ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΚΥΡΙΑΚΗ 13/11/2016 ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: ΓΣΕΕ Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας ιδρύθηκε προς το τέλος του Α' Παγκοσμίου πολέμου και συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία. Ήταν αποτέλεσμα της ταχύτατης ωρίμανσης του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος ως συνέπεια των πιέσεων που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία, της εμπλοκής της στις διεθνείς υποθέσεις και του αντίκτυπου της ρωσικής επανάστασης στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου. Εκδοτικό δικαίωμα Πρόκειται για τη δυνατότητα μίας κεντρικής τράπεζας να εκδίδει τραπεζογραμμάτια, χαρτονομίσματα δηλαδή, για λογαριασμό ενός κράτους. Το τελευταίο μάλιστα ενισχύει ή και επιβάλλει την κυκλοφορία τους. Για την Εθνική Τράπεζα, μέχρι να ιδρυθεί η Τράπεζα της Ελλάδος, το εκδοτικό δικαίωμα ήταν το μεγάλο της πλεονέκτημα και ταυτόχρονα η κύρια πηγή εσόδων της. ΘΕΜΑ Β (Μονάδες 18) Ι) Να σημειώσετε την ένδειξη Σ(σωστό) ή Λ(λάθος) δίπλα σε κάθε περίοδο. 1.Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους δεν άλλαξαν οι οικονομικές συνθήκες της χώρας. Λ 2.Κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου πολέμου επιδεινώθηκε η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας. Σ Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 8
3.Η δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν πρωτοβουλία του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Λ 4.Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 επηρέασε αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Σ 5.Η μέθοδος «κλήριγκ» κυριάρχησε στο εξωτερικό εμπόριο της χώρας στη δεκαετία του 1930. Σ 6.Το σύνταγμα του 1844 περιόριζε τα δικαιώματα του βασιλιά μόνο στον τομέα της εκτελεστικής εξουσίας. Λ 7.Το σύνταγμα του 1864 κατοχύρωσε την αρχή του «συνέρχεσθαι» και «συνεταιρίζεσθαι».σ 8.Σύμφωνα με το Χαρίλαο Τρικούπη η αρχή της δεδηλωμένης θα οδηγούσε στη συγκρότηση σταθερότερων κυβερνήσεων. Σ 9. Αρχηγός του Εθνικού Κομιτάτου υπήρξε ο Δημήτρης Βούλγαρης. Λ 10.Οι ορεινοί βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εμπόρων και των πλοιοκτητών. Σ (Μονάδες 10) ΙΙ)Συνδέστε τα στοιχεία της στήλης Α με τα στοιχεία της στήλης Β ΣΤΗΛΗ Α Α. σταφίδα 2 Β. σιτάρι 1 Γ. δημητριακά 1 Δ. ξυλεία 1 Ε. βαμβάκι 2 Στ. καπνός 2 Ζ. μόλυβδος 2 Η. δέρματα 2 ` ΣΤΗΛΗ Β 1. Εισαγωγές 2. Εξαγωγές (Μονάδες 8) Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 2 από 8
ΘΕΜΑ Γ Ι) Τι προέβλεπε το Τρικουπικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της χώρας; «Το Τρικουπικό κόμμα. κήρυξε πτώχευση» σελ.80 (Μονάδες 7) ΙΙ)Ποιες ήταν οι μεγάλες επενδύσεις στους τομείς της ύδρευσης και της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος; «Οι ραγδαίες αλλαγές λεωφορεία» σελ. 53 (Μονάδες 7) ΘΕΜΑ Δ 1) Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο του βιβλίου σας και το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος: Να προσδιορίσετε και να αναλύσετε τους λόγους για τους οποίους εντάθηκαν την περίοδο αυτή (ιδιαίτερα μετά το 1909 μέχρι τη μεταρρύθμιση που πραγματοποίησε ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη το 1917)τα αιτήματα για απαλλοτρίωση της γης στον ελληνικό χώρο και υπό ποιες συνθήκες αυτή πραγματοποιήθηκε. (Μονάδες 25) «Η Κατάσταση της γεωργίας στις παραμονές του Α ΠΠ» Παρόλο ότι ως το 