«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών Νοµού Ροδόπης Υπεύθυνος έργου: Χρήστος Φωτόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Εισηγητής: ρ. Αθανάσιος Κρυστάλλης, Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
1α. Σκοποί και στόχοι της έρευνας Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών σε επικεντρωµένη σε επίπεδο Νοµού µε τουςεξήςστόχους: 1. Περιγραφή συχνοτήτων & τόπου αγοράς 60 ειδών τροφίµων -«καλάθι της νοικοκυράς» του Νοµού Για κοινά - συµβατικά τρόφιµα (24 προϊόντα) Για τρόφιµα βιολογικής γεωργίας (15 προϊόντα) Για προϊόντα ποιότητας (γεωγραφικής ένδειξης ΠΟΠ / ΠΓΕ ή παραδοσιακά) (16 προϊόντα) Για λοιπές κατηγορίες προϊόντων (αρωµατικά φυτά & εµπλουτισµένα - λειτουργικά τρόφιµα) (5 προϊόντα)
1β. Σκοποί και στόχοι της έρευνας 2. ιερεύνηση κριτήριων αγοράς τροφίµων 3. Καθορισµός δαπάνης αγοράς τροφίµων 4. Περιγραφή επιπέδου γνώσης & «προθυµίας πληρωµής» για βιολογικά & ποιοτικά τρόφιµα (π.χ. ΠΟΠ) 5. Καταγραφή πολύτιµων συµπερασµάτων για τον καταναλωτή τροφίµων της επαρχίας παροχή συµβουλών στον παραγωγικό κόσµο µε έµφαση στα τρόφιµα ποιότητας
2α. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας είγµα: Τυχαίο 104 νοικοκυρια του Νοµού Υπεύθυνοι αγοράς τροφίµων του νοικοκυριού 51% γυναίκες Μέση ηλικία 45,7 έτη (20-65 έτη) Μέσο µέγεθος νοικοκυριού: 2,4 (1-4 µέλη) Οικογενειακή κατάσταση: 77.9% έγγαµοι Τόπος κατοικίας: 46,2% αστική, 23,1% ηµιαστική, 30.8% αγροτική Εισόδηµα: 53,8% < 1500, 21,2% > 1500 (25% δεν απάντησε) Μόρφωση: 51.9% γυµνάσιο ή <, 9,6% ΤΕΙ ή ΑΕΙ Επάγγελµα: 27,9% υπάλληλοι, 19,2% ελευθ. επαγγελµατίες, 16,3% συνταξιούχοι, 15,4% νοικοκυρές, 9,6% αγρότες
2β. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας Συλλογή δεδοµένων οµηµένο ερωτηµατολόγιο Χρήση εταιρείας ερευνών αγοράς Τυχαίεςκατάτόπουςεπισκέψειςσεκατοικίες Προσωπική συνέντευξη
3α. Συχνότητα αγοράς κοινά προϊόντα Συχνά αγοραζόµενα τρόφιµα (1-2 φορές / εβδοµάδα ή >): Ψωµί (95,2%) Τυρί φέτα (88,5%) Φρούτα (µήλα 78,8% & πορτοκάλια 77,9%) Λαχανικά (ντοµάτα 73,1% & µαρούλι 46,2%) Παστεριωµένο «φρέσκο» γάλα (69,2%) Κρεατικά (µοσχάρι 68,3%, χοιρινό 49% & κοτόπουλο 43,3%) Έντονα επεξεργασµένα τρόφιµα (π.χ. ζυµαρικά 78,8%, τοµατοπολτός 23,1%, ψωµί σε φέτες 21%) Μικρότερης συχνότητας: Σπαράγγια, ψάρια χαµηλής τιµής (π.χ. γάβρος), εµφιαλωµένο νερό, αλλαντικά
3β. Συχνότητα αγοράς βιολογικά προϊόντα Μικρότερες συχνότητες από τα συµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές /µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµενα βιολογικά προϊόντα: Πορτοκάλια (1,9%) Μήλα (1%) Ελαιόλαδο (1%) Τυρί φέτα (1%) Κοτόπουλο και χοιρινό ελευθέρας βοσκής (1%)
