ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Χριστίνα Μπάνου (cbanou@ionio.gr) & Μάριος Πούλος (mpoulos@ionio.gr) Α εξάμηνο, Ακαδ. έτος 2016-2017 2 Ο ΜΑΘΗΜΑ
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons
Πληροφορία επικοινωνία - γνώση Πληροφορία και επικοινωνία. Γνώση: αποτέλεσμα της συνειδητής ανθρώπινης προσπάθειας να διαμορφώσει μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη αντίληψη για το περιβάλλον και την πραγματικότητα -Τυπική (αποτέλεσμα του έργου οργανωμένων συστημάτων παραγωγής και διάδοσης της γνώσης) ή άτυπη -Καταγεγραμμένη ή όχι -Κοινοποιήσιμη ή ιδιωτική
Γνώση Ολοκληρωμένο και επεξεργασμένο νοητικά σύνολο δεδομένων, που ονομάζουμε γνωστικά στοιχεία ή πληροφορίες Η γενική σύνδεση των δεδομένων αυτών με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, το γνωστικό αντικείμενο, και η εσωτερική τους δόμηση και αλληλουχία συγκροτούν τη γνώση ενός συγκεκριμένου αντικειμένου
Γνωστική διαδικασία Δομικά συστατικά Καταστάσεις Αλλαγές καταστάσεων Περιβάλλον συνείδησης, που μετέχει στη γνωστική διαδικασία Δεδομένα
Δεδομένα Κωδικοποιημένα, καταγεγραμμένα ή όχι, αλλά απολύτως σαφή και διακριτά στοιχεία που συνθέτουν την πραγματικότητα, όπως την αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη συνείδηση που μετέχει στη γνωστική διαδικασία Διαφέρουν ανάλογα με την αντιληπτική ικανότητα και τις διαδικασίες πρόσληψης Δεν έχουν από μόνα τους ιδιαίτερο νόημα Αποκτούν νόημα σε συνδυασμό με άλλα δεδομένα και σε σχέση με συγκεκριμένες χρονικές και χωρικές συνθήκες Τα δεδομένα μετατρέπονται σε πληροφορίες
Πληροφορία Πληροφορία: το γνωστικό δεδομένο, ή γνωστικό στοιχείο Ένα δεδομένο που αποκτά νόημα σε σχέση με άλλα αντίστοιχα δεδομένα και σε συνάφεια, τόσο με συγκεκριμένες συνθήκες χώρου και χρόνου, όσο και με το υποκείμενο που προσλαμβάνει τα δεδομένα αυτά (το υποκείμενο δηλ. της γνωστικής διαδικασίας) Οποιοδήποτε δεδομένο του περιβάλλοντος προσλαμβάνεται συνειδητά ή ασυνείδητα, ενεργητικά ή παθητικά, με τη βοήθεια των ποικίλων αισθητηρίων οργάνων, και γίνεται αντικείμενο νοητικής επεξεργασίας από το άτομο Προϋπόθεση για την αντιμετώπιση προβλήματος
Πληροφορία (ορισμοί) Στοιχείο, μήνυμα (είδηση, ανακοίνωση, δήλωση, αναφορά κ,λπ), το οποίο περιέχει και μεταδίδει μια γνώση για κάποιον ή κάτι Κάθε στοιχείο γνώσης ή κρίσης που μεταδίδεται με τη βοήθεια του λόγου, του ήχου ή της εικόνας,καθώς και με το σύνολο των συμβόλων που είναι κατανοητά στους ανθρώπους, με σκοπό να ενημερώσει για κάποιο γεγονός ή θέμα 1. κάθε στοιχείο που έχει ενδιαφέρον για κάποιον, που θα ήθελε κάποιος να το γνωρίζει. Ειδικότερα, ο,τιδήποτε ασυνήθιστο, μή κοινότυπο ή προσδοκώμενο λέγεται σε κάποιον 2. κάθε στοιχείο που μεταδίδεται από μια πηγή (μέσο ενημέρωσης κλπ) σε κάποιον δέκτη, κάθε ενημερωτικό στοιχείο 3. το περιεχόμενο των σημάτων που διαβιβάζονται μέσω των διαφόρων μέσων επικοινωνίας και ενημερώσεως (τηλέφωνο, τηλεόραση κ.λπ.)
