Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών

Διάλεξη 37η 38η, 17-01-2017 Μαρία Ελένη Χοβαλοπούλου Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών Δρ. Μαρία Ελένη Χοβαλοπούλου

Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Η ανατολική Αφρική θεωρείται το σκηνικό των αρχικών σταδίων της εξέλιξης του ανθρώπινου γένους Απολιθώματα από το Σπήλαιο Μαλάπα (Νότιος Αφρική) Αφρική δεν αποκλείεται να θέσουν αυτή την άποψη υπό αμφισβήτηση «σεντίμπα» σημαίνει «πηγή» ή «κρήνη» στην τοπική γλώσσα Τα απολιθώματα αποδίδονται στο νέο είδος, Αυστραλοπίθηκο σεντίμπα Η μορφολογία τους εμφανίζει ανάμικτα τα χαρακτηριστικά των αυστραλοπιθήκων με ορισμένα ενδεικτικά του πρώιμου Ανθρώπου

Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Χαρακτηριστικά που εντοπίζονται στον Αυστραλοπίθηκο ο Αφρικανός: μικρός εγκέφαλος (420 cm3) ανατομία της ωμικής άρθρωσης σχετικά μακριά άνω άκρα με καμπύλα δάκτυλα άκρο πόδι Χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν με του πρώιμου Ανθρώπου: κοντά δάκτυλα πιθανές ενδείξεις αναδιοργάνωσης της δομής του εγκεφάλου

Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Τρεφόταν ως επί το πλείστον με: φύλλα, φρούτα φλοιούς δέντρων Σε αντίθεση με τους περισσότερους πρώιμους ανθρωπογονικούς, ανθρωπογονικούς δεν εντοπίζονται στοιχεία που να υποστηρίζουν την εξειδίκευση στην κατανάλωση: χόρτων κρέατος Πρώιμοι ανθρωπογονικοί... εξαιρετικά ποικιλόμορφη ομάδα τόσο ως προς την ανατομία όσο και τη συμπεριφορά τους

Πρώιμος Άνθρωπος (2,0 έως 1,4 εχπ): Άνθρωπος ο ικανός (Homo habilis) Απολιθώματα ενός ανθρωπογονικού με σημαντικά μεγαλύτερο εγκέφαλο από των αυστραλοπιθήκων περιγράφηκαν για πρώτη φορά μετά την ανακάλυψη αποσπασματικών οστών στο Φαράγγι του Ολντουβάι Ονόμασαν το νέο είδος «Άνθρωπος ο ικανός» ικανός Εν συνεχεία ανακαλύφθηκαν καλύτερα διατηρημένα υπολείμματα, ιδιαίτερα στην περιοχή της Λίμνης Τουρκάνα

Πρώιμος Άνθρωπος (2,0 έως 1,4 εχπ): Άνθρωπος ο ικανός (Homo habilis) Χαρακτηριστικά που διαφέρουν από τους Αυστραλοπιθήκους: σχήμα κρανιακού θόλου κρανιακή χωρητικότητα 631 cm3 αύξηση του μεγέθους του κρανίου 20% σε σχέση με τους πιο μεγαλόσωμους αυστραλοπιθήκους και ακόμη μεγαλύτερη σε σχέση με τις πιο μικρόσωμες μορφές Χαρακτηριστικά που θυμίζουν Αυστραλοπιθήκους: πρόσωπο εύρωστο πίσω δόντια μεγάλα σε μέγεθος Δεδομένο ότι ένα είδος (και πιθανόν δύο) πρώιμου Ανθρώπου ζούσε και εξελισσόταν παράλληλα με ένα είδος Αυστραλοπιθήκου

Πρώιμοι ανθρωπογονικοί γεωγραφικά περιορισμένοι στην Αφρική Περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια πριν... οι ανθρωπογονικοί για πρώτη φορά εξαπλώθηκαν εκτός της Αφρικής προς άλλες περιοχές του Παλαιού Κόσμου Γεγονός αποφασιστικής σημασίας για την ανθρώπινη εξέλιξη Μεταγενέστεροι ανθρωπογονικοί: εμφανίζουν ευρύτερη γεωγραφική κατανομή είναι πολύ διαφορετικοί από τους αφρικανικούς προγόνους τους ως προς την ανατομία (πιο μεγαλόσωμοι)

Το παλαιότερο είδος του γένους Άνθρωπος για το οποίο διαθέτουμε τις περισσότερες μαρτυρίες ως προς την ανατομία είναι: ο Άνθρωπος ο όρθιος (Homo erectus) Ανατομικές διαφορές μεταξύ αφρικανικών και ασιατικών εκπροσώπων: εμφανείς οι στενές συγγενικές τους σχέσεις θα μπορούσαν να εκπροσωπούν διαφορετικές γεωγραφικές αφρικανικά δείγματα διακριτό είδος: Άνθρωπος ο εργαζόμενος (Homo ergaster) ποικιλίες του ίδιου είδους Θα αναφερόμαστε σε αυτά συνολικά ως Άνθρωπος ο όρθιος

Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σωματικό μέγεθος: ζύγιζαν πολύ παραπάνω από 50 k αύξηση στην ευρωστία του σκελετού μέσο ύψος ενηλίκου 1,67 m παρουσία έντονου φυλετικού διμορφισμού Μέγεθος του εγκεφάλου: Κρανιακή χωρητικότητα εμφανίζει αξιοσημείωτη αύξηση (700 cm3 έως 1.250 cm3) προφανής μορφολογική διαφορά από τον πρώιμο Άνθρωπο

Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σημαντικό να σημειώσουμε ότι: παράλληλα με την αύξηση του εγκεφαλικού όγκου, ο Όρθιος Άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την αύξηση του συνολικού σωματικού του όγκου Πράγματι, όταν συγκρίνουμε τον Όρθιο Άνθρωπο με τους πιο εύσωμους εκπροσώπους του πρώιμου Ανθρώπου, το σχετικό εγκεφαλικό μέγεθος είναι περίπου το ίδιο Μέγεθος του εγκεφάλου: Κρανιακή χωρητικότητα εμφανίζει αξιοσημείωτη αύξηση (700 cm3 έως 1.250 cm3) προφανής μορφολογική διαφορά από τον πρώιμο Άνθρωπο

Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σχήμα κρανίου: Το κρανίο είναι ιδιαίτερα εύρωστο, με παχιά οστά, μεγάλα υπερόφρυα τόξα και προτεταμένο ινιακό όγκωμα στο πίσω μέρος Ο κρανιακός θόλος είναι επιμήκης και χαμηλός, με ελάχιστα ανεπτυγμένο το μέτωπο Επίσης η βάση του κρανίου είναι διευρυμένη συγκριτικά με τα προγενέστερα και τα μεταγενέστερα είδη του ανθρώπινου γένους Το μέγιστο πλάτος του κρανίου εντοπίζεται ακριβώς κάτω από τον έξω ακουστικό πόρο, δίνοντας στο κρανίο ένα πενταγωνικό σχήμα (οπίσθια όψη) Κατά μήκος της κορυφής των περισσότερων κρανίων υπάρχει επίσης βρεγματική τρόπιδα (μικρή ακρολοφία που διατρέχει την κορυφή του κρανίου κατά μήκος της βρεγματικής ραφής)

Δεν φαίνεται να είχαν συγκεκριμένο λειτουργικό ρόλο Πιθανόν αποτελούν αντερείσματα σε ένα ιδιαίτερα εύρωστο κρανίο

Υπόθεση: Ο Όρθιος Άνθρωπος εμφανίστηκε πρώτα στην ανατολική Αφρική και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και την Ασία Στοιχεία που επιβεβαιώνουν την υπόθεση: υπόθεση Όλοι οι ανθρωπογονικοί που προηγούνται της εμφάνισης του Όρθιου Ανθρώπου προέρχονται από την Αφρική Έχουν βρεθεί απολιθώματα του είδους στην Ανατολική Τουρκάνα, στην Κένυα, που πιστοποιούν την παρουσία του εκεί 1,7 εχπ και ελάχιστα μεταγενέστερα ευρήματα έχουν ανακτηθεί από άλλες θέσεις της ανατολικής Αφρικής Στοιχείο που δεν επιβεβαιώνει ακόμη με ασφάλεια την υπόθεση: υπόθεση Σχεδόν 1,8 εχπ πληθυσμοί του είδους ήδη ζούσαν στη νοτιοανατολική Ευρώπη και έως το 1,6 εχπ επιβεβαιώνεται η παρουσία τους στην Ινδονησία

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ναριοκοτόμε (1,6 εχπ) Ο σκελετός WΤ 15000 ανήκει σε έναν οκτάχρονο έφηβο με ύψος 1,60 m και περιλαμβάνει: οστά του προσώπου την πύελο τα περισσότερα οστά των άκρων τις πλευρές και τους σπονδύλους υποδεικνύουν ότι το σχήμα του θώρακα και της σπονδυλικής στήλης του σύγχρονου ανθρώπου ήταν ήδη διαμορφωμένο Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ενήλικο άτομο: άτομο ύψος 1,75 m κρανιακή χωρητικότητα 909 cm3

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ανατολική Τουρκάνα (1,5 εχπ) Επίσης πολύ σημαντικό εύρημα ένα κρανίο ηλικίας περίπου 1,5 εχπ κρανιακή χωρητικότητα μόλις 691 cm3 το μικρότερο κρανίο από όλα τα δείγματα των αφρικανικών εκπροσώπων του είδους διαθέτει επίσης πιο λεπτά χαρακτηριστικά (όπως λιγότερο έντονα υπερόφρυα τόξα) συγκριτικά με τα υπόλοιπα ευρήματα από την ανατολική Αφρική Έχει προταθεί από ορισμένους ερευνητές ότι: Είναι θηλυκό άτομο και ο παρατηρούμενος βαθμός ποικιλομορφίας αντικατοπτρίζει τον έντονο φυλετικό διμορφισμό του είδους

