ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ι.Γ.Μ.Ε.) ΠΡΑΞΗ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2000/60 ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΩΔΙΚΟΣ Ο.Π.Σ.: 370747 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Β. ΖΟΡΑΠΑΣ ΥΠΟΕΡΓΟ 1: ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Α. ΣΤΑΜΟΣ ΥΠΟΕΡΓΟ 2: ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ: Ε. ΓΚΙΝΤΩΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΤΟΥΣ 2015 ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΕΥΝΩΝ Στάμος Α., Ματθαιόπουλος Δ. Υδρογεωλόγοι Γ3011/Υ2238 ΑΘΗΝΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2016 ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Ε.Σ.Π.Α. 2007-2013 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΡΓΟΥ ΔΙΠΑΡ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (2013-2015) Στάμος Α., Ματθαιόπουλος Δ., Υδρογεωλόγοι ΟΜΑΔΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΔΙΠΑΡ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (2013-2015) Επιστημονικό Προσωπικό Τεχνικό Προσωπικό Στάμος Α. Παπαδόπουλος Χ. Ματθαιόπουλος Δ. Γκουλιαβέρας Η. Γκιντώνη Ε. Κοκάνης Σ. Βαγενάς Α. Κρανιωτάκης Κ. Τριανταφυλλάκη Σ. Καρπούζας Α. Τζούλης Χ. Κολιός Σ. Κατσανόπουλος Γ. Ευχαριστίες εκφράζονται σε όσους έχουν συνεισφέρει στην υλοποίηση του έργου και ειδικότερα στον κ. Ν. Στεφανάκη και κα Χ. Στράτη της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών.
ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΡΓΟΥ ΔΙΠΑΡ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (2013-2015) Στάμος Α., Ματθαιόπουλος Δ., Υδρογεωλόγοι ΟΜΑΔΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΔΙΠΑΡ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (2013-2015) Επιστημονικό Προσωπικό Τεχνικό Προσωπικό Στάμος Α. Παπαδόπουλος Χ. Ματθαιόπουλος Δ. Γκουλιαβέρας Η. Γκιντώνη Ε. Κοκάνης Σ. Βαγενάς Α. Κρανιωτάκης Κ. Τριανταφυλλάκη Σ. Καρπούζας Α. Τζούλης Χ. Κολιός Σ. Κατσανόπουλος Γ. Ευχαριστίες εκφράζονται σε όσους έχουν συνεισφέρει στην υλοποίηση του έργου και ειδικότερα στον κ. Ν. Στεφανάκη και κα Χ. Στράτη της Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ A. ΕΤΗΣΙΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΧΩΡΑΣ (ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)... 1 A.1 Εισαγωγή... 1 A.2 Δίκτυο Σταθμών Παρακολούθησης... 1 A.3 Μεθοδολογία Δειγματοληψιών / Αναλύσεων... 1 A.4 Εκτίμηση Κατάστασης / Μεθοδολογική Προσέγγιση... 5 A.5 Σύνοψη Αποτελεσμάτων... 11 Β.01 ΕΚΘΕΣΗ ΕΤΟΥΣ 2015 ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (GR09)... 13 Β.01.1 Αναφορά στον αριθμό δειγματοληψιών και αναλύσεων, που εκτέλεσε ο φορέας... 13 Β.01.2 Παρουσίαση κατάστασης σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων... 17 Β.01.3 Στατιστικά Στοιχεία Συμπεράσματα... 19 i
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Α 1: Συνολικά στοιχεία του προγράμματος παρακολούθησης έτους 2015. Υπόγεια Υδατικά Συστήματα (ΥΥΣ)... 1 Πίνακας Α 2: Μέθοδοι δοκιμών... 2 Πίνακας Α 3: Όρια εμπιστοσύνης ανά μέθοδο ανάλυσης... 3 Πίνακας Α 4: Ποιοτικά πρότυπα υπόγειων υδάτων (KYA 39626/2208/Ε130/2009 (Β 2075)... 7 Πίνακας Α 5: Ανώτερες αποδεκτές τιμές και δείκτες ρύπανσης, αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (Μέρος Β, ΥΑ 1811/2011)... 7 Πίνακας Α 6: Ποσοτική κατάταξη των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων... 11 Πίνακας Α 7: Χημική κατάταξη των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων... 11 Πίνακας Β 1: Πίνακας Β 2: Πίνακας Β 3: Πίνακας Β 4: Σταθμοί Παρακολούθησης Υπόγεια Υδατικά Συστήματα (Δειγματοληψία / Αναλύσεις Ι.Γ.Μ.Ε) Παράμετροι που αναλύθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος παρακολούθησης Ποσοτική κατάταξη υπόγειων υδάτων Χημική κατάταξη υπόγειων υδάτων ΣΧΗΜΑΤΑ Σχήμα Α 1: Ποσοτική (αριστερά) και χημική (δεξιά) κατάσταση υπόγειων υδατικών συστημάτων... 12 Σχήμα Β 1: Κατανομή των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων ως προς την ποσοτική (αριστερά) και χημική (δεξιά) τους κατάσταση ανά Υδατικό Διαμέρισμα ΧΑΡΤΕΣ Χάρτης ΧΧ.1: Χάρτης ΧΧ.2: Χάρτης ΧΧ.3: Σταθμοί παρακολούθησης Υπόγειων Υδατικών συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα Χημική Κατάσταση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα Ποσοτική Κατάσταση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα ii
