ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η αφορμή για την επιλογή του θέματος δόθηκε από δημοσίευση των αποτελεσμάτων έρευνας με θέμα «Η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία». Έρευνα που έγινε σε όλη την Ε.Ε. κατέδειξε την Ελλάδα πρώτη σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Ενώ η έλλειψη τροφής αποτελεί ένα βασικό πρόβλημα για ορισμένες κοινωνίες, στατιστικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η υπερβολική λήψη θερμίδων, η σωματική αδράνεια και η παχυσαρκία, είναι το ίδιο σοβαρά και επικίνδυνα. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός του προγράμματος είναι: Να γνωρίσουν τα παιδιά τις ομάδες τροφίμων, τις βιταμίνες, τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τον οργανισμό τους. Να πληροφορηθούν σχετικά με την αναγκαιότητα μιας ισορροπημένης κατανάλωσης τροφών από τον άνθρωπο σε ημερήσια βάση Να αντιληφθούν ότι ένας άνθρωπος πρέπει να καταναλώνει συγκεκριμένη ποσότητα από κάθε ομάδα τροφίμων Να κατανοήσουν ότι η σωστή διατροφή πρέπει να συνοδεύεται από άθληση ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Να βελτιώσουν τα παιδιά την διατροφική συμπεριφορά τους και να μεταφέρουν στο σπίτι τους τις σωστές διατροφικές κατευθύνσεις. Να ενσωματώσουν την άθληση στην καθημερινή τους ζωής.
ΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Ερωτηματολόγιο με θέμα «διατροφικές συνήθειες και ελεύθερος χρόνος», επεξεργασία των αποτελεσμάτων, πίνακες και διαγράμματα. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων. Εργασίες σε ομάδες. Παρουσίαση στην τάξη εργασιών με θέμα τις ομάδες τροφίμων. Κολάζ,φωτογραφίες,άρθρα από εφημερίδες και περιοδικά Δημιουργία «κανόνων σωστής διατροφής» σε συνεργασία με τα παιδιά και ανάρτηση τους στην τάξη. Δημιουργία από κάθε παιδί ενός εβδομαδιαίου διατροφικού προγράμματος σύμφωνα με την πυραμίδα διατροφής Καλλιτεχνικές δημιουργίες. ψηφιδωτά με όσπρια, εικόνες με λαχανικά και φρούτα. Δημιουργία επιτραπέζιων και άλλων παιχνιδιών και σταυρόλεξων με σχέση την διατροφή. Θεατρική απόδοση των ομάδων τροφίμων και την αξία της σωστής διατροφή και άθληση. Τραγούδι από τα παιδιά. Δημιουργία του βιβλίου της διατροφής για κάθε παιδί που συμμετέχει στο πρόγραμμα επανάληψη του αρχικού ερωτηματολόγιου και σύγκριση αποτελεσμάτων.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ Τελευταία στατιστικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν σε σχετικά ιατρικά συνέδρια μιλούν για περίπου 4 στα 10 παχύσαρκα παιδιά, κάτω των δέκα ετών. Από αυτά μάλιστα πάλι 4 στα 10 έχουν τουλάχιστον ένα γονιό παχύσαρκο, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία έχουν και τους δύο. Ειδικότερα στοιχεία από τη Βόρεια Ελλάδα έδειξαν ότι η παχυσαρκία είναι συχνότερη στα παιδιά σε σχέση με τους εφήβους. Ο ΙΝΚΑ αναφέρει σε έκθεση του ότι "Τρέφουμε τα πιο αγύμναστα και παχύσαρκα (ή υπέρβαρα) παιδιά". Είναι σίγουρα μια ακραία και σοκαριστική άποψη, αλλά δυστυχώς τα τελευταία στοιχεία αποδεικνύουν τουλάχιστον τα δύο τελευταία χαρακτηριστικά, αφού τα παιδιά στη χώρα μας ασκούνται όλο και λιγότερο και τρέφονται ολοένα και με χειρότερο τρόπο. τα παχύσαρκα και υπέρβαρα παιδιά στην χώρα μας είναι σε ποσοστό πολύ περισσότερα από τα αντίστοιχα στην Ευρ. Ένωση και στις ΗΠΑ (7,2 για τα αγόρια και 9,4 για τα κορίτσια). Τα παρακάτω στοιχεία είναι πολύ σημαντικά και απαιτούν άμεση αντιμετώπιση καθώς το 1/3 των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, ενώ και τα υπόλοιπα κινδυνεύουν από τις επιπλοκές της παχυσαρκίας περισσότερο από ότι οι φυσιολογικού βάρους ενήλικες, ακόμα και αν αυτά τα παιδιά με κάποιο τρόπο χάσουν βάρος στην ενήλικη ζωή τους. Τι συμβαίνει όμως στα παιδιά του σχολείου μας; Σε ερώτηση μας προς τα παιδιά για το αν πιστεύουν ότι πρέπει να χάσουν βάρους οι απαντήσεις τους μας οδήγησαν στα παρακάτω συμπεράσματα.
Υπέρβαρα παιδια Με Κανονικό βάρος παιδιά Κορίτσια σχολείου Αγόρια σχολείου Σύνολο σχολείου Πανελλήνια έρευνα 38% 53% 47% 4 62% 47% 53% 6 Περίπου τα μισά αγόρια του δείγματος θεωρούν ότι πρέπει να χάσουν βάρους ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα κορίτσια ανέρχεται στο 1 προς 3. Συγκρίνοντας το δείγμα του σχολείου μας με την πανελλήνια έρευνα προκύπτει ότι ξεπερνάμε το μέσο όρο της έρευνας για τα υπέρβαρα παιδιά κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες. Η επόμενη ερώτηση προς τα παιδιά ήταν αν θεωρούν ότι κάποιο μέλος της οικογένειας τους χρειάζεται να χάσει βάρος. Όπως φαίνεται και στα γραφήματα στο σύνολο το 7 των παιδιών πιστεύει ότι κάποιο μέλος της οικογένειας χρειάζεται βάρος. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών και κυρίως των αγοριών ανέφεραν ότι η μητέρα τους είναι το μέλος της οικογένειας τους που χρειάζεται να χάσει βάρος. Είναι πολύ πιθανόν οι απαντήσεις των παιδιών να είναι επηρεασμένες από την τάση της εποχής που επιβάλλει σε όλες τις γυναίκες να διατηρούν μια άψογη σιλουέτα.
7 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΛΟΣ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΧΑΣΕΙ ΒΑΡΟΣ ΜΕΛΟΣ ΜΕ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΠΡΩΙΝΌ Αναμφίβολα ο οργανισμός για να λειτουργήσει χρειάζεται «καύσιμα». Αυτά τα παίρνει από την τροφή του. Ιδιαίτερα στην αρχή της ημέρας που οι απαιτήσεις του σχολείου, τόσο οι σωματικές όσο & οι πνευματικές, είναι αυξημένες. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που καταναλώνουν πρωινό φαίνονται λιγότερο νωθρά & παθητικά στις διάφορες εκδηλώσεις του σχολείου, ενώ μελέτες δείχνουν πως η δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων βελτιώνεται με την λήψη τροφής το πρωί, όπως και η ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης. Πολλοί ερευνητές διατείνονται πως ένα σωστό πρωινό μπορεί να επιδράσει θετικά στο δείκτη ευφυΐας των μαθητών, ιδιαίτερα αυτών που είναι κάπως χαμηλός. Χωρίς να υπάρχει ακριβής εξήγηση φαίνεται πώς τα υψηλά ποσοστά βιταμινών & ιχνοστοιχείων που προσλαμβάνονται με το πρωινό ενέχονται στις βελτιωμένες πνευματικές λειτουργίες. Παράλληλα με τις επιδόσεις των παιδιών στο σχολείο & η γενικότερη διατροφική εικόνα επηρεάζεται θετικά. Οι μαθητές που δεν τρώνε πρωινό στο σπίτι τους καταναλώνουν περισσότερα σνακ στη διάρκεια της ημέρας, ουσιαστικά δηλαδή περισσότερα κορεσμένα λίπη. Οι κακές διατροφικές συνήθειες της σχολικής ηλικίας είναι συνήθη αίτια της παιδικής παχυσαρκίας με όλα τα συνεπακόλουθα αυτής
Όσον αφορά το δείγμα του σχολείου μας στο πρώτο ερωτηματολόγιο που δόθηκε στα παιδιά το Νοέμβριο 2003 διαπιστώθηκε ότι το 5 περίπου των παιδιών τρώνε πρωινό. Στο δεύτερο ερωτηματολόγιο που δόθηκε στα παιδιά να συμπληρώσουν μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος έδειξαν ότι τον ποσοστό των παιδιών που τρώνε πρωινό ανέβηκε στο 7. Τα αντίστοιχα αποτελέσματα της πανελλήνιας έρευνας αγγίζουν μόλις το 27%. Έρευνα της 24-28/11/2003 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΤΡΩΝΕ ΠΡΩΙΝΟ ΔΕΝ ΤΡΩΝΕ ΠΡΩΙΝΟ Έρευνα της10-15/5/2004 8 7 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΤΡΩΝΕ ΠΡΩΙΝΟ ΔΕΝ ΤΡΩΝΕ ΠΡΩΙΝΟ
ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΙΣ ΑΝΘΡΑΚΟΥΧΑ ΠΟΤΑ ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ ; 7 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 1-6 ΦΟΡΕΣ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΆΘΕ ΜΕΡΑ 1 ΦΟΡΑ ΤΟ ΜΗΝΑ Η ΠΟΤΕ Μία συνήθεια των παιδιών που δεν άλλαξε με την ολοκλήρωση του προγράμματος είναι η κατανάλωση αναψυκτικών. Δυστυχώς το 7 των παιδιών του δείγματος καταναλώνει ανθρακούχα ποτά από 1 έως 6 φορές την εβδομάδα και το 15% καθημερινά. Η κατανάλωση αναψυκτικών είναι μία βλαβερή συνήθεια και όλες οι οικογένειες θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή τους στον περιορισμό της.
ΠΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΗ ΜΕΡΑ ΤΡΩΣ ΦΡΟΥΤΟ; Έρευνα της 24-28/11/2003 6 5 4 3 2 ΚΑΘΟΛΟΥ 1-2 ΦΟΡΕΣ 3-4 ΦΟΡΕΣ 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Σύμφωνα με τα πρώτα ερωτηματολόγια το 8% του συνόλου του δείγματος δεν τρώει καθόλου φρούτο κατά τη διάρκεια της ημέρας ενώ το 53% τρώει φρούτο 1 με 2 φορές την ημέρα. Με τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων στις 15 Μαΐου το ποσοστό των παιδιών που τρώνε φρούτο 3 με 4 φορές την ημέρα αυξήθηκε κατά 6%. Έρευνα της10-15/5/2004
6 5 4 3 2 ΚΑΘΟΛΟΥ 1-2 ΦΟΡΕΣ 3-4 ΦΟΡΕΣ 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΟΣΕΣ ΩΡΕΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΒΛΕΠΕΙΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ; Σε έρευνα (μέρος μεγάλης έρευνας του National Health and Nutrition Examination Survey III) που έγινε από το 1988 έως το 1994 σε 4063 παιδιά ηλικίας από 8 μέχρι 16 ετών σημειώθηκαν τα εξής: Αγόρια και κορίτσια που παρακολουθούσαν καθημερινά περισσότερες από 4 ώρες τηλεόραση παρουσίαζαν αυξημένο σωματικό λίπος και αυξημένο σωματικό βάρος, από εκείνα που παρακολουθούσαν λιγότερο από 2 ώρες. Τα παιδιά που παρακολουθούν φανατικά τηλεόραση δεν είναι δραστήρια και ενεργητικά." (Ross E. Andersen, PhD; Carlos J. Crespo, DrPH, 1 εως 2 ωρες 66% 39% 51% 6 2 εως 3 ωρες 19% 8% πανω από 3 ωρες 15% 61% 41% 4
7 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 1-2 ΩΡΕΣ 2-3 ΩΡΕΣ ΠΑΝΩ ΑΠΌ 3 ΩΡΕΣ Αυτό που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα από τα αποτελέσματα που προέκυψαν είναι ότι το 4 του συνόλου του δείγματος παρακολουθεί πάνω από 3 ώρες τηλεόραση ημερησίως. Επίσης αξιοσημείώτο είναι το γεγονός ότι τα αγόρια παρακολουθούν τηλεόραση το διπλάσιο χρόνο από ότι τα κορίτσια. ΤΡΩΣ ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ; 6 5 4 3 2 ΤΡΩΝΕ ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ TV ΔΕΝ ΤΡΩΝΕ ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ TV ΒΛΕΠΟΥΝ ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ 1 στα 3 κορίτσια του δείγματος τρώει βλέποντας τηλεόραση ενώ στα αγόρια η αναλογία είναι 1 στα 2.
ΚΑΝΕΙΣ ΚΑΠΟΙΟ ΣΠΟΡ; Έρευνα της 24-28/11/2003 7 6 5 4 3 2 ΚΑΝΟΥΝ ΣΠΟΡ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΣΠΟΡ 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ Έρευνα της10-15/5/2004 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΝΟΥΝ ΣΠΟΡ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΣΠΟΡ Η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες από 6 σε 8 οφείλετε στα προγράμματα του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων. Αυτό όμως που πρέπει να διευκρινιστεί είναι ότι το ποσοστό των παιδιών του δείγματος που ασχολείται συστηματικά, εκτός σχολείου, με τον αθλητισμό είναι μόνο το 1.
ΠΟΣΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΡΩΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΡΟΦΕΣ; 10 8 6 4 2 ΨΑΡΙ ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ ΚΡΕΑΣ ΛΑΔΕΡΑ ΟΣΠΡΙΑ ΚΑΜΙΑ ΦΟΡΑ 1-2 ΦΟΡΕΣ 3-4 ΦΟΡΕΣ 5-6 ΦΟΡΕΣ Τα συμπεράσματα από την ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηματολογίου στα οποία αξίζει να σταθούμε είναι ότι: το 18% των παιδιών δεν τρώνε καθόλου ψάρι. Περίπου το 7 των παιδιών καταναλώνει 1 με 2 φορές την εβδομάδα κοτόπουλο, κρέας, ψάρι και όσπρια
Άφησα για τελευταίο το πιο μεγάλο διατροφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη ελληνική οικογένεια. Το σπιτικό φαγητό χάνει συνεχώς έδαφος και το φαγητό έξω από το σπίτι ή μέσα σε αυτό - αλλά με έτοιμο ή ημιέτοιμο φαγητό - κερδίζει συνεχώς έδαφος, με γεωμετρική πρόοδο. H αύξηση της συμμετοχής του έτοιμου φαγητού από το 1984 μέχρι το 2002 κατά 983% και από το 1993 μέχρι το 2002 κατά 248%. Στο σχολείο μας σύμφωνα με το ερωτηματολόγιο σχεδόν όλα τα παιδιά τρώνε έτοιμο φαγητό (fast food,pizza,κλπ) όλα τα παιδιά ξέρουν τα μενού των φαστ φουντ, και τέλος μέσα σε μια δεδομένη μέρα το 1 των παιδιών είχαν φαει σε φαστ φουντ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Δυστυχώς η τάση αύξησης των υπέρβαρων παιδιών στο σχολείο μας είναι αναμφισβήτητο γεγονός. Το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης αποδίδεται στους γονείς, στον σύγχρονο τρόπο ζωής τους και στις διατροφικές τους συνήθειες αλλά και στην πιθανή έλλειψη ενημέρωσης και πληροφόρησης τους. Ειδικότερα, οι αιτίες αύξησης βάρους των παιδιών είναι κυρίως οι εξής: Άνιση κατανομή των τροφών σε ημερήσια και εβδομαδιαία βάση Μεγάλη κατανάλωση αναψυκτικών Υπερβολικές ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης- ημερησίως- και ιδιαίτερα την ώρα του γεύματος Η είσοδος του έτοιμου-γρήγορου φαγητού στην διατροφή των παιδιων. Έλλειψη οργανωμένης αθλητικής δραστηριότητας εκτός σχολείου
Οφέλη από τη σωματική δραστηριότητα Η τακτική σωματική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις ή από εγκεφαλικό, οι οποίοι μαζί αντιστοιχούν στο ένα τρίτο του συνολικού αριθμού θανάτων μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων ή καρκίνου του παχέος εντέρου μέχρι και 5 μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ κατά 5
βοηθά στην πρόληψη / μείωση της υπέρτασης, από την οποία πάσχει το ένα πέμπτο του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως βοηθά στην πρόληψη / μείωση της οστεοπόρωσης, μειώνοντας τον κίνδυνο κατάγματος του ισχίου στις γυναίκες μέχρι και 5 μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης οσφυαλγίας δημιουργεί ψυχολογική ευεξία, μειώνει το στρες, το άγχος και τα αισθήματα κατάθλιψης και μοναξιάς βοηθά στην πρόληψη ή τον έλεγχο των επικίνδυνων συμπεριφορών, ιδιαίτερα από τα παιδιά και τους νέους, όπως είναι για παράδειγμα το κάπνισμα, το αλκοόλ ή η χρήση άλλων ουσιών, η ανθυγιεινή δίαιτα και η βία βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους και μειώνει τον κίνδυνο της παχυσαρκίας κατά 5 συγκριτικά με ανθρώπους που ακολουθούν καθιστικό τρόπο ζωής βοηθά στην κατασκευή και διατήρηση υγιών οστών, μυών και συνδέσμων και βοηθά τους ανθρώπους με χρόνιες καταστάσεις αναπηρίας να βελτιώσουν την αντοχή τους μπορεί να βοηθήσει στην αποθεραπεία επώδυνων καταστάσεων, π.χ. πόνων στη μέση ή στο γόνατο.