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ντάκα (1 εχπ) Πρόσφατα ανακτήθηκε από τη θέση Ντάκα της περιοχής της Μέσης Ισάλου (Αιθιοπία) ένα ως επί το πλείστον πλήρες κρανίο Παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με δείγματα του ασιατικού Όρθιου Ανθρώπου παρά με τα ανατολικοαφρικανικά Tο επιχείρημα πολλών ερευνητών ότι τα απολιθώματα από την ανατολική Αφρική ανήκουν σε διαφορετικό είδος από τον (ασιατικό) Όρθιο Άνθρωπο δεν υποστηρίζεται από τη μορφολογία του κρανίου της Ντάκα

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Γεωργία (1,81 εχπ) Προς το παρόν, τα απολιθώματα από το Ντμανίσι ταξινομούνται μεν ως Άνθρωπος ο όρθιος, αλλά ως μια ποικιλία του είδους που δεν συναντάται πουθενά αλλού Γνωρίσματα παρόμοια με των Όρθιων Ανθρώπων: επιμηκυσμένος κρανιακός θόλος χαμηλό μέτωπο διευρυμένη κρανιακή βάση βρεγματική τρόπιδα

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Γεωργία (1,81 εχπ) Ωστόσο, το πιο πλήρες απολίθωμα διαθέτει γνωρίσματα που διαφέρουν από τους άλλους ανθρωπογονικούς εκτός της Αφρικής: Αφρικής λιγότερο εύρωστα υπερόφρυα τόξα προτεταμένο κάτω πρόσωπο σχετικά μεγάλους άνω κυνόδοντες κρανιακή χωρητικότητα πολύ μικρή ( 600 cm3) Από πρόσθια όψη τουλάχιστον, το κρανίο αυτό θυμίζει περισσότερο τους πιο μικρόσωμους εκπροσώπους του πρώιμου Ανθρώπου από την ανατολική Αφρική

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Ιταλία (353,000 χπ) Ανακάλυψη ενός καλά διατηρημένου κρανίου στο Τσεπράνο Οι Ιταλοί ερευνητές έχουν αντιπροτείνει την υπαγωγή αυτού του ανθρωπογονικού σε διαφορετικό είδος Την περίοδο που ακολουθεί τα 400.000 χρόνια πριν, το απολιθωµατικό αρχείο των ανθρωπογονικών της Ευρώπης γίνεται ολοένα και πιο πλούσιο αύξηση βαθμού ποικιλομορφίας μεταξύ των δειγμάτων Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ταξινομική θέση πολλών από αυτά τα απολιθώματα είναι αντικείμενο συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ασία: Κίνα (780,000 χπ) Ανασκαφές στο Τσουκουντιέν αποτελούν μακράν τη μεγαλύτερη συλλογή απολιθωτικού υλικού του είδους παγκοσμίως Περιλαμβάνει 14 κρανιακούς θόλους, άλλα τµήµατα του κρανίου και περισσότερα από 100 µεµονωµένα δόντια, ελάχιστα όμως µετακρανιακά οστά ή τµήµατα αυτών Εκπροσωπούνται έως και 40 άτομα, ενήλικοι και παιδιά, και ως σύνολο παρέχουν μια καλή γενική εικόνα της μορφολογίας του Όρθιου Ανθρώπου στην Κίνα

Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ασία: Ιαπωνία (70,000 40,000 χπ) Ένας πληθυσμός Όρθιων Ανθρώπων στην Ιάβα προφανώς κατόρθωσε να επιβιώσει μέχρι πολύ αργά έως και νωρίτερα από τα 100.000 χρόνια πριν Τα απολιθώματα από τη Νγκαντόνγκ είναι τα νεότερα που έχουν ανακαλυφθεί σε ολόκληρο τον Παλαιό Κόσμο Έντεκα ως επί το πλείστον πλήρη κρανία Όρθιων Ανθρώπων οι πληθυσμοί αυτοί θα ήταν σύγχρονοι του Σοφού Ανθρώπου, ο οποίος μέχρι τότε είχε ξαπλωθεί σε όλη την έκταση του Παλαιού Κόσμου

Η ερμηνεία των ευρημάτων του Όρθιου Ανθρώπου προϋποθέτει: Αναγνώριση ενός αρκετά μεγάλου βαθμού ενδοειδικής ποικιλότητας Η ποικιλομορφία αυτή πιθανότατα συνδέεται με: τις τεράστιες διαφορές στις κλιματικές και οικολογικές συνθήκες που συνάντησαν οι ανθρωπογονικοί στο ταξίδι τους προς την Ευρώπη και την Ασία τις αχανείς αποστάσεις και την εξελικτική δυναμική των νησιών που συνάντησε ο Όρθιος Άνθρωπος στην Ασία λειτούργησαν ως καταλύτες των εξελικτικών μηχανισμών αυξάνοντας την γενετική παρέκκλιση μεταξύ των πληθυσμών