Ανάγκη για πληροφορία Η πληροφορία μειώνει την ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ του ανθρώπου για τα πράγματα. Οδηγεί στη γνώση, την αμφισβήτηση, την έρευνα, την αποτίμηση και στην πρωτοβουλία για δράση. Πληροφοριακές ανάγκες Επαγγελματικές Προσωπικές
Από το περιβάλλον στη γνώση Περιβάλλον Δεδομένα Πληροφορίες Γνώση
Επιστήμη της Πληροφόρησης Διερευνά και οδηγεί σε λειτουργική ταύτιση δύο συστήματα Της πληροφορίας και του κυκλώματος παραγωγής και διαχείρισής της Του ανθρώπου (ως ατόμου ή ως ομάδας) που αναζητά και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες
Προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων με τη χρήση πληροφοριών Ύπαρξη προβλήματος Ύπαρξη νοητής εικόνας της πραγματικότητας του προβλήματος Αναζήτηση, εντοπισμός, πρόσληψη και ένταξη νέων πληροφοριών στη σχετική με το πρόβλημα εικόνα Παράμετρος: έκρηξη των πληροφοριών, πλημμυρίδα πληροφοριών λόγω των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης
Λειτουργία της Πληροφόρησης Νοητή εικόνα της Πραγματικότητας Εικόνα του επιθυμητού αποτελέσματος Πρόσληψη και Επεξεργασία Πληροφοριών Ενημερωμένη εικόνα Πραγματικότητας Ενημερωμένη εικόνα του Επιθυμητού αποτελέσματος ενέργεια
Μονάδα Πληροφορίας Η πληροφορία εκφράζεται και αποκτά υπόσταση τόσο εξωτερικά (με τη χρήση προφορικού και γραπτού λόγου) όσο και στο εσωτερικό της ανθρώπινης νόησης και συνείδησης με τη χρήση της γλώσσας Η μονάδα πληροφορίας αντιστοιχεί σε επίπεδο γλώσσας σε μια στοιχειώδη πρόταση Το περιεχόμενο της πρότασης δεν συμπίπτει υποχρεωτικά με την μεταφερόμενη από την πρόταση πληροφορία! ΔΕΝ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΚΑΘΕ ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ
Πρόταση = Πληροφορία όταν: Η πρόταση χρησιμοποιείται για την μεταβίβαση ενός μηνύματος, αποτελεί δηλαδή, τμήμα μιας διαδικασίας επικοινωνίας Η πρόταση διαθέτει πληροφοριακή αξία (δηλαδή, όταν αλλάζει την εικόνα που έχει ο δέκτης της πληροφορίας για την πραγματικότητα)
Διαφορές Βιβλιοθηκονομίας και Τεκμηρίωσης Βιβλιοθηκονομία Τεκμηρίωση Διαχειρίζεται τεκμήρια (βιβλία και υλικό σε κάθε μορφής) για να είναι σε θέση να εξασφαλίσει την πρόσβαση σε αυτό. Ευρύτερο κοινό, οι στόχοι είναι περισσότεροι (εκπαίδευση, ψυχαγωγία, ενημέρωση κλπ) Αντικείμενό της η διαχείριση της πληροφορίας, τα ποικίλα «τεκμήρια» Κοινό της: όποιος ενδιαφέρεται για την πληροφορία. Διαχειρίζεται «βιβλία» και ανάλογο υλικό για να εξασφαλίσει την πρόσβαση σε αυτό. Η επιστήμη της Πληροφορίας αντικαθιστά την Τεκμηρίωση ως όνομα το 1968
Το πρωτογενές υλικό παραμένει και στις δύο περιπτώσεις το ίδιο Έχουν διαφορετικό κοινό και στόχο. Αλλάζει το αντικείμενο του ενδιαφέροντος των χρηστών για το περιεχόμενο των τεκμηρίων, που διαφοροποιείται ανάλογα με το βάθος και τις μορφές επεξεργασίας του πρωτογενούς υλικού, αλλά και την έκταση των προσφερόμενων στον τελικό χρήστη υπηρεσιών. Πρόκειται για δύο διαφορετικές εκφάνσεις μιας «επιστήμης της πληροφόρησης». Στόχος της τεκμηρίωσης: εξασφάλιση της πρόσβασης στην πληροφορία Στόχος της βιβλιοθηκονομίας: εξασφάλιση της πρόσβασης στα βιβλία και τα τεκμήρια οποιαδήποτε μορφής