1917 πολύ λίγα είχαν γίνει προς την κατεύθυνση μιας αγροτικής μεταρρυθμίσεως είναι γεγονός ότι ο Βενιζέλος και το κόμμα του υπήρξαν υποστηρικτές της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας, πράγμα που ανταποκρινόταν στις επιθυμίες και την πολιτική μιας ανερχόμενης τάξεως επιχειρηματιών που ευνοούσε έναν καπιταλιστικό τρόπο οργανώσεως της παραγωγής. Ως την έκρηξη όμως του Α' Παγκοσμίου πολέμου, η κυβέρνηση δεν είχε ακόμα διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αγροτικών μεταρρυθμίσεων και συνέχισε να μένει πιστή στην αρχή της σταδιακής απαλλοτριώσεως με αποζημιώσεις. Μετά την προσάρτηση της Μακεδονίας, όμως το πρόβλημα έγινε πιο πιεστικό. Η κατάσταση των αγροτών στη Μακεδονία ήταν πολύ χειρότερη από εκείνη των χωρικών της Παλαιάς Ελλάδος. Στην πραγματικότητα η κατάσταση τους δεν ήταν καλύτερη από την κατάσταση των δουλοπάροικων του Μεσαίωνα. Μετά μάλιστα την εισροή χιλιάδων προσφύγων σαν συνέπεια των Βαλκανικών πολέμων, η κατάσταση αυτή χειροτέρεψε. Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 3 από 8
Αργότερα, οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο είχαν σοβαρότατες επιπτώσεις στο αγροτικό πρόβλημα. Μετά το φθινόπωρο του 1915, οι βόρειες επαρχίες της Ελλάδος έγιναν πεδίο πολέμου. Η επικρατούσα ανασφάλεια και τελικά, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, που επεκτάθηκαν και σε ελληνικές περιοχές, προκάλεσαν μαζική έξοδο των χωρικών προς τις πόλεις, όπου υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Όπως ήταν φυσικό, η παραγωγή έπεσε απότομα στις περιοχές αυτές, ιδιαίτερα μετά την κατάληψη της ανατολικής Μακεδονίας από τους Βουλγάρους, τον Αύγουστο του 1916. Η κρίση στη Μακεδονία επιδεινώθηκε από την παρουσία 150.000 περίπου προσφύγων από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, η ανάγκη για μεταρρύθμιση έγινε εντονότερη και προωθήθηκε αποφασιστικά από τη μεταρρυθμιστική αριστερά της επαναστατικής προσωρινής κυβερνήσεως του Βενιζέλου. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ', σ. 75 Το σύγχρονο παράθεμα αναφέρεται στις συνθήκες που επικρατούσαν στο χώρο της αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα στο διάστημα ανάμεσα στις παραμονές του Α ΠΠ (1909), μέχρι την αγροτική μεταρρύθμιση που πραγματοποίησε ο Βενιζέλος με την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη (1917). Σύμφωνα με το απόσπασμα που παρατίθεται, μια πληθώρα παραγόντων συνέτειναν προς την κατεύθυνση της απαλλοτρίωσης των μεγάλων ιδιοκτησιών και της αναδιανομής της γης στη Θεσσαλία, αλλά και στις νεοαποκτηθείσες, από τους Βαλκανικούς πολέμους, περιοχές. Βασικός παράγοντας είναι η ίδια η πολιτική που ακολουθεί στο βενιζελικό κόμμα, καθώς η μικρή οικογενειακή ιδιοκτησία που ακολουθεί μια αγροτική μεταρρύθμιση ευνοούσε την ανάπτυξη της τάξης των αστών επιχειρηματιών που υποστήριζαν τον Βενιζέλο (... ευνοούσε έναν καπιταλιστικό τρόπο ανάπτυξης...). Δεύτερο παράγοντα αποτέλεσε η προσάρτηση της Μακεδονίας και η οικτρή κατάσταση στην οποία βρισκόταν εκεί ο αγροτικός πληθυσμός, κατάσταση χειρότερη από εκείνη των αγροτών της Θεσσαλίας, της Στερεάς και της Πελοποννήσου, που σύμφωνα με το κείμενο «... δεν ήταν καλύτερη από την κατάσταση των δουλοπάροικων του Μεσαίωνα.». Οι συνθήκες επιβαρύνθηκαν από την έλευση προσφύγων με τους Βαλκανικούς πολέμους, αλλά κυρίως με την έναρξη του Α ΠΠ, όταν η Μακεδονία έγινε πεδίο μαχών. Η Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 4 από 8