Μέση Πλειστόκαινος (780,000 125,000 χπ): Αρχαϊκοί άνθρωποι ως επί το πλείστον αντικατέστησαν τους προγενέστερους ανθρωπογονικούς στις ήδη κατοικημένες ζώνες δεν επέκτειναν τη γεωγραφική ζώνη εξάπλωσης του ΌρΘιου Ανθρώπου Εξαίρεση ο επιτυχέστερος αποικισμός της Ευρώπης

Κοινά ανατομικά γνωρίσματα αρχαϊκών ανθρώπων και Όρθιου Ανθρώπου: μεγάλο πρόσωπο προτεταμένα υπερόφρυα χαμηλό μέτωπο σε μερικά δείγματα τα τοιχώματα του κρανιακού θόλου εξακολουθούν να είναι παχιά Παράγωγα χαρακτηριστικά αρχαϊκών ανθρώπων: διαθέτουν μεγαλύτερο εγκέφαλο πιο σφαιρικό κρανιακό θόλο δηλαδή το μέγιστο πλάτος του κρανίου εντοπίζεται πάνω από τον έξω ακουστικό πόρο περισσότερο κατακόρυφη μύτη και πιο στρογγυλεμένο ινιακό οστό

Γνωρίζουμε ότι: αρχαϊκοί άνθρωποι ποικιλόμορφη ομάδα κατανεμημένη σε 3 ηπείρους Η ταξινομική τους κατάταξη αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής αντιπαράθεσης για δεκαετίες και ακόμη δεν έχει υπάρξει ομόφωνη απόφαση Παρ' όλα αυτά: Τα απολιθώματα ηλικίας 800.000 έως 200.000 ετών αποδίδονται στον Άνθρωπο της Χαϊδελβέργης (Homo heidelbergensis) ονομάστηκε από ένα απολίθωμα που βρέθηκε κοντά στην ομώνυμη πόλη της Γερμανίας το 1907

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Αφρική Αρκετές παλαιοανθρωπολογικές θέσεις της Αφρικής έχουν αποκαλύψει απολιθώματα αρχαϊκών ανθρώπων Το σχεδόν άρτιο κρανίο από τη θέση Μπόντο είναι: ένα από τα αρχαιότερα δείγματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέρyης που έχουν βρεθεί στην αφρικανική ήπειρο η αρχαιότερη μαρτυρία σκόπιμης κατεργασίας οστών ανθρωπογονικών από ανθρωπογονικούς καθώς εμφανίζει χαρακτηριστικά σημάδια κοπής από λίθινα εργαλεία

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Ευρώπη Η Ευρώπη έχει να επιδείξει την πιο πολυάριθμη συλλογή απολιθωμένων ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου από οποιαδήποτε άλλη περιοχή Συνολικά από τον Λάκκο των Οστών στην Αταπουέρκα έχουν ανακτηθεί τα απολιθωμένα οστά τουλάχιστον 28 ατόμων Για την ακρίβεια, έχοντας αποδώσει περισσότερα από 4.000 θραύσματα απολιθωμάτων, αυτή η θέση περιέχει παραπάνω από το 80% του απολιθωματικού υλικού των ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου παγκοσμίως

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Ασία Ένας αποσπασματικός σκελετός από το Ζινιουσάν (βορειοανατολική Κίνα) έχει: 1. σχετικά μεγάλη κρανιακή χωρητικότητα ( 1.260 cm3) και 2. λεπτά κρανιακά τοιχώματα Ανατομικά γνωρίσματα που συναντώνται στους σύγχρονους ανθρώπους Η ταξινόμηση των ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου από την Κίνα αποτελεί άλλο ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα Το 2004, ένας διακεκριμένος παλαιοανθρωπολόγος (Rightmire) απεφάνθη ότι εκπροσωπούν τοπικές παραλλαγές του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης

Οι Νεάντερταλ: οι αρχαϊκοί άνθρωποι της Ύστερης Πλειστοκαίνου Τα απολιθώματα των Νεάντερταλ χρονολογούνται έως και 130.000 χρόνια πριν Θα εστιάσουμε όμως τη συζήτησή μας στους πληθυσμούς εκείνους που έζησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας μείζονος παγετώδους περιόδου

Ένα πολύ εντυπωσιακό γνώρισμα των Νεάντερταλ είναι το μέγεθος του εγκεφάλου τους (μέσος όρος: 1.520 cm3) Μεγαλύτερος από του σύγχρονου ανθρώπου (1.300 cm3-1.400 cm3) Πιθανόν σχετίζεται με την καλύτερη μεταβολική αποδοτικότητα που έχει ο μεγαλύτερος εγκέφαλος υπό συνθήκες ψύχους (Οι Εσκιμώοι, οι οποίοι επίσης ζουν σε πολύ ψυχρά κλίματα, έχουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερο εγκεφαλικό όγκο από τους υπόλοιπους σύγχρονους ανθρώπινους πληθυσμούς)

