ΜΑΗΣ-ΙΟΥΝΗΣ 2012 ΤΕΥΧΟΣ 32 ISSN 1986-101X Αναγνωρίστε το πρόβλημα Μήπως το παιδί σας είναι «εθισμένο» στο διαδίκτυο; ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΟΕΔ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ Σκέψεις Εθισμός στο Internet: Σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα Ενδείξεις Μαθησιακών Δυσκολιών ΕΛΑ ΣΤΟ ΚΛΑΜΠ! Το πιο χαρούμενο παιδικό κλαμπ είναι γεγονός! Έλα να πάρουμε συνέντευξη από τον αγαπημένο σου ποδοσφαιριστή, ηθοποιό, τραγουδιστή ή τραγουδίστρια! Πληροφορίες στο 22 780007 MYclub!
Σκέψεις Αγαπητοί γονείς, Γεια χαρά και πάλι. Μπήκαμε πλέον στο καλοκαίρι. Έχοντας αφήσει πίσω ένα δύσκολο χειμώνα και την άνοιξη με τα ασυνήθιστα σκαμπανεβάσματα του καιρού, τώρα που η επιθυμία για ζωή γίνεται μέσα μας ακόμη μεγαλύτερη, θα μπορούσε ο καθένας μας να σκεφτεί τον τραγικό απολογισμό της κυπριακής κοινωνίας σε σχέση με τα τροχαία δυστυχήματα, την αύξηση των χρηστών του αργού θανάτου, την αύξηση του ηλεκτρονικού τζόγου και τόσα άλλα αρνητικά που κάνουν τον καθένα μας να θλίβεται. Ένας απολογισμός που έρχεται σε αντίθεση με το ξύπνημα της φύσης και των αισθήσεων. Και μας κάνει να διερωτηθούμε για το βαθμό επιτυχίας μας ως γονείς και ως κοινωνία. Να σκεφτούμε, αν τελικά αξίζει να αυξάνουμε την ευημερία της ύλης, αλλά να χάνουμε την ευημερία της ψυχής. Κάνοντας αυτές τις σκέψεις διερωτόμαστε, αν τελικά το καράβι της κυπριακής κοινωνίας αρμενίζει με σωστή ρότα ή αν στραβά αρμενίζει σε στραβό γιαλό. Τα παιδιά της Κύπρου απώλεσαν σε μεγάλο βαθμό τις αντιστάσεις τους και τις εσωτερικές τους δυνάμεις. Δεν έχουν την άδολη, την παιδική αθωότητα που συναντούσες πριν μερικές δεκαετίες, σε εποχές δύσκολες αλλά σαφώς πιο ανθρώπινες και κυρίως πιο παιδικές. Τα φροντιστήρια πνίγουν τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών μας, η τηλεόραση αφαιρεί από γονείς και δασκάλους τη δυνατότητα ουσιαστικής παιδευτικής επιρροής, τα ναρκωτικά παραλύουν το σώμα και την ψυχή, η αντικοινωνική συμπεριφορά έγινε η διέξοδος πολλών νέων μας. Τελικά τι παιδιά μορφώνουμε; Τι παιδιά ανατρέφουμε; Πώς τα μορφώνουμε και πώς τα ανατρέφουμε; Πόση δημιουργικότητα και πόση χαρά προσφέρουμε στα παιδιά μας; Πόση προσωπική στήριξη και πόση ενίσχυση του θετικού αυτοαισθήματος και της θετικής αυτοεικόνας πετυχαίνουμε για τα παιδιά μας; Δεν είναι καιρός για τα όμορφα λόγια τα μεγάλα. Είναι καιρός για δράση. Ο καθένας με τον τρόπο του, ας δραστηριοποιηθεί για ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά μας, για τα παιδιά της Κύπρου μας. Χρειαζόμαστε υγιείς προσωπικότητες, ευτυχισμένα παιδιά και κατ επέκταση μια ευτυχισμένη κοινωνία. Καλή δύναμη σε όλους, Καλό καλοκαίρι. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΕΔ ΓΕΦΥΡΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ 32 Εκδότης: Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων (ΠΟΕΔ) Διευθυντής: Φίλιος Φυλακτού Επιμέλεια Έκδοσης: Πάμπος Παπαδόπουλος Για διαφημίσεις τηλεφωνήστε: Τηλ. 22783232 Παραγωγή / Σχεδιασμός: ΙΔΕΑ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ - ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Σουλίου 1, Τ.Τ 2363 Άγιος Δομέτιος Τηλ. +357 22 783232 Φαξ. +357 22 104208 3
