχεί μήπως κάποιος τα κλέψει και νιώθει ανακούφιση κάθε φορά που διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα έχει πειράξει. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η χαρά που αισθάνεται τη νύχτα που βρέχει, καθώς συνειδητοποιεί ότι πλησιάζει η ώρα που θα αποκτήσει επιτέλους τα πολυπόθητα μανιτάρια. Όμως, τη χαρά του διαδέχεται η απογοήτευση που ακολουθεί τη δυσάρεστη έκπληξη που τον περιμένει, όταν καταλήγουν όλοι ομαδικά στο νοσοκομείο εξαιτίας των δηλητηριασμένων μανιταριών. [2]
1η ενότητα: Στην πρώτη θεματική ενότητα του αποσπάσματος σκιαγραφείται η προσωπικότητα και η μορφή του κεντρικού μυθιστορηματικού ήρωα. Ο Μαρκοβάλντο ταυτίζεται με έναν άνθρωπο που αναζητά τη φύση, γιατί διακατέχεται από μια έντονη και δυνατή αγάπη γι αυτή, αλλά αδυνατεί να την ανακαλύψει, καθώς δε γνωρίζει πού να τη βρει. Έτσι, συμβιβάζεται με την τεχνητή ζωή της πόλης, όπου ό,τι συναντά είναι παραμορφωμένο και άξιο περιφρόνησης. 2η ενότητα: Για το λόγο αυτό, καταλαμβάνεται από έντονο ενθουσιασμό, όταν ένα πρωινό πηγαίνοντας στη δουλειά του ανακαλύπτει μανιτάρια μέσα στην πόλη. Το γεγονός αυτό γεμίζει αμέσως την ψυχή του φυσιολάτρη ήρωα με χαρά, ελπίδα, αισιοδοξία και προσδοκίαν («Ο Μαρκοβάλντο ένιωσε λες και ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς, του ψωμιού»). Η χαρά του είναι τόσο μεγάλη, που επιστρέφοντας στο σπίτι το βράδυ υπόσχεται ότι σύντομα θα τους φέρει για φαγητό μανιτάρια. 3η ενότητα: Ωστόσο, τον ενθουσιασμό του Μαρκοβάλντο διαδέχεται η ανησυχία του μήπως κάποιος κλέψει τα μανιτάρια, καθώς και η ανακούφισή του, όταν διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα έχει πειράξει. 4η ενότητα: Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η χαρά που νιώθει ο πρωταγωνιστής τη νύχτα που βρέχει, καθώς συνειδητοποιεί ότι πλησιάζει η στιγμή που θα αποκτήσει το πολυπόθητο εύρημά του. Όμως, απογοητεύεται, όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν πρόκειται για μια προσωπική ανακάλυψη και συνειδητοποιεί ότι είναι αναγκασμένος να μοιραστεί τα πολυπόθητα μανιτάρια με άλλους συνανθρώπους του. Η απογοήτευσή του τέλος, γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν τελικά καταλήγουν όλοι ομαδικά στο νοσοκομείο, εξαιτίας των δηλητηριασμένων μανιταριών. Ηθογράφηση - χαρακτηρισμός πρωταγωνιστών/ηρώων Μαρκοβάλντο: Ο ήρωας αναζητά μάταια τη φύση μέσα στην πόλη, αλλά του είναι αδύνατο να την ανακαλύψει. Ωστόσο, είναι αναγκασμένος να συμβιβαστεί με την τεχνητή ζωή. Από το απόσπασμα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κοινωνική του θέση είναι χαμηλή, καθώς εργάζεται ως αχθοφόρος, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του, και τους υπόσχεται ότι θα τους φέρει μανιτάρια. [3]
Γλώσσα και ύφος Η γλώσσα του έργου είναι η απλή, ζωντανή και παραστατική δημοτική, πλούσια στην έκφραση συναισθημάτων. Το ύφος είναι λιτό, ζωντανό, φυσικό. Στο έργο προσδίδει ζωντάνια η διαλογική μορφή που διακόπτει την αφήγηση. Σχήματα λόγου εκφραστικά μέσα Μεταφορές: «Το βλέμμα του που γλιστρούσε πάνω τους», «στα πόδια των δέντρων ξεπρόβαλλαν καρούμπαλα», «μες στην καρδιά της πόλης!», «ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς», «και δεν έβλεπε την ώρα», «τη λεπτή τους γεύση», «τον τύλιγε μέσα σ ένα ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο», «ξεψάχνιζαν την άσφαλτο του δρόμου, για να βρουν ίχνη της φύσης και να τα σβήσουν με τη σκούπα», «κάτω από τη μύτη», «κοκάλωσε από οργή». Παρομοιώσεις: «Όπως στην άμμο της ερήμου», «όπως οι αγρότες, που έπειτα από μήνες ξηρασίας ξυπνούν και χορεύουν από χαρά στον ήχο των πρώτων σταγόνων». Εικόνες: Η εικόνα της πόλης («τα μάτια αυτού του Μαρκοβάλντο... της ερήμου»). Η εικόνα των στοιχείων της φύσης, («κι από την άλλη... της ύπαρξής του»). Η εικόνα των μανιταριών, («στο κομμάτι της άγονης... υπόγεια σώματα», «και να τα μανιταρια... ακόμα χωμα»). Η εικόνα του «διοπτροφόρου» οδοκαθαριστή, («αυτός ο οδοκαθαριστής... νεαρός»). Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου 1. Προσπαθήστε να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα και την κοινωνική θέση του κεντρικού ήρωα, αντλώντας στοιχεία από το κείμενο. Διαβάζοντας το απόσπασμα συμπεραίνουμε ότι ο Μαρκοβάλντο είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος αναζητά τη φύση, αλλά δε γνωρίζει πώς και πού μπορεί να την ανακαλύψει. Αυτά που βρίσκει από τη φύση είναι παραμορφωμένα και άξια περιφρόνησης. Όμως, από ανάγκη συμβιβάζεται με την τεχνητή ζωή. Σχετικά με την κοινωνική θέση του κεντρικού ήρωα, διαπιστώνουμε ότι είναι χαμηλή, αφού εργάζεται ως αχθοφόρος, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του. Πιθανότατα είναι ένας φτωχός μεροκαματιάρης, αφού υπόσχεται στην οικογένειά του ότι μια μέρα θα τους φέρει για φαγητό μανιτάρια («ακούστε τι θα σας πω, είπε... όπως σας βλέπω και με βλέπετε»). Τα παιδιά του είχαν συνηθίσει να τρώνε φτωχικά και γι αυτό δε γνώριζαν την ύπαρξη των μανιταριών («Και πού είναι αυτά τα μανιτάρια; Ρώτησαν τα παιδιά. Πες μας πού φυτρώνουν!»). [4]
2. Από ποιες φάσεις περνά η διάθεση του ήρωα, από τη στιγμή που ανακαλύπτει την ύπαρξη των μανιταριών; Ο κεντρικός ήρωας, όταν ανακαλύπτει τα μανιτάρια ένα πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά του, ενθουσιάζεται και αρχίζει να ονειρεύεται την επιστροφή στη φύση, την οποία τόσο πολύ αγαπά. Ανυπομονεί να δει τα μανιτάρια να μεγαλώνουν. Ανησυχεί μήπως κάποιος κλέψει τα μανιτάρια, ανακουφίζεται όμως κάθε φορά που διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα είχε πειράξει. Η χαρά που ένιωσε τη νύχτα που έβρεξε, ήταν πολύ μεγάλη, αφού συνειδητοποίησε ότι πλησιάζει η ώρα που θα αποκτήσει τα πολυπόθητα μανιτάρια. Στο τέλος όμως απογοητεύεται, καθώς τον περιμένει μια δυσάρεστη έκπληξη, όταν καταλήγουν όλοι στο νοσοκομείο. 3. Τι είδους προβλήματα αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν στην πόλη; Βρείτε τα σχετικά σημεία στο κείμενο. Είναι γεγονός ότι η ζωή στις μεγαλουπόλεις προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν όμως και μερικά προβλήματα που προκύπτουν από τη διαβίωση στη αστικά κέντρα. Αρχικά, η στέρηση της φυσικής ζωής είναι ιδιαίτερα έντονη περισσότερο σε εκείνους που είναι φυσιολάτρες και συνειδητοποιούν το σημαντικό ρόλο της φύσης στη ζωή του ανθρώπου. Επιπλέον, οι ανθρώπινες σχέσεις σε μια πόλη είναι απρόσωπες και υπάρχει απομόνωση, επιφύλαξη και ανταγωνισμός («Για μια στιγμή σχεδόν κοκάλωσε από οργή, έπειτα - όπως συχνά συμβαίνει - οι προσωπικές εμπάθειες»). Τέλος, η μόλυνση του περιβάλλοντος αναμφισβήτητα βλάπτει την καθημερινή ζωή της πόλης και συχνά οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στο νοσοκομείο. Το ίδιο έπαθε και ο Μαρκοβάλντο και όλοι όσοι έφαγαν τα πιθανώς μολυσμένα μανιτάρια. Πρόσθετες ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου 1. Ποια συναισθήματα γεννιούνται στην ψυχή του αναγνώστη, καθώς παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας; 2. Πώς διαγράφεται μέσα από το διήγημα η σχέση του ανθρώπου της πόλης με τη φύση; 3. Τι επιδράσεις έχει το περιβάλλον και η ζωή στην πόλη στο χαρακτήρα του ανθρώπου; Τι διακρίνει τις σχέσεις των ανθρώπων της πόλης σύμφωνα με το διήγημα; [5]