Επικοινωνία Η πραγματοποίηση με κάποιο μέσο ή τρόπο διεπαφής μεταξύ δύο πλευρών (ατόμων ή συνόλων) και η ανταλλαγή πληροφοριών. Α ΜΗΝΥΜΑ Β Πομπός Μήνυμα Δέκτης Μοντέλο επικοινωνίας των Shannon & Weaned
Επικοινωνία (μοντέλο Shannon- Weaver) ΔΙΑΥΛΟΣ ΠΟΜΠΟΣ ΔΕΚΤΗΣ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ
Επικοινωνία Πομπός και δέκτης στην επικοινωνία είδη, ποσότητα και ρόλοι Λογικός και φυσικός πομπός και δέκτης Παραγωγός ή πομπός της πληροφορίας Λογικός δέκτης ή προορισμός της πληροφορίας (κοινό) Φυσικός μεταδότης Φυσικός δέκτης
Γενικευμένο σχήμα επικοινωνίας Θόρυβος ή σιωπή ΔΙΑΥΛΟΣ Θόρυβος ή σιωπή ΠΟΜΠΟΣ ΔΕΚΤΗΣ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ
Μορφές επικοινωνίας Διαπροσωπική επικοινωνία Μαζική επικοινωνία
Διαπροσωπική Επικοινωνία Άτομο με άτομο Άμεση επαφή Αλληλογραφία Τηλέφωνο Άτομο με άτομα Ομιλία, διάλεξη Ραδιοφωνική ομιλία Ατόμα με άτομα Θεατρική παράσταση Συγκρότημα σε συναυλία
Μαζική Επικοινωνία ΜΜΕ (απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό, όχι σαφώς καθορισμένο) Πρώτο μέσο μαζικής επικοινωνίας και διάδοσης της γνώσης: έντυπο βιβλίο. Επανάσταση της τυπογραφίας. Εφημερίδα
ΜΜΕ Σύγχρονα ΜΜΕ: εκρηκτικές διαστάσεις Σύγχρονος άνθρωπος: δυσκολεύεται συχνά να προσλάβει, να ελέγξει, να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει σωστά την πληροφορία Μοναδικό εργαλείο αντιμετώπισης της σύγχρονης κατάστασης: σωστά οργανωμένα συστήματα και υπηρεσίες διαχείρισης πληροφοριών. Αξιολόγηση της πληροφορίας Μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Καταγραφή της Πληροφορίας: Το Τεκμήριο Ανάγκη καταγραφής: Μετάδοση πληροφορίας & Επικοινωνία Ανάγκη φυσική Ανάγκη πρακτική Η Επικοινωνία είναι τόσο αποτελεσματική όσο και τα μέσα που την υποστηρίζουν
Εξέλιξη μορφών επικοινωνίας Χειρονομίες Άναρθρος λόγος Γλώσσα (προφορικός λόγος) Γλώσσα (γραπτός λόγος) = εξασφάλιση ΔΙΑΡΚΟΥΣ επικοινωνίας - Οπτικές πληροφορίες - Ηχητικές πληροφορίες - Πληροφορίες αφής - Πληροφορίες όσφρησης
Μορφές επικοινωνίας Μέσο Επικοινωνία επαφής Διαρκής επικοινωνία Οπτικά μέσα Ηχητικά μέσα Επαφή Χειρονομίες Εκφράσεις προσώπου (στόματος, ματιών κλπ) Χορός, σήματα με φωτιά, καπνός, σημαίες, φανοί κλπ Γλώσσα, τραγούδι, σφύριγμα, εκπομπή μηνυμάτων με όργανα (τύμπανα, σάλπιγγες κλπ) Μετάδοση μηνυμάτων με άμεση επαφή Συμβολικά αντικείμενα, αντικείμενα με σημασία (ζωγραφικά, γλυπτά, εγχάρακτα) Αντικείμενα οπτικής εγγραφής (οπτικοί δίσκοι, ταινίες, CD- ROM, DVD-ROM) Δίσκοι ηχητικής εγγραφής (βινύλιο, μαγνητοταινίες κλπ)
Καταγραφή της Πληροφορίας Μόνιμη καταγραφή πληροφορίας συνεπάγεται τη δημιουργία ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ
Πληροφορία: παραγωγή και Διακίνηση Μονάδα πληροφορίας Το ελάχιστο, νοηματικά εμπλουτισμένο, δεδομένο που έχει γνωστική ή πληροφοριακή σημασία Το δεδομένο που έχει τη δυνατότητα, από μόνο του, να μειώσει τον βαθμό αβεβαιότητας του δέκτη για την πραγματικότητα Στοιχειώδης πρόταση
Μορφές της πληροφορίας Οπτικές Ηχητικές Απτικές Ηχητικές Γευστικές Κατά τη διακίνηση της πληροφορίας, η διακινούμενη πληροφορίας αλλάζει μορφές Δεν αλλάζει η πληροφορία