Από το Διαδίκτυο Εθισμός στο Internet: Σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα Ένα στα πέντε 15χρονα παιδιά στην Αττική παρουσιάζει περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση του Διαδικτύου ένα βήμα πριν τον εθισμό- ενώ ήδη τέσσερις ανήλικοι παρακολουθούνται με συμπτώματα εξάρτησης από το ίντερνετ. Όπως προκύπτει από έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α Κυριακού", ο πιο συχνός λόγος χρήσης του Διαδικτύου από 15χρονους εφήβους είναι τα online παιχνίδια. Τα στοιχεία ανακοίνωσε η Ανοιχτή Γραμμή για καταγγελίες για δικτυακούς τόπους "SafeLine". Σύμφωνα με την έρευνα λοιπόν το 8% των 15χρονων κάνει χρήση του Διαδικτύου πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα και περίπου 3 στους 10 εφήβους σερφάρει σε καθημερινή βάση. Στις ΗΠΑ. η American Medical Association, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα έχει ξεκινήσει τις προσπάθειες για να αναγνωριστεί επίσημα ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ως ψυχολογική διαταραχή με σκοπό την επαγρύπνηση του κοινού αλλά και την εξασφάλιση ασφαλιστικής κάλυψης για όσους διαγνωσθούν με συμπτώματα εθισμού στα videogames. Συμπτώματα και ενδείξεις Η SafeLine αναφέρει ως προειδοποιητικές ενδείξεις για τον εθισμό στο Διαδίκτυο τα παρακάτω: Ψυχολογικά συμπτώματα: Αίσθηση ευφορίας όση ώρα βρισκόμαστε στον υπολογιστή. Είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε τη δραστηριότητα. Αποζητούμε όλο και περισσότερο χρόνο στον υπολογιστή. Παραμελούμε οικογένεια και φίλους. Νιώθουμε κενοί, θλιμμένοι και οξύθυμοι όταν δεν βρισκόμαστε στον υπολογιστή. Λέμε ψέματα στην οικογένεια και τους φίλους μας για τις δραστηριότητες μας. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη δουλειά και το σχολείο. Σωματικά συμπτώματα: Διατροφικές διαταραχές. Διαταραχές του ύπνου και αλλαγή των συνηθειών ύπνου. Μυοσκελετικές παθήσεις (π.χ. σκολίωση). Μειωμένη αθλητική δραστηριότητα. Ξηρά μάτια - μυωπία. Ημικρανίες. Παραμέληση προσωπικής υγιεινής. Ιντερνετ, έφηβοι και εθισμός Ολοένα και περισσότεροι έφηβοι εθίζονται πλέον στο Ίντερνετ. Στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών τον τελευταίο χρόνο παρακολουθήθηκαν 18 περιστατικά Τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων "Π. και Α. Κυριακού", διευθυντής της οποίας είναι ο Δ. Καφετζής και επιστημονική υπεύθυνος η Α. Τσίτσικα, για τη χρήση του Διαδικτύου από εφήβους ηλικίας 15 ετών, είναι αποκαλυπτικά: το 8% κάνει χρήση του Διαδικτύου πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα και περίπου τρεις στους δέκα εφήβους σερφάρουν σε καθημερινή βάση. Ο συχνότερος λόγος χρήσης του Διαδικτύου είναι τα online παιχνίδια. "Η χρήση Διαδικτύου είναι δημοφιλής στους έλληνες