Το κρανίο του κλασικού Ανθρώπου του Νεάντερταλ είναι μεγάλο, επίμηκες και κοντό Τα υπερόφρυα τόξα ενώ είναι έντονα δεν δημιουργούν εξογκώματα Συγκρινόμενος με τον ανατομικά σύγχρονο άνθρωπο: άνθρωπο το πρόσωπο του εμφανίζει μεσοπροσωπικό προγναθισμό (μεγάλες προεξέχουσες ρινικές κοιλότητες) όσον αφορά στη μετακρανιακή ανατομία του, είχε πολύ εύρωστη σωματική διάπλαση, θώρακα σε σχήμα βαρελιού και ισχυρό μυϊκό σύστημα με κοντύτερα άκρα

Η πλειονότητα των απολιθωμάτων έχει ανακαλυφθεί στην Ευρώπη Η περιγραφή του Ανθρώπου του Νεάντερταλ στηρίζεται κυρίως στα δείγματα από τη δυτική Ευρώπη, τα οποία αποκαλούνται συνήθως «κλασικοί Νεάντερταλ» Νεάντερταλ

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Κεντρική Ευρώπη Στη θέση Κραπίνα της Κροατίας, Κροατίας οι ερευνητές έχουν ανακτήσει πολυάριθμα οστά 1.000 θραύσματα στα οποία εκπροσωπούνται έως και 70 άτομα Η θέση Κραπίνα: Κραπίνα πιθανόν είναι η αρχαιότερη που έχει αποδώσει απολιθώματα σε ολόκληρη την κλίμακα της κλασικής νεάντερταλ μορφολογίας είναι από τις αρχαιότερες θέσεις σκόπιμης ταφής των νεκρών που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία Στο Σπήλαιο Σανιντάρ, στα Όρη Ζάγκρος του βορειοανατολικού Ιράκ ανακαλύφθηκαν αποσπασματικοί σκελετοί εννέα ατόμων, ατόμων τέσσερα από τα οποία είχαν ενταφιαστεί σκόπιμα Το εύρημα με το μεγαλύτερο επιστημονικό ενδιαφέρον είναι ο σκελετός ενός άνδρα (Shanidar 1): 1 ηλικία μεταξύ 30 και 45 ετών αρκετά μεγάλη ηλικία για προϊστορικό άνθρωπο ύψος 1,70 m ενδοκρανιακός όγκος 1.600 cm3

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία Ο άνδρας αυτός είχε δεχθεί πλήγμα: στην αριστερή πλευρά του κρανίου πιθανώς αφήνοντας τον άνδρα τυφλό από εκείνη την πλευρά στη δεξιά πλευρά του σώματος τα οστά της ωμοπλάτης, της κλείδας και του βραχίονα είναι πολύ πιο μικρά και λεπτά στη δεξιά πλευρά (πιθανή παράλυση) Ο δεξιός πήχης και η παλάμη λείπουν πιθανόν ατροφία ή ακρωτηριασμός

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία «Ένας μονόχειρας, σχεδόν τυφλός, με σοβαρή κινητική αναπηρία άνδρας δεν θα ήταν σε θέση να κυνηγήσει ή να συλλέξει την τροφή του. Το γεγονός ότι επιβίωσε για χρόνια μετά τον τραυματισμό του αποτελεί απόδειξη της συμπόνιας και της ανθρωπιάς των Νεάντερταλ» Νεάντερταλ (Trinkaus και Shipman, 1992)

Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ευρώπη 'Ενας σχεδόν πλήρης σκελετός ανακτήθηκε το 1908 στη νοτιοδυτική Γαλλία > 40 ετών κρανιακή χωρητικότητα 1.620 cm3 Σε ελάχιστους από τους ομοειδείς του τα νεάντερταλ χαρακτηριστικά είναι τόσο υπερτονισμένα εκπροσωπεί το άκρο του φάσματος της ποικιλομορφίας των Νεάντερταλ (Brace et al., 1979)

Οι Άνθρωποι της Ντενίσοβα: Άλλο ένα είδος ανθρωπογονικού σύγχρονο με τους Νεάντερταλ; Σε ένα σπήλαιο της νότιας Σιβηρίας, το Σπήλαιο της Ντενίσοβα, στα Όρη Αλτάι, ανακαλύφθηκαν: ένα οστό δακτύλου του χεριού και δύο δόντια χρονολογημένα στα 80.000 με 60.000 χρόνια πριν Το μιτοχονδριακό DΝΑ διαφέρει τόσο από του σύγχρονου Ανθρώπου τον Σοφού όσο και από του Ανθρώπου του Νεάντερταλ! Αποτελούν έναν διακριτό κλάδο ανθρωπογονικών, που συνυπήρχαν χρονικά και τοπικά με ακόμη δύο ανθρωπογονικές καταγωγικές γραμμές (τους Νεάντερταλ και τους σύγχρονους ανθρώπους)