Μορφές της πληροφορίας Μεταβάλλεται η μορφή και ο φορέας Φαινόμενο με ιδιαίτερη σημασία Επηρεάζουν και καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο και τις μεθόδους διαχείρισης και αξιοποίησης των πληροφοριών
Λειτουργία και αναγκαιότητα της πληροφορίας Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίλυση προβλημάτων Η σχέση πληροφοριών ή παραγωγής πληροφοριών και πολυπλοκότητας του κοινωνικού βίου είναι μια σχέση ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ Η εξάρτηση αυτή είναι περισσότερο εμφανής στον χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας Οι «πόλεμοι» σήμερα διεξάγονται με όπλο την πληροφορία
Η πληροφορία είναι απαραίτητη: Για την αντιμετώπιση των πρακτικών προβλημάτων της ζωής Για την εφαρμογή στην πράξη των επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων Για την περαιτέρω πρόοδο της Επιστήμης και της Τεχνολογίας Για την Εκπαίδευση (σε οποιοδήποτε επίπεδο και μορφή)
Παραγωγή της Πληροφορίας Η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης με τη νοητική επεξεργασία δεδομένων του περιβάλλοντος και το δυνδυασμότ ους με ήδη κεκτημένη γνώση Παραγωγή πληροφορίας => παραγωγή γνώσης Λαμβάνει χώρα κυρίως στον χώρο της Επιστήμης και της Τεχνολογίας Δεν είναι ισότιμα κατανεμημένη στον σύγχρονο κόσμο
Κατανομή στον σύγχρονο κόσμο Πληροφοριακό χάσμα Info poor Info rich UNESCO, Programme General d Information (PGI) (1997) => Information For All Programme (IFAP) (2001) Διατήρηση της πληροφορίας και παγκόσμια πρόσβαση Συμμετοχή όλων στην κοινωνία της πληροφορίας Ηθικές, νομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Πληροφορικής Προώθηση πληροφορίας και εκπαίδευσης Πρόωθηση πρόσβασης στο Internet Ενδυνάμωση του ρόλου των βιβλιοθηκών και των αρχείων
Ανάπτυξη και Επέκταση του Διαδικτύου Ελπίδες για σμίκρυνση του πληροφοριακού χάσματος (information divide) Δημιουργία ψηφιακού χάσματος (digital divide)
Καταγραφή της Πληροφορίας: Το Τεκμήριο Ανάγκη καταγραφής: Μετάδοση πληροφορίας & Επικοινωνία Ανάγκη φυσική Ανάγκη πρακτική Η Επικοινωνία είναι τόσο αποτελεσματική όσο και τα μέσα που την υποστηρίζουν
Καταγραφή της Πληροφορίας Μόνιμη καταγραφή της πληροφορίας : ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ: γενική και ειδική σημασία ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ: η έννοια και οι χρήσεις της
ΤΕΚΜΗΡΙΟ Συνδυασμός φυσικού μέσου και κωδικοποιημένης με κάποιο σύστημα πληροφορίας Το αντικείμενο-φορέας της πληροφορίας
Τεκμήριο: Είδη και φυσικά χαρακτηριστικά Τεκμήριο: ο φορέας της πληροφορίας Ταξινόμηση τεκμηρίων Με κριτήριο τη μορφή αποτύπωσης της πληροφορίας ΓΡΑΠΤΑ (προορισμένα να διαβαστούν) Άλλες μορφές αποτύπωσης της πληροφορίας Εικόνας Ήχου Συνδυασμού εικόνας και ήχου Πολυμέσα Υλικά αντικείμενα
Η διακίνηση της πληροφορίας Ο φορέας διακίνησης = το δημοσίευμα Δημοσίευση και δημοσίευμα Τεκμήριο και δημοσίευμα: Η σχέση ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ = ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ
ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