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ι.Γ.Μ.Ε.) Ν.Π.Ι.Δ. ΕΠΟΠΤΕΥΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Ν. 272/76 και ΚΥΑ 12935-ΦΕΚ 1247/Β/24-6-2015) Σπ. Λούη 1, Ολυμπιακό Χωριό, Αχαρναί Τ.Κ. 13677, Τηλ. 213-1337000-3, Fax 213-1337015 Ε.Π.ΠΕΡ.Α.Α. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠΠΕΡΑΑ) συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Σ.Π.Α. - Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007 2013), στο πλαίσιο των παρεμβάσεων των Διαρθρωτικών Ταμείων για την κοινωνική και οικονομική συνοχή και στόχευε στην Προστασία, Αναβάθμιση και Αειφορική Διαχείριση του Περιβάλλοντος, ώστε να αποτελέσει το υπόβαθρο για την προστασία της δημόσιας υγείας, την άνοδο της ποιότητας της ζωής των πολιτών, καθώς και βασικό παράγοντα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Οι κυριότερες παρεμβάσεις, που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΠΠΕΡΑΑ, ήσαν: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βιοκλιματικές αναπλάσεις και ενεργειακή αποδοτικότητα, αποχετεύσεις, βιολογικοί καθαρισμοί, προστασία ευαίσθητων περιοχών, διαχείριση αστικών λυμάτων, έργα ύδρευσης, εξοικονόμηση και επαναχρησιμοποίηση νερού, διαχείριση στερεών και επικίνδυνων αποβλήτων, προστατευόμενες περιοχές, προστασία και διαχείριση υδάτινων πόρων, και υποδομές αντιπλημμυρικής προστασίας μεγάλης κλίμακας. Η Πράξη που περιγράφεται στην παρούσα έκθεση είχε ενταχθεί στο παραπάνω αναφερόμενο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα. Οι Πράξεις των Δράσεων αυτού του Προγράμματος συγχρηματοδοτήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.), το οποίο συμβάλλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από το Ελληνικό Δημόσιο. Η παρούσα μελέτη θα αναφέρεται βιβλιογραφικά ως εξής : Στάμος Α., Ματθαιόπουλος Δ. (2016): «Εφαρμογή της Οδηγίας 60/2000 Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Υπόγειων Νερών Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας», Ι.Γ.Μ.Ε., ΕΣΠΑ 2007-2013 / Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη». Έργο: «ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 60/2000 ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ (ΔΙΠΑΡ)», Αθήνα.
A. ΕΤΗΣΙΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΧΩΡΑΣ (ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ) A.1 Εισαγωγή Στον Πίνακα Α-1 γίνεται αναφορά στον αριθμό των δειγματοληψιών και αναλύσεων, καθώς και στη συχνότητά τους, που εκτέλεσε ο φορέας στα πλαίσια του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης ανά υδατικό σύστημα. Επιπρόσθετα, γίνεται αναφορά στον αριθμό των αναλύσεων ανά κατηγορία παραμέτρων και ανά υδατικό σύστημα, που εκτέλεσε ο φορέας. A.2 Δίκτυο Σταθμών Παρακολούθησης Στον Πίνακα Α-1 παρουσιάζονται τα συνολικά δεδομένα παρακολούθησης για τις δειγματοληψίες/ μετρήσεις/αναλύσεις, που διενεργήθηκαν από το Ι.Γ.Μ.Ε. Στον εν λόγω πίνακα τα στοιχεία αποτυπώνονται ανά υδατικό διαμέρισμα: Υδατικό Διαμέρισμα Πίνακας Α-1: Συνολικά στοιχεία του προγράμματος παρακολούθησης έτους 2015 Υπόγεια Υδατικά Συστήματα (ΥΥΣ) Αριθμός σταθμών Αριθμός δειγματο -ληψιών Ποσοτικές Αριθμός αναλύσεων ανά κατηγορία παραμέτρου Αζωτ. Βασικές Βαρέα ενώσ., Φυτοφάρμακα Φ/Χ Μέταλλα SO 4, Cl Συνθετικές ουσίες GR01 86 237 243 1158 658 488 - - GR02 82 233 228 1061 340 737 - - GR03 126 361 350 1727 756 1162 - - GR04 64 195 184 975 655 429 - - GR05 82 247 245 1234 305 702 - - GR06 80 160 137 750 670 781 - - GR07 170 519 517 2511 1382 1232 - - GR08 94 275 243 1223 790 957 - - GR09 86 165 164 824 815 605 - - GR10 116 525 473 2365 1175 1374 - - GR11 51 153 148 757 189 204 - - GR12 79 277 272 1219 700 638 - - GR13 110 329 310 1437 600 693 - - GR14 132 286 280 1406 745 1210 - - ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 38 112 73 515 550 418 - - Σύνολο 1396 4074 3867 19162 10330 11630 - - A.3 Μεθοδολογία Δειγματοληψιών / Αναλύσεων Η δειγματοληψία και οι μετρήσεις πεδίου πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τα πρωτόκολλα που συντάχθηκαν από το ΙΓΜΕ και επισυνάπτονται: ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΕΣ ΕΡΓΟΥ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΔΗΓΙΑΣ 2000/60 ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ και ΟΔΗΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟ ΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ 1
Τα ανωτέρω πρωτόκολλα δειγματοληψίας και εργασιών πεδίου συντάχθηκαν βάσει των ακόλουθων προτύπων, οδηγιών και Υπουργικών Αποφάσεων: 1. ISO 5667-11 Water quality Sampling Part11: Guidance on sampling of groundwaters 2. ΕΛΟΤ EN ISO5667.01+AC «Ποιότητα νερού Μέρος 1: Καθοδήγηση για το σχεδιασμό προγραμμάτων δειγματοληψίας και τεχνικές δειγματοληψίας» 3. EN ISO 5667-3 (2004) - Water quality-sampling-part3: Guidance on the preservation and handling of water samples 4. ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 25667.02, Ποιότητα νερού Δειγματοληψία Μέρος 2: Οδηγίες τεχνικών δειγματοληψίας 5. ASTM D4448-01(2013): Standard Guide for Sampling Ground-Water Monitoring Wells 6. US EPA, 1992. RCRA Ground-Water Monitoring Draft Technical Guidance, Office of Solid Waste, U.S. Environmental Protection Agency, Washington, D.C 7. US EPA, 2003. Standard operating procedure for Ground-Water Sampling 8. European Commission, 2009. Common Implementation Strategy for the water Framework Directive (2000/60/EC), Technical Report - 025 2009: Guidance Document No. 19 (Guidance on Surface Water Chemical Monitoring under the Water Framework Directive) 9. ΦΕΚ 2075 ΑΠΟΦΑΣΗ 39626/2208/Ε130 Καθορισμός μέτρων για την προστασία των υπόγειων νερών από την ρύπανση και την υποβάθμιση, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ΕΚ «σχετικά με την προστασία των υπόγειων υδάτων από την ρύπανση και την υποβάθμιση», του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006». 10. 2014 DEP SOP, Florida Department of Environmental Protection, 2014 11. FIELD SAMPLING GUIDANCE DOCUMENT #1220,U.S.EPA. Στον πίνακα Α-2 περιγράφονται ανά παράμετρο, η πρότυπη μέθοδος, ο εξοπλισμός καθώς και τα όρια ποσοτικοποίησης και ανίχνευσης των εργαστηριακών αναλύσεων, ενώ στον πίνακα Α-3 που ακολουθεί αναφέρονται τα όρια εμπιστοσύνης ανά παράμετρο. Πίνακας Α-2: Μέθοδοι δοκιμών Παράμετρος ΠΡΟΤΥΠΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Όριο ποσοτικοποίησης, LOQ Όριο ανίχνευσης, LOD ph ΕΛΟΤ 658:1983 Εργαστηριακό Πεχάμετρο - - Αγωγιμότητα ΕΛΟΤ ΕΝ 27888:1993 Εργαστηριακό Αγωγιμόμετρο 5 μs/cm 1 μs/cm Χλωριούχα ISO 9297:1989 Συσκευή Αυτόματης Τιτλοδότησης 5 mg/l 2 mg/l Εσωτερική μέθοδος βασισμένη Θειϊκά στην ASTM D516:2007 Φασματοφωτόμετρο 5 mg/l 2 mg/l ΕΛΟΤ EN ISO 11885:2009 ICP-OES 5 mg/l 2 mg/l Νιτρικά Εσωτερική μέθοδος βασισμένη στην DIN 38405 D9-1:2008 Φασματοφωτόμετρο 5 mg/l 2 mg/l Νιτρώδη Εσωτερική μέθοδος βασισμένη στην ΕΛΟΤ EN 26777:1993 Φασματοφωτόμετρο 0,05 mg/l 0,02 mg/l Αμμώνιο Εσωτερική μέθοδος βασισμένη στην DIN 38406-5:1983 Φασματοφωτόμετρο 0,02 mg/l 0,01 mg/l Μαγγάνιο ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 2 μg/l 2
