Συνοπτική παρουσίαση της καμπάνιας ενημέρωσης για την εξοικονόμηση ενέργειας των μαθητών της Στ τάξης του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης.

Συνοπτική παρουσίαση της καμπάνιας ενημέρωσης για την εξοικονόμηση ενέργειας των μαθητών της Στ τάξης του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης. Ερμούπολη 2012 Στα πλαίσια της δράσης Teachers4Europe Σελίδα 1 από 27

Περιεχόμενα Σελίδα 1. Εισαγωγή...3 2. Πλαίσιο εφαρμογής...3 2.1 Σχολική Μονάδα...3 2.2 Η Τάξη...4 3. Καινοτομία...5 3.1 Ορισμός Καινοτομίας...5 3.2 Μοντέλο Εισαγωγής..6 3.3 Παρουσίαση Καινοτομίας...7 3.4 Παράγοντες που επηρέασαν την καινοτομία...24 4. Συμπεράσματα...25 5. Προτάσεις...26 6. Βιβλιογραφία...27 Σελίδα 2 από 27

1. Εισαγωγή Στα πλαίσια της επιμορφωτικής δράσης Teachers 4 Europe οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί έπρεπε να εφαρμόσουν μια καινοτόμα προσπάθεια ενημέρωσης των μαθητών τους για ένα από τα θέματα που άπτονται της ευθύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο σκοπός ήταν προφανής: να εμπλουτιστούν οι γνώσεις και οι εμπειρίες των σημερινών μαθητών Δημοτικού, και αυριανών Ευρωπαίων πολιτών, σχετικά με το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Για το σκοπό αυτό, η Στ Τάξη του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης διοργάνωσε μια καμπάνια ενημέρωσης για την εξοικονόμηση ενέργειας με τον γενικό τίτλο «Αρχίστε τις τσιγκουνιές». Η δημιουργία αυτής της καμπάνιας έγινε με αφορμή τον διαγωνισμό u4energy που διοργανώνεται με πρωτοβουλία του επιτρόπου για θέματα ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αναλυτικοί λόγοι επιλογής του συγκεκριμένου θέματος καθώς και τα προσδοκώμενα οφέλη θα αναφερθούν αναλυτικά στην συνέχεια. Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας θα γίνει μια παρουσίαση της προσπάθειας των μαθητών που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2012 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Η προαναφερθείσα παρουσίαση θα γίνει ακολουθώντας τα στάδια εισαγωγής μια καινοτομίας σε εκπαιδευτικό οργανισμό, σύμφωνα με το μοντέλο του Fullan, καθώς αυτός ήταν ο βασικός της άξονας. Αρχικά, θα γίνει μια σύντομη παρουσίαση του σχολείου και της τάξης ώστε να αποσαφηνιστεί το πλαίσιο στο οποίο έγινε η εισαγωγή της καινοτομίας. Στην συνέχεια, θα γίνει μια προσπάθεια για την εννοιολογική αποσαφήνιση του όρου «καινοτομία» και της ευρύτερης έννοιας της αλλαγής. Έπειτα, θα παρουσιαστεί η καινοτομία και θα γίνει αναφορά στα στάδια με τα οποία εισήχθη στον συγκεκριμένο σχολικό οργανισμό, καθώς και τι περιελάμβανε καθένα από αυτά. Τέλος, θα παρουσιαστούν τα συμπεράσματα από την συνολική προσπάθεια και θα γίνουν προτάσεις για μελλοντικές εφαρμογές. 2. Πλαίσιο Εφαρμογής Για να υπάρχει πληρέστερη αποτύπωση των πεπραγμένων θεωρείται απαραίτητη παρουσίαση των βασικών στοιχείων της σχολικής μονάδας και της τάξης στην οποία εισήχθη η καινοτομία της δημιουργίας καμπάνιας για την εξοικονόμηση ενέργειας. 2.1. Σχολική Μονάδα Η σχολική μονάδα στην οποία εφαρμόστηκε η καινοτομία είναι το 1 ο Δημοτικό Σχολείο Ερμούπολης. Το σχολείο είναι οχταθέσιο και βρίσκεται σε αστική περιοχή. Στεγάζεται σε ένα Σελίδα 3 από 27

αρκετά παλιό διδακτήριο, χτισμένο την δεκαετία του 1940. Το κτήριο διαθέτει εννέα διδακτικές αίθουσες, ένα εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, ένα μικρό χώρο για τους εκπαιδευτικούς και έναν αύλειο χώρο. Στο σχολείο φοιτούν εκατόν σαράντα ένας μαθητές, εβδομήντα αγόρια και εβδομήντα ένα κορίτσια. Η πλειοψηφία των μαθητών έχει μεσαίο και υψηλό ΚΟΕ. Ακόμη, λιγότερο από το 10% του μαθητικού δυναμικού, αποτελείται από παιδιά οικονομικών μεταναστών από βαλκανικές χώρες (Αλβανία). Στο σχολείο υπηρετούν δεκαέξι εκπαιδευτικοί, δεκατρείς δάσκαλοι και τρεις άλλων ειδικοτήτων. Το εύρος των ηλικιών τους είναι αρκετά μεγάλο (25 χρόνια), από 25 μέχρι 51 ετών. Αρκετά συχνά, οι μικρότεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί λαμβάνουν μέρος σε προγράμματα που αφορούν την εισαγωγή καινοτομικών προγραμμάτων (π.χ. χρήση Τ.Π.Ε.) και την βελτίωση των μαθησιακών διαδικασιών (π.χ. προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων). Τέλος, διευθυντής της σχολικής μονάδας από τον Σεπτέμβρη του 2011 είναι ο Σ.Β.. Αν και για πρώτη φορά αναλαμβάνει την θέση αυτή στο συγκεκριμένο σχολείο, έχει μεγάλη εμπειρία σε διοικητικές θέσεις σε άλλες σχολικές μονάδες και στην Διεύθυνση Εκπαίδευσης του νομού. Με την στάση που τηρεί ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους εκπαιδευτικούς για την εισαγωγή καινοτομιών και συμβάλει όπου είναι απαραίτητο στην εφαρμογή τους. 2.2 Η Τάξη Η τάξη στην οποία εφαρμόστηκε η καινοτομία είναι η έκτη δημοτικού, Η τάξη αποτελείται από 20 μαθητές, έντεκα κορίτσι και εννέα αγόρια. Το Κοινωνικο-Οικονομικό Επίπεδο των μαθητών είναι μέσο και υψηλό. Μια μαθήτρια κατάγεται από το Ηνωμένο Βασίλειο και φέτος μετοίκησε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Σύρο. Η συγκεκριμένη μαθήτρια αντιμετωπίζει δυσκολίες όσον αφορά την χρήση της ελληνικής γλώσσας αλλά έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό αποδεκτή από τους υπόλοιπους μαθητές, κυρίως τα κορίτσια, με αποτέλεσμα να βελτιώνει συνεχώς τις επιδόσεις της. Η τάξη τα τελευταία δύο χρόνια λαμβάνει μέρος σε ποικίλες δραστηριότητες που παρεκκλίνουν του βασικού περιεχομένου του σχολείου. Συμμετέχει σε προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων πάνω σε θέματα αγωγής υγείας και πολιτισμού, έρχεται σε επαφή με άλλα σχολεία στην Ελλάδα μέσω ιστολογίου και τηλεδιασκέψεων και επικοινωνεί με σχολεία από όλη την Ευρώπη μέσω ευρωπαϊκού προγράμματος αδερφοποίησης σχολείων (etwinning). Σελίδα 4 από 27

3. Καινοτομία. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ο όρος καινοτομία είναι πολύ επίκαιρος. Χρησιμοποιείται, κατά κόρον, από πολλούς φορείς που έχουν σχέση με την εκπαίδευση. Ορισμένες φορές συγχέεται όμως με την έννοια της αλλαγή. Γι αυτό κρίνεται σκόπιμο πριν την παρουσίαση της καινοτομίας που εισήχθη, να γίνει μια εννοιολογική αποσαφήνιση της καινοτομίας και επισήμανση των διαφορών που έχει από την αλλαγή. 3.1. Ορισμός καινοτομίας Ο όρος καινοτομία εμφανίστηκε αρχικά στον χώρο της οικονομίας και εξελίχτηκε με την πάροδο των χρόνων. Η πρώτη «επίσημη» καταγραφή του ορισμού της καινοτομίας, δόθηκε από τον Joseph Schumpeter, ο οποίος, κατά τη δεκαετία του 1930, ήταν ο πρώτος οικονομολόγος που έδωσε έμφαση στην καινοτομία ως τη βασική πηγή δυναμισμού στην καπιταλιστική οικονομία. Αναφέρει πως, «Οι καινοτομίες είναι νέα και βελτιωμένα προϊόντα και διαδικασίες, νέα οργανωτικά πρότυπα, η εφαρμογή της υπάρχουσας τεχνολογίας σε νέα πεδία, η ανακάλυψη νέων πόρων και το άνοιγμα νέων αγορών» (Schumpeter, 1934). Στην συνέχεια ακολούθησαν πολύ ακόμη ορισμού της καινοτομίας. Ενδεικτικά σε μελέτη του Ο.Ο.Σ.Α. αναφέρεται πως η «καινοτομία είναι η πρώτη εφαρμογή της επιστήμης και της τεχνολογίας με ένα νέο τρόπο με εμπορική επιτυχία» (OECD, 1971). Ακόμη η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει το εξής περιεχόμενο στον όρο καινοτομία, «καινοτομία είναι η επιτυχής δημιουργία, αφοσίωση και εκμετάλλευση, κάτι καινούργιου, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο» (Ευρωπαϊκή Ένωση, 1996). Στον χώρο της εκπαίδευσης, πολλοί θεωρητικοί της διοικητικής επιστήμης (Robbins, Armstrong, Lawn & Prescott) ασχολήθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες με τον όρο καινοτομία. Λαμβάνοντας υπ όψιν τις απόψεις τους θα μπορούσαμε να πούμε ότι καινοτομία αποτελεί μια ιδέα ή μια πρακτική που θεωρείται νέα, από ένα άτομο ή μια ομάδα ή από ένα οργανισμό και η οποία σκοπεύει να βελτιώσει το βαθμό επίτευξης των επιθυμητών στόχων. Η καινοτομία είναι μια σκόπιμη και σχεδιασμένη ενέργεια (Πασιαρδής, 2010). Από την άλλη πλευρά, η αλλαγή είναι ένας όρος ευρύτερος. Σχετίζεται με την διαφοροποίηση μια κατάστασης ή πρακτικής χωρίς να διευκρινίζεται η ποιότητα της διαφοροποίησης. Είναι ένας γενικός όρος που περιέχει ανάμεσα σε άλλες και την έννοια της καινοτομίας. Η αλλαγή δεν είναι αναγκαστικά μια καινούρια πρακτική. Μπορεί να είναι μια πρακτική που έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν με τον ίδιο ή διαφορετικό τρόπο (Πασιαρδής, 2010). 3.2. Μοντέλο εισαγωγής Σελίδα 5 από 27

Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο υποκεφάλαιο της εργασίας η καινοτομία είναι ένα είδος αλλαγής. Έτσι για την εισαγωγή της καινοτομίας χρησιμοποιήθηκε ένα μοντέλο εισαγωγής αλλαγής, αφού δεν υπάρχουν στην βιβλιογραφία εξειδικευμένα μοντέλα εισαγωγής καινοτομιών. Πιο συγκεκριμένα, για την εισαγωγή της συγκεκριμένης καινοτομίας, χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο που ανέπτυξε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο Fullan για τις αλλαγές στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με αυτό, η διαδικασία της αλλαγής αποτελείται από τρεις φάσεις, την εισαγωγή, την εφαρμογή και την εσωτερίκευση (Πασιαρδής, 2010). Η πρώτη φάση, η οποία έχει ήδη πραγματοποιηθεί, περιελάμβανε την αρχική συμφωνία εκπαιδευτικού και μαθητών για την διενέργεια της καμπάνιας ενημέρωσης για την εξοικονόμηση ενέργειας. Αποσαφηνίστηκε ποια θα είναι η αλλαγή που θα εφαρμοστεί, ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις καθενός από τους συμμετέχοντες στην διαδικασία αυτή και πως συνδέεται η καμπάνια με συγκεκριμένους διδακτικούς στόχους. Ακόμη μέσω του συμβολαίου που υπογράφτηκε, πάρθηκαν από κοινού αποφάσεις για ορισμένα λειτουργικά θέματα, όπως το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας (Αρχίστε τις τσιγκουνιές) και ορίστηκε το δεύτερο διδακτικό δίωρο της Τρίτης ως ο χρόνος υλοποίησης των προσπαθειών (στην πραγματικότητα ο χρόνος που χρειάστηκε εβδομαδιαία ήταν υπερδιπλάσιος.) Η δεύτερη φάση της εφαρμογής είναι αυτή που πραγματοποιείται μέχρι σήμερα. Έχοντας περάσει μόνο δύο μήνες, περίπου, από την έναρξη της εφαρμογής της αλλαγής, η φάση της εφαρμογής βρίσκεται σε εξέλιξη. Η αλλαγή αρχίζει να γίνεται εμφανής στην καθημερινή σχολική πρακτική και ο δάσκαλος ως συντονιστής της όλης διαδικασίας, προσπαθεί να επιλύει όσα προβλήματα ανακύπτουν. Προβλήματα εμφανίζονται, όταν οι μαθητές δεν έχουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για πρακτικά ζητήματα, όπως η αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου κ.α.. Ο συντονιστής-δάσκαλος οφείλει να παρέμβει, δίνοντας οδηγίες προς επίλυση της κατάστασης που δημιουργήθηκε. Ακόμη πρέπει να παρεμβαίνει όταν κάποιος από τους μαθητές έχει μικρή ή καθόλου συμμετοχή στις δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με την καμπάνια. Η προσπάθεια αυτή αφορά το σύνολο των μαθητών και θα πρέπει όλοι να συμμετέχουν με όποιο τρόπο μπορούν. Καλό θα είναι να αποσαφηνιστεί ότι η συμμετοχή έχει ποικίλες μορφές (ανάγνωση παρουσιάσεων, διαχείριση διαφανειών κτλ). Τέλος, οι μαθητές λαμβάνουν αναγνώριση, για την προσπάθεια που κατέβαλαν και συνεχίζουν να καταβάλουν Σελίδα 6 από 27

Η τρίτη φάση της εσωτερίκευσης θα ακολουθήσει σε κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα. Με την πάροδο του χρόνου, η αλλαγή αυτή θα γίνει αναπόσπαστο κομμάτι στην λειτουργία της τάξης και του σχολείου γενικότερα. Στην συνέχεια θα παρουσιαστούν οι προετοιμασίες για την καμπάνια «Αρχίστε τις τσιγκουνιές». 3.3 Παρουσίαση Καινοτομίας Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω η Στ Τάξη του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Ερμούπολης αποφάσισε να διοργανώσει μια καμπάνια ενημέρωσης των μαθητών του σχολείου και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας. Η καμπάνια αυτή γίνεται στα πλαίσια του πανευρωπαϊκού διαγωνισμού u4energy που διοργανώνεται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά υπό την αιγίδα του επιτρόπου για θέματα ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αρχικά οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με τα γενικά στοιχεία του διαγωνισμού αλλά και με μερικές από τις συμμετοχές άλλων σχολείων από το πρώτο έτος διεξαγωγής τους διαγωνισμού. Ο βασικός λόγος που συνέβη αυτό είναι για να διαπιστώσουν οι μαθητές ότι σε αυτή την δράση συμμετέχουν μαθητές από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν κοινούς στόχους και ενδιαφέροντα. Ακόμη, επέτρεψε στα παιδιά να αντιληφθούν ότι η εξοικονόμηση ενέργειας είναι ένα ζήτημα που απασχολεί σε μεγάλο βαθμό την Ε.Ε. και για αυτό διοργανώνονται ποικίλες δράσεις, όπως αυτός ο διαγωνισμός. Στην συνέχεια έπειτα από διαλογική συζήτηση αποφασίστηκε η συμμετοχή της τάξης σε αυτή την προσπάθεια. Η συμμετοχή σε αυτό τον διαγωνισμό θα έχει πολλά οφέλη. Πολύ συνοπτικά αυτά είναι: 1. Οι μαθητές να οργανώσουν και να εμπεδώσουν καλύτερα τις γνώσεις που ήδη έχουν λάβει για το θέμα της ενέργειας μέσω των φύλλων εργασίας στο μάθημα των Φυσικών των Ε και Στ Τάξεων του δημοτικού. 2. Να ενημερωθούν για τις πολιτικές και τις δράσεις που ακολουθεί η Ε.Ε. στον τομέα της Ενέργειας. 3. Να ασκηθούν στην συλλογή, οργάνωση και παρουσίαση πληροφοριών. 4. Να ασκηθούν στην εργασία σε ομάδες. Σελίδα 7 από 27

5. Να ασκηθούν στην χρήση των Τ.Π.Ε. (ηλεκτρονικός υπολογιστής, διαδίκτυο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κτλ). 6. Να έχουν την ευκαιρία από δουν από κοντά χώρους που σχετίζονται με την παραγωγή ενέργειας. 7. Να μπορέσουν να συνδράμουν και οι ίδιοι στην ενημέρωση, των συμμαθητών και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος τους, για την εξοικονόμηση ενέργειας, τις πολιτικές της Ε.Ε. και την κατάσταση στο θέμα αυτό των υπόλοιπων χωρών της Ευρώπης. Υπήρξαν και κάποιοι ειδικότεροι στόχοι που αφορούν την επαφή των μαθητών με την Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένα: 1. Οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με τις πολιτικές που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της ενέργειας. 2. Να δουν καλές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 3. Να διαπιστώσουν τους κοινούς στόχους και επιδιώξεις των ευρωπαϊκών λαών για την ενέργεια. 4. Να μελετήσουν στατιστικά στοιχεία που αφορούν την κάθε ευρωπαϊκή χώρα ξεχωριστά και το μέσο όρο, προκειμένου να κάνουν διαπιστώσεις για την κοινή πορεία. 5. Να διαπιστώσουν τα οφέλη που μπορεί να έχει ένας ευρωπαίος πολίτης. Πρέπει να σημειωθεί ότι για τους νικητές του διαγωνισμού u4energy προβλέπονται δώρα, γεγονός που δεν κοινοποιήθηκε στους μαθητές προκειμένου τα κίνητρά για την συμμετοχή τους να παραμείνουν στους μαθησιακούς και γνωστικούς στόχους και να μην επηρεαστούν από τις υλικές απολαβές. Η προσπάθεια για την δημιουργία καμπάνιας για την εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια. Πρώτο στάδιο αποτελεί η ενημέρωση των μαθητών μέσω βιβλίων, επισκέψεων σε κατάλληλους χώρους, συνεντεύξεων με ανθρώπους που έχουν γνώσεις για το θέμα και αναζήτηση πληροφοριών μέσω διαδικτύου. Στην συνέχεια, στο δεύτερο στάδιο οι πληροφορίες που συλλέχτηκαν από το πρώτο στάδιο, οργανώνονται, επεξεργάζονται και παίρνουν την μορφή παρουσιάσεων, με την βοήθεια του λογισμικού PowerPoint της Microsoft, και αφισών, που φτιάχνουν οι μαθητές μόνοι τους. Τέλος, το τρίτο στάδιο είναι η Σελίδα 8 από 27

χρήση του υλικού που δημιουργήθηκε στο δεύτερο στάδιο για ενημέρωση όσο τον δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων. 3.3.1. Ενημέρωση Συλλογή Πληροφοριών Στο πρώτο στάδιο έγινε προσπάθεια οι μαθητές να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους προκειμένου να είναι σε θέση να δημιουργήσουν μια πλήρη καμπάνια ενημέρωσης. Αρχικά, παίρνοντας σαν κεντρική ιδέα την εξοικονόμηση ενέργειας, έγινε μια εννοιολογική χαρτογράφηση καταγράφοντας, όπως φαίνεται και στην εικόνα 1, τους τομείς που σχετίζονται με την κεντρική έννοια. Εικόνα 1. Εννοιολογική Χαρτογράφηση Οι μαθητές χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες των τεσσάρων μαθητών και η κάθε ομάδα ανέλαβε μια από τους κεντρικούς άξονες όπως αυτοί διαμορφώθηκαν από την εννοιολογική χαρτογράφηση. Οι άξονες αυτοί ήταν: α) ενέργεια γενικά β) ανανεώσιμες και μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε Ελλάδα και Ευρώπη γ) συμβουλές για εξοικονόμηση ενέργειας δ) πολιτικές της Ευρωπαϊκή Ένωσης για την ενέργεια και στόχοι για το μέλλον (Ευρώπη 2020) ε) ανακύκλωση στη Σύρο, την Ελλάδα και την Ευρώπη Σελίδα 9 από 27

Στην συνέχεια της δράσης οι ομάδες ξεκίνησαν να συλλέγουν υλικό για το θέμα που η κάθε μία είχε αναλάβει. Για το σκοπό αυτό ακολουθήθηκαν ποικίλες μέθοδοι. Αρχικά έγινε βιβλιογραφική αναζήτηση στα σχολικά εγχειρίδια και στα βιβλία που υπάρχουν στην βιβλιοθήκη του σχολείου. Σε αυτή την δραστηριότητα η κάθε ομάδα λειτουργούσε αυτόνομα, με κύριο άξονα τα ζητήματα που ερευνούσε. Στην συνέχεια, κρίθηκε απαραίτητο οι μαθητές να επισκεφτούν χώρους που σχετίζονται με την ενέργεια και θα τους επιτρέψουν να αντιληφθούν καλύτερα τα ζητήματα που αφορούν την παραγωγή της. Έτσι, οργανώθηκαν δύο επισκέψεις στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι μαθητές της τάξης. Η πρώτη επίσκεψη πραγματοποιήθηκε στο εργοστάσιο της Δημόσια Επιχείρησης Ηλεκτρισμού στην Σύρο. Εικόνα 2. Επίσκεψη στη Δ.Ε.Η. Σελίδα 10 από 27

Εικόνα 3. Επίσκεψη στη Δ.Ε.Η. Εικόνα 4. Επίσκεψη στη Δ.Ε.Η. Σελίδα 11 από 27

Εικόνα 5. Επίσκεψη στη Δ.Ε.Η. Εικόνα 6. Επίσκεψη στη Δ.Ε.Η. Σελίδα 12 από 27

Μέσω αυτή της επίσκεψης, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά πως παράγεται το ηλεκτρικό ρεύμα που καταναλώνουμε καθημερινά στα σπίτια μας. Η πολύ καλή ξενάγηση των υπευθύνων του εργοστασίου επέτρεψε στα παιδιά να κατανοήσουν τις δυσκολίες στην παραγωγική διαδικασία, το υψηλό κόστος καθώς και τις οικολογικές επιπτώσεις που έχει η παραγωγή του ηλεκτρικού ρεύματος ενισχύοντας την άποψη ότι είναι αναγκαία η εξοικονόμηση ενέργειας, πράγμα που αποτελεί βασικό αντικείμενο της καμπάνιας μας. Στην συνέχεια επισκεφτήκαμε τις ανεμογεννήτριες που υπάρχουν στο νησί μας και αποτελούν έναν εναλλακτικό τρόπο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο υπεύθυνος του χώρου μας ξενάγησε στον χώρο που είναι εγκατεστημένες οι ανεμογεννήτριες και απάντησε στις ερωτήσεις των μαθητών που αφορούσαν την λειτουργία τους. Εικόνα 7. Επίσκεψη στις Ανεμογεννήτριες Σελίδα 13 από 27

Εικόνα 8. Επίσκεψη στις Ανεμογεννήτριες Εικόνα 9. Επίσκεψη στις Ανεμογεννήτριες Σελίδα 14 από 27

Έπειτα για να ενισχύσουμε τις γνώσεις μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πήραμε συνέντευξη από τον κ. Αντώνη Πόρποδα, μηχανολόγο μηχανικό ειδικευμένο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο κ. Πόρποδας, με σπουδές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, εργάζεται τα τελευταία χρόνια στην εταιρεία Vestas (http://www.vestas.com/). Η Vestas είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο στο τομέα των ανανεώσιμων πηγών με έδρα την Δανία και επιχειρηματικές δράσεις σε όλο τον κόσμο. Οι γνώσεις του κ. Πόρποδα και η εμπειρία που έχει αποκτήσει με την εργασία του στην συγκεκριμένη εταιρεία αποτέλεσαν πολύ σημαντικούς παράγοντες στην συλλογή πληροφοριών. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με τηλεδιάσκεψη μέσω του προγράμματος Skype. Τα ερωτήματα των μαθητών δεν περιορίστηκαν όμως μόνο σε θέματα ενέργειας. Ρώτησαν τον κ. Πόρποδα για την ευκαιρία που του δόθηκε, μέσω των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να σπουδάσει και να εργαστεί στο εξωτερικό. Εικόνα 10. Συνέντευξη μέσω skype Σελίδα 15 από 27

Εικόνα 11. Συνέντευξη μέσω skype Εικόνα 12. Συνέντευξη μέσω skype Σελίδα 16 από 27

Το μεγαλύτερο κομμάτι των απαραίτητων πληροφοριών συλλέχτηκαν μέσω έρευνας στο διαδίκτυο. Οι μαθητές στο εργαστήριο υπολογιστών μπόρεσαν να μαζέψουν όλες εκείνες τις πληροφορίες που τους ήταν απαραίτητες προκειμένου να δημιουργήσουν το υλικό που θα χρησιμοποιήσουν για να πείσουν το κοινωνικό τους περιβάλλον να περιορίσει την κατανάλωση ενέργειας. Το πρώτο στάδιο της καινοτομίας που παρουσιάστηκε στις προηγούμενες παραγράφους έχει ολοκληρωθεί και το υλικό που συλλέχτηκε αποτελεί την πρώτη ύλη για το δεύτερο στάδιο της καμπάνιας που θα παρουσιαστεί στην συνέχεια. 3.3.2 Επεξεργασία πληροφοριών Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή της παρούσας εργασίας στο δεύτερο στάδιο της καμπάνιας οι μαθητές φτιάχνουν υλικό με βάση ό,τι έχουν συλλέξει μόνοι προκειμένου να πείσουν τους συμμαθητές τους και την τοπική κοινωνία για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το στάδιο αυτό βρίσκεται υπό εξέλιξη. Μετά από διαλογική συζήτηση όλων των συμμετεχόντων, δασκάλου και μαθητών αποφασίστηκε η καμπάνια να έχει τρία βασικά εργαλεία. Πρώτον, παρουσιάσεις Powerpoint για την προβολή στοιχείων κατά τις συναντήσεις/ομιλίες σε ομάδες παιδιών και ενηλίκων, αφίσες με σχετικά μηνύματα σε διάφορα σημεία της πόλης και βίντεο με την τεχνική stop motion animation για την προβολή των σκοπών της καμπάνιας μας σε δικτυακούς τόπους και τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι παρουσιάσεις Powerpoint φτιάχτηκαν από τους ίδιους τους μαθητές στο σχολικό εργαστήριο, για λόγους όγκου δεδομένων και μεταφοράς της παρούσας εργασίας δεν επισυνάπτονται στο αρχείο. Μπορείτε όμως να τις δείτε πατώντας τους παρακάτω συνδέσμους: 1. Ενέργεια (Γενικά): http://stoprotothranio.blogspot.com/2012/03/blog-post_07.html 2. Ανανεώσιμες και μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε Ελλάδα και Ευρώπη: http://stoprotothranio.blogspot.com/2012/03/blog-post_9322.html 3. Ανακύκλωση σε Σύρο, Ελλάδα και Ευρώπη: http://stoprotothranio.blogspot.com/2012/03/blog-post_3890.html 4. Συμβουλές για εξοικονόμηση ενέργειας: http://stoprotothranio.blogspot.com/2012/03/blog-post_5449.html 5. Πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ενέργεια: http://stoprotothranio.blogspot.com/2012/03/blog-post_8320.html Σελίδα 17 από 27

Η κάθε ομάδα είχε στην διάθεση της δύο υπολογιστές στους οποίους αφού ολοκλήρωσε την αναζήτηση πληροφοριών ξεκίνησε την δημιουργία των παρουσιάσεων. Εικόνα 13. Δημιουργία Παρουσιάσεων Εικόνα 14. Δημιουργία Παρουσιάσεων Σελίδα 18 από 27

Το δεύτερο εργαλείο που αποφασίστηκε από την ολομέλεια να παραχθεί είναι οι αφίσες. Κάθε ομάδα δημιούργησε δύο αφίσες έχοντας ως κεντρικό σύνθημα το όνομα της καμπάνιας μας, «Αρχίστε τις τσιγκουνιές», ή κάποιο άλλο της επιλογής τους. Η αρχική σκέψη ήταν να εκτυπωθεί ένας αριθμός από αφίσες και οι μαθητές να τις κολλήσουν σε κεντρικά σημεία της πόλης. Μετά από επισημάνσεις των ίδιων των παιδιών η απόφαση αυτή άλλαξε. Θεωρήθηκε ότι η εκτύπωση αφισών θα οδηγούσε σε σπατάλη ενέργειας, σε περιττή χρήση πρώτων υλών και φυσικών πόρων και στην δημιουργία επιπλέον απορριμμάτων. Για τους λόγους αυτούς, αποφασίστηκε η καμπάνια μας να γίνει κυρίως μέσω ηλεκτρονικών μέσων. Όλο το υλικό που παράγει η τάξη μας βρίσκεται σε τρεις χώρους: α. Στο ιστολόγιο της τάξης μας. Με ειδικές αναρτήσεις κοινοποιούμε ό,τι παράγεται στα πλαίσια της καμπάνιας στο ιστολόγιο μας που ονομάζεται «Στο Πρώτο Θρανίο», http://stoprotothranio.blogspot.com β. Στο λογαριασμό που φτιάξαμε, για αυτόν ειδικά τον σκοπό, στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης facebook (http://www.facebook.com/profile.php?id=100003232700169). γ. Στο λογαριασμό που φτιάξαμε, για αυτόν ειδικά τον σκοπό, στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης twitter (https://twitter.com/#!/stoprotothranio). Ενδεικτικά μερικές από τις αφίσες που φτιάξαμε είναι: Εικόνα 15. Δημιουργία Αφισών Σελίδα 19 από 27

Εικόνα 16. Δημιουργία Αφισών Εικόνα 17. Δημιουργία Αφισών Σελίδα 20 από 27

Εικόνα 18. Δημιουργία Αφισών Εικόνα 19. Δημιουργία Αφισών Σελίδα 21 από 27

Εικόνα 20. Αφίσα 1 Εικόνα 21. Αφίσα 2 Σελίδα 22 από 27

Οι υπόλοιπες αφίσες μπορούν να βρεθούν στις προαναφερθείσες δικτυακές τοποθεσίες. Τρίτο και τελευταίο εργαλείο προώθησης των στόχων της καμπάνιας μας είναι η παραγωγή μικρών ταινιών animation με την τεχνική stop motion. Η παραγωγή τους είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα με αποτέλεσμα να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Όταν τελειώσουν θα αναρτηθούν στο ιστολόγιο της τάξης και στους λογαριασμούς μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα αποσταλούν στα τοπικά μέσα ενημέρωσης για την προβολή τους σε όλους τους κατοίκους της πόλης. 3.3.3. Προώθηση της καμπάνιας Τρίτο στάδιο στην καμπάνια αποτελεί η άμεση επικοινωνία με κοινό για την προώθηση του κινήματος για την εξοικονόμηση ενέργειας. Αρχικά πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των μαθητών των Δ και Ε τάξεων του σχολείου μας. Οι μαθητές των τάξεων αυτών παρακολούθησαν με ενδιαφέρον τις παρουσιάσεις που είχαμε ετοιμάσει και εξέφρασαν τις απορίες τους, οι οποίες απαντήθηκαν με επιτυχία από την Στ τάξη. Στην συνέχεια η δουλειά των μαθητών παρουσιάστηκε στους δασκάλους και τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς του σχολείου, αποσπώντας θετικά σχόλια. Εικόνα 22. Παρουσίαση Καμπάνιας Σελίδα 23 από 27

Στην συνέχεια έχουμε προγραμματίσει, ήδη, την διενέργεια μιας παρουσίασης ειδικά για τους γονείς των μαθητών της τάξης μας, προκειμένου να έρθουν κι αυτοί σε επαφή με το έργο των παιδιών. Ακόμη, θα διοργανώσουμε στο προσεχές διάστημα ομιλία στο χώρο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ερμούπολης, σε συνεργασία με την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Κυκλάδων, με καλεσμένους τους μαθητές της Στ Τάξης από όλα τα δημοτικά σχολεία του νησιού, για να ενημερωθούν κι αυτοί οι μαθητές για την εξοικονόμηση ενέργειας. Τέλος, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως όταν θα είναι έτοιμο όλο το υλικό θα κοινοποιηθεί (βίντεο animation) στα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, ώστε η καμπάνια μας να προβληθεί σε όλο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό.. 3.4 Παράγοντες που επηρέασαν την καινοτομία Κατά την προσπάθεια εφαρμογής της καινοτομίας, υπήρξαν παράγοντες που λειτούργησαν θετικά και βοήθησαν στην ομαλή ενσωμάτωση της, αλλά και άλλες συνιστώσες που είχαν αρνητική συμβολή παρακωλύοντας την όλη διαδικασία. 3.4.1 Παράγοντες που επηρέασαν θετικά Μελετώντας την πιο πάνω περιγραφή της καινοτομίας θα παρατηρήσεις κανείς ότι το σημαντικότερο εργαλείο για την εφαρμογή της ήταν ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Ο βασικότερος παράγοντας, που επιδρά θετικά στη διαδικασία ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική καθημερινότητα, είναι οι απόψεις, οι στάσεις και οι γνώσεις των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν σε τέτοιου είδους προγράμματα (Κουστουράκης & Παναγιωτακόπουλος, 2008α). Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο εκπαιδευτικός της τάξης πέραν της προσωπικής του ενασχόλησης με τις νέες τεχνολογίες, συμμετείχε σε δύο επιμορφωτικές δράσεις του Υπουργείου Παιδείας, με αντικείμενο τις ΤΠΕ. Αυτό, του έδωσε το απαραίτητο υπόβαθρο γνώσεων, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέρθει στις απαιτήσεις ενός τέτοιου εγχειρήματος. Ο δεύτερος παράγοντας που συνέβαλε θετικά στην αποδοχή αυτή της καινοτομίας σχετίζεται με την υλικοτεχνική υποδομή. Το σχολείο, στο οποίο εφαρμόστηκε η καινοτομία που περιγράφτηκε, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και η περιοχή ευθύνης του, περιλαμβάνει κυρίως περιοχές που κατοικούν οικογένειες μέσο και υψηλό Κ.Ο.Ε.. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, την ύπαρξη του απαραίτητου εξοπλισμού (ηλεκτρονικός υπολογιστής, σύνδεση στο διαδίκτυο), στα σπίτια της συντριπτικής πλειοψηφίας των μαθητών. Η επιτυχημένη εφαρμογή της καινοτομίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη του εξοπλισμού Σελίδα 24 από 27

αυτού, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα καθιστούσε πολύ περιορισμένη την συμμετοχή των μαθητών. Τρίτος, αλλά εξίσου σημαντικό παράγοντα αποτέλεσε η αμέριστη συνεργασία του διευθυντή και όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου. Ο διευθυντής πάντα πρόθυμος να βοηθήσει κυρίως στο οργανωτικό κομμάτι των επισκέψεων (έγκριση από την διεύθυνσης εκπαίδευσης της μετακίνησης των μαθητών, εξασφάλιση μέσου μετακίνησης) υπήρξε αρωγός της όλης προσπάθειας. Συνάμα οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί του σχολείου, όποτε τους ζητήθηκε συνέλαβαν θετικά στην όλη προσπάθεια. 3.4.2 Παράγοντες που επηρέασαν αρνητικά Ο εξοπλισμός του σχολείου ήταν ένας από τους παράγοντες που επέδρασαν ανασταλτικά στην εφαρμογή της καινοτομίας. Το σχολείο διαθέτει ένα εργαστήριο εφτά υπολογιστών με πρόσβαση στο διαδίκτυο, που στεγάζεται σε μια μικρή αίθουσα. Ο χώρος αυτός παλιότερα χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη. Ο μικρός αριθμός υπολογιστών και η έλλειψη χώρου καθιστούν πολύ δύσκολη την συνύπαρξη των είκοσι μαθητών της Έκτης Τάξης. Ο δεύτερος ανασταλτικός παράγοντας ήταν η έλλειψη χρόνου. Η ύπαρξη πολύ στενού χρονικού πλαισίου οδήγησε σε κάποιες ενδεχομένως βεβιασμένες αποφάσεις ή ακόμα και «εκπτώσεις» επί του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, κάποιες ιδέες και προτάσεις των μαθητών απορρίφθηκαν λόγω έλλειψης του απαραίτητου χρόνου υλοποίησης. Τέλος, οι ώρες υλοποίησης καινοτόμων προγραμμάτων που προβλέπονται για την έκτη δημοτικού είναι μόλις δύο την εβδομάδα (Υπ.Ε.Π.Θ., 2002. 2003), χρόνος που φυσικά δεν επαρκούσε για την υλοποίηση του πρότζεκτ. Ήταν απαραίτητη η χρήση κάποιων ωρών διδασκαλίας από άλλα μαθήματα, όπως τα φυσικά, τα θρησκευτικά και η αγωγή του πολίτη. 4. Συμπεράσματα Λαμβάνοντας υπόψη το στενό χρονικό πλαίσιο σχεδιασμού και εφαρμογής της καινοτομίας, η προσπάθεια που έγινε μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένη. Οι περισσότεροι από τους γενικούς και τους ειδικούς στόχους επετεύχθησαν, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον. Πιο συγκεκριμένα, για τους ειδικούς στόχους που είχαν να κάνουν με την ευρωπαϊκή διάσταση του θέματος που ήταν επιθυμητό να περάσει στους μαθητές: Σελίδα 25 από 27

1. Οι μαθητές συμμετείχαν σε έναν πανευρωπαϊκό διαγωνισμό που διοργανώθηκε από την Ε.Ε., με αποτέλεσμα να νιώσουν ότι ανήκουν σε μια μεγάλη κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια για την ενέργεια. 2. Οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με πολιτικές που ήδη εφαρμόζει η ευρωπαϊκή ένωση και με τους μελλοντικούς της στόχους, μέσω τους προγράμματος Ευρώπη 2020. 3. Οι μαθητές μελέτησαν στοιχεία που αφορούν την ανακύκλωση στη πόλη μας, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ένωσης. 4. Οι μαθητές συνέλεξαν και επεξεργάστηκαν στοιχεία για τους τρόπους παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας σε διάφορες χώρες της Ευρώπης καθώς και με τον μέσο όρο των χωρών της Ένωσης. Στην συνέχεια μπόρεσαν να διαπιστώσουν την πρόοδο που έχουν κάνει οι χώρε της Ε.Ε. στον τομέα της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 5. Οι μαθητές ήρθαν και επαφή με έναν Έλληνα επιστήμονα που σπούδασε και εργάζεται στο εξωτερικό χάρις τις διατάξεις για την κινητικότητα των πολιτών που εφαρμόζει η Ε.Ε. 6. Οι μαθητές διαπίστωσαν το πλήθος των έργων που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην χώρα μας (δεν ήταν στους αρχικούς σκοπούς, αλλά προέκυψε μετά από παρατήρηση των ίδιων των μαθητών στις ταμπέλες που υπήρχαν στους διάφορους χώρους επίσκεψης). 5. Προτάσεις Σε μια μελλοντική εφαρμογή της ίδιας καινοτομίας από κάποια άλλη σχολική μονάδα, θα ήταν χρήσιμο να ληφθούν σοβαρά υπόψη δύο παράγοντες. Ο πρώτος και κυριότερος είναι ο χρόνος εφαρμογής της καινοτομίας. Θα πρέπει να δοθεί αρκετός χρόνος (αν είναι δυνατόν και ολόκληρη σχολική χρονιά) στον σωστό σχεδιασμό και την ολοκληρωμένη υλοποίηση. Ακόμη, καλό θα είναι να επιλεγούν μαθητές της Στ τάξης. Για να μπορέσουν να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα καλό θα είναι να έχουν κάποιες πρότερες γνώσεις σχετικά με την ενέργειας, τους τρόπους παραγωγής κτλ. Αυτό επιτυγχάνεται σε ικανοποιητικό μετά την διδασκαλία των κεφαλαίων «Ενέργεια» και «Ηλεκτρομαγνητισμός» του βιβλίου των Φυσικών της Στ τάξης. Σελίδα 26 από 27

Βιβλιογραφία Ελληνόγλωσση Κουστουράκης Γ. & Παναγιωτακόπουλος Χ. (2008). Οι ΤΠΕ στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: επιδράσεις και προβλήματα από την προσπάθεια της εφαρμογής τους στην παιδαγωγική πράξη. Στο Β. Κόμης (Επιμ.) 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διδακτική της Πληροφορικής, εκδ. Νέων Τεχνολογιών. Πασιαρδής, Π. (2010). Η αναγκαιότητα της αλλαγής και οι παράγοντες επίδρασης της αλλαγής. Στο Πασιαρδής (επιμ.) Διαχείριση Αλλαγής, Σχολική Αποτελεσματικότητα και Βελτίωση (σσ. 30-86). Λευκωσία: Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου Υπ.Ε.Π.Θ. (2002). Ορισμός Προγραμμάτων Σπουδών, ωραρίου λειτουργίας και ωρολογίου προγράμματος Ολοημέρου Δημοτικού Σχολείου. Εγκύκλιος Φ.50/76/121153/Γ1/13-11- 2002. Υπ.Ε.Π.Θ. Π.Ι. (2003). Δ.Ε.Π.Π.Σ.. Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης (τόμοι Α και Β ). Αθήνα: Υπ.Ε.Π.Θ. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ξενόγλωσση European Schoolnet (2006) The ICT Impact Report, A review of studies of ICT impact on schools in Europe. European Communities OECD (1971) The Condition for Success in Technological Innovation, Oecd Schumpeter J. (1934). The Theory of Economic Development, Harvard University Press Σελίδα 27 από 27