ανασφάλεια που επέφερε ο πόλεμος ανάγκασε μεγάλος μέρος του αγροτικού πληθυσμού να καταφύγει στα αστικά κέντρα. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η πτώση της παραγωγής (ιδιαίτερα μετά την κατάληψη της ανατολικής Μακεδονίας από τη Βουλγαρία), και επομένως η διανομή γης αποτέλεσε ένα υποχρεωτικό μέτρο για την τόνωση της παραγωγής. Επίσης, η αγροτική μεταρρύθμιση κατέστη σχεδόν υποχρεωτική με τον ερχομό 150.000 προσφύγων από τη Θράκη και τη Μ. Ασία. Επιπλέον λόγους μας παρέχει και το σχολικό βιβλίο, και σχετίζονται με τις άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στη Θεσσαλία (αναχρονιστικός θεσμός των κολίγων, πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για κερδοσκοπία με την τιμή του σιταριού, σ. 43), καθώς και τις τριβές που είχαν προκληθεί με αφορμή την αδυναμία της εφαρμογής της προηγούμενης μεταρρύθμισης του 1907 και τα γεγονότα στο Κιλελέρ. Οι λόγοι που αναφέρονται σχετικά με τους στόχους της μεταρρύθμισης Βενιζέλου (στήριξη και πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών, αποκατάσταση προσφύγων, αποφυγή κοινωνικών εντάσεων) μπορούν να ενέχουν θέση συμπεράσματος] ΘΕΜΑ Δ2 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να αναφερθείτε στη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος από το 1844 μέχρι το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου (1856), προσδιορίζοντας: α) τις εκλογικές πρακτικές και τα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης του Κωλέττη (μονάδες 10), β) την πολιτική τακτική του Όθωνα απέναντι στα κόμματα (μονάδες 7) και γ) τις επιπτώσεις του Κριμαϊκού Πολέμου στην ελληνική πολιτική ζωή (μονάδες 8). Μονάδες 25 Κείμενο Α: [Εκλογικές παρατυπίες] «Προέκειτο να κυρωθώσι φιλικαί εκλογαί; Ευθύς και αι δεινόταται παραβιάσεις παρεσιωπώντο ή εχαρακτηρίζοντο επουσιώδεις παρατυπίαι: και η μεν βία, η στάσις αυτή, απεκαλούντο δικαία άμυνα, η δε αδικία, ακολασία, το ψεύδος, δικαιοσύνη, η μετριότης, αλήθεια. Και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν: η μεν παραβίασις των καλπών ωνομάσθη συστολή των σανίδων, αι δε σαπουνοκασέλαι και τα σακκούλια κάλπαι, η λύμανσις των Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 5 από 8
σφραγίδων τυχαία σύντριψις, οι συμβολαιογράφοι επί της ψηφοφορίας επιτροπαί και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού...». Νικόλαος ραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, τ. 2, Αθήνα 1973, σ. 93, στο: Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ Τάξη Γενικού Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕ Β, 2010, σ. 74. Κείμενο Β: [Το Στέμμα και τα κόμματα] [...]Αναμφίβολα το Στέμμα αναχαίτισε επίσης τη δυνατότητα των κομμάτων να επιτείνουν τη λανθάνουσα εμφύλια διαμάχη που σιγόβραζε πάντα κάτω από την επιφάνεια. Εμποδίζοντας καθένα από τα κόμματα να μονοπωλήσει την εξουσία, μετρίασε κάποιες από τις πικρές εχθρότητες της περιόδου της Επανάστασης. Αποστέρησε εν μέρει τα κόμματα από τη στρατιωτική τους δύναμη με τη διάλυση των ατάκτων και τη δημιουργία στρατιωτικού μηχανισμού βασισμένου στην απόλυτη νομιμοφροσύνη προς το Στέμμα.[...]