Χαλκός ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 2 μg/l Μόλυβδος ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 2 μg/l Κάδμιο ASTM D5673:2003 ICP-MS 0,5 μg/l 0,1 μg/l Νικέλιο ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 2 μg/l Χρώμιο ΕΛΟΤ EN ISO 11885:2009 ICP-OES 5 μg/l 2 μg/l Σίδηρος ΕΛΟΤ EN ISO 11885:2009 ICP-OES 10 μg/l 3 μg/l Αργίλιο ASTM D5673:2003 ICP-MS 10 μg/l 3 μg/l Κοβάλτιο ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 2 μg/l Αρσενικό ASTM D5673:2003 ICP-MS 5 μg/l 1 μg/l Υδράργυρος ASTM D5673:2003 ICP-MS 0,5 μg/l 0,2 μg/l Εξασθενές Χρώμιο Εσωτερική μέθοδος βασισμένη στην STANDARD METHODS 3500- Cr B, 20th ed. Φασματοφωτόμετρο 10 μg/l 3 μg/l Παράμετρος Πίνακας Α-3: Όρια εμπιστοσύνης ανά μέθοδο ανάλυσης Ονομαστική τιμή δείγματος ελέγχου Μονάδα μέτρησης Διευρυμένη αβεβαιότητα, % ΟΡΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ +2S -2S +3S -3S Αργίλιο Al 53.0 μg/l 8.7 54.9 49.7 56.2 48.5 Αρσενικό As 8.075 μg/l 15.2 8.8 7.7 9.1 7.4 Βάριο Ba 151.8 μg/l 7.8 154 143 157 140 Βόριο B 303.1 μg/l 6.9 315 289 322 282 Κάδμιο Cd 3.992 μg/l 8.5 4.4 3.5 4.6 3.3 Κοβάλτιο Co 20.24 μg/l 9.8 20.8 18.8 21.3 18.3 Μαγγάνιο Mn 40.39 μg/l 9.0 41.8 36.8 43.0 35.6 Μολυβδένιο Mo 45.6 μg/l 11.8 48.8 41.9 50.6 40.2 Μόλυβδος Pb 12.101 μg/l 10.9 12.7 11.5 13.0 11.2 Νικέλιο Ni 25.32 μg/l 8.1 26.5 23.6 27.2 22.9 Σελήνιο Se 20.13 μg/l 9.0 20.9 18.8 21.5 18.3 Χαλκός Cu 85.75 μg/l 10.0 91.02 80.96 93.53 78.45 Ψευδάργυρος Cu 55.64 μg/l 14.0 58.60 50.02 60.75 47.87 Σίδηρος Fe 36.5 μg/l 9.6 38.7 34.1 39.8 33.0 Χρώμιο Cr 40.22 μg/l 9.2 42.2 37.6 43.3 36.5 ph 7.41 Αγωγιμότητα 1404 μs/cm 1.1 1416 1404 1419 1401 Χλωριούχα Cl 25.0 mg/l 4.0 25.75 24.77 26.00 24.53 Νιτρικά NO 3 50.0 mg/l 6.7 50.66 47.47 51.46 46.67 Θειϊκά SO 4 50.0 mg/l 5.9 52.73 48.19 53.86 47.05 Αμμωνία NH 4 500 μg/l 13.9 696 425 764 357 Νιτρώδη NO 2 500 μg/l 9.6 554 472 574 452 Η αξιολόγηση και ο χαρακτηρισμός της ποσοτικής κατάστασης των υπόγειων υδατικών συστημάτων απαιτεί παρατηρήσεις στάθμης μακρών χρονοσειρών, δηλαδή δεδομένων τουλάχιστον 15 ετών, προκειμένου οι όποιες μεταβολές να «αποσυνδεθούν» από τις κλιματικές διακυμάνσεις (κυρίως ύψος κατακρημνισμάτων και θερμοκρασία), οι οποίες έχουν άμεση επίδραση στα ισοζύγια των υπόγειων νερών. Τότε και μόνο θα είναι εφικτό να εντοπιστεί ενδεχόμενη τάση στα υπόγεια υδατικά αποθέματα. Συνεπώς τα δεδομένα από την παρακολούθηση της στάθμης των υπόγειων υδατικών συστημάτων στο τρέχον πρόγραμμα, που αφορούσε τα έτη 2013 2015 δε δίνουν επαρκή τεκμηρίωση της 3
ποσοτικής κατάστασης, πολύ δε περισσότερο σε ορίζοντα έτους, στον οποίο αναφέρεται η παρούσα έκθεση. Εντούτοις, τα δεδομένα που συλλέχθηκαν και καταχωρήθηκαν θα αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο για τη σύγκριση σε μελλοντικό χρόνο, σύμφωνα με τα προηγούμενα. Προκειμένου να χαρακτηριστεί ένα σύστημα ότι βρίσκεται σε κακή κατάσταση, θα πρέπει οι ανθρωπογενείς πιέσεις και εν προκειμένω οι μέσες αντλήσεις που πραγματοποιούνται να υπερβαίνουν τη μέση φυσική ή/και τεχνητή επαναπλήρωσή του, σε χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον 15ετίας, η οποία θεωρείται η ελάχιστη περίοδος για τον στατιστικό προσδιορισμό των παραμέτρων του υδρολογικού ισοζυγίου. Για την εκτίμηση της ποσοτικής κατάστασης των σταθμών παρακολούθησης, σε όλες τις περιπτώσεις συνεκτιμήθηκαν οι ανθρωπογενείς πιέσεις, ως αποτέλεσμα του κοινωνικο-οικονομικού πλαισίου της περιοχής (π.χ. αγροτικές δραστηριότητες, τουρισμός κ.λπ.). Επιπλέον παράγοντες που καθορίζουν τις διακυμάνσεις της στάθμης, στα υπόγεια υδατικά συστήματα και την ταχύτητα αναπλήρωσής τους, είναι η φύση των γεωλογικών σχηματισμών εντός των οποίων αναπτύσσονται οι υδροφορείς (καρστικοί, ρωγμώδεις ή κοκκώδεις), ο τύπος των υδροφορέων (ελεύθερος ή υπό πίεση) και τέλος αν υπάρχει θαλάσσια επίδραση (παράκτιος ή μη). Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για το χαρακτηρισμό της ποσοτικής κατάστασης των σταθμών παρακολούθησης περιλαμβάνει τον άμεσο χαρακτηρισμό, δηλαδή τη σύγκριση με παλαιότερα δεδομένα που το ΙΓΜΕ διαθέτει και τον έμμεσο χαρακτηρισμό, δηλαδή αξιολόγηση ποιοτικών χαρακτηριστικών των υπόγειων νερών. Πιο συγκεκριμένα: Άμεσος Χαρακτηρισμός 1. Συγκεντρώθηκαν δεδομένα στάθμης από όσους σταθμούς το ΙΓΜΕ είχε παρακολουθήσει κατά τα προηγούμενα έτη, στο πλαίσιο άλλων προγραμμάτων τα οποία παρακολουθήθηκαν και στο τρέχον πρόγραμμα. 