Οι αφρικανικοί πληθυσμοί του Ανθρώπου της Χαϊδελβέρyης πιο πιθανοί πρόγονοι των πρώτων Σοφών Ανθρώπων Χρονοδιάγραμμα των θέσεων της παρουσίας του σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου Είχαν εξελιχθεί έως τα 195.000 χρόνια πριν

Ποικιλία ανατομικών γνωρισμάτων του κρανίου του σύγχρονου ανθρώπου Κάθετο μέτωπο Σχετικά μικρά υπερόφρυα τόξα Κυνοδοντικός βόθρος Σαγόνι Πυραμοειδής μαστοειδής απόφυση

Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Αφρική Χρονολογία Θέση Εξελικτική σημασία 195.000 χρόνια πριν Όμο (Αιθιοπία) Έχουν βρεθεί δύο κρανία, το ένα ελαφρώς πιο εύρωστο. Χρονολογημένα στα περίπου 200.000 χπ, είναι τα αρχαιότερα δείγματα σύγχρονου ανθρώπου παγκοσμίως 160.000-154.000 Χέρτο (Αιθιοπία) χρόνια πριν Πάρα πολύ καλά διατηρημένο κρανίο. Χρονολογημένο >150.000 χπ, το καλύτερα διατηρημένο απολίθωμα σύγχρονου ανθρώπου παγκοσμίως

Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ανατολή Χρονολογία 115.000 χρόνια πριν Θέση Σχουλ (Ισραήλ) 110.000 χρόνια πριν Καφζέ (Ισραήλ) Εξελικτική σημασία Τουλάχιστον 10 άτομα. Όπως τα δείγματα από το Καφζέ, έχουν σύγχρονη μορφολογία, αλλά είναι ελαφρώς προγενέστερα (και τα αρχαιότερα γνωστά δείγματα του σύγχρονου ανθρώπου εκτός Αφρικής) Μεγάλη συλλογή οστών (τουλάχιστον 20 άτομα). Οπωσδήποτε σύγχρονοι, αλλά ορισμένα άτομα έχουν σχετικά εύρωστη κατασκευή. Πρώιμη χρονολόγηση (>100.000 χπ)

Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ασία Χρονολογία 45.000-40.000 χρόνια πριν Εξελικτική σημασία Αποσπασματικό κρανίο που πρόσφατα χρονολογήθηκε εκ νέου με περισσότερη ακρίβεια. Το αρχαιότερο εύρημα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Ασία 40.000 χρόνια Σπήλαιο Αποσπασματικό κρανίο και μερικά μετακρανιακά πριν Τιανγουάν (Κίνα) οστά. Το αρχαιότερο εύρημα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Κίνα Θέση Σπήλαιο Νία (Βόρνεο, Ινδονησία)

Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ευρώπη Χρονολογία 30.000 χρόνια πριν Θέση Κρο-Μανιόν (Γαλλία) Εξελικτική σημασία Το πιο διάσημο εύρημα πρώιμου ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στον κόσμο. Η αρχαιότερη μαρτυρία τού ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στη Γαλλία 24.500 χρόνια πριν Λαγκάρ Βέλο (Πορτογαλία) Σκελετός νηπίου. Έχει προταθεί ότι είναι υβρίδιο Ανθρώπου του Νεάντερταλ και Σοφού Ανθρώπου - αλλά αυτό αμφισβητείται

Προς το τέλος τον 2004 ανακαλύφθηκε ένας εξαιρετικά μικρόσωμος ανθρωπογονικός, με πολύ μικρό εγκέφαλο, στη νήσο Φλόρες ανατολικά της Ιάβας Τα σκελετικά υπολείμματα αποτελούνταν από: έναν αποσπασματικό σκελετό ενήλικου θηλυκού ατόμού (επονομαζόμενη «μικρή κυρία της Φλόρες» ή απλά «Φλο») και μερικά οστά από περίπου 13 ακόμη άτομα (αποκαλούμενα χαϊδευτικά «χόμπιτ»)

Ο σκελετός του θηλυκού ατόμου: ύψος μετά βίας 0,9 m (το ύψος του πιο μικρόσωμου αυστραλοπιθηκίνα) εγκεφαλικός όγκο μόλις 417 cm3 (όχι μεγαλύτερος από του χιμπαντζή) Το πιο αναπάντεχο στοιχείο από όλα είναι το γεγονός ότι αυτοί οι ανθρωπογονικοί εξακολουθούσαν να ζουν στο νησί έως και 13.000 χπ Από πού προήλθαν; Οι πρόγονοί τους ήταν πιθανόν πληθυσμοί του Όρθιου Ανθρώπου παρόμοιοι με αυτούς από την Ιάβα κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε αυτό το νησί για πολύ μεγαλύτερο διάστημα αφότου οι συγγενείς τους εξαφανίστηκαν από τις υπόλοιπες περιοχές του κόσμου

