ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ Στο σχέδιο νόµου «Μεταρρυθµίσεις ποινικών διατάξεων, κατάργηση των καταστηµάτων κράτησης Γ τύπου και άλλες διατάξεις» Θέµα: Κατάργηση διατάξεων άρθρων 25 και 27 Νόµου 3772/2009 και τροποποίηση διατάξεων Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής ικονοµίας. Α. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Σκοπός της παρούσας Τροπολογίας είναι η κατάργηση των διατάξεων του Νόµου 3772/2009 Ιατροδικαστική Υπηρεσία, τροποποίηση Ποινικού, Σωφρονιστικού Κώδικα, παράνοµη µετανάστευση Κώδ. Ποιν. ικ και η συνακόλουθη τροποποίηση των σχετικών διατάξεων του Ποινικού Κώδικα σε ό,τι αφορά την επαύξηση των ποινών που επέφερε σε πέντε συνολικά εγκλήµατα προβλεπόµενα στα άρθρα 189, 308Α, 310, 380 και 382 του Ποινικού Κώδικα, όταν αυτά τελούνται από άτοµα µε καλυµµένα ή αλλοιωµένα χαρακτηριστικά. Συγκεκριµένα, ο Νόµος 3772/2009 στο άρθρο 25 τροποποίησε σειρά διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και ειδικότερα το άρθρο 189 (διατάραξη της κοινής ειρήνης), για το οποίο όρισε ποινές κάθειρξης µέχρι και 10 ετών, ενώ προβλέπονταν ποινές φυλάκισης από τρεις µήνες µέχρι δύο έτη, το άρθρο 308Α (απρόκλητη σωµατική βλάβη), για το οποίο όρισε ποινές φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών, ενώ προβλέπονταν ποινές από έξι µήνες µέχρι ένα έτος, το άρθρο 310 (βαριά σωµατική βλάβη), για το οποίο όρισε ποινές φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών, ενώ προβλέπονταν ποινές φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών, το άρθρο 380 (ληστεία) µε ποινή κάθειρξης τουλάχιστον δέκα ετών, ενώ προβλεπόταν ποινή κάθειρξης, δηλαδή ποινή τουλάχιστον πέντε ετών. Επίσης, στο άρθρο 382 Π.Κ. (διακεκριµένες περιπτώσεις φθοράς) θεσπίστηκαν για τον υπαίτιο των πράξεων που προβλέπονται στο άρθρο ποινές φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών, ενώ προβλέπονταν περιπτωσιολογικά ποινές τουλάχιστον τριών µηνών, έξι µηνών και ενός έτους. Επιπλέον, στο ίδιο άρθρο προβλέφθηκε ότι στην περίπτωση που ο υπαίτιος των πράξεων του άρθρου ενήργησε µε καλυµµένα ή αλλοιωµένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του, δεν εφαρµόζεται η διάταξη του άρθρου 383 Π.Κ. και εποµένως το έγκληµα τιµωρείται αυτεπαγγέλτως και όχι κατ έγκληση. Τέλος µε την παρούσα τροπολογία προωθείται η κατάργηση της 1
τροποποίησης του άρθρου 111 του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας που επήλθε µε το άρθρο 27 του Νόµου 3772/2009, σύµφωνα µε την οποία τα εγκλήµατα της διατάραξης κοινής ειρήνης και της ληστείας που τελέστηκαν από πρόσωπο που έχει καλυµµένα ή αλλοιωµένα τα χαρακτηριστικά του δικάζονται από το Τριµελές Εφετείο. Οι ως άνω νοµοθετικές µεταβολές, όπως εµφαίνεται και από την Αιτιολογική Έκθεση που τις συνόδευσε, συνδέθηκαν σε µεγάλο βαθµό µε το αίσθηµα ανασφάλειας που καλλιεργήθηκε στην ελληνική κοινωνία µετά τα γεγονότα του εκεµβρίου 2008. Συγκεκριµένα, στην αιτιολογική έκθεση του Νόµου 