ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ηµητρίου Σ. Γεωργάνου ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2003

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Εκφράζω τις ευχαριστίες µου στον καθηγητή µου Ν. Γεωργόπουλο για την απεριόριστη βοήθεια του στην περάτωση της διπλωµατικής µου εργασίας. Στους καθηγητές και συµφοιτητές µου κατά την διάρκεια του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος στη ιοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων. Στην οικογένεια µου και στο Navihellas Κέντρο Κρουαζιέρας.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 1.1 Σκοπός Της Εργασίας 1 1.2 Στοιχεία Τουριστικής Ζήτησης Στην Ελλάδα 1 1.2.1 Αφίξεις & Έσοδα 2 1.2.2 Εποχικότητα Του Τουρισµού 4 1.3 Οι Πολλαπλασιαστικές Επιδράσεις Του Τουρισµού 4 1.4 Θαλάσσιος Τουρισµός 7 Κεφάλαιο 2 Κρουαζιέρα: Προϊόν ή Υπηρεσία 2.1 Τι είναι Κρουαζιέρα 10 2.1.1 Τουριστικά Πακέτα Συνδυασµένα Με Κρουαζιέρα 10 2.1.1.1 Cruise & Stay 10 2.1.1.2 Cruise & Fly 12 2.1.1.3 Fly, Cruise & Fly 13 2.1.1.4 Drive, Cruise & Fly 14 2.2 Κόστος & Κατηγορίες Καµπινών 14 2.3 ιατροφή Εν Πλω 15 2.4 ιασκέδαση Εν Πλω 16 2.5 Ασφάλεια Εν Πλω 17 2.6 Προσωπικό Κρουαζιέρας & Αξιωµατικοί 20 Κεφάλαιο 3 Ανάλυση Της Βιοµηχανίας Της Κρουαζιέρας 3.1 Η Κρουαζιέρα σε Παγκόσµιο Επίπεδο 22 3.1.1 Γενική Επισκόπηση 22 3.1.2 Οικονοµική Επισκόπηση 24 3.1.3 Προσφορά & Ζήτηση 24 3.1.4 Γενικά Χαρακτηριστικά & ηµογραφικά Στοιχεία 25 3.2 Η Κρουαζιέρα σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο 26 3.2.1 Τουριστική Ζήτηση 26 3.2.2 Προσφορά Στον Κλάδο της Κρουαζιέρας στην Μεσόγειο 27 3.2.3 Τα Κυριότερα Λιµάνια Απόπλου Κρουαζιεροπλοίων 28 3.3 Η Κρουαζιέρα στον Ελλαδικό Χώρο 29

3.3.1 Ιστορική Αναδροµή 29 3.3.2 Ο Ελληνικό Τουρισµός & Οι Νέες Τάσεις 31 3.3.3 Κρουαζιέρα & Σύγχρονη Πραγµατικότητα 34 3.3.4 Ελληνικές Εταιρείες & Κρουαζιερόπλοια 36 3.3.4.1 Royal Olympia Cruises 36 3.3.4.2 Golden Star Cruises 39 3.3.4.3 Olympic Short Cruises 39 3.3.4.4 Festival Cruises 40 3.3.4.5 ANEK 42 3.3.4.6 Zeus Group 44 3.3.5 Θαλάσσια Υποδοµή 45 Κεφάλαιο 4 Στρατηγική Ανάλυση Του Κλάδου Της Κρουαζιέρας Στον Ελλαδικό Χώρο 4.1 Αλυσίδα Αξίας 49 4.2 PESTIE Analysis 51 4.2.1 Πολιτικό Νοµικό Περιβάλλον 51 4.2.2 Οικονοµικό Περιβάλλον 52 4.2.3 Κοινωνικό Πολιτιστικό Περιβάλλον 54 4.2.4 Τεχνολογικό Περιβάλλον 55 4.2.5 Βιοµηχανικό Περιβάλλον 55 4.2.6 Φυσικό Περιβάλλον 56 4.3 Ανάλυση του Υποδείγµατος Των Πέντε υνάµεων 57 4.3.1 Απειλή Εισόδου Νέων Επιχειρήσεων 57 4.3.2 ιαπραγµατευτική ύναµη Των Προµηθευτών 57 4.3.3 ιαπραγµατευτική ύναµη Των Αγοραστών 58 4.3.4 Απειλή από Υποκατάστατα Προϊόντα 58 4.3.5 Ένταση του ανταγωνισµού 58 4.4 SWOT Analysis 59 4.4.1 Strengths 59 4.4.2 Weaknesses 60 4.4.3 Opportunities 61

4.4.4 Threats 63 Κεφάλαιο 5 Συµπεράσµατα & Προτάσεις Για Το Μέλλον 5.1 Συµπεράσµατα 65 5.2 Προτάσεις για το µέλλον 66 Βιβλιογραφία

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑ ΙΚΟ ΧΩΡΟ 1. Γενικά Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η στρατηγική ανάλυση του κλάδου της κρουαζιέρας στον Ελλαδικό χώρο και η διεξαγωγή συµπερασµάτων σε ό,τι αφορά την στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουν όλοι οι φορείς που έχουν έµµεση ή άµεση σχέση µε τον κλάδο. 2. Μεθοδολογία Η µεθοδολογία της εργασίας χωρίστηκε σε πέντε επιµέρους τµήµατα i. Εισαγωγή ii. Κρουαζιέρα: Προϊόν ή Υπηρεσία iii. Ανάλυση της Βιοµηχανίας της Κρουαζιέρας iv. Στρατηγική ανάλυση του κλάδου της κρουαζιέρας στον ελλαδικό χώρο v. Συµπεράσµατα & Προτάσεις για το µέλλον 3. Εργαλεία για την πραγµατοποίηση της εργασίας i. Οι διαλέξεις των καθηγητών του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος στη ιοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων ii. Η προσωπική µου εµπειρία στον κλάδο του τουρισµού και πιο συγκεκριµένα στον κλάδο της κρουαζιέρας. iii. Βιβλιογραφία σχετική µε: Στρατηγική των επιχειρήσεων, marketing και τουρισµό iv. Ιστοσελίδες: Πλοιοκτήτριων εταιριών, οργανισµών, τουριστικών γραφείων & tour operators. v. Μελέτες: Πλοιοκτήτριων εταιριών, οργανισµών σχετικών µε τον κλάδο του τουρισµού. vi. Μπροσούρες πλοιοκτήτριων εταιριών καθώς και εταιριών που ειδικεύονται στον χώρο της κρουαζιέρας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Σκοπός της εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η στρατηγική ανάλυση του κλάδου της κρουαζιέρας στον Ελλαδικό χώρο και η διεξαγωγή συµπερασµάτων σε ό,τι αφορά την στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουν όλοι οι φορείς που έχουν έµµεση ή άµεση σχέση µε τον κλάδο. 1.2 Στοιχεία Τουριστικής Ζήτησης στην Ελλάδα Μέχρι και το 1990 η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα ήταν ταχύτερη από ό,τι στην Ευρώπη και στον κόσµο. Στη δεκαετία 1990-2000 παρατηρήθηκε µείωση του ρυθµού αύξησης των αφίξεων στην Ελλάδα η οποία είναι µεγαλύτερη από αυτή σε Ευρώπη και ιεθνώς. Αυτό σηµατοδοτεί το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι πλέον «ώριµος» -µε την έννοια του κύκλου ζωής προϊόντος- τουριστικός προορισµός. Με κριτήριο τη συµβολή του τουριστικού τοµέα στην ανάπτυξη της εθνικής οικονοµίας, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη θέση µεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκοσµίου Συµβουλίου Τουρισµού και Ταξιδιών (WTTC) για το έτος 1999, ο τουριστικός τοµέας συνεισέφερε το 18,3% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας, ενώ το προϊόν του συγκεκριµένου τοµέα διαµορφώθηκε σε 23,6 δις. δολαρίων (7,4 τρις. δρχ.). Οι επενδύσεις στο χώρο αυξήθηκαν κατά 2,7% το 1999 σε σχέση µε το 1998 και ανήλθαν στα 21.423.000 (7,3 δις. δρχ.) αντιπροσωπεύοντας το 22,3% του συνόλου των επενδύσεων που πραγµατοποιήθηκαν στη χώρα το συγκεκριµένο έτος. Το µέγεθος της απασχόλησης του τουριστικού τοµέα ανήλθε στις 600.000 θέσεις εργασίας, συµβάλλοντας κατά 16,3% στο σύνολο της απασχόλησης. Σύµφωνα µε τα αναθεωρηµένα στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Τουρισµού (WTO) για την παγκόσµια τουριστική κίνηση κατά το 1999, η Ελλάδα καταλαµβάνει την 14 η θέση µεταξύ των προορισµών εκείνων µε τα µεγαλύτερα έσοδα από τον τουρισµό, µε 21.130.000 (7,2 δις. δρχ.) και µερίδιο αγοράς 1,6%. Αν και ο τουρισµός δεν αποτελεί φαινόµενο των τελευταίων µόνο δεκαετιών, αυτό που είναι καινούριο είναι το µέγεθος του σύγχρονου µαζικού τουρισµού, η φύση και το είδος των τουριστικών υπηρεσιών, η οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων που 1

προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες και η έµφαση που έχει δοθεί στην τουριστική βιοµηχανία, τόσο από πλευράς κράτους ή ενώσεων κρατών όσο και από πλευράς ιδιωτικών επιχειρηµατιών. 1.2.1 Αφίξεις & Εσοδα Η µέση ετήσια µεταβολή των αφίξεων στην Ελλάδα στο διάστηµα 1990-2000 είναι 3,5%, ενώ η αντίστοιχη των εσόδων για το ίδιο διάστηµα είναι περίπου 14%. Η διαφορά των ρυθµών µεταβολής δεν οφείλεται στο γεγονός ότι βελτιώθηκε πραγµατικά η κατά κεφαλήν δαπάνη, αλλά κυρίως στο ότι άλλαξε ο τρόπος υπολογισµού του τουριστικού συναλλάγµατος. Αυτό είναι φανερό µεταξύ των ετών 1996-1997, όταν, ενώ έχουµε αύξηση κατά 9% στις αφίξεις, η αντίστοιχη αύξηση των εσόδων είναι 38%. Για το 1998 τα έσοδα από τον τουρισµό σύµφωνα µε στοιχεία του WTO ανήλθαν σε 5.182 εκατ. USD µετά το αρχικό δηλωθέν ποσό των 3.925 USD και στη συνέχεια διόρθωση σε 4.050 εκατ. USD για να καταλήξουµε στα 6.18 δις. USD. Για το 2000 το ΜΚ είναι της τάξης των 738 USD. Με µέση διάρκεια παραµονής 10 περίπου ηµέρες, έχουµε µέση ηµερήσια κατά κεφαλήν δαπάνη περίπου 74 USD. Εξέλιξη Αφίξεων. Εσόδων και ΜΚ, Ελλάδα, 1950-2000 Έτος Αφίξεις Έσοδα (σε εκ.δολ.) ΜΚ (δολ.) 1950 33.000 4,7 141 1960 399.000 49,3 141 1970 1.609.000 193,6 155 1980 5.271.000 1.733,5 361 1990 8.873.000 2.586,8 292 1991 8.036.000 2.567,4 319 1992 9.331.000 3.271,8 351 1993 9.413.000 335,1 354 1994 10.642.000 3.904,9 367 1995 10.130.000 4.136,3 408 1996 9.233.000 3.723,1 403 1997 10.070.000 5.151,3 512 1998 10.916.000 6.188,2 567 1999 12.164.000 8.781,9 722 2000 12.500.000 9.221,1 738 2

Εξέλιξη Αφίξεων και Εσόδων, Ελλάδα, 1950-2000 Ανοδικός παρατηρείται ο αριθµός των αφίξεων έως το έτος 1994, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως η «χρυσή χρονιά» του ελληνικού τουρισµού, όπου οι συνολικές αφίξεις παρουσίασαν αύξηση 13% σε σχέση µε το 1993. Αντίθετα το 1995 χαρακτηρίστηκε «κακή χρονιά», καθώς ο αριθµός των συνολικών αφίξεων παρουσίασε µείωση κατά 4,8% σε σχέση µε το 1994. Ακόµη χειρότερο υπήρξε όµως το έτος 1996 όπου σε σχέση µε το 1995 έφθασαν στη χώρα µας σχεδόν 1 εκατοµµύριο λιγότεροι τουρίστες (ποσοστιαία µείωση 8,8%). Κατά την περίοδο 1997-2000 η τουριστική κίνηση στην Ελλάδα ανακάµπτει σηµαντικά, παρουσιάζοντας ποσοστιαία αύξηση κατά 2,76% το 2000 σε σχέση µε το 1999, κατά 11,43% το 1999 σε σχέση µε το 1998, κατά 8,4% το 1998 σε σχέση µε το 1997 και κατά 9% το 1997 σε σχέση µε το 1996. Η σηµαντική αύξηση που παρατηρήθηκε στις αφίξεις στη χώρα µας το 1994, αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην κρίση που παρατηρήθηκε την περίοδο εκείνη τόσο στις χώρες της Βαλκανικής, όσο και στην ανταγωνίστρια µας την Τουρκία, µε αποτέλεσµα οι ξένοι τουρίστες να προτιµήσουν την Ελλάδα για τις διακοπές τους. Στη συνέχεια τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήµατα του Ελληνικού τουρισµού, η ανάπτυξη νέων και πιο φθηνών προορισµών, η πολιτική της «σκληρής δραχµής» και η εµµονή του Ελληνικού τουρισµού στο κλασσικό τουριστικό πακέτο, οδήγησαν τον Ελληνικό τουρισµό σε µια περίοδο βαθιάς κρίσης που σε πρώτο επίπεδο εκδηλώθηκε τα έτη 1995 και 1996 µε τη µείωση των αφίξεων κυρίως δε από τις παραδοσιακές αγορές. 3

1.2.2 Εποχικότητα Τουρισµού Σε ολόκληρη την περασµένη δεκαετία, στο τρίµηνο Ιούλιος, Αύγουστος και Σεπτέµβριος, πραγµατοποιείται σταθερά περισσότερο από το 50% των ετήσιων αφίξεων. Οι όποιες προσπάθειες άµβλυνσης της εποχικότητας δεν είχαν αποτέλεσµα, είτε διότι δεν είχαν συνέπεια και συνέχεια είτε διότι δεν βασίσθηκαν στη διαφοροποίηση / εµπλουτισµό του προϊόντος. Η συνέχεια αυτής της κατάστασης επιτείνει το πρόβληµα των αντοχών των υποδοµών στην υψηλή περίοδο και περιορίζει την αποδοτικότητα των επενδύσεων. Μηνιαία (%) Κατανοµή Αφίξεων, Ελλάδα, 1990-2000 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999* 2000* ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1,27% 1,12% 1,07% 1,15% 1,34% 1,32% 1,47% 1,65% 1,48% 1,50% 1,58% ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1,31% 1,08% 1,12% 1,13% 1,18% 1,23% 1,27% 1,55% 1,31% 1,46% 1,45% ΜΑΡΤΙΟΣ 3,40% 3,19% 2,15% 2,05% 2,20% 2,30% 2,84% 2,67% 2,20% 2,85% 2,66% ΑΠΡΙΛΙΟΣ 7,18% 4,23% 5,81% 5,54% 5,47% 6,45% 5,82% 5,22% 5,31% 5,24% 5,73% ΜΑΙΟΣ 12,02% 10,74% 12,17% 11,79% 12,56% 12,06% 11,21% 11,31% 10,83% 11,08% 10,96% ΙΟΥΝΙΟΣ 13,38% 12,92% 14,29% 13,12% 13,91% 13,78% 13,38% 13,91% 13,78% 13,72% 14,25% ΙΟΥΛΙΟΣ 18,46% 19,87% 19,18% 19,07% 18,61% 17,64% 17,60% 18,37% 19,25% 18,67% Μ/ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 18,83% 20,27% 19,77% 19,78% 18,84% 18,26% 18,70% 18,57% 18,87% 18,81% Μ/ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 13,35% 14,31% 14,11% 14,60% 14,45% 14,87% 15,43% 14,41% 14,61% 14,06% Μ/ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 6,88% 7,73% 6,83% 8,12% 8,05% 8,41% 8,52% 8,29% 8,42% 8,48% Μ/ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2,25% 2,61% 1,89% 1,96% 1,83% 1,94% 2,18% 2,31% 2,13% 2,17% Μ/ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1,66% 1,93% 1,60% 1,69% 1,55% 1,75% 1,60% 1,74% 1,80% 1,97% Μ/ ΣΥΝΟΛΟ 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Τριµηνιαία (%) Κατανοµή Αφίξεων. Ελλάδα, 1990-2000 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999* 2000* ΙΑΝ.-ΜΑΡ. 5,99% 5,38% 4,35% 4,33% 4,72% 4,85% 5,58% 5,87% 4,99% 5,81% 5,69% ΑΠΡ.-ΙΟΥΝ. 32,59% 27,89% 32,27% 30,45% 31,94% 32,29% 30,40% 30,44% 29,93% 30,05% 30,95% ΙΟΥΛ.-ΣΕΠ. 50,64% 54,45% 5,06% 53,44% 51,91% 50,77% 51,72% 51,35% 52,73% 51,54% Μ/ ΟΚΤ.- ΕΚ. 10,78% 12,27% 10,32% 11,78% 11,43% 12,10% 12,30% 12,33% 12,36% 12,61% Μ/ ΣΥΝΟΛΟ 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Πηγή: ΕΟΤ, ΕΣΥΕ (* : προσωρινά στοιχεία), Μ/ : στοιχεία µη διαθέσιµα 1.3 Οι Πολλαπλασιαστικές Επιδράσεις του Τουρισµού Πέρα απ τις άµεσες επιδράσεις του τουρισµού, υπάρχουν και αυτές που ονοµάζονται έµµεσες. Οι έµµεσες επιδράσεις, που είναι περισσότερο γνωστές και ως επιδράσεις του πολλαπλασιαστή, αποκτούν ενέργεια απ τη στιγµή που οι δαπάνες που πραγµατοποιούν οι τουρίστες, για την αγορά τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, 4

σε ορισµένο προορισµό (τουριστικό) αλλά και χρόνο κυκλοφορούν και επανακυκλοφορούν στην οικονοµία του. Οι άµεσες επιδράσεις γίνονται πιο εύκολα κατανοητές στον κόσµο, επειδή είναι αποτέλεσµα των χρηµάτων που δαπανούν οι καταναλωτές τουρίστες σε επιχειρήσεις (τουριστικές µη τουριστικές), για ν αγοράσουν υπηρεσίες και αγαθά, που ικανοποιούν περισσότερο και καλύτερα τις τουριστικές τους επιθυµίες. Άρα λοιπόν τα χρήµατα αυτά, εξασφαλίζουν µεταξύ των άλλων έσοδα και κέρδη στις επιχειρήσεις και φυσικά πόρους διαβίωσης στους ιδιοκτήτες, αλλά και στο προσωπικό που απασχολούν. Τα χρήµατα που ξοδεύει ο τουρίστας καταναλωτής, σ ένα τουριστικό προορισµό δηµιουργούν εισόδηµα, το οποίο οδηγεί σε µία αλυσίδα δαπάνη εισόδηµα δαπάνη, έως το σηµείο εκείνο που οι διαρροές του εισοδήµατος, που σηµειώνονται κατά την κυκλοφορία του και επανακυκλοφορία του, <σπάσουν> τη συγκεκριµένη αλυσίδα. Έτσι η επίδραση του αρχικού εισοδήµατος, που προήλθε απ τα χρήµατα που δαπάνησε ο τουρίστας σ ένα προορισµό, για ν αγοράσει αγαθά που ικανοποιούν τις τουριστικές του επιθυµίες, είναι συνήθως µεγαλύτερη απ ότι φαίνεται αρχικά. Αυτό οφείλεται, στις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις που ασκεί το εισόδηµα και που εκδηλώνονται µε µια σειρά συναλλακτικών πράξεων διαδοχικών, που προκαλούν δαπάνες και δηµιουργούν εισόδηµα, το τελικό ύψος του οποίου, εξαρτάται απ τον αριθµό των πράξεων συναλλαγής, που έλαβαν χώρα σ ορισµένο χρόνο και ορισµένο τόπο. Για παράδειγµα, ας υποθέσουµε ότι παρέα φίλων, που πήγαν µαζί για διακοπές σ ένα τουριστικό προορισµό, ξόδεψαν για το ξενοδοχείο που τους φιλοξένησε 1200 EURO. Τα χρήµατα που εισπράχτηκαν απ τον ξενοδόχο, χρησιµοποιήθηκαν για πληρωµές στην εφορία, για ποικιλία αγορών, είτε στον τόπο διαµονής (ξενοδόχου) είτε σε διαφορετικό, αλλά και µέρος εξ αυτών (χρηµάτων) αποταµιεύτηκε. Οι επιχειρηµατίες που εισέπραξαν τα χρήµατα, απ τις αγορές του ξενοδόχου, µέρος εξ αυτών το αποταµίευσαν και το υπόλοιπο το ξόδεψαν για δικές τους αγορές. Μέσα απ αυτή τη µετακίνηση του χρήµατος, αναµφισβήτητα, διαπιστώνουµε την έννοια του 5

πολλαπλασιαστή και ως εκ τούτου το κύκλωµα δαπάνη εισόδηµα δαπάνη, που γεννιέται µέσα απ τον τουρισµό. Στην πραγµατικότητα υπάρχουν πέντε διαφορετικές κατηγορίες πολλαπλασιαστών, ο πολλαπλασιαστής εισοδήµατος -έγινε εκτενής αναφορά, ο πολλαπλασιαστής συναλλαγών που µετράει την αύξηση των συναλλαγών κάθε χώρας, ο πολλαπλασιαστής προϊόντος που µετράει τον όγκο των συναλλαγών και όχι απλά τις συναλλαγές, ο πολλαπλασιαστής απασχόλησης που κινείται µόνο σε θεωρητικό επίπεδο και δεν έχει µετρηθεί ποτέ (αύξηση απασχόλησης µε αύξηση της τουριστικής δαπάνης) και ο πολλαπλασιαστής των δηµοσίων εσόδων, που εξετάζει το πώς αυξάνουν τα δηµόσια έσοδα απ την αύξηση της τουριστικής δαπάνης. Η τιµή του πολλαπλασιαστή εξαρτάται απ τις εισαγωγές, που σηµαίνει ότι όταν έχουµε χαµηλές εισαγωγές, τότε θα έχουµε και χαµηλή αξία πολλαπλασιαστή. Στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία, έχουν γίνει διάφορες µετρήσεις του πολλαπλασιαστή κυρίως απ το ΚΕΠΕ. Η τελευταία µέτρηση -µε βάση τα στοιχεία που έχουµε- έγινε το 1994, και έδειξε ότι ο πολλαπλασιαστής του εισοδήµατος, κυµαίνεται περίπου στο 2. Από στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιµελητηρίου (τελευταία δεκαετία), προκύπτει ότι έχουν γίνει δύο σοβαρές έρευνες για τη συµβολή του Τουρισµού στο εθνικό εισόδηµα, που η µια (παλαιότερη) δείχνει ότι 14,7% του Εθνικού Εισοδήµατος, προέρχεται απ τον Τουρισµό και η πιο πρόσφατη που δείχνει, ότι το ποσοστό ανέβηκε στο 18,4%. 6

1.4 Θαλάσσιος Τουρισµός Η θάλασσα είναι η πηγή της ζωής και συνεπώς σε ότι αφορά τον άνθρωπο είναι και η πιο ελκυστική πρόταση στην ανάγκη αναζωογόνησής του. Η πιστή απόδοση του όρου θαλάσσιος τουρισµός µας παραπέµπει στην αναζήτηση της αµεσότερης και διαρκέστερης επαφής του περιηγητή µε την θάλασσα. Η συµβολή των υποδοµών και των µέσων της ναυτιλίας στην πραγµάτωση αυτής της σχέσης είναι αποφασιστική και περιλαµβάνει από τη µια πλευρά τα λιµάνια, τις µαρίνες και τα καταφύγια σκαφών και από την άλλη τα ίδια τα σκάφη της ακτοπλοίας και της αναψυχής. Με τη συµµετοχή της ναυτιλίας ο θαλάσσιος τουρισµός αποκτά το πραγµατικό του περιεχόµενο και εκφράζεται µε τη θαλάσσια περιήγηση αφού παρέχει στον περιηγητή την επιλογή να βιώσει πολλές από τις προσδοκώµενες εµπειρίες του µέσα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Σε αντίθετη περίπτωση, τόσο η προσέγγιση της παράκτιας ζώνης µε άλλα µεταφορικά µέσα, χερσαία ή εναέρια, όσο και η εγκατάσταση σε παράκτια καταλύµατα αποδυναµώνουν την αµεσότητα του περιηγητή µε τη θάλασσα και µειώνουν τη διάρκεια επαφής του µε αυτή. Ο τουρισµός, ο σηµαντικότερος σήµερα τοµέας της τριτογενούς παραγωγής, έλαβε µεγάλη ανάπτυξη µετά το τέλος του Β Παγκοσµίου πολέµου. Πολλά εκατοµµύρια ανθρώπων, κατά κανόνα από χώρες µε µεγάλη οικονοµική και πολιτιστική ανάπτυξη, επισκέπτονται ξένες χώρες µε σκοπό την αναψυχή, όσο και την βελτίωση του µορφωτικού τους επιπέδου. Εποµένως, ο τουρισµός στην χώρα µας αποτελεί για πολλές χώρες κύριο τοµέα της παραγωγικής τους δραστηριότητας. Ανεξάρτητα από την οικονοµική τους δυνατότητα, σχεδόν όλες οι χώρες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αξιοποιήσουν το φυσικό περιβάλλον τους µε σκοπό να προσελκύσουν ξένους επισκέπτες και να αυξήσουν τη συµµετοχή τους στα οφέλη της «παγκόσµιας τουριστικής οικονοµίας». Η χώρα µας άρχισε τις τρεις τελευταίες δεκαετίες να καταβάλλει προσπάθειες για την τουριστική της ανάπτυξη και προβολή, µε µια σηµαντική καθυστέρηση αναλογικά µε τις σπάνιες φυσικές οµορφιές και την πλούσια πολιτιστική παράδοση που διαθέτει. Η 7

οικονοµική, η πολιτιστική και κυρίως η εθνική σηµασία του τουρισµού είναι δεδοµένα στοιχεία για την Ελλάδα, η οποία από την φύση της διαθέτει την γεωγραφική εκείνη θέση που αυτόµατα την µετατρέπει, σε παγκόσµια κλίµακα, σε πόλο έλξης τουριστών. Στον θαλάσσιο τουρισµό της χώρας µας ιδιαίτερη αίγλη προσδίδουν η εκτεταµένη ακτογραµµή και η νησιωτική συγκρότηση της Ελλάδος καθώς και οι πλούσιες φυσικές οµορφιές, ο ιστορικός λαογραφικός και πολιτιστικός της περίγυρος. Ο θαλάσσιος τουρισµός άρχισε ν αναπτύσσεται την δεκαετία του 60 και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται µε γρήγορους ρυθµούς. Ιδιαίτερα από το 1980 ο Ελληνικός θαλάσσιος τουρισµός έχει αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα γνωστός στους Έλληνες τουρίστες οι οποίοι επιλέγουν πολυτελή σκάφη για να γνωρίσουν τις οµορφιές των νησιών. Ο θαλάσσιος τουρισµός, ο προσφερόµενος µε τη χρήση πλοίων τουρισµός, αποτελεί µια από τις κύριες πηγές συναλλάγµατος στη χώρα µας και θεωρείται κατ εξοχήν αναπτυξιακός, αφού παρέχει δυνατότητες ανάπτυξης βιοµηχανιών και βιοτεχνιών υποστήριξης πλοίων και δηµιουργεί προϋποθέσεις για την απασχόληση ανθρώπινου δυναµικού. Ο θαλάσσιος τουρισµός διακρίνεται στους παρακάτω τοµείς ανάλογα µε την κατηγορία / κατάταξη των δραστηριοποιούµενων πλοίων : 1. Τον τοµέα των κρουαζιερόπλοιων. 2. Τον τοµέα των επαγγελµατικών πλοίων αναψυχής. 3. Τον τοµέα των πλοίων που εκτελούν κυκλικά περιηγητικά ταξίδια. Ο τοµέας των κρουαζιερόπλοιων παρέχει αµιγή στοιχεία ολοκληρωµένου θαλάσσιου τουρισµού αφού πέρα από την προσέγγιση λιµένων τουριστικού ενδιαφέροντος, η διαµονή του περιηγητή επί του πλοίου συνδέεται µε µια σειρά εν πλώ δραστηριοτήτων αναψυχής και όχι µόνο όπως χορός, αθλοπαιδιές (τένις, µπάσκετ, πόλο, βόλει, κολύµβηση) κινηµατογράφος και θέατρο, συνέδρια, εκθέσεις αλλά και δραστηριότητες όπως τα θαλάσσια σπορ της ιστιοσανίδας, του σκι και της κατάδυσης. 8

Η Ελλάδα µε τα 15.000 χλµ των ακτών, τα κατοικηµένα νησιά και της βραχονησίδες της, τις προστατευµένες θαλάσσιες περιοχές χιλιάδων τετραγωνικών χιλιοµέτρων, το ήπιο κλίµα, τα υψηλά ποσοστά ηλιοφάνειας και το ενδιαφέρον εναλλασσόµενο φυσικό τοπίο της έχει ένα σαφές πλεονέκτηµα στο θαλάσσιο τουρισµό. Το πλεονέκτηµα αυτό ενισχύεται από µια ναυτική παράδοση χιλιετηρίδων. Στον χώρο των κρουαζιέρων, τα κρουαζιερόπλοια µε ελληνική σηµαία, που πραγµατοποιούν µονοήµερες, 3ήµερες, 4ήµερες, 7ήµερες και πολυήµερες κρουαζιέρες σε ελληνικά λιµάνια αλλά και λιµάνια άλλων χωρών της Ανατολικής Μεσογείου είναι άνω των 160.000 τόνων και έχουν συνολική δυναµικότητα άνω των 10.000 επιβατών. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑ: ΠΡΟΪΟΝ Η ΥΠΗΡΕΣΙΑ 2.1 Τι είναι Κρουαζιέρα Ως κρουαζιέρα µπορεί να θεωρηθεί ένα περιηγητικό κυκλικό ταξίδι µε κρουαζιερόπλοιο το οποίο συνήθως αναχωρεί και τελειώνει στο ίδιο λιµάνι. 2.1.1 Τουριστικά Πακέτα Συνδυασµένα Με Κρουαζιέρα Συνήθως µια κρουαζιέρα ξεκινά από το λιµάνι αναχώρησης και τελειώνει στο ίδιο λιµάνι. Στην περίπτωση αυτή οι επιβιβαζόµενοι επιβάτες, που προέρχονται από την ίδια χώρα του λιµανιού της αναχώρησης της κρουαζιέρας, προσέρχονται στο λιµάνι επιβίβασης και αναχωρούν για τη προκαθορισµένη κρουαζιέρα τους. Μετά τη κρουαζιέρα αποβιβάζονται και εκεί ολοκληρώνεται το πρόγραµµά τους. Ήτοι το τουριστικό πακέτο µιας κρουαζιέρας είναι απλά port to port όπως συνηθίζεται να λέγεται στο χώρο της κρουαζιέρας. 2.1.1.1 Cruise & Stay Το πακέτο αυτό περιλαµβάνει : Επιβίβαση του τουρίστα στο κρουαζιερόπλοιο Την κρουαζιέρα µε όλα όσα αυτή περιλαµβάνει Την αποβίβαση του πελάτη σε κάποιο από τα λιµάνια προσέγγισης Την διαµονή του τουρίστα σε κάποιο ξενοδοχείο της επιλογής του στον τόπο αποβίβασης Την επιβίβαση του τουρίστα στο κρουαζιερόπλοιο Είναι συνδυασµός κρουαζιέρας και παραµονής διακοπών σε συγκεκριµένο τόπο. Ως ενδεικτικό πρόγραµµα αυτής της µορφής ας αναφερθεί ένα 7ήµερο πρόγραµµα κρουαζιέρας, µε λιµάνι αναχώρησης της κρουαζιέρας την Βενετία. Ο ενδιαφερόµενος πελάτης - επιβάτης προσέρχεται, είτε µε δικό του µέσον π.χ. Ι Χ αυτοκίνητο είτε µε οργανωµένο transfer της πλοιοκτήτριας εταιρείας, στο λιµάνι της αναχώρησης. 10

Σ ένα συγκεκριµένο πρόγραµµα κρουαζιέρας είναι σηµαντικό να αναφέρουµε ότι η ηµέρα αναχώρησης του πλοίου καθώς και τα λιµάνια προσέγγισης παραµένουν ίδια καθ όλη την διάρκεια της καλοκαιρινής σαιζόν. Έστω, λοιπόν, ότι το κρουαζιερόπλοιο αναχωρεί για το 7ήµερο κυκλικό του ταξίδι από το λιµάνι της Βενετίας, ηµέρα Σάββατο και προσεγγίζει τα λιµάνια της Κροατίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ο πελάτης τουρίστας γνωρίζοντας την πορεία της κρουαζιέρας δηλαδή τα λιµάνια και την ηµέρα αναχώρησης του πλοίου, στοιχεία τα οποία δεν µεταβάλλονται καθ όλη τη διάρκεια της τουριστικής σαιζόν, έχει την δυνατότητα να επιλέξει: i. Είτε µια κυκλική κρουαζιέρα 7ήµερης διάρκειας Βενετία/ Βενετία από Σάββατο προς Σάββατο ii. 7ήµερη κρουαζιέρα σε συνδυασµό µε 7ήµερη διακοπή σε ένα από τα λιµάνια που περιλαµβάνονται στο πρόγραµµα της κρουαζιέρας. Στην περίπτωση αυτή ο ενδιαφερόµενος επιβάτης θα πραγµατοποιήσει αρχικά ένα µέρος της κρουαζιέρας του. Παράδειγµα : Ηµέρα 1 η έως 4 η : Από Βενετία προς Ρόδο-4ήµερη διάρκεια. Αποβίβαση. Ηµέρα 4 η έως 11 η : 7ήµερη παραµονή σε προεπιλεγµένο ξενοδοχείο. Ηµέρα11 η έως 14 η :Επανεπιβίβαση στο κρουαζιερόπλοιο, το οποίο προσεγγίζει εκ νέου το ίδιο λιµάνι µετά από µία εβδοµάδα Από Ρόδο προς Βενετία/3ήµερη διάρκεια Τα προγράµµατα αυτής της µορφής ήταν πλέον δηµοφιλή σε Ευρωπαίους πελάτες κυρίως κατά την διάρκεια των δεκαετιών 1970-1990. Μετά την δεκαετία του 1990 τα προγράµµατα αυτά πραγµατοποιούνται όλο και από λιγότερες εταιρείες καθώς διατρέχουν τον κίνδυνο να υπάρχει συχνά η αδυναµία της καλής πληρότητας του κρουαζιεροπλοίου, λόγω της έλλειψης συνδυασµού των «back to back» επιβατών. Από άποψη καλής πληρότητας τα προγράµµατα αυτά µειονεκτούν στην πρώτη και τελευταία κρουαζιέρα καθώς επίσης µειονεκτούν και σε όλες εκείνες τις περιπτώσεις που υπάρχει διάσπαση επιλογής προορισµού για το Stay program των πελατών. 11

2.1.1.2 Cruise & Fly Το πακέτο αυτό περιλαµβάνει : Την αεροµεταφορά, στην περίπτωση που η κρουαζιέρα γίνεται µακριά από τον τόπο της µόνιµης διαµονής του τουρίστα. Τη µετάβαση στο λιµάνι επιβίβασης προκειµένου ο τουρίστας να επιβιβαστεί στο κρουαζιερόπλοιο. Την κρουαζιέρα µε όλα όσα αυτή περιλαµβάνει. Τη µεταφορά του τουρίστα στο αεροδρόµιο για την επιστροφή. Είναι όλα τα προγράµµατα τα οποία συνδυάζουν πρόγραµµα κρουαζιέρας σε συνδυασµό µε αεροπορική/ες πτήση/εις. Στις περιπτώσεις αυτές οι συµµετέχοντες επιβάτες έχουν επιλέξει ένα συγκεκριµένο πακέτο, συνήθως οργανωµένο από Tour Operator, το οποίο συµπεριλαµβάνει αεροπορικές πτήσεις, µεταφορές και κρουαζιέρα. Ήτοι ο συµµετέχων επιβάτης αναχωρεί από τον τόπο διαµονής του αεροπορικώς για µία άλλη χώρα, από όπου θα αναχωρήσει η κρουαζιέρα. Με την άφιξή του στη χώρα του προορισµού, τον υποδέχονται οι συνεργάτες των οργανωτών (tour operators) και τον µεταφέρουν στο κρουαζιερόπλοιο προς επιβίβαση. Μετά την πραγµατοποίηση της κρουαζιέρας οι συµµετέχοντες µεταφέρονται αντιστρόφως στο αεροδρόµιο και αναχωρούν αεροπορικώς για την πτήση της επιστροφής. Στην περίπτωση αυτή υπόκεινται, επίσης, και όλα τα προγράµµατα τα οποία περιλαµβάνουν µία µόνο πτήση, είτε πριν την αναχώρηση είτε µετά την άφιξη της κρουαζιέρας, όπως για παράδειγµα µερικά από τα προγράµµατα υπερατλαντικών κρουαζιερών στα οποία επιβιβάζονται επιβάτες από λιµάνια της Ευρώπης προς Αµερική ή αντιστρόφως και µετά το τέλος της κρουαζιέρας, επιστρέφουν στον τόπο αφετηρίας τους αεροπορικώς. 12

2.1.1.3 Fly, Cruise & Stay Το πακέτο αυτό περιλαµβάνει : Την αεροµεταφορά, στην περίπτωση που η κρουαζιέρα γίνεται µακριά από τον τόπο της µόνιµης διαµονής του τουρίστα. Τη µετάβαση από αεροδρόµιο προς ξενοδοχείο, για την προκαθορισµένη διάρκεια παραµονής του πελάτη. Τη µετάβαση από το ξενοδοχείο στο λιµάνι επιβίβασης, προκειµένου ο τουρίστας να επιβιβαστεί στο κρουαζιερόπλοιο. Την κρουαζιέρα µε όλα όσα αυτή περιλαµβάνει. Τη µεταφορά του τουρίστα στο αεροδρόµιο για την επιστροφή. Πρόκειται για συνδυασµό αεροπορικών ταξιδιών, κρουαζιέρας και παραµονής διακοπών σε συγκεκριµένο τόπο. Τα τουριστικά προγράµµατα αυτά είναι τα πλέον δηµοφιλή σε υπερατλαντικούς πελάτες όπως Αµερικανοί, Καναδοί, Ιάπωνες κλπ. Τα τουριστικά πακέτα αυτής της µορφής διακοπών είναι κατά κύριο λόγο οργανωµένα από Tour Operators ή / και από µεγάλα τουριστικά πρακτορεία, εφ όσον πρόκειται για συγκεκριµένα γκρουπ, ή ταξίδια κινήτρων ( incentive tourism ) ή συνέδρια, εκδηλώσεις κ.ο.κ. Ενδεικτικό πρόγραµµα αυτής της µορφής είναι τα οργανωµένα ταξίδια από Αµερική τα οποία περιλαµβάνουν : Aεροπορική πτήση προς/ από Ελλάδα- Αθήνα Μεταφορές από/ προς αεροδρόµιο ξενοδοχείο Συγκεκριµένη διάρκεια παραµονής σε ξενοδοχείο π.χ. της Αθήνας ή/και άλλης περιοχής της Ελλάδας. Οργανωµένες εκδροµές-ξεναγήσεις ή/ και προαιρετικές εκδροµές Μεταφορές από/ προς ξενοδοχείο-λιµάνι αναχώρησης της κρουαζιέρας Κρουαζιέρα προκαθορισµένης διάρκειας και προορισµού 13

2.1.1.4 Drive, Cruise & Stay Το πακέτο αυτό περιλαµβάνει : Τη µεταφορά µε λεωφορείο - πούλµαν, στην περίπτωση που η κρουαζιέρα γίνεται µακριά από τον τόπο της µόνιµης διαµονής του τουρίστα. Τη µετάβαση από αεροδρόµιο προς ξενοδοχείο, για την προκαθορισµένη διάρκεια παραµονής του πελάτη. Τη µετάβαση από το ξενοδοχείο στο λιµάνι επιβίβασης, προκειµένου ο τουρίστας να επιβιβαστεί στο κρουαζιερόπλοιο του. Την κρουαζιέρα µε όλα όσα αυτή περιλαµβάνει. Τη µεταφορά του τουρίστα για την επιστροφή του στον τόπο της µόνιµης κατοικίας του ή στο ακριβές σηµείο από το οποίο αναχώρησε για το ταξίδι του. 2.2 Κόστος & Κατηγορίες Καµπινών Ο µοναδικός παράγοντας που επηρεάζει την διαφοροποίηση στην τιµή που έχουν πληρώσει οι επιβάτες σε µία κρουαζιέρα είναι η κατηγορία της καµπίνας που έχουν επιλέξει για τη διαµονή τους κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους. Όλες οι άλλες υπηρεσίες που λαµβάνουν οι επιβάτες είναι ακριβώς οι ίδιες. Ενδεικτικά οι κατηγορίες καµπινών που υπάρχουν στα ελληνικά κρουαζιερόπλοια είναι οι ακόλουθες: Σουίτες SA: Πολυτελείς σουίτες, διπλό κρεβάτι, ιδιωτικό µπαλκόνι, ιδιωτικό µπάνιο µε µπανιέρα / ντους, TV. SB: Πολυτελείς σουίτες, διπλό κρεβάτι, ιδιωτικό µπάνιο µε µπανιέρα / ντους, TV. SC: Πολυτελείς σουίτες, δύο χαµηλά κρεβάτια ή διπλό κρεβάτι, ιδιωτικό µπάνιο µε µπανιέρα / ντους, TV. Εξωτερικές LUX Καµπίνες TA: Πολυτελείς εξωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, ιδιωτικό µπάνιο. TB: Πολυτελείς εξωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. TC: Πολυτελείς εξωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. 14

Εξωτερικές Standard Καµπίνες A: Ανώτερες εξωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. B: Κανονικές εξωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. C: Εξωτερικές καµπίνες, ένα χαµηλό κρεβάτι, µια κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο. Εσωτερικές Καµπίνες DA: Ειδικές εσωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. D: Ανώτερες εσωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. F: Κανονικές εσωτερικές καµπίνες, δύο χαµηλά κρεβάτια, τρίτο κρεβάτι κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. E: Εσωτερικές καµπίνες, ένα χαµηλό κρεβάτι, µια κουκέτα, ιδιωτικό µπάνιο µε ντους. 2.3 ιατροφή Εν Πλω Από τις ηµέρες του Οµήρου µέχρι σήµερα η καλή φιλοξενία και το καλό φαγητό αποτελούν δύο έννοιες αλληλένδετες. Για τον λόγο αυτό το προσωπικό του κρουαζιερόπλοιου της επιλογής σας είναι έτοιµο ευχηθεί στους επιβάτες, πάνω από 7 φορές την ηµέρα, «Καλή όρεξη». Οι γευστικές προκλήσεις πάνω σε ένα κρουαζιερόπλοιο είναι πολλές. Με την υπόσχεση να ικανοποιηθεί και ο πιο απαιτητικός γευσιγνώστης οι chef του κρουαζιερόπλοιου υπόσχονται ότι κάθε γαστρονοµική επιλογή είναι και µια εµπειρία, ότι κάθε γεύµα στο κρουαζιερόπλοιο είναι ξεχωριστό. Oµάδες επίλεκτων µαγείρων υπακούουν στις εντολές του σεφ και σχεδιάζουν εξαιρετικά και πρωτότυπα γεύµατα µε φαντασία και µεράκι, χρησιµοποιώντας τα πιο φρέσκα και υψηλής ποιότητας υλικά. Όλα τα φαγητά, αρτοποιήµατα καθώς και τα γλυκά ετοιµάζονται πάνω στο πλοίο. Στα περισσότερα κρουαζιερόπλοια κυριαρχεί η ελληνική κουζίνα ενώ πλήθος από µεσογειακά εδέσµατα και εκλεπτυσµένη διεθνή κουζίνα, που περιλαµβάνει διαιτητικά 15

πιάτα και συνταγές για χορτοφάγους, παρελαύνουν καθηµερινά από τον µπουφέ και τα µενού των εστιατορίων. Οι γευστικές προκλήσεις, όµως, δεν σταµατούν όταν κλείσουν τα εστιατόρια του κρουαζιερόπλοιου. Ελαφριά γεύµατα προσφέρονται σε εικοσιτετράωρη βάση, σε όσους από τους επιβάτες επιθυµούν να τα απολαύσουν, τόσο στον προσωπικό χώρο της καµπίνας όσο και σε µεταµεσονύχτιους µπουφέδες σε συγκεκριµένους χώρους του πλοίου, οι οποίοι αναγράφονται στο ηµερήσιο πρόγραµµα. Η κάβα των κρουαζιερόπλοιων διαθέτει µεγάλη ποικιλία κρασιών που συνοδεύουν το γεύµα των επιβατών. Οι ειδικοί οινοχόοι των πλοίων είναι έτοιµοι να εξυπηρετήσουν τις εκλεπτυσµένες προτιµήσεις του κάθε επιβάτη και να του προτείνουν το κρασί εκείνο που άψογα θα συνοδεύσει το πιάτο της επιλογής του. 2.4 ΙΑΣΚΕ ΑΣΗ ΕΝ ΠΛΩ Η ζωή πάνω στο πλοίο είναι µοναδική και η διασκέδαση των επιβατών εγγυηµένη. Μέσα από ένα πλούσιο πρόγραµµα, διαµορφωµένο µε σκοπό την ικανοποίηση των επιβατών, οι προτάσεις για διασκέδαση ποικίλλουν. Ο επιβάτης µπορεί να επιλέξει τον τρόπο της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας του ανάµεσα από ένα ευρύ φάσµα δραστηριοτήτων. ιαλέξεις ιστορικού και πολιτιστικού περιεχοµένου για τα λιµάνια και τις χώρες προσέγγισης του πλοίου, σώου µε ζωντανή µουσική, µπαλέτο από έµπειρους χορευτές, µάγους και ταχυδακτυλουργούς από διάφορες χώρες του κόσµου, κλόουν για τους νεότερους επιβάτες καθώς και µια επιλεγµένη οµάδα από διασκεδαστές animateur, η οποία καθ όλη την διάρκεια της κρουαζιέρας φροντίζει για την ψυχαγωγία των επιβατών. Η βραδιά µπορεί να διαρκέσει πολύ ή λίγο ανάλογα µε τις επιθυµίες των επιβατών. Συνοπτικά ένα σύνηθες βραδυνό πρόγραµµα περιλαµβάνει show στο µεγάλο σαλόνι του πλοίου, καζίνο, night club. Επίσης οι επιβάτες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν κάποια ταινία στον κινηµατογράφο. Αν πάλι κάποιοι από τους επιβάτες δεν επιθυµούν ούτε την παρακολούθηση κάποιας κινηµατογραφικής προβολής µπορούν να διασκεδάσουν συµµετέχοντας σε 16

διαγωνισµούς και παιχνίδια που οργανώνονται σε διαφορετικά, κάθε βραδιά, σηµεία του πλοίου, κερδίζοντας κάποια αναµνηστικά δώρα. 2.5 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΝ ΠΛΩ Σήµα Συναγερµού Σπάνιες είναι οι φορές που κάποιο πλοίο βρίσκεται σε κατάσταση συναγερµού. Σε περίπτωση, όµως, που προκύψει τέτοιος κίνδυνος ή που ο πλοίαρχος του κρουαζιερόπλοιου προβλέψει τέτοιον κίνδυνο οι επιβάτες θα ειδοποιηθούν άµεσα από τα κουδούνια συναγερµού και από την σφυρίχτρα του πλοίου. Το σήµα κινδύνου αποτελείται από 7 βραχείς συριγµούς ακολουθούµενους από έναν µακρύ από τη σφυρίχτρα του πλοίου, µε ταυτόχρονους κωδωνισµούς του συστήµατος συναγερµού του πλοίου. Το σήµα κινδύνου δίνεται όταν αποφασιστεί η συνάθροιση των επιβατών στους σταθµούς συγκεντρώσεως. Οποιαδήποτε και αν είναι η δραστηριότητα που πραγµατοποιεί ο επιβάτης πρέπει άµεσα να την εγκαταλείψει και µε ψυχραιµία να µετακινηθεί προς τον σταθµό συγκέντρωσης. Εάν ο επιβάτης βρίσκεται στην καµπίνα του την ώρα που θα ακούσει τα κουδούνια συναγερµού του πλοίου πρέπει να πάρει τα σωσίβια, φάρµακα που πιθανόν χρησιµοποιεί, µερικά ζεστά ρούχα και άµεσα να µετακινηθεί, µε ψυχραιµία προς τον σταθµό συγκέντρωσης. Το σηµείο του σταθµού συγκέντρωσης προς το οποίο πρέπει να κατευθυνθεί ο κάθε επιβάτης αναγράφεται στο πίσω µέρος της πόρτας της καµπίνας. Εάν ο επιβάτης δεν βρίσκεται στην καµπίνα του την ώρα που θα ακούσει τα κουδούνια συναγερµού του πλοίου πρέπει να κατευθυνθεί άµεσα προς τον σταθµό συγκέντρωσης, όπου το προσωπικό του πλοίου θα τον εφοδιάσει µε σωσίβιο. Για κανέναν λόγο δεν πρέπει να µεταφερθεί προς την καµπίνα του. Περαιτέρω οδηγίες θα δοθούν από το προσωπικό του πλοίου. Οι επιβάτες οφείλουν να γνωρίζουν ότι το σήµα κινδύνου- συναγερµού δεν σηµαίνει απαραίτητα και αναγκαιότητα εγκατάλειψης πλοίου. Εντολή εγκατάλειψης πλοίου δίνεται προφορικά από τον Πλοίαρχο και επαναλαµβάνεται από τους αξιωµατικούς. 17

Γυµνάσιο Εγκατάλειψης Κρουαζιεροπλοίου Σύµφωνα µε τους διεθνείς κανονισµούς σε κάθε πλοίο πρέπει να υπάρχει ενηµέρωση και γυµνάσιο εγκαταλείψεως πλοίου για τους επιβάτες. Όταν ο επιβάτης ακούσει το σήµα κινδύνου / συναγερµού ή την ανακοίνωση από τα µεγάφωνα, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να πάρει το σωσίβιό του από την καµπίνα του και να κατευθυνθεί προς τον σταθµό συγκέντρωσης. Ο επιβάτης πρέπει να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες που του δίνονται από το προσωπικό του πλοίου καθώς και τις ανακοινώσεις που γίνονται από τα µεγάφωνα. Οι αξιωµατικοί και το πλήρωµα του πλοίου είναι άρτια εκπαιδευµένοι να ενεργήσουν σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Επίσης, είναι πάντα πρόθυµοι να εξυπηρετήσουν τους επιβάτες και να τους καθοδηγήσουν. Ο επιβάτης πρέπει να ελέγχει εάν το σωσίβιό του είναι εφοδιασµένο µε συσκευή φωτισµού και σφυρίχτρα. Εφ όσον δεν είναι πρέπει να ενηµερώσει έναν από τους αξιωµατικούς του πλοίου. Εάν ο επιβάτης συνταξιδεύει µε παιδιά κάτω των 12 ετών, παρακαλείτε να ζητήσει από τον θαλαµηπόλο της καµπίνας του παιδικά σωσίβια. Εάν ο επιβάτης αντιληφθεί την παρουσία καπνού ή ανακαλύψει ίχνη πυρκαγιάς παρακαλείτε να σπάσει ένα από τα πολλά κόκκινα κουτιά συναγερµού πυρκαγιάς, τα οποία βρίσκονται πάνω στο πλοίο ή απλά να ενηµερώσει το πρώτο µέλος του πληρώµατος που θα συναντήσει. Εάν ο επιβάτης αντιληφθεί άτοµο- συνεπιβάτη να πέφτει στη θάλασσα παρακαλείτε όπως πετάξει το πρώτο κυκλικό σωσίβιο που θα βρει στο εσωτερικό κυκλίδωµα του καταστρώµατος και επικοινωνήσει άµεσα µε την γέφυρα ή µέλος του πληρώµατος. Οι επιβάτες να µην καπνίζουν µέσα στις καµπίνες τους. Οι επιβάτες να µην πετάνε αναµµένα τσιγάρα και σπίρτα στη θάλασσα. Οι επιβάτες να µην ανοίγουν τα φινιστρίνια της καµπίνας τους, εφ όσον υπάρχουν. Οι επιβάτες να µην τρέχουν στο εσωτερικό του πλοίου και ιδίως στα καταστρώµατα. 18

Εάν ο επιβάτης συνοδεύει ανήλικο παιδί παρακαλείται να µην του επιτρέπει να τρέχει στις σκάλες, κοντά στα κυκλιδώµατα και στα καταστρώµατα του κρουαζιερόπλοιου. Οι επιβάτες που κλειδώνουν την πόρτα της καµπίνας τους από µέσα να βγάζουν το κλειδί διότι σε περίπτωση κινδύνου το πλήρωµα δεν θα µπορεί να ανοίξει την πόρτα. Οι επιβάτες να χρησιµοποιούν τις χειρολαβές όταν ενδείκνυται από ανάλογη σήµανση. Οι επιβάτες να αποφεύγουν τα εξωτερικά καταστρώµατα σε περίπτωση κακοκαιρίας. Οι επιβάτες να είναι ιδιαιτέρως προσεχτικοί όταν αποβιβάζονται µε βάρκα στα λιµάνια προσέγγισης του πλοίου. Μην βγάζετε τα χέρια και το σώµα σας εκτός της βάρκας. Υπάρχει πιθανότητα τραυµατισµού. Οι επιβάτες να µην επιχειρούν την αποβίβασή τους από τις λέµβους εάν αυτό δεν τους ζητηθεί. 19

2.6 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ & ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ Καπετάνιος Χρυσό σήµα µε µαύρη βάση Πλήρωµα Καπετάνιου 1 ος Αξιωµατικός 2 ος Αξιωµατικός 3 ος Αξιωµατικός όκιµος Αξιωµατικός Αρχιµηχανικός Χρυσό σήµα µε µωβ βάση Πλήρωµα Αρχιµηχανικού 1 ος Μηχανικός 2 ος Μηχανικός 3 ος Μηχανικός όκιµος Μηχανικός Αρχιλογιστής 1 ος Λογιστής 2 ος Λογιστής Βοηθοί Λογιστές Γιατρός Αρχιηλεκτρολόγος Χρυσό σήµα µε λευκή βάση Χρυσό σήµα µε κόκκινη βάση Χρυσό σήµα µε ανοιχτόχρωµη πράσινη βάση 1 ος ηλεκτρολόγος 2 ος ηλεκτρολόγος Υπεύθυνος Προµηθειών Αρχικαµαρώτος Βοηθός αρχικαµαρώτου Υπεύθυνος Κρουαζιέρας Ασηµένιο γαλόνι και ασηµένια και χρυσή λωρίδα Ασηµένιο σήµα µε µαύρη βάση Χρυσό σήµα µε µπλε βάση 20

ΓΕΦΥΡΑ : 5 αξιωµατικοί, 11 ναύτες, 2 deck boys ΜΗΧΑΝΗ : 8 motorman, 10 λαδάδες ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ : 1 ασυρµατιστής ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ :1 λογιστής, 3 βοηθοί λογιστή TRANSPORTER: 1 transporter ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ : 2 ηλεκτρολόγοι ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ : 1 Φροντιστής, 5 βοηθοί φροντιστή ΛΟΣΤΡΟΜΟΙ : 1 λοστρόµος, 3 βοηθοί λοστρόµου ΑΡΧΙ/ΠΟΛΟΣ : 1 αρχιθαλαµηπόλος, 3 βοηθοί αρχιθαλαµηπόλου ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΙ : 38 θαλαµηπόλοι, 11 βοηθοί θαλαµηπόλου BAR+ΟΙΝΟΧΟΟΙ : 7 bar tender,2 Οινοχόοι ΚΟΥΖΙΝΑ : 24 εργαζόµενοι CASINO : 4 εργαζόµενοι ΙΑΣΚΕ ΑΣΗ : 6 χορευτές, 3 τραγουδιστές, 9 µουσικοί, 2 D.J, 2 ταχυδακτυλουργοί ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ: 6 εργαζόµενοι ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ : 1 φωτογράφος, 3 βοηθοί φωτογράφου ΓΙΑΤΡΟΣ : 1 γιατρός ΚΟΜΜΩΤΗΡΙΟ : 1-2 κοµµωτές, 2 βοηθοί κοµµωτηρίου CRUISE OFFICE: 1 διευθυντής, 4 υπάλληλοι CRUISE MANAGER: 1 υπεύθυνος κρουαζιέρας SHOP MANAGER: 1 υπεύθυνος καταστηµάτων πλοίου Τα ανωτέρω στοιχεία για το προσωπικό του κρουαζιεροπλοίου αναφέρονται σε κρουαζιερόπλοιο µεσαίας κατηγορίας, περίπου 12.000 τόνων, 8 καταστρωµάτων και µε δυνατότητα φιλοξενίας περίπου 550 600 επιβατών. 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΤΗΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ Για το σκοπό της παρούσας εργασίας η ανάλυση της βιοµηχανίας της κρουαζιέρας θα γίνει σε τρία επίπεδα: παγκόσµιο, ευρωπαϊκό & ελληνικό. 3.1 Η κρουαζιέρα σε παγκόσµιο επίπεδο Η ανάλυση του κλάδου της κρουαζιέρας σε παγκόσµιο επίπεδο θα µπορούσε να χωριστεί στα ακόλουθα τρία τµήµατα: 3.1.1 Γενική Επισκόπηση Η βιοµηχανία της κρουαζιέρας θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως µία σύγχρονη και γρήγορα επεκτεινόµενη παγκόσµια βιοµηχανία. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας έχει συνεχίσει να αναπτύσσεται και να προσφέρει νέες ταξιδιωτικές ευκαιρίες στους δυνητικούς ταξιδιώτες. Η ανάπτυξη που παρουσιάζει ο κλάδος είναι εξαιρετική αν αναλογιστεί κανείς τις υψηλές κύριες δαπάνες καθώς και το σύνθετο ρυθµιστικό και νοµικό περιβάλλον. Εκτιµώντας ότι η ανάπτυξη του κλάδου θα συνεχίσει, το µέλλον προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για τη βιοµηχανία, τους πελάτες και τους προµηθευτές. Η ανάπτυξη και η πρόοδος του κλάδου οδηγούνται από τον µεγάλο αριθµό νέων πλοίων που ναυτολογούνται κάθε χρόνο. Ανάµεσα στα κρουαζιερόπλοια αυτά συµπεριλαµβάνονται και τα λεγόµενα mega-liners τα οποία µπορούν να φιλοξενήσουν περισσότερους από 3.000 επιβάτες καθώς επίσης και µικρότερα, οικειότερα σκάφη πολυτελείας. Το ποσοστό ανάπτυξης του κλάδου την περασµένη δεκαετία ανερχόταν στο 8% και η προοπτική εξέλιξής του είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη. Σύµφωνα µε µία πρόσφατη µελέτη που πραγµατοποιήθηκε από τον αναλυτή G.P.Wild, οι συνολικοί επιβάτες κρουαζιέρας προβλέπονται να αυξηθούν από 9.8 εκατοµµύρια σε 20.7 εκατοµµύρια µέχρι το 2010. Η αγορά της βορείου Αµερικής θα αυξηθεί από 6.8 εκατοµµύρια σε 11.9 εκατοµµύρια και η αντίστοιχη αύξηση στην Ευρώπη είναι από 1.3 εκατοµµύρια σε 5.3 εκατοµµύρια. Από τα ανωτέρω στοιχεία προκύπτει το συµπέρασµα ότι η βιοµηχανία της κρουαζιέρας είναι ένας δυναµικός τοµέας της παγκόσµιας οικονοµίας. 22

Ο οργανισµός ICCL (International Council of Cruise Lines) είναι η κορυφαία εµπορική ένωση που αντιπροσωπεύει τα ενδιαφέροντα των 16 µεγαλύτερων εταιρειών κρουαζιέρας, οι οποίοι χειρίζονται το 95% της βορειοαµερικανικής αγοράς και περίπου το 85% παγκοσµίως. Αντιπροσωπεύει επίσης έναν αυξανόµενο αριθµό της τάξεως των 73 στρατηγικών επιχειρησιακών συνεργατών του κλάδου. Το 2002, τα πλοία των µελών του ICCL προσεγγίζουν τα 90 σκάφη και µεταφέρουν περισσότερους από επτά εκατοµµύριο επιβάτες. Η αποστολή του ICCL είναι να συµµετέχει τόσο στη διαδικασία χάραξης πολιτικής όσο και να εξασφαλίσει ότι όλα τα µέτρα που υιοθετούνται παρέχουν ένα ασφαλές, υγιές και σίγουρο θεσµικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις του κλάδου. Το ICCL ελέγχει ενεργά τους τοπικούς και τους διεθνείς κανονισµούς και αναπτύσσει τις συστάσεις για την ιδιότητα µέλους του σχετικά µε µια ευρεία ποικιλία ζητηµάτων, συµπεριλαµβανοµένης της ασφάλειας, της δηµόσιας υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της ασφάλειας, των ιατρικών εγκαταστάσεων, και της προστασίας των επιβατών. Επίσης το ICCL ενεργεί ως µη κρατική συµβουλευτική οργάνωση στο διεθνή θαλάσσιο οργανισµό IMO (International Maritime Organisation) και συµµετέχει ενεργά στην αναθεώρηση των τρεχόντων ναυτιλιακών ζητηµάτων και την ανάπτυξη των συµβάσεων και των συνθηκών που, όταν υιοθετούνται και επικυρώνονται από τα κράτη µέλη γίνονται αυτοµάτως διεθνές δίκαιο. Μέσω του ΙΜΟ έχει αναπτυχθεί ένα οµοιόµορφο θεσµικό πλαίσιο στο οποίο συµµετέχουν όλα τα πλοία του κλάδου. Το κύρια µέρη που απαρτίζουν το ανωτέρω πλαίσιο είναι τα ακόλουθα: SOLAS (ασφάλεια της ζωής εν πλω) STCW (πρότυπα της κατάρτισης, της πιστοποίησης και της επιτήρησης) MARPOP (θαλάσσια πρόληψη της ρύπανσης από τα σκάφη) ISM (διεθνής διοικητικός κώδικας ασφάλειας). 23

3.1.2 Οικονοµική Επισκόπηση Ο κατωτέρω πίνακας µας παρουσιάζει την ζήτηση σε κρουαζιέρες καθώς και κάποια επιπλέον στατιστικά στοιχεία για την δεκαετία 1989 1999. Παγκόσµια ζήτηση για Κρουαζιέρες 1989 1991 1993 1995 1997 1999 Βόρειος Αµερική (εκατ.) 3,29 4,00 4,48 4,40 5,05 5,89 Ευρώπη (εκατ.) 0,53 0,70 0,88 1,00 1,30 2,00 Υπόλοιπο Κόσµου (εκατ.) 0,20 0,22 0,25 0,30 0,46 0,85 Σύνολο (εκατ.) 4,02 4,92 5,61 5,70 6,81 8,74 Κρεβάτια (χλδ.) 81,00 100,65 114,11 132,53 160,10 194,39 Κρεβάτια/ηµέρα (εκατ.) 28,34 31,98 36,25 42,10 50,86 50,89 Πληρότητα 97,88 103,09 100,59 92,01 92,85 97,66 3.1.3 Προσφορά και ζήτηση Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του κλάδου της κρουαζιέρας είναι η αυξηµένη προσφορά σε σχέση µε τη ζήτηση. Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά τη διάρκεια των 15 ετών από 1985 έως 2000 η αύξηση στη ζήτηση ήταν 8% ενώ η αύξηση στην προσφορά ήταν 7%. Τα τρία τελευταία έτη οι παραγγελίες και παραλαβές νεότευκτων πλοίων από τις εταιρείες που κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο κλάδο έχουν αντιστρέψει αυτή την κατάσταση. Ως αποτέλεσµα αυτής της δυσαναλογίας, οι τιµές των κρουαζιερών έχουν µειωθεί, έχοντας επιπτώσεις στην οικονοµική θέση των επιχειρήσεων και εντείνοντας τον ανταγωνισµό µεταξύ τους. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αντιδράσεις από την πλευρά των επενδυτών και η άµεση συνέπεια ήταν η µείωση της τιµής των µετοχών σε ποσοστά που έφτασαν το 50% το 2000. Αναµένεται ότι µετά το 2003, η ζήτηση και η προσφορά θα ισορροπήσουν καθώς τα ποσοστά αύξησης της προσφοράς θα µειωθούν σε µονοψήφιο αριθµό. 24

3.1.4 Γενικά Χαρακτηριστικά & ηµογραφικά Στοιχεία Μεταξύ του 2001 και του 2005, το International Council of Cruise Lines (ICCL) αναµένεται για να προσθέσει 38 νέα σκάφη στο στόλο του, τα οποία θα αυξήσουν το δυναµικό της βιοµηχανίας σε ποσοστό 45% κατά τη διάρκεια της πενταετούς περιόδου. Υπάρχουν περισσότερα από 200 σκάφη κρουαζιέρας που µεταφέρουν περισσότερους από 10 εκατοµµύρια επιβάτες στα λιµάνια του κόσµου κάθε χρόνο. Η κρουαζιέρα αυξάνει σε δηµοτικότητα και ο αριθµός των επιβατών αναµένεται να υπερδιπλασιαστεί και να ξεπεράσει τους 22 εκατοµµύρια επιβάτες το 2010. Το 2001, περίπου 6,8 εκατοµµύρια αµερικάνοι έκαναν µία ή περισσότερες κρουαζιέρες. Το νούµερο αυτό υπολογίζεται περίπου στο 82% του συνολικού αριθµού επιβατών στην υφήλιο. Έχει υπολογιστεί ότι η παγκόσµια βιοµηχανία της κρουαζιέρας παρουσιάζει µέση αύξηση της τάξεως του 8,4% τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Από το 1970 ο αριθµός των επιβατών κρουαζιέρας έχει αυξηθεί περισσότερο από 1000%. Το International Council of Cruise Lines σε πρόσφατη έρευνά του αναφέρει ότι περισσότεροι από δύο εκατοµµύρια αµερικάνοι ταξίδεψαν κατά τη διάρκεια του τρίτου τετάρτου του 2002. Ο αριθµός αυτός δηλώνει αύξηση της τάξεως του 17%. Περίπου 5,9 εκατοµµύρια επιβάτες επιβιβάστηκαν από λιµάνια της Αµερικής το 2001, περίπου το 70% του συνόλου. Πιο συγκεκριµένα από το λιµάνι της Φλώριδας επιβιβάστηκαν περίπου 4,1 εκατοµµύρια επιβάτες (περίπου το 69% του συνόλου των επιβιβάσεων από αµερικάνικα λιµάνια) Ο µέσος επιβάτης κρουαζιέρας είναι παντρεµένος, περίπου 50 χρονών, και το ετήσιο οικιακό εισόδηµα του ανέρχεται στα $79.000. Περίπου το 25% είναι άγαµοι, ενώ το 30% είναι έως 39 χρονών (χωρίς να υπολογίζονται περίπου 500.000 παιδιά που ταξιδεύουν κάθε χρόνο). 25

ηµογραφικά Στοιχεία Επιβατών Κρουαζιέρας Οικογενειακή Κατάσταση Παντρεµένοι 76% Παιδιά Ναι 27% Γένος Άνδρες 54% Ηλικία 25 40 29% 60+ 35% Οικογενειακό Εισόδηµα $20.000-39.000 31% Άγαµοι 24% Όχι 73% Γυναίκες 46% 40-59 36% Μέση Ηλικία 49 years $40.000-59.000 30% 3.2 Η Κρουαζιέρα Σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο Η ανάλυση του κλάδου της κρουαζιέρας σε ευρωπαικό επίπεδο θα γίνει σύµφωνα µε την ανάλυση της ζήτησης, της προσφοράς καθώς και µία επισκόπηση στα κυριότερα λιµάνια της Μεσογείου. 3.2.1 Τουριστική ζήτηση Σε ευρωπαικό επίπεδο, η ανάλυση της τουριστικής προσφοράς στον κλάδο της κρουαζιέρας, όπως ο συνολικός αριθµός επιβατών, θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη καθώς δεν υπάρχει καµία δηµοσιευµένη πρωτογενής έρευνα που να µετράει το µέγεθος της τουριστικής κίνησης για την συγκεκριµένη γεωγραφική περιοχή. Για την τουριστική περίοδο του έτους 2001, ο συνολικός αριθµός διανυκτερεύσεων σε κρουαζιερόπλοια στην Ευρώπη υπολογίστηκε σε 13.703.296. Η εταιρεία που διακίνησε τους περισσότερους επιβάτες είναι η Costa Crociere και το µερίδιο της ανέρχεται στο 15% (περίπου 2.055.494 διανυκτερεύσεις). Αξίζει να αναφερθεί ότι η Costa Cruises ανήκει στον όµιλο Carnival Corporation, ο οποίος διαχειρίζεται επίσης της εταιρείες Carnival, Holland America Cruise Lines καθώς και την Cunard Lines. εύτερη στη σειρά ανέρχεται η ελληνικών συµφερόντων Royal Olympia Cruises µε ποσοστό της τάξεως 9,1% (περίπου 1.247.000 διανυκτερεύσεις). Ακολουθούν η Festival Cruises, h Mediterranean Shipping Cruises Limited, P&O Cruises Limited καθώς και η Celebrity Cruises. 26

3.2.2 Προσφορά Στον Κλάδο της Κρουαζιέρας στην Μεσόγειο. Ο ακόλουθος πίνακας αποτελεί µία συνοπτική απεικόνιση της προσφοράς στην περιοχή της Μεσογείου συµπεριλαµβανοµένων των Ατλαντικών νήσων για το 2003. Κατ αυτό τον τρόπο µπορούµε να διαµορφώσουµε µία εικόνα σχετικά µε τον συνολικό αριθµό κρουαζιεροπλοίων που θα ταξιδεύουν στην Μεσόγειο, τον συνολικό αριθµό κρουαζιέρων που πραγµατοποιούνται, τον συνολικό αριθµό επιβατών που µπορούν να φιλοξενηθούν καθώς και τον συνολικό αριθµό διανυκτερεύσεων. Προσφορά για την Μεσόγειο και της Ατλαντικές Νήσους για το 2003 ανά Πλοιοκτήτρια Εταιρεία Εταιρεία Αρ. Σκαφών Άτοµα Κρουαζιέρες Επιβάτες ιανυκτερεύσεις AIDA Cruises 3 3.718 89 109.394 765.758 A ROSA 1 1.590 8 32.720 109.710 Celebrity Cruises 2 3.988 18 36.332 424.284 Clipper Cruise Line 1 122 2 244 2.684 Club Metiterranee 1 392 1 392 2.744 Iles de Ponnt 1 56 4 224 1.792 Costa Cruises 8 12.132 167 263.304 1.942.264 Crystal Cruises 1 1.030 8 8.640 111.320 Cunard 2 2.444 14 13.772 188.800 Delphin Seereisen 1 466 5 2330 32.154 Festival Cruises 4 4.632 150 175.694 1.438.268 Fred. Olsen 3 1.923 21 11.994 193.184 Golden Sun Cruises 1 576 70 40.320 141.120 Hapag-Lloyd 4 1.176 16 5.216 55.528 Hebridean Island Cruises 1 80 18 1.440 10.080 Holiday Kreuzfahtren 1 728 14 10.192 123.760 Holland America 2 3.062 8 12.248 137.264 Island Cruises 1 1.515 28 42.420 29.6940 Lindblad Expeditions 1 108 2 216 3.024 Louis Cruise Lines 3 2.405 168 109.088 322.640 Mediterranean Cruises 4 4.042 105 113.372 884.872 MyTravel Sun Cruises 4 4.352 99 107.744 771.960 New Paradise Cruises 1 524 63 33.012 86.984 Norwegian Cruise Line 1 1.726 1 1.726 20.712 Ocean Village 1 1.620 26 42.120 294.840 Orient Lines 2 1.900 36 36.648 264.028 P & O Cruises 4 7.714 41 78.778 1.081.760 Peter Deilmann 2 965 16 7.595 83.760 Phoenix Reisen 12 1.590 10 8.240 114.770 Plantours & Partner 1 300 8 2.400 23.180 Princess Cruises 2 3.800 16 33.200 417.600 Pullmantur 2 1.808 77 71.148 498.036 Radisson 3 1.264 55 23.500 168.474 Royal Caribbean 1 2.112 14 19.568 354.816 Royal Olympic Cruises 7 4.756 239 160.185 849.210 Saga 2 944 8 4.016 63.552 Sea Cloud Cruises 2 164 13 1.460 10.044 Seabourn 3 636 62 13.144 99.428 SeaDream Yacht 2 236 48 5.664 9.648 SilverSea 3 1.072 33 11.976 99.688 Spanish Cruise Line 1 770 39 30.030 210.210 Star Clippers 3 564 61 11.388 79.116 Swan 2 1.090 13 8.768 107.702 Thomson 3 3.238 71 76.232 538.720 Transocean 2 1.070 12 8.090 71.160 Travel Dynamics 3 172 28 1.404 11.782 Travelscope 1 510 1 510 6.120 27

Travelsphere 1 328 6 1.968 14.760 Voyages of Discovery 1 610 7 4.270 42.700 Windstar Cruises 2 456 45 9.060 63.420 Total 110 91.907 2.083 1.796.663 13.740.760 3.2.3 Τα κυριότερα λιµάνια απόπλου κρουαζιεροπλοίων. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται τα κυριότερα λιµάνια απόπλου κρουαζιεροπλοίων στην Ευρώπη καθώς και ο αριθµός συνολικών επιβατών που εκτιµάται ότι θα επιβιβαστούν από τα λιµάνια αυτά το έτος 2003, ο αριθµός των προσεγγίσεων, ο αριθµός των κρουαζιεροπλοίων που θα προσεγγίσουν και ο αριθµός των εταιρειών που προσεγγίζουν ένα ή περισσότερα κρουαζιερόπλοιά τους. Τα Κυριότερα Λιµάνια της Μεσογείου Λιµάνι Εταιρείες Κρουαζιερόπλοια Προσεγγίσεις Επιβάτες Γένοβα 9 23 260 312.941 Βενετία 27 37 274 299.253 Πάλµα Μαγιόρκα 9 10 171 227.708 Πειραιάς 16 27 318 179.811 Λεµεσσός 5 7 262 167.868 Βαρκελώνη 16 25 162 166.930 Σουθάµπτον 8 14 73 108.880 Τσιβιταβέκια 18 26 117 80.666 Ηράκλειο 5 7 33 33.942 Μασσαλία 2 3 37 29.270 Κωνσταντινούπολη 12 19 67 27.915 Ντουµπρόβνικ 1 1 22 26.092 Νίκαια 11 13 23 20.749 Τενερίφη 5 5 20 19.240 Λας Πάλµας 3 3 19 18.826 Ροσάριο 1 1 15 17.790 Κέρκυρα 3 3 17 12.916 Λισσαβώνη 12 16 21 9.888 Ντόβερ 3 4 8 5.318 Κάννες 2 3 25 5.116 Μάλαγα 7 7 12 3.208 Βαλλέτα 6 8 11 2.778 Μόντε Κάρλο 4 5 8 2.196 Σαβόνα 1 1 2 2.044 Μπρεµενχάβεν 3 3 3 1.950 Σαφάγκα 3 3 3 1.651 Βάρνεµουντε 1 1 1 1.590 Αλεξάνδρια 3 3 3 902 Αγκάµπα 2 2 2 812 Κουσάντασι 2 2 2 766 Θεσσαλονίκη 1 1 1 698 Λοιπά 35 6.949 Σύνολο 2083 1.796.663 28

3.3 Η κρουαζιέρα στον Ελλαδικό χώρο 3.3.1 Ιστορική Αναδροµή Η ιδέα της κρουαζιέρας έγινε πραγµατικότητα για τα ελληνικά τουριστικά πράγµατα στη δεκαετία του 50, µε τη δροµολόγηση του πλοίου «Σεµίραµις» το 1955, που µετέφερε στα ελληνικά νησιά τουρίστες µε τη συνοδεία ξεναγών. Στις δεκαετίες 60 80 τα πλοία της ναυτιλίας διακρίνονταν σε τρεις κατηγορίες : Low standard ships πλοία χαµηλής κατηγορίας. Medium standard ships πλοία µεσαίας κατηγορίας. High standard ships πλοία ανώτερης κατηγορίας. Στην δεκαετία 60 70 ο κόσµος της ναυτιλίας υπήρξε πολύ διαφορετικός από τηνσύγχρονη ναυτιλιακή πραγµατικότητα. Οι ναυτιλιακές εταιρίες που υπήρχαν τότε ήταν η Epirotiki Lines, Typaldos Lines, Efthimiadis Lines, Kavounidis Lines, Sun Lines, Vlasopoulos, Cycladic Cruises, Med Sun Lines, Karageorgis Lines, Karras Lines, Perlous Shipping η οποία αργότερα µετονοµάστηκε σε Intercruise. Στην δεκαετία αυτή υπήρχαν µικρά πλοία, 3 7 χιλιάδων τόνων, που αγοράστηκαν από Αγγλικές και Γαλλικές Εταιρείες, γνωστά µε το όνοµα φορτηγοποστάλεια. Τα πλοία αυτά θεωρούνταν µεικτά πλοία επιβατών και φορτίων τα οποία µετατράπηκαν σε κρουαζιερόπλοια έπειτα από τις ανάλογες ανακατασκευές όπως για παράδειγµα την κατασκευή νέων καµπινών, την µετατροπή των αµπαριών σε πισίνες, κτλ. Τέτοιου είδους πλοία ήταν το Αταλάντη, το Αφροδίτη, το Σεµίραµις, κτλ. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 η ναυτιλία αναπτύσσεται δυναµικά και η βιοµηχανία της κρουαζιέρας αλλάζει µορφή. Νέες ναυτιλιακές εταιρείες δηµιουργούνται µέσω της δυναµικής συνεισφοράς των τραπεζικών δανείων τα οποία στηρίζονται και επιδοτούνται από το Ιταλικό και Γαλλικό κράτος όπως η Kosta Lines, Lauro Lines, Paquet Lines κτλ. Το ποιοτικό περιεχόµενο της κρουαζιέρας βελτιώνεται, τα πλοία ανακατασκευάζονται, οι Ελληνικοί προορισµοί ελκύουν ξένους τουρίστες - για τους 29