Στην προσπάθειά ανασυγκρότησης και κατανόησης της καταγωγής του σύγχρονου ανθρώπου έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν σε δύο αντικρουόμενες απόψεις: απόψεις Α) Το μοντέλο της τοπικής συνέχειας (πολυτοπική εξέλιξη): τοπικοί πληθυσμοί (όχι όλοι βέβαια) συνέχισαν την κατά τόπους εξελικτική τους πορεία από τις αρχαϊκές μορφές ανθρωπογονικών προς τον ανατομικά σύγχρονο άνθρωπο Μέσω της γονιδιακής ροής και της φυσικής επιλογής, επιλογής οι τοπικοί πληθυσμοί δεν θα είχαν εξελιχθεί εντελώς ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο αποτροπή ειδογένεσης μεταξύ των τοπικών γενεαλογικών γραμμών, διατηρώντας έτσι τον σύγχρονο άνθρωπο ως ένα μοναδικό, μολονότι εμφανώς πολυμορφικό, είδος σε όλη τη διάρκεια της Πλειστόκαινου

Τα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι τα πολυτοπικά μοντέλα δεν παρέχουν πλέον ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες για την καταγωγή ούτε για τη γεωγραφική διασπορά του Σοφού Ανθρώπου Β) Διάφορες εκδοχές του μοντέλου της αντικατάστασης: όλα τα μοντέλα αντικατάστασης τονίζουν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι εξελίχθηκαν αρχικά στην Αφρική και μόνο αργότερα εξαπλώθηκαν στις άλλες περιοχές του κόσμου όπου αντικατέστησαν τους ανθρωπογονικούς που ήδη ζούσαν εκεί

Η βιολογία του σύγχρονου ανθρώπου: πρότυπα σκελετικής ποικιλομορφίας Διάφορες εξελικτικές δυνάμεις: φυσική επιλογή γονιδιακή ροή γενετική παρέκκλιση αντικατοπτρίζονται στη μορφολογία του σκελετού (περιλαμβανομένων και των δοντιών) καθώς αυτή διαμορφώνεται υπό την επίδραση: ενός ή περισσοτέρων γονιδίων τις συνθήκες διαβίωσης το κλίμα τη διατροφή τις καθημερινές δραστηριότητες την ύπαρξη ή μη παθήσεων το φύλο την ηλικία

Όλοι οι ανθρώπινοι πολιτισμοί διαιρούν και ταξινομούν τους ανθρώπους σε ομάδες, βασιζόμενες συνήθως σε χαρακτηριστικά όπως: εθνικά γλωσσικά ή άλλα πολιτιστικά Ωστόσο, πολλοί θεωρούν εσφαλμένα, ότι η «φυλή», «φυλή» μια βιολογική έννοια, έννοια αντανακλάται σε αυτές τις πολιτιστικές κατηγορίες

Υπάρχουν δύο ευδιάκριτες έννοιες της «φυλής» Α. Κοινωνικά κατασκευασμένη έννοια της «φυλής» Ένα σύνολο πολιτιστικών ή εθνικών παραγόντων, τα οποία συνδέονται με εύκολα αντιληπτά μορφολογικά γνωρίσματα όπως: το ποσοστό μελανίνης του δέρματος η μορφή του σώματος η κρανιακή δομή προκειμένου να δημιουργηθεί μια τεχνητή «βιολογική» κατηγορία

Επιστημονική έννοια της «φυλής» Η επιστημονική έννοια της «φυλής» ορίζεται ως: Ένας πληθυσμός, ή ομάδα πληθυσμών, εντός του είδους που έχει καθορισμένα βιολογικά μετρικά χαρακτηριστικά και ο δείκτης εγκαθίδρυσης (Fst) είναι τουλάχιστον 0.25 σε σχέση με άλλους πληθυσμούς του είδους Ο δείκτης εγκαθίδρυσης, εγκαθίδρυσης είναι ο λόγος της ποικιλότητας ανάμεσα στους πληθυσμούς του είδους (διαπληθυσμιακή ποικιλότητα) προς τη συνολική ποικιλότητα του είδους Βιολογικά καλείται επίσης και υποείδος: υποείδος Στην ουσία, ένα υποείδος, ή «φυλή», είναι μια μονάδα μέσα σε ένα είδος που ακολουθεί μια εξελικτική τροχιά διαφορετική από την τροχιά των άλλων πληθυσμών του είδους με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται όλο και περισσότερο από αυτούς σε γενετικό επίπεδο