3772/2009 αναφέρεται ως λόγος για τη θέσπιση αυστηρότερης ποινικής αντιµετώπισης των παραπάνω εγκληµάτων το γεγονός ότι «Εκµεταλλευόµενα τις δηµόσιες συναθροίσεις και τις ειρηνικές διαδηλώσεις των πολιτών, άτοµα, τα οποία καλύπτουν ή αλλοιώνουν τα φυσικά τους χαρακτηριστικά, κρυµµένα πίσω από την ανωνυµία που τους προσφέρει αυτή η κάλυψη, τελούν κατά συρροή ποινικά κολάσιµες πράξεις, όπως απρόκλητη φθορά ξένης ιδιοκτησίας, στην οποία συµπεριλαµβάνεται και η πρόκληση φθορών σε κτήρια δηµοσίων υπηρεσιών ή σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, βιαιοπραγίες, ληστείες κ.ά.. Η συχνότητα εµφάνισης του φαινοµένου και η έντονη κοινωνική απαξία που προσλαµβάνει αυτή καθεαυτή η πράξη της συγκάλυψης ή αλλοίωσης των χαρακτηριστικών του προσώπου υπαγορεύει στην Πολιτεία τη λήψη µέτρων. Εξάλλου, η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει το συνταγµατικό δικαίωµα του συνέρχεσθαι (άρθρο 11 του Συντάγµατος) των πολιτών της, το οποίο υποσκάπτεται και παρεµποδίζεται από τη βία των «κουκουλοφόρων», να θωρακίσει τη δηµόσια περιουσία και τις εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας που προορίζονται για την εξυπηρέτηση των πολιτών, αλλά και να προστατεύει τις ιδιωτικές περιουσίες από απρόκλητες βλάβες». Όµως, οι ρυθµίσεις του Νόµου 3772/2009 αποδείχθηκαν πλήρως αναποτελεσµατικές στην κατεύθυνση της διασφάλισης της κοινωνικής ειρήνης, ενώ κατακρίθηκαν και από το σύνολο σχεδόν της επιστηµονικής κοινότητας, ειδικά εφόσον πάσχουν σοβαρής αντισυνταγµατικότητας στο βαθµό που ορίζουν επαύξηση του αξιοποίνου για τις ως άνω κατηγορίες εγκληµάτων (άρθρο 7 παρ. 1 και 25 παρ. 2 Σ). Η κάλυψη ή η αλλοίωση των χαρακτηριστικών εντάσσεται στη λογική της αυτοϋπόθαλψης, η οποία δεν µπορεί να τιµωρείται καθεαυτή. Η κάλυψη των χαρακτηριστικών σε κάθε περίπτωση, για να είναι ποινικά ενδιαφέρουσα, θα πρέπει να γίνεται προς το σκοπό απόκρυψης του προσώπου του δράστη και παρεµπόδισης ή µαταίωσης της αναγνώρισής του από τρίτους, και όχι για άλλους λόγους, που δεν σχετίζονται µε αξιόποινες συµπεριφορές. Εποµένως, η διαφύλαξη για παράδειγµα της υγείας του προσώπου µε χρήση µάσκας ή µαντηλιού, όπως κατεξοχήν γίνεται σε περιπτώσεις συναθροίσεων µε ευρεία χρήση χηµικών από τις αστυνοµικές αρχές, δεν µπορεί επουδενί να λειτουργεί ως στοιχείο θεµελιωτικό µιας αξιόποινης συµπεριφοράς, µε αυστηρότερη 2
µάλιστα τιµώρηση. Τα πλαίσια συνεπώς των ποινών στα συγκεκριµένα αδικήµατα, των οποίων προωθείται η επαναφορά είναι ούτως ή άλλως ευρεία, µε τρόπο που να επιτρέπει στις δικαστικές αρχές, στο στάδιο της επιµέτρησης της ποινής κατ άρ. 79 ΠΚ, να αξιολογήσουν την αξιόποινη συµπεριφορά συνολικά, τον τρόπο δράσης και τις περιστάσεις τέλεσης, προβαίνοντας, ως αρµόζει σε ένα κράτος δικαίου, σε εξατοµικευµένες κρίσεις. Έτσι, ο δικαστής έχει τη δυνατότητα να σταθµίσει τη συµπεριφορά του προσώπου και να αξιολογήσει ο ίδιος, ως αρµοδιότερος όλων, εάν, στην εκάστοτε περίπτωση και εξατοµικευµένα, η κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών έχει ή όχι κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο, το οποίο να προσδίδει περαιτέρω απαξία στην πράξη και δεν χρειάζεται προς τούτο νοµοθετικές ρυθµίσεις οι οποίες να µεταβάλουν τον χαρακτήρα των αδικηµάτων και να επαυξάνουν ακραία το αξιόποινο. Κατά την εφαρµογή τους, οι ως άνω αναφερόµενες διατάξεις αποδείχθηκαν εξόχως προβληµατικές, καθώς ερµηνεύτηκαν κατά καιρούς ως κάλυψη ή αλλοίωση χαρακτηριστικών, τα γυαλιά ηλίου, τα µαντίλια, µπλούζες µε κουκούλα κ.α. Επιβεβαιώθηκε έτσι και η ευρεία κριτική που ασκήθηκε στη νοµοθετική αυτή πρωτοβουλία για την επικινδυνότητα των διατάξεων και τον αντιδηµοκρατικό τους χαρακτήρα. Εξάλλου σοβαρές επιφυλάξεις για τη θέσπιση των διατάξεων αυτών εξέφρασαν και τα συνδικαλιστικά όργανα των αστυνοµικών σηµειώνοντας ότι «δεν είναι ξεκάθαρος ο επιχειρησιακός τρόπος σύλληψης αυτού που φοράει την κουκούλα και της σε βάρος του απόδοσης κατηγοριών». Β. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ Άρθρο 2 Τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα 15. Καταργείται η παράγραφος 3 και η αναριθµείται η παράγραφος 4 σε 3 του άρθρου 189 του Ποινικού Κώδικα. 16. Καταργείται η παράγραφος 3 του άρθρου 308Α του Ποινικού Κώδικα. 17. Καταργείται το εδάφιο β της παραγράφου 1 του άρθρου 310 του Ποινικού Κώδικα. 18. Στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 380 του Ποινικού Κώδικα απαλείφεται η φράση: «ενήργησε µε καλυµµένα ή αλλοιωµένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του ή αν». 19. Καταργείται η παράγραφος 5 του άρθρου 382 του Ποινικού Κώδικα. 3
Άρθρο 3 Τροποποίηση Κώδικα Ποινικής ικονοµίας 12. Στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 1 του Άρθρου 111 του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας απαλείφεται η φράση «και εκείνα που τελέστηκαν από πρόσωπο που έχει καλυµµένα ή αλλοιωµένα τα χαρακτηριστικά αυτού και προβλέπονται στα άρθρα 189 παράγραφος 3 και 380 του Ποινικού Κώδικα». Κατάργηση διατάξεων Νόµου 3772/2009 Ιατροδικαστική Υπηρεσία, τροποποίηση Ποινικού, Σωφρονιστικού Κώδικα, παράνοµη µετανάστευση Κώδ. Ποιν. ικ Με το παρόν καταργείται η διάταξη του άρθρου 25 του Νόµου 3772/2009 και στο άρθρο 27 παρ.1 απαλείφεται η φράση «και εκείνα που τελέστηκαν από πρόσωπο που έχει καλυµµένα ή αλλοιωµένα τα χαρακτηριστικά αυτού και προβλέπονται στα άρθρα 189 παράγραφος 3 και 380 του Ποινικού Κώδικα». Αθήνα, 06 Απριλίου 2015 Οι προτείνοντες βουλευτές Κατριβάνου Βασιλική Βάκη Φωτεινή Γαϊτάνη Ιωάννα Καρά Γιουσούφ Αϊχάν ηµητριάδης Μίµης ιαµαντόπουλος Βαγγέλης ιώτη Ηρώ Ζαχαριάς Κώστας Ιγγλέζη Κατερίνα Καββαδία Ιωαννέτα Κανελλοπούλου Μαρία Καραγιαννίδης Χρήστος Καρακώστα Εύη Κριτσωτάκης Μιχάλης 4
Κυριακάκης Βασίλης Τζήκα Κωστοπούλου ανάη Λέβα Βασιλική Μανιός Νίκος Μηταφίδης Τριαντάφυλλος Μπαξεβανάκης ηµήτρης Πετράκος Θανάσης Σταθάς Γιάννης Σταµπουλή Αφροδίτη Στέφος Γιάννης Συρµαλένιος Νίκος Τσανάκα Αλεξάνδρα Ψαρρέα Έλενα Ψυχογιός Γιώργος 5