2. Έγινε σύγκριση των μετρήσεων του τρέχοντος έτους σε σχέση με τις παλαιότερες, λαμβάνοντας υπόψη τις εποχικές διακυμάνσεις. 3. Στις περιπτώσεις όπου υπήρχε σαφής αρνητική διαφοροποίηση αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «ΚΑΚΗ». Έμμεσος Χαρακτηρισμός Αφορά τους παράκτιους κυρίως κοκκώδεις υδροφορείς, όπου η ανεπάρκεια υπόγειου νερού οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση, με συνέπεια τη διείσδυση της θάλασσας και την υφαλμύρωση. Στις περιπτώσεις αυτές δεν παρατηρούνται έντονες μεταβολές στη στάθμη των υπόγειων νερών λόγω της αναπλήρωσης από το θαλασσινό. 1. Αξιολογήθηκαν οι αυξημένες συγκεντρώσεις ιόντων Cl και οι αυξημένες τιμές αγωγιμότητας. Κυρίως η διατήρηση στο χρόνο αυξημένων τιμών, μη οφειλόμενων σε φυσικά αίτια. 2. Προκειμένου να επιβεβαιωθεί η προηγούμενη αξιολόγηση ή περαιτέρω υποβάθμιση, έγινε σύγκριση με αντίστοιχα δεδομένα, για εκείνους τους σταθμούς οι οποίοι παρακολουθούνταν σε προηγούμενα προγράμματα από το ΙΓΜΕ. 3. Στις περιπτώσεις όπου υπήρχε σαφής διατήρηση αυξημένων τιμών ή αρνητική διαφοροποίηση σε σχέση με παλαιότερες τιμές, αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «ΚΑΚΗ». Για την αξιολόγηση της ποσοτικής κατάστασης των παρακολουθούμενων πηγών διακρίνονται δύο περιπτώσεις: 1. Εφόσον δεν ασκούνται πιέσεις από αντλήσεις, στο υπόγειο σύστημα στην ανάντη των πηγών περιοχή, που αποτελούν την πλειονότητα των περιπτώσεων, οι διακυμάνσεις της παροχής εξαρτώνται αποκλειστικά από τις διακυμάνσεις των παραμέτρων της βροχόπτωσης 4
και της θερμοκρασίας, οπότε ενδεχόμενη διαφοροποίηση απαιτεί εξίσου μακρές χρονοσειρές μετρήσεων παροχών για να τεκμηριωθεί ο χαρακτηρισμός. Στις περιπτώσεις αυτές αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «ΚΑΛΗ». 2. Εφόσον πραγματοποιούνται αντλήσεις στο υπόγειο σύστημα στην ανάντη των πηγών περιοχή, συναξιολογήθηκαν τόσο οι μεταβολές της παροχής όσο και της στάθμης των γεωτρήσεων και έγινε σύγκριση σε σχέση παλαιότερες μετρήσεις, στις περιπτώσεις που το ΙΓΜΕ διέθετε δεδομένα. Στις περιπτώσεις όπου υπήρχε σαφής αρνητική διαφοροποίηση αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «ΚΑΚΗ». Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι στην πλειονότητα των σταθμών δεν αναμένονται διαφοροποιήσεις, σε επίπεδο έτους, όσον αφορά το χαρακτηρισμό της ποσοτικής τους κατάστασης. A.4 Εκτίμηση Κατάστασης / Μεθοδολογική Προσέγγιση Ο χαρακτηρισμός της κατάστασης ενός υδροσημείου εξαρτάται από την αξιολόγηση της χημικής και της ποσοτικής του κατάστασης. Η καλή ποσοτική κατάσταση των υδάτων εξασφαλίζει τη μη εξάντληση του υδροφορέα από το μακροπρόθεσμο μέσο ετήσιο όγκο άντλησης, ο οποίος ενδέχεται να υπερβαίνει τον όγκο της φυσικής αναπλήρωσης του συστήματος. Η μεθοδολογία προσδιορισμού της χημικής κατάστασης των υδάτων είναι απόρροια των ευρωπαϊκών οδηγιών και της ελληνικής νομοθεσίας εναρμονισμένης με τις Οδηγίες 2000/60/ΕΚ και 2006/118/ΕΚ. Οι βασικές παραδοχές για τη μεθοδολογική προσέγγιση είναι (α) να είναι επαρκή τα δεδομένα και (β) να υπάρχει γνώση της χωρικής κατανομής των δεδομένων στην έκταση του υπόγειου υδροφόρου συστήματος. Τα δύο βασικότερα στάδια της μεθοδολογίας είναι ο έλεγχος και η αξιολόγηση των παραμέτρων των φυσικών-χημικών αναλύσεων των υδροσημείων του συστήματος και η αξιολόγηση των πιέσεων, που οφείλονται σε ανθρωπογενή αίτια. Τα στάδια εφαρμογής της μεθοδολογίας, που έχει επιλεγεί για τον προσδιορισμό της χημικής κατάστασης των υδροσημείων παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων είναι τα εξής: (α) Προσδιορισμός έτους αναφοράς: Από τη μελέτη της χρονοσειράς για κάθε θέση υδροσημείου και κάθε παράμετρο εντός του ίδιου υδατικού συστήματος, προσδιορίζεται το έτος αναφοράς». Αυτό είναι το έτος πριν από το οποίο, οι