. Μια και κανένα κόμμα δεν μονοπωλούσε τη διοίκηση, το καθένα ήταν κατά μία έννοια ομάδα αντιπολίτευσης (ακόμη και όταν ήταν πρόσκαιρα το ευνοούμενο κόμμα), και ως ομάδες αντιπολίτευσης, που αντιμάχονταν την κεντρική διοίκηση, τα κόμματα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν συγκεντρωτικές μεθόδους στη δράση τους και συνακόλουθα να αυξήσουν την εσωτερική τους συνοχή. J. A. Petropoulos, Πολιτική και Συγκρότηση Κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο (1833-43), στο: Γ. Β. ερτιλής - Κ. Κωστής (επιμ.), Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας (18 ος -20 ος αι.), Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδ. οικός Οίκος Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1991, σ. 210. Κείμενο Γ: [Αγγλογαλλική διακοίνωση προς την Ελλάδα] [...] Σύμπασα η διαγωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως κατά τους τελευταίους αυτούς χρόνους δεν μας επιτρέπει πλέον να θεωρώμεν αυτήν ως ουδετέραν ως προς την Τουρκίαν, μήτε ως φίλην της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρεττανίας. [...] Η Ελληνική Κυβέρνησις οφείλει ν αναμένη τας συνεπείας των ιδίων αυτής πράξεων. Εάν δ αι συνέπειαι αύται αποβώσιν επικίνδυνοι εις τον Θρόνον και εις την μέλλουσαν ευημερίαν της Ελλάδος, η ευθύνη θα επιπέση επί των Ελλήνων Υπουργών, οίτινες εφάνησαν διατελούντες εν τη αγνοία ή εν τη απρονοησία των αληθών συμφερόντων της χώρας των». Σπ. Πήλικας, Απομνημονεύματα, σ. 176, στο: Β. Σκουλάτος-Ν. ημακόπουλος- Σ. Κόνδης, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη (1789-1909), για την Γ Τάξη του Ενιαίου Λυκείου, Αθήνα: ΟΕ Β, 2003, σσ. 268-9. Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 6 από 8
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΠΗΓΗ 1 : Σε κάθε προκήρυξη εκλογών παρασιωπούνταν οι παραβιάσεις ή καλούνταν παρατυπίες βία και νοθεία Η βία χαρακτηριζόταν άμυνα η επανάσταση «δικαία άμυνα», η αδικία, ακολασία, το ψεύδος, δικαιοσύνη, η μετριότητα, αλήθεια. Σχ. βιβλίο: σελ.73 «Ο Κωλέττης πολιτική σκηνή» Αλλαγές επίσης και στη σημασία των λέξεων: η μεν παραβίασις των καλπών συστολή των σανίδων, τα σακκούλια κάλπαι, η λύμανσις των σφραγίδων τυχαία σύντριψις, οι συμβολαιογράφοι επιτροπαί και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού...». ΠΗΓΗ 2 Ο Βασιλιάς και, μετωνυμικά δηλώνοντας, το Στέμμα λειτούργησε αποτρεπτικά από τον συγκεντρωτισμό της εξουσίας σε κάθε μικρό κόμμα. Τα ανάγκασε με τον τρόπο αυτό να ενωθούν παραγκωνίζοντας τις παλαιές έχθρες. Παράλληλα ο στρατιωτικός μηχανισμός που δημιουργήθηκε δεν είχε ατάκτους πλέοναντάρτες με τα σημερινά δεδομένα- και κατά συνέπεια φτιάχτηκε στρατιωτικός μηχανισμός βασισμένος στην απόλυτη νομιμοφροσύνη προς το Στέμμα. Μια και κανένα κόμμα δεν μονοπωλούσε τη διοίκηση, το καθένα ήταν κατά μία έννοια ομάδα αντιπολίτευσης (ακόμη και όταν ήταν Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 7 από 8
πρόσκαιρα το ευνοούμενο κόμμα), και ως ομάδες αντιπολίτευσης, που αντιμάχονταν την κεντρική διοίκηση(δηλ. το Βασιλιά), τα κόμματα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν συγκεντρωτικές μεθόδους στη δράση τους και συνακόλουθα να αυξήσουν την εσωτερική τους συνοχή. ΠΗΓΗ 3 Η ΔΙΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΩΝ Μ.Δ. ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Δεν μας επιτρέπεται πλέον να θεωρούμε αυτήν(σσ. Την Ελλάδα) ουδέτερη ως προς την Τουρκία και φίλη τόσο της Αγγλίας όσο και της Γαλλίας. Οι συνέπειες των ελληνικών πράξεων βαρύνουν τους ώμους των αντιστοίχων υπουργών καθώς εκείνοι έπραξαν χωρίς γνώση και απερίσκεπτα για τα συμφέροντα της χώρας τους. Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 8 από 8