3β. Τόπος αγοράς - βιολογικά προϊόντα Οι κύριοι τόποι αγοράς για βιολογικα προϊόντα: Ειδικά καταστήµατα βιολογικών προϊόντων (φρούτα, λαχανικά, κρεατικά) Σουπερµάρκετ (ελαιόλαδο)
3γ. Συχνότητα αγοράς προϊόντα Π.Ο.Π. Μικρότερες αλλά συγκρίσιµες συχνότητες µε τα συµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµεναπροϊόνταποπ: Πατάτες Νευροκοπίου ράµας (51%) Ελιές Καλαµάτας (32,7%) Μήλα Ζαγοράς Πηλίου (12,5%) Πιπεριές Φλωρίνης (5,8%) Μικρότερης συχνότητας: Αµνοερίφια Αιτωλοακαρνανίας, µανούρι, γραβιέρα Νάξου, Κρητικά παξιµάδια
3γ. Τόπος αγοράς Προϊόντα Π.Ο.Π. Οι κύριοι τόποι αγοράς για προϊόντα ΠΟΠ (κατά φθίνουσα σειρά): Πατάτες Νευροκοπίου & Πιπεριές Φλωρίνης: λαϊκές/κεντρική αγορά, µανάβης γειτονιάς Ελιές Καλαµάτας: σουπερµάρκετ, λαϊκές/κεντρική αγορά Μήλα Ζαγοράς: σουπερµάρκετ, µανάβης γειτονιάς, λαϊκές/κεντρική αγορά
3δ. Συχνότητα αγοράς λοιπά τρόφιμα Τα αρωµατικά φυτά εµφάνισαν αναπάντεχα χαµηλές συχνότητες αγοράς (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα): Τσάι του βουνού (4,8%) Ρίγανη (1%) Οµοίως, τα λειτουργικά τρόφιµα που ερευνήθηκαν (π.χ. εµπλουτισµένο γάλα & χυµός, αυγά µε Ω-3) είχαν µηδενική συχνότητα αγοράς
4α. Κριτήρια επιλογής αγοράς τροφίµων Αξιολόγηση (από 1-7) 42 κριτήριων αγοράς τροφίµων σε 10 τύπους µε βάση τη σηµασία τους. Οι πιο σηµαντικοί τύποι κριτηρίων: Φυσικότητα (µ.ο. 5,81), Κόστος (µ.ο. 5,53), ιατήρηση καλής υγεία (µ.ο. 5,06) Χαµηλό θερµιδικό περιεχόµενο (µ.ο. 5,05) Συνεισφορά στην καλή διάθεση (µ.ο. 5,03) Βαθµός εξοικείωσης των καταναλωτών (µ.ο. 5,01)
4β. Κριτήρια επιλογής αγοράς τροφίµων Σε επίπεδο µεµονωµένων κριτηρίων, αποδίδεται ιδιαίτερη σηµασία: στο να είναι ασφαλή για την οικογένεια (µ.ο. 6,73), στο να είναι θρεπτικά (µ.ο. 6,28), στο να κρατούν κάποιον υγιή (µ.ο. 6,12), στο να µην περιέχουν τεχνητά συστατικά (µ.ο. 5,98) και στο να µην περιέχουν πρόσθετα (µ.ο. 5,88)
5. απάνη αγοράς τροφίµων Οικογενειακό εισόδηµα που δαπανάται µηνιαία για την αγορά τροφίµων: 200 ήλιγότερα: 3,8% 200-300 : 23,1% 300-450 : 40,4% 450-600 : 32,7%
6. Προθυµία πληρωµής & γνώση για τα βιολογικά προϊόντα Το 69,2% του δείγµατος δηλώνει ότι γνωρίζει τι είναι τα βιολογικά προϊόντα, αλλά απο τους ορισµούς που δίνονται συµπεραίνεται ότι οι πραγµατικοί γνώστες είναι σχετικά λιγότεροι Το ένα τρίτο των καταλωτών του Νοµού (34,6%) θα πλήρωνε για ένα βιολογικό τρόφιµο µέχρι και +10% της τιµής ενός συµβατικού, άλλο ένα 28,9% είναι πρόθυµο ναπληρώσει>+10% της τιµης ενος συµβατικου, αλλά ένα 33,7% δεν είναι πρόθυµο να πληρώσει τίποτα επιπλέον για να αγοράσει βιολογικά τρόφιµα.
7. Προθυµία πληρωµής & γνώση για προϊόντα ποιότητας (π.χ. ΠΟΠ) Το 18,3% του δείγµατος δεν είναι πρόθυµο να πληρώσει επιπλέον. Το 30,8% θα πλήρωνε για ένα τρόφιµο ΠΟΠ µέχρι +10% της τιµής ενός συµβατικού, ενώ άλλο ένα 16,4% θα πλήρωνε για ένα τρόφιµο ΠΟΠ >+10% της τιµής ενός συµβατικού. Μόνο το 7,7% του δείγµατος δηλώνει ότι γνωρίζει τιείναιταπροϊόνταποπ, ενώ από τους ορισµούς που δίνονται αυτοί που πραγµατικά γνωρίζουν είναι ακόµα λιγότεροι.
8α. Συµπεράσµατα Ι Φρούτα & λαχανικά, τρόφιµα καθηµερινής χρήσης φρέσκα και κρεατικά είναι τα πιο συχνά αγοραζόµενα τρόφιµα Μη προτίµηση «καινοτόµων» µεταποιηµένων τροφίµων, π.χ. εµπλουτισµένα γάλατα, χυµοί φρούτων, αβγά Συχνές αγορές εµφανίζονται και για ορισµένα τρόφιµα ΠΟΠ συχνά που παράγονται σε γειτονικούς Νοµούς Τα βιολογικά προϊόντα εµφανίζουν αγοραστικές συχνότητες, για προϊόντα που είναι η βιολογική εκδοχή των αντίστοιχων συµβατικών (π.χ. βιολογικά λαχανικά και φρούτα ή φέτα) Συνολικά, οι καταναλωτες του Νοµού δείχνουν σηµαντική προτίµηση για ποιοτικά προϊόντα, κυρίως γεωγραφικής προέλευσης (ΠΟΠ)
8β. Συμπεράσματα Ι Πληθώρα καναλιών διανοµής για τρόφιµα ποιότητας Επιλογή καναλιού ανά τύπο προϊόντος Μη ύπαρξη κυρίαρχου καναλιού συνολικά για ΠΟΠ ή βιολογικά Ο ρόλος των σουπερµάρκετ εµφανίζεται αξιόλογος, κυρίως για τα ΠΟΠ (ελιές, µήλα) Κριτήρια επιλογής τροφίµων: Ασφάλεια κατανάλωσης και διατήρηση καλής υγείας Κόστος και εξοικείωση επίσης σηµαντικά
8γ. Συμπεράσματα Ι ΗΡοδόπηεµφανίζει τη µεγαλύτερη όλων των Νοµών: µηνιαία δαπάνη αγοράς τροφίµων προθυµία πληρωµής για βιολογικά (78.9% του δείγµατος) προθυµία πληρωµής για ΠΟΠ (47,2% του δείγµατος) Γνώση των βιολογικών ικανοποιητική (όχι υψηλή), αλλά των ΠΟΠ η µικρότερη, παρά την πολύ υψηλότερη συχνότητα αγοράς τους Τα παραπάνω ευρήµατα ως ένα βαθµό αντικρουόµενα: οι καταναλωτές αγοράζουν τρόφιµα ΠΟΠ εν αγνοία τους, ενώ δηλώνουν ότι θα πλήρωναν πρόθυµα γιατρόφιµα που δεν γνωρίζουν
ᅠ 9. Προτάσεις Ενηµέρωση των καναλωτών για το τι πραγµατικά είναι ποιοτικά προϊόντα & γιατί ειναί καλύτερο να αγοράζονται Ισχυροποίηση της εικόνας στο µυαλό των καταναλωτών, σύνδεση των καθηµερινών αγορών τους µε την έννοια της πιστοποίησης, κάλυψη της «ανικανοποίητης» δυναµικής ζήτησης του Νοµού Αύξηση της παρουσίας και της προώθησης των βιολογικών & ΠΟΠ προϊόντων στα κυρίαρχα κανάλια διανοµής ανά τύπο τρόφιµου και κυρίως σε σουπερµάρκετ (βιολογικά) & λαϊκές αγορές (ΠΟΠ)