συγκεντρώσεις ή οι τιμές της εξεταζόμενης παραμέτρου διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα, καθώς δεν αναπτύσσεται τάση ρύπανσης. Τα δεδομένα της παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων χρησιμοποιήθηκαν για τη διαπίστωση μακροπρόθεσμων - ανθρωπογενούς αιτίας- ανοδικών τάσεων στις συγκεντρώσεις ρύπων. (β) Προσδιορισμός συγκέντρωσης αναφοράς: Η ανάλυση εξαρτάται από το πλήθος των διαθέσιμων μετρήσεων πριν το έτος αναφοράς. Αν δεν υπάρχει χρονοσειρά μετρήσεων πριν το έτος αναφοράς ή αν αυτή είναι ανεπαρκής, η συγκέντρωση «αναφοράς» της παραμέτρου προκύπτει είτε από ιστορικά στοιχεία (σποραδικές μετρήσεις στην περιοχή ή στην ευρύτερη ζώνη του υδατικού συστήματος), είτε από τη συγκέντρωση της παραμέτρου σε μια ζώνη του υδατικού συστήματος, όπου εκτιμώνται μηδενικές ή αμελητέες ανθρωπογενείς πιέσεις και επομένως, μηδενικές επιπτώσεις στα υπόγεια ύδατα. (γ) Διάγνωση τάσης: Από την εφαρμογή των προηγούμενων σταδίων διαπιστώνεται η πιθανή τάση ρύπανσης των υδάτων του συστήματος. Σε αυτό το στάδιο, λαμβάνονται υπόψη οι τιμές μέτρησης, 5
μετά το έτος αναφοράς ανά εξεταζόμενη παράμετρο και ανά σύστημα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διαπίστωση της αιτίας που προκαλεί την τάση, η οποία μπορεί να είναι διάχυτη ή σημειακή και ανθρωπογενούς ή φυσικής προέλευσης. (δ) Υπολογισμός μέσης τιμής συγκέντρωσης ανά θέση: Η μέση τιμή συγκέντρωσης για τις εξεταζόμενες παραμέτρους κάθε δειγματοληπτικού σημείου και για κάθε υπόγειο υδατικό συστήμα, πραγματοποιείται για το σύνολο των μετρήσεων της χρονοσειράς και συνδέεται άμεσα με το χαρακτηρισμό της χημικής κατάστασης των υδάτων. Υπολογίζεται η μέση τιμή των αποτελεσμάτων της παρακολούθησης σε κάθε σημείο του συστήματος. Για τον υπολογισμό της μέσης τιμής κάθε παραμέτρου απαιτείται η χρονοσειρά μετρήσεων όλων των σημείων του συστήματος για την εξεταζόμενη παράμετρο να περιλαμβάνει τουλάχιστον μία μέτρηση ανά έτος. (ε) Αξιολόγηση χημικής κατάστασης ΥΥΣ: Οι δείκτες που επιλέχθηκαν να εξετασθούν είναι τα νιτρικά και νιτρώδη ιόντα, το αμμώνιο, τα χλωριούχα ιόντα, τα θειικά ιόντα, το ph, η αγωγιμότητα και το διαλυμένο οξυγόνο in situ. Οι παράμετροι αυτές αποτελούν τυπικό δείγμα των δεδομένων παρακολούθησης, που συλλέγονται, καλύπτουν τις απαιτήσεις της Οδηγίας και επιτρέπουν την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για την χημική κατάσταση των ΥΥΣ. Οι υπόλοιπες παράμετροι, αναφέρονται και αξιολογούνται σε σχέση με την πιθανή πηγή προέλευσης (φυσική, ανθρωπογενής), αλλά δεν λαμβάνονται υπόψη στον τελικό χαρακτηρισμό της ποιοτικής κατάστασης του συστήματος. Από την επεξεργασία των παραμέτρων για την ποιότητα των υδάτων προκύπτει ο χαρακτηρισμός της χημικής κατάστασης του συστήματος. Πιο συγκεκριμένα αξιολογούνται τα αποτελέσματα του υπολογισμού της μέσης τιμής κάθε συγκέντρωσης ανά θέση. Για κάθε παράμετρο διακρίνονται δύο κατηγορίες: αυτή που βρίσκεται κάτω από το όριο της ανώτερης αποδεκτής τιμής και αυτή που βρίσκεται πάνω από το όριο αυτό. Αν έστω μία παράμετρος ανά θέση υπερβαίνει την ανώτερη αποδεκτή τιμή και αυτό οφείλεται σε ανθρωπογενή δραστηριότητα, τότε το σημείο χαρακτηρίζεται ως σημείο κακής χημικής κατάστασης. Αν το ποσοστό των σημείων με κακή κατάσταση είναι πάνω από το 20%, αλλά οι θέσεις δεν έχουν διασπορά σε όλη την έκταση του συστήματος και είναι εστιασμένες σε ένα τμήμα αυτού τότε το αποτέλεσμα της κατάστασης δεν γενικεύεται για όλο το σύστημα Τα διαθέσιμα δεδομένα των χημικών αναλύσεων για τα βαρέα μέταλλα, χαρακτηρίζονται από μη συστηματικότητα στις μετρήσεις (μία ή δύο μετρήσεις ανά έτος) και έχουν πραγματοποιηθεί σε έναν περιορισμένο αριθμό υδροσημείων παρακολούθησης γι αυτό και δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό χημικής κατάστασης εκτός από ορισμένα σημεία κοντά σε βιομηχανικές περιοχές με τεκμηριωμένη ανθρωπογενή επιβάρυνση βαρέων μετάλλων. (στ) Ανάλυση πιέσεων: Η