Ο έλεγχος της υπόθεσης ύπαρξης «φυλών» στους σύγχρονους ανθρώπους μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω των διαφορών των βιολογικών χαρακτηριστικών μεταξύ των υποειδών 1. Αρχικά πρέπει να προσδιοριστούν τα βιολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν ένα υποείδος εντός του ανθρώπινου είδους και 2. Εν συνεχεία να αξιολογηθεί ο δείκτης εγκαθίδρυσης (Fst) του υποείδους σε σχέση με άλλους πληθυσμούς του είδους Οι προφανείς θέσεις για τον προσδιορισμό των βιολογικών εκείνων χαρακτηριστικών που καθορίζουν διαφορές μεταξύ πληθυσμών είναι: το DNA η μορφολογία τα πρότυπα ασθενειών Στις διαφάνειες που ακολουθούν, γίνεται αναφορά στη μορφολογία

Κρανιομετρία Ένα μακροπρόθεσμο στήριγμα στις δικανικές αναλύσεις είναι η κρανιομετρία (κρανιακές μετρήσεις) για να διαφοροποιήσει τους πληθυσμούς Σήμερα, οι ιατροδικαστές είναι συχνά σε θέση να ταξινομήσουν ένα κρανίο ως ασιατικό, αφρικανικό, ή ευρωπαϊκό με ακρίβεια περίπου 80% Δεδομένου ότι τα κρανία μπορούν να ταξινομηθούν σε πολιτιστικές κατηγορίες, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι κατηγορίες είναι βιολογικά καθορισμένες Δεν ισχύει Το πρότυπο της κρανιακής ποικιλομορφίας στο είδος μας ταιριάζει με το πρότυπο της ποικιλομορφίας στο DNA μας (σύμφωνα με το δείκτη εγκαθίδρυσης κρανιακών μετρήσεων) Το 80% περίπου της κρανιακής ποικολομορφίας εντοπίζεται ενδοπληθυσμιακά Το 20% περίπου της κρανιακής ποικολομορφίας εντοπίζεται διαπληθυσμιακά στις γεωγραφικές περιοχές

Πώς λοιπόν μπορούν οι δικανικές αναλύσεις να ταξινομούν τα κρανία σε πληθυσμιακές κατηγορίες με σχετικά υψηλό επίπεδο ακρίβειας; Α. Η ταξινόμηση εξαρτάται από τους εκάστοτε ορισμούς που επιλέγονται και τους τρόπους κατηγοριοποίησης: Εάν για παράδειγμα, έχουμε 3 κατηγορίες στις οποίες πρέπει να ταξινομήσουμε τα κρανία, μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε στις 3 κατηγορίες αυτές. Εάν έχουμε 6 ή 8 ή 10 κατηγορίες, θα μπορούσαμε να τα ομαδοποιήσουμε στις αντίστοιχες Παραδείγματος χάριν Μπορεί να είμαστε σε θέση να διαφοροποιήσουμε: διαφοροποιήσουμε τα κρανία των αμερικανικών αρσενικών ατόμων ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1979 από τα αντίστοιχα κρανία που χρονολογούν από το 1840 όπως επίσης Δεν σημαίνει όμως ότι τα αρσενικά άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1979, ανήκουν σε διαφορετική «φυλή» από τα αρσενικά άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1840

Β. Ο διαχωρισμός, βασίζεται σε ποσοτικές μεταβλητές (μέσοι όροι, εύρη) κατά συνέπεια, κάθε μεμονωμένο κρανίο μπορεί να εμπίπτει ή να μην εμπίπτει στο «σωστό» εύρος Αυτός είναι και ο λόγος που παρατηρείται ένα ορισμένο ποσοστό σφάλματος στην προσπάθεια κατηγοριοποίησης των κρανίων Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι: ότι Οι μετρήσεις που χρησιμοποιούνται για την διαφοροποίηση των κρανίων στην Ελλάδα δεν θα είναι ακριβώς οι ίδιες με αυτές που λαμβάνονται σε άλλα μέρη του κόσμου, λαμβάνοντας υπόψη τις πληθυσμιακές μορφολογικές διαφορές Με άλλα λόγια: οι μετρήσεις που καταδεικνύουν «αφρικανική καταγωγή» στην Ελλάδα, δεν θα κάλυπταν την μορφολογική ποικιλομορφία των κρανίων που εντοπίζονται στην αφρικανική ήπειρο

Βιβλιογραφία Jurmain, R., Kilgore, L., Trevathan, W., & Ciochon, R. L. (2014). Introduction to physical anthropology. Fuentes A. (2013). Βιολογική Ανθρωπολογία (Γενική Επιμέλεια Πρόλογος της Ελληνικής Έκδοσης: Ε. Βαλάκος, Χ. Παπαγεωργοπούλου, Π. Παυλάκης). Εκδόσεις UTOPIA. Ousley, S., Jantz, R., & Fred, D. (2009). Understanding race and human variation: why forensic anthropologists are good at identifying race. American Journal of Physical Anthropology 139(1), 68 76. Relethford, J.H. (2002). Apportionment of global human genetic diversity based on craniometrics and skin color. American Journal of Physical Anthropology, 118, 393 398. Relethford, J.H. (2009). Race and global patterns of phenotypic variation. American Journal of Physical Anthropology 139(1), 16 22.