εφήβους και ενδέχεται να οδηγήσει σε ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όταν υπάρχει υπερβολή", αναφέρει, μεταξύ άλλων, η έρευνα. Επιπλέον, διαπιστώθηκαν τα παρακάτω: --- 53,4% των εφήβων χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για χρονικό διάστημα περισσότερο από ένα έτος. --- 26% ανέφερε καθημερινή χρήση. --- 8% κάνει χρήση πάνω από 20 ώρες εβδομαδιαίως. --- Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν 4
το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια. --- 1% από τους εφήβους του δείγματος είχε εθιστεί στη χρήση Διαδικτύου. --- 18,2% παρουσίασε περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση Διαδικτύου (κατάσταση πριν από το εθισμό). --- 4,2% του δείγματος είχε δεχτεί απειλές μέσω Διαδικτύου (cyber bulling victims). Απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα έρευνας που έγινε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Mediappro. Σύμφωνα με αυτά, το 64% των εφήβων χρησιμοποιεί το Ίντερνετ του σχολείου για να κατεβάζει μουσική και βίντεο, το 69,9% για να παίζει online παιχνίδια, το 38% για συνομιλίες (chatting), το 9,6% για αγορές (shopping) και μόνο το 16% για σχολικές εργασίες. ΠΛΗΜΜΕΛΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου από τους εφήβους είναι αρκετοί, γι' αυτό και σύμφωνα με τους ειδικούς είναι αναγκαία η εκπαίδευση τόσο των εφήβων όσο και των γονέων. "Υπάρχει πλημμελής διδασκαλία του μαθήματος της πληροφορικής στα σχολεία, πλημμελής άσκηση καθηκόντων γονέων και αναλφαβητισμός στην πληροφόρηση, δηλαδή το μόνο που γνωρίζουν είναι να μπαίνουν σε απαγορευμένα site. Δεν είναι κακή η τεχνολογία, απλώς πρέπει να έχουμε την αγωγή για να προστατευτούμε από αυτήν. Εν ολίγοις, δεν απαγορεύουμε στα παιδιά να περάσουν το πεζοδρόμιο, απλώς τα μαθαίνουμε πώς να περνούν με ασφάλεια", τόνισε η καθηγήτρια πληροφορικής της ΑΣΠΑΙΤΕ Σοφία Ασλανίδου. Όπως σημειώνει η ίδια, το Διαδίκτυο θεωρείται επικίνδυνο γιατί είναι ανεξέλεγκτο, όμως δεν είναι περισσότερο επικίνδυνο από άλλα μέσα, στα οποία εκτίθενται οι νέοι κατά το διάβα των αιώνων. "Όταν παίζανε πετροπόλεμο στη δεκαετία του '60, δεν ήταν λιγότερο επικίνδυνο. Επιπλέον, στατιστικά στην Ελλάδα οι περισσότεροι θάνατοι εφήβων προέρχονται από ατυχήματα με τα μηχανάκια. Γενικά, ο κίνδυνος είναι μέρος της εφηβικής ηδονής", προσθέτει. Συμπτώματα εξάρτησης παιδιών Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η επιθετικότητα, η μεταβολή της συμπεριφοράς, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά. Συμβουλές προς γονείς ---Από μικρή ηλικία πρέπει να τίθενται όρια (για πολλά θέματα) και να τηρούνται μέσα στην οικογένεια. Τα όρια (όταν δεν είναι υπερβολικά ή ιδιαίτερα αυστηρά) δεν καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά τα κατευθύνουν και σημαίνουν ενδιαφέρον. Είναι σημαντικά για θέματα ασφάλειας. Όσο το παιδί μεγαλώνει, τα όρια που θα ισχύσουν είναι καλό να συζητιούνται, ώστε να λαμβάνεται η γνώμη του παιδιού και του εφήβου. Ο σεβασμός της προσωπικότητας παιδιών και εφήβων από πολύ μικρή ηλικία είναι στοιχείο πολύ σημαντικό για την εφαρμογή πειθαρχίας. --- Ενασχόληση και εκπαίδευση των γονέων σε θέματα Διαδικτύου. Καλό είναι να αφιερώνουν χρόνο στο Ίντερνετ μαζί με τα παιδιά τους. Αποφυγή του χάσματος γενεών στο θέμα αυτό (και γενικά). --- Ο υπολογιστής να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα απομόνωσης του παιδιού και να υπάρχει έλεγχος. --- Να χρησιμοποιούνται ειδικά φίλτρα (από τους γονείς) για τις επιβλαβείς ιστοσελίδες. --- Ανοικτό κανάλι επικοινωνίας και ερωτήσεις για το αν υπήρξε κάποιο πρόβλημα κατά τη χρήση (π.χ. παρενόχληση). --- Ενημέρωση των παιδιών με απλά λόγια από μικρή ηλικία για την ύπαρξη του φαινομένου και τις συνέπειές του. 5
Από το Διαδίκτυο Αναγνωρίστε το πρόβλημα Μήπως το παιδί σας είναι «εθισμένο» στο διαδίκτυο; Διαρκώς αυξανόμενα τα ποσοστά των εφήβων που εμφανίζουν εξαρτητική συμπεριφορά στη χρήση του διαδικτύου. Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί με έντονο ενδιαφέρον το νέο αυτό εθισμό, και συμβουλεύει τους γονείς πως να αναγνωρίσουν εγκαίρως το πρόβλημα. Οι παρακάτω ερωτήσεις και απαντήσεις, θα σας βοηθήσουν να εντοπίσετε τυχόν πρώιμες ενδείξεις εθισμού στο παιδί σας. 1. Τι είναι το φαινόμενο «εξάρτησης» από το διαδίκτυο; Πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά; Η πρώτη περίπτωση είδε το φως της δημοσιότητας το 1997, στις Η.Π.Α. Το πρώτο Κέντρο Απεξάρτησης λειτούργησε το 1995, στην Πενσυλβάνια των Η.Π.Α., ενώ την ίδια χρονιά ο Νεοϋορκέζος Ψυχίατρος Ivan Goldberg, εν μέρει αστειευόμενος, υιοθέτησε πρώτος τον όρο Internet addiction («εθισμός» στο Internet). Οι πρώτες περιπτώσεις αφορούσαν ενήλικες, ωστόσο τα επόμενα χρόνια το φαινόμενο επεκτάθηκε ραγδαία σε εφήβους και νέους. Ο όρος «εθισμός» χρησιμοποιείται μέσα σε εισαγωγικά, αφού οι επιστήμονες ανά τον κόσμο δεν έχουν ακόμη καταλήξει για το εάν πρόκειται για αληθή εθισμό ή όχι. 2. Ποια είναι τα κριτήρια που οριοθετούν την υπερβολική χρήση; Παραμονή on-line για όλο και περισσότερο χρόνο Αποτυχία διαχείρισης του επερχόμενου αισθήματος διέγερσης ή/και κατάθλιψης Παραμονή on-line για περισσότερο από το προτιθέμενο χρονικό διάστημα Κίνδυνος απώλειας σχέσης ή ευκαιρίας εξαιτίας της χρήσης Ψεύδη, προκειμένου να καλυφθεί η αληθής έκτασης της χρήσης Χρήση προκειμένου να ελεγχθούν τα αρνητικά συναισθήματα (Kaplan and Sadock s Comprehensive Textbook of Psychiatry, 8th ed. 2004 pg 958) 3. Ποιες είναι οι αιτίες του φαινομένου; Το φαινόμενο φαίνεται πως είναι πολυπαραγοντικό. Παίζουν ρόλο η προσωπικότητα του εφήβου, η ύπαρξη συνοδών ψυχολογικών καταστάσεων (ντροπαλοί έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες, έφηβοι με υπερκινητικότητα, διαταραχές συμπεριφοράς ή καταθλιπτικό συναίσθημα κ.λπ.), το οικογενειακό περιβάλλον, τραυματικά γεγονότα κ.α. Οι νέες κοινωνικές συνθήκες (έλλειψη χώρων φυσικής εκτόνωσης και κοινωνικοποίησης, η υπεραπασχόληση των γονέων και η γενικότερη απομόνωση και έλλειψη επικοινωνίας) ενδεχομένως να συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάχρησης του διαδικτύου. 4. Ποιες ηλικιακές ομάδες παιδιών εμφανίζουν «εξάρτηση» από το διαδίκτυο; Είναι συχνό κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (>17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με «παιχνίδια», στο σπίτι ή τα internet café. Μπορεί να σταματήσουν το σχολείο, να απομονωθούν από την οικογένεια και τους φίλους, να είναι επιθετικοί με τους γονείς, να κλέβουν χρήματα από την οικογένεια για να «παίζουν», να ζουν σε ένα δωμάτιο, να μην τρώνε ή το αντίθετο (να παχύνουν πολύ), να μην γυμνάζονται και να μην κοιμούνται για 24ωρα. Μπορεί ακόμη να μην αλλάζουν ρούχα, να παραμελούν την υγιεινή τους και την καθαριότητα. 6
5. Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών ηλικίας 10-11 ετών με εξάρτηση από το διαδίκτυο; Ποιά είναι η κλινική τους μορφή και σε ποιούς λόγους φαίνεται να οφείλεται αυτού του είδους η εξάρτηση; Τα παραπάνω μπορεί να εμφανιστούν σε ηπιότερη μορφή κατά την πρώϊμη εφηβεία. Όσο ο έφηβος μεγαλώνει και πλησιάζει την μέση εφηβεία, ο πειραματισμός και η περιέργεια, η μη συνειδητοποίηση του κινδύνου και η φυσιολογική αντίδραση σε κάθε καταπίεση, γίνονται βασικά χαρακτηριστικά του (αποτελεί ακόμη αναπτυσσόμενο άτομο), και τον καθιστούν ευάλωτο και ευαίσθητο σε εξαρτήσεις. Τα παραπάνω δεν είναι απόλυτα, αφού η χρονολογική ηλικία μπορεί να μην συμβαδίζει πάντα με το αναπτυξιακό ψυχοκοινωνικό και γνωστικό στάδιο : π.χ. ένας έφηβος 10 ετών μπορεί να βρίσκεται αναπτυξιακά στη μέση εφηβεία και να συμπεριφέρεται ανάλογα κ.λπ. 6. Υπάρχουν κάποια πρόδρομα συμπτώματα της εξάρτησης από το διαδίκτυο; Ποια συμπεριφορά των παιδιών ηλικίας έως και 10 ετών πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς; Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η επιθετικότητα, η μεταβολή της συμπεριφοράς, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.α. 7. Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους γονείς παιδιών και εφήβων προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους από μια μελλοντική εξάρτηση από το διαδίκτυο; Από μικρή ηλικία θα πρέπει να τίθενται όρια (για πολλά θέματα) και να τηρούνται μέσα στην οικογένεια. Τα όρια (όταν δεν είναι υπερβολικά ή ιδιαίτερα αυστηρά) δεν καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά τα κατευθύνουν και σημαίνουν ενδιαφέρον. Είναι σημαντικά για θέματα ασφάλειας. Όσο το παιδί μεγαλώνει, τα όρια που θα ισχύσουν είναι καλό να συζητώνται, ώστε να λαμβάνεται η γνώμη του παιδιού και του εφήβου. Ο σεβασμός της προσωπικότητας παιδιών και εφήβων από πολύ μικρή ηλικία, είναι στοιχείο πολύ σημαντικό για την εφαρμογή πειθαρχίας. Τα όρια που τίθενται διεθνώς για χρόνο οθόνης-screen time κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι οι δύο ώρες την ημέρα (το μέγιστο). Αφιερώστε χρόνο και διάθεση ώστε να ασχοληθείτε με θέματα διαδικτύου μαζί με τα παιδιά. Τοποθετείστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να απομονωθεί και να υπάρχει σχετική επιστασία. Χρήση φίλτρων για επιβλαβείς ιστοσελίδες και συμμετοχή στις επιλογές του εφήβου (χωρίς υπερβολές ή/και παράλογες απαγορεύσεις), συμβάλλουν σε ένα θετικό αποτέλεσμα. Ενημερώστε τα παιδιά με απλά λόγια από μικρή ηλικία για τα φαινόμενα «εθισμού» και παρενόχλησης. Εάν παρατηρήσετε υπερβολική χρήση ή/και συμπεριφορές «εθισμού» αναζητήστε αμέσως βοήθεια. 8. Είναι σημαντικός ο ρόλος των γονέων στην πρόληψη του internet addiction και γιατί; Πάρα πολύ. Η ποιοτική σχέση με τους γονείς, ο χρόνος που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά και η ενασχόληση τους στο internet μαζί με τα παιδιά μπορούν να συμβάλλουν στην αποφυγή του φαινομένου. Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ορίων μέσα στο σπίτι, τα οποία μπορούν να τηρούνται (οι ενοχικοί γονείς αδυνατούν να βάλουν όρια). Το internet είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και δεν πρέπει να δαιμονοποιείται. Σωστή χρήση και όρια στις πιο ευαίσθητες ηλικίες είναι σημαντικά. Γενικά στην πρόληψη του φαινομένου της κατάχρησης του διαδικτύου μπορούν να συμβάλουν: Η οικογένεια (εφαρμογή ορίων, συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες κ.λπ) Το σχολείο (εκμάθηση ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου, ενημέρωση για τα φαινόμενα κατάχρησης, παρενόχλησης κ.λπ.) Τα ΜΜΕ (ενημέρωση με αντικειμενικό τρόπο, χωρίς άρωμα reality) Η Πολιτεία (νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία των internet café, προγράμματα πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης στα σχολεία, εκπαίδευση γονέων κ.α.). 7
Δρ Μάρκος Ρήγος, ψυχολόγος, Από το Διαδίκτυο Ενδείξεις Μαθησιακών Δυσκολιών Ένας από τους ευρύτερα αποδεκτούς ορισμούς για τον όρο "ειδικές μαθησιακές δυσκολίες", υπογραμμίζει ότι οι εν λόγω δυσκολίες αφορούν μια ομάδα ανομοιογενών διαταραχών οι οποίες εκδηλώνονται με προβλήματα στη πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής και μαθηματικών πράξεων. Μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να έχουμε ως αποτέλεσμα διαφόρων αιτιών όπως νοητική υστέρηση, αναπτυξιακές διαταραχές, πλημμελής λειτουργία ακοής ή όρασης, ελλειμματική προσοχή, συναισθηματικές διαταραχές κ.α. Πιθανότατα η ομάδα μαθησιακών διαταραχών που έχει διερευνηθεί περισσότερο από όλες είναι αυτή της δυσλεξίας. Εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι για την δυσλεξία υπάρχει υψηλό ποσοστό συμφωνίας σε ότι αφορά την οργανική της βάση, κάτι που δεν ισχύει για το σύνολο των μαθησιακών δυσκολιών. Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, με κυρίαρχη τη δυσλεξία, παρουσιάζουν μια πλούσια συμπτωματολογία, με σημαντικές διαφοροποιήσεις από άτομο σε άτομο. Παρακάτω έχω κατηγοριοποιήσει σε 4 ηλικιακές περιόδους έναν αριθμό ενδείξεων μαθησιακών δυσκολιών. Πρέπει να υπογραμμίσω ότι η παρουσία των παρακάτω ενδείξεων δεν οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το άτομο έχει κάποια συγκεκριμένη μαθησιακή δυσκολία ή πιο συγκεκριμένα δυσλεξία. Τα παρακάτω είναι μόνο ενδείξεις. Συγκεκριμένα συμπεράσματα σε ότι αφορά την ύπαρξη ή όχι συνδρόμου ειδικών μαθησιακών δυσκολιών μπορούν να βγουν μόνο κατόπιν ειδικής ψυχοεκ- 8
παιδευτικής αξιολόγησης. Επίσης, η παρακάτω κατηγοριοποίηση των συμπτωμάτων σε ηλικιακές περιόδους έκφανσης δίνεται για τη δική σας διευκόλυνση. Η λίστα των συμπτωμάτων δεν είναι σε καμία περίπτωση πλήρης και η έκφανσή τους δεν αφορά απόλυτα τις ηλικιακές περιόδους κατηγοριοποίησης. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε παιδί είναι μοναδικό σε ότι αφορά τόσο τις ικανότητές όσο και τις δυσκολίες του. ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Δυσκολία στην έκφραση προλεκτικών ήχων Καθυστέρηση στην έναρξη της ομιλίας Φτωχό λεξιλόγιο, συχνά χρησιμοποιεί λάθος λέξεις Δυσκολεύεται να βρει λέξεις με παρόμοια κατάληξη Δυσκολεύεται να μάθει τους αριθμούς, τα γράμματα, τις ημέρες της εβδομάδας, τα χρώματα ή τα σχήματα Είναι πολύ ανήσυχο ή διασπάται η προσοχή του πολύ εύκολα Δυσκολεύεται να συνυπάρξει με παιδιά της ιδίας ηλικίας Δυσκολεύεται να ακολουθήσει απλές οδηγίες Δυσκολία στην ανάπτυξη των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων, όπως στο πιάσιμο του μολυβιού ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ - ΠΕΜΠΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Δυσκολία στην εκμάθηση των ήχων (φωνήματα) και των γραμμάτων (γραφήματα) Δυσκολία στην διάκριση αριστερού - δεξιού Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο χέρι, μάτι, πόδι Κάνει επανειλημμένως λάθη όταν διαβάζει ή όταν γράφει. Μπερδεύεται με τη σειρά συνεχειών, όπως με τη σειρά των μηνών του έτους Δυσκολία στην επανάληψη πολυσύλλαβων λέξεων και αριθμών με αντίστροφη σειρά Δυσκολία στη διάκριση διαφορετικών λέξεων οι οποίες όμως περιλαμβάνουν ίδια γράμματα, όπως ΤΗΣ με ΣΤΗ Καθρεπτική ανάγνωση, (διαβάζει "χα" αντί "αχ") Δεν έχει καλή σωματική επιδεξιότητα, του συμβαίνουν πολύ συχνά μικρόατυχήματα. ΕΚΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ - ΓΥΜΝΑΣΙΟ Δυσκολία στην ορθογραφία των καταλήξεων των λέξεων Λάθος ορθογραφία ακόμη και σε ότι αφορά συνηθισμένες λέξεις Συχνά γράφει με διαφορετικό τρόπο την ίδια λέξη μέσα στο ίδιο κείμενο Σχεδόν ποτέ δεν διαβάζει δυνατά Σε μαθηματικά προβλήματα έχει δυσκολία στην κατανόηση των οδηγιών Πολύ δυσανάγνωστη γραφή Φτωχή μνήμη σε ότι αφορά γεγονότα του παρελθόντος Ιδιαίτερη δυσκολία στα ομαδικά αθλήματα ΛΥΚΕΙΟ - ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ Έντονα προβλήματα ορθογραφίας Αποφεύγει να γράφει ή και να διαβάζει 9
Αδύναμη μνήμη ή δυσκολία κατανόησης σε ότι αφορά προφορικές ή γραπτές οδηγίες Παρατεταμένη δυσκολία σε σχέση με την προσαρμογή σε καινούργιες συνθήκες Εργάζεται ασυνήθιστα αργά Παραβλέπει τις λεπτομέρειες ή τους δίνει υπερβολική σημασία Έχει δυσκολία στην αφηρημένη σκέψη, όπως στο να συνοψίζει γεγονότα και στο να γενικεύει σε άλλες καταστάσεις ό,τι ήδη γνωρίζει. Αξιολόγηση μαθησιακών δυσκολιών Μπορεί οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί του παιδιού να αναγνωρίζουν σε αυτό κάποιες από τις παραπάνω δυσκολίες. Ωστόσο μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να ελλοχεύουν χωρίς να έχουν εντοπισθεί εφόσον οι εκπαιδευτικοί δεν είναι ειδικευμένοι στον εντοπισμό των ειδικών εκείνων περιοχών της αντίληψης, της μνήμης, της αποκωδικοποίησης, της σύνθεσης κ.ά. που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του συνδρόμου των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών. Επιπλέον το παιδί με δυσλεξία είναι δυνατόν στα πρώτα κυρίως χρόνια του δημοτικού να μην παρουσιάζει έντονα συμπτώματα μαθησιακής δυσκολίας εφόσον μπορεί να χρησιμοποιεί αυτοσχέδιους αντισταθμιστικούς μηχανισμούς για να καλύπτει τις δυσκολίες του. Το πρόβλημα με τους εν λόγω αυτοσχέδιους μηχανισμούς είναι ότι καταναλώνουν υπερβολικά πολύ ενέργεια/προσοχή από το παιδί, το κουράζουν εύκολα και εν τέλει κάνουν τη μάθηση ανεπιθύμητη. Συνεπώς ανεπιφύλακτα προτείνω στους γονείς όλων των παιδιών που αντιμετωπίζουν έστω και μικρές δυσκολίες στη μαθησιακή διαδικασία να προβούν σε αξιολόγηση των γνωστικών ικανοτήτων των παιδιών τους. Η γνωστική αξιολόγηση αποτελεί μια σύνθετη αλλά και ευχάριστη για το παιδί διαδικασία. Πέραν της άμεσης εξέτασης του προφορικού και του γραπτού λόγου, η διαδικασία περιλαμβάνει δοκιμασίες, οι οποίες έχουν τη μορφή παιχνιδιού. Πιο συγκεκριμένα, σωματικού παιχνιδιού όπως επανάληψη κινήσεων με τα χέρια, πρακτικού παιχνιδιού όπως σχέδια με κύβους ή διανοητικού παιχνιδιού όπως απομνημόνευση αριθμών ή κειμένων. Μέσω των παραπάνω και άλλων δοκιμασιών συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με τη γνωστική και νευρολογική ανάπτυξη του παιδιού οι οποίες στη συνέχεια αναλύονται και παρουσιάζονται στους γονείς με τη μορφή πολυσέλιδης γραπτής ψυχοεκπαιδευτικής αναφοράς. Τα ευρήματα της ψυχοεκπαιδευτικής αναφοράς συνοδεύονται από πολυσέλιδες συστάσεις και από εξατομικευμένα ψυχοθεραπευτικά ή ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα. Αν δεν εντοπισθεί ειδική μαθησιακή δυσκολία είναι πιθανό να εντοπισθούν γνωστικοί τομείς (συγκεκριμένες εγκεφαλικές λειτουργίες της διανόησης) στους οποίους το παιδί ή ο έφηβος μπορεί να μειονεκτεί ή να πλεονεκτεί έναντι των συνομηλίκων του. Όπως παραπάνω έτσι και εδώ προτείνονται εκπαιδευτικές συστάσεις ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας της μάθησης και να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό του παιδιού/εφήβου. 10
ΕΛΑ MYclub! ΣΤΟ ΚΛΑΜΠ! Το πιο χαρούμενο παιδικό κλαμπ είναι γεγονός! Γνώρισε ένα νέο, μαγικό κόσμο. Γίνε σήμερα μέλος και μπες στην κλήρωση για Όλες οι εκδηλώσεις του MyClub δημοσιεύονται στο περιοδικό Μικροί Ρεπόρτερς 100 υπέροχα δώρα και δωρεάν προσκλήσεις!!! Για πληροφορίες τηλεφωνήστε στο 22 780 007