αξιολόγηση αυτή συνδυάζεται με τη μελέτη των τάσεων ανά θέση. Αν, ανά θέση, η μέση τιμή συγκέντρωσης είναι υψηλή και συνδυάζεται με σημαντικές πιέσεις, τότε η θέση παρουσιάζει υψηλό περιβαλλοντικό κίνδυνο, εάν δε οι πιέσεις είναι τυχαίες, ήπιες ή ανύπαρκτες, τότε η υψηλή τιμή συγκέντρωσης ανά θέση δεν αξιολογείται και δεν επηρεάζει το χαρακτηρισμό του συστήματος. Επισημαίνεται ότι εάν οι καταγεγραμμένες υπερβάσεις οφείλονται σε φυσικά αίτια τότε αυτές δεν θεωρούνται ρύποι και αξιολογούνται στα πλαίσια εκτίμησης της κατάστασης του ΥΥΣ ως φυσικής προέλευσης. (ζ) Τελικό στάδιο μεθοδολογίας: Τα σημεία συμβολίζονται με πράσινη ή κόκκινη κουκίδα ανάλογα με την καλή ή κακή χημική τους κατάσταση. Αν καμία μέτρηση μέσης τιμής συγκέντρωσης δεν υπερβαίνει την ανώτερη αποδεκτή τιμή τότε το σημείο συμβολίζεται με πράσινη κουκίδα. Αν, έστω και μία μέση τιμή συγκέντρωσης από τις εξεταζόμενες παραμέτρους του κάθε σημείου υπερβαίνει 6
την ανώτερη αποδεκτή τιμή και αυτό οφείλεται σε ανθρωπογενή δραστηριότητα, τότε το σημείο συμβολίζεται με κόκκινο. Σε περίπτωση υπερβάσεων τιμών, που μπορεί να έχουν εντελώς τοπικό και μη αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα και οι θέσεις τους να μην έχουν καλή κατανομή στο χώρο και να είναι συγκεντρωμένες σε ένα τμήμα του συστήματος τότε το αποτέλεσμα της κατάστασης δεν γενικεύεται για όλο το σύστημα. Ο χαρακτηρισμός του συστήματος τότε δύναται να διαφέρει από τον χαρακτηρισμό σημείων-θέσεων ελέγχου. Τέλος, αν η μέση τιμή συγκέντρωσης από τις εξεταζόμενες παραμέτρους του κάθε σημείου υπερβαίνει την ανώτερη αποδεκτή τιμή, λόγω φυσικών αιτίων, τότε το σημείο συμβολίζεται με πορτοκαλί. Ως «Ανώτερες Αποδεκτές Τιμές» (ΑΑΤ) ορίζονται οι ανώτερες τιμές συγκεντρώσεων ορισμένων ρύπων στα υπόγεια ύδατα λαμβάνοντας υπόψη τις φυσικές τιμές υποβάθρου, τη χρήση των νερών και την επίδραση σε επιφανειακά και χερσαία οικοσυστήματα. Ο καθορισμός των ΑΑΤ είναι απαραίτητος μόνο για εκείνα τα υπόγεια υδατικά συστήματα, που από την προκαταρκτική αξιολόγηση προκύπτει ότι διατρέχουν τον κίνδυνο να μην πετύχουν καλή χημική κατάσταση και για εκείνες τις παραμέτρους, για τις οποίες παρατηρούνται ή αναμένονται υπερβάσεις των ορίων ποιότητας, που σχετίζονται με τις χρήσεις. Μέγιστες αποδεκτές συγκεντρώσεις, (ΑΑΤ) ορίζονται οι τιμές των ορίων ποσιμότητας βάσει των σχετικών οδηγιών και της ελληνικής νομοθεσίας. Ως όριο επιφυλακής ή σημείο εκκίνησης εφαρμογής των μέτρων αντιστροφής της τάσης (at risk) ορίζεται η τιμή της παραμέτρου που είναι ίση με το 75% των ΑΑΤ. Η χρήση των ορίων ποσιμότητας ως σταθερότυπων για τη θέσπιση ανώτερων αποδεκτών τιμών και ορίων επιφυλακής βασίζεται στο γεγονός ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των ΥΥΣ της χώρας χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων για την κάλυψη υδρευτικών αναγκών. Πίνακας Α-4: Ποιοτικά πρότυπα υπόγειων υδάτων (KYA 39626/2208/Ε130/2009 (Β 2075) A/A Ρύπος Ποιοτικό πρότυπο (1) Νιτρικά Άλατα 50 mg/l (2) Δραστικές ουσίες φυτοφαρμάκων (συμπεριλαμβάνονται αντίστοιχοι μεταβολίτες, προϊόντα αποικοδόμησης και αντιδράσεων) (1) 0.1 μg/l 0.5 μg/l (συνολικό (2) ) (1) Ως «φυτοφάρμακα», νοούνται τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και τα βιοκτόνα, όπως ορίζονται αντίστοιχα στις σχετικές διατάξεις της κείμενης εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. (2) Ως «συνολικό», νοείται το άθροισμα όλων των επιμέρους φυτοφαρμάκων που ανιχνεύονται και προσδιορίζονται ποσοτικά κατά τη διαδικασία παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων σχετικών προϊόντων μεταβολισμού, προϊόντων αποδόμησης και προϊόντων αντίδρασης. Πίνακας Α-5: Ανώτερες αποδεκτές τιμές και δείκτες ρύπανσης, αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (Μέρος Β, ΥΑ 1811/2011) A/A Παράμετρος Ανώτερη αποδεκτή τιμή (1) ph 6.50-9.50 (εύρος τιμών) (2) Aγωγιμότητα 2500μS/cm (3) Αρσενικό 10 μg/l (4) Κάδμιο 5 μg/l (5) Μόλυβδος 25 μg/l (6) Υδράργυρος 1.0 μg/l (7) Νικέλιο 20 μg/l 7
A/A Παράμετρος Ανώτερη αποδεκτή τιμή (8) Ολικό χρώμιο 50 μg/l (9) Αργίλιο 200 μg/l (10) Αμμώνιο 0.50 mg/l (11) Νιτρώδη 0.50 mg/l (12) Χλωριούχα ιόντα 250 mg/l (13) Θειικά ιόντα 250 mg/l (14) Άθροισμα Τριχλωροαιθυλένιου και Τετραχλωροαιθυλένιου 10 μg/l Για τα υπόγεια ύδατα, το Δίκτυο Παρακολούθησης καλύπτει την παρακολούθηση της χημικής και της ποσοτικής τους κατάστασης. Τα προγράμματα παρακολούθησης των υπογείων υδάτων περιλαμβάνουν: Δίκτυο ποσοτικής παρακολούθησης (quantitative): Διενεργείται σε όλα τα συστήματα υπόγειων υδάτων ή ομάδες συστημάτων με σκοπό τη συμπλήρωση και επικύρωση της διαδικασίας χαρακτηρισμού τους. Δίκτυο εποπτικής παρακολούθησης (surveillance): Διενεργείται σε όλα τα συστήματα, που έχουν χαρακτηρισθεί με σκοπό τη συμπλήρωση και επικύρωση της διαδικασίας εκτίμησης χημικής κατάστασης και την παροχή πληροφοριών, που θα χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση μακροπρόθεσμων τάσεων, που οφείλονται σε μεταβολές των φυσικών συνθηκών, αλλά και σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Δίκτυο επιχειρησιακής παρακολούθησης (operational): Διενεργείται σε όλα τα συστήματα υπόγειων υδάτων ή ομάδες συστημάτων, τα οποία με βάση τόσο την εκτίμηση των επιπτώσεων όσο και την εποπτική παρακολούθηση, έχουν χαρακτηριστεί ότι κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τους στόχους, προκειμένου να εδραιωθεί η χημική τους κατάσταση και να πιστοποιηθεί η παρουσία μακροπρόθεσμων ανθρωπογενούς αιτίας ανοδικών τάσεων στη συγκέντρωση των ρύπων. Σύμφωνα με το άρθρο 17 της Οδηγίας υπολογίζεται η μέση τιμή συγκέντρωσης όλων των ποιοτικών παραμέτρων για κάθε υδροσημείο του συστήματος, όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία μετρήσεων, για τον προσδιορισμό της χημικής κατάστασης των ΥΥΣ. Οι τιμές των μέσων συγκεντρώσεων των παραμέτρων συγκρίνονται με τα ποιοτικά πρότυπα ΑΑΤ και έτσι προκύπτουν οι τυχόν υπερβάσεις για κάθε ποιοτική παράμετρο και κάθε υδροσημείο. Έλεγχος γενικής χημικής κατάστασης: για το χαρακτηρισμό των ΥΥΣ υπολογίζεται το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της υπέρβασης. Λαμβάνοντας υπόψη τις αβεβαιότητες, που αφορούν στην αντιπροσωπευτικότητα του δικτύου παρακολούθησης και τη διακύμανση των συγκεντρώσεων, προτείνεται η εφαρμογή του κριτηρίου του 20% της συνολικής επιφάνειας ή του συνολικού όγκου του ΥΥΣ. Ως υπέρβαση για τον χαρακτηρισμό της καλής ή κακής κατάστασης θεωρείται η υπέρβαση των ΑΑΤ σε τουλάχιστον 20% των υδροσημείων του ΥΥΣ. Έλεγχος υφαλμύρισης: έλεγχος της ποιοτικής κατάστασης για τον εντοπισμό περιοχών με υπεραντλήσεις. Η καλή χημική κατάσταση των ΥΥΣ δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν υπάρχουν έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις από απολήψεις, που έχουν ως αποτέλεσμα την υφαλμύριση του ΥΥΣ. 8
Ο έλεγχος για την αξιολόγηση των τάσεων γίνεται με βάση τα ακόλουθα βήματα: Έλεγχος των διατηρούμενων ανοδικών τάσεων, που οφείλονται σε ανθρωπογενή επίδραση και απειλούν τις χρήσεις των ΥΥΣ και τα επιφανειακά υδάτινα σώματα χερσαία οικοσυστήματα, που συσχετίζονται με αυτά. Έλεγχος για την αξιολόγηση των επιπτώσεων από την εξάπλωση της ρύπανσης (plume). Έλεγχος στο πλαίσιο της αξιολόγησης της ποιοτικής (χημικής) κατάστασης των ΥΥΣ, που απαιτούνται για τον εντοπισμό της υφαλμύρισης και της ανάγκης επεξεργασίας του πόσιμου νερού. Στην περίπτωση αυτή οι έλεγχοι γίνονται με βάση τα δεδομένα μετρήσεων των πλέον αντιπροσωπευτικών σημείων. Η Οδηγία 2006/118/ΕΚ προβλέπει ότι οι σημαντικές και διατηρούμενες ανοδικές τάσεις ρύπανσης στις συγκεντρώσεις ρυπαντικών ουσιών θα πρέπει να εντοπισθούν σε όλα τα συστήματα υπόγειων υδάτων, τα οποία σύμφωνα με την ανάλυση πιέσεων και επιπτώσεων βρίσκονται σε κίνδυνο. Το σημείο εκκίνησης για την εφαρμογή μέτρων για την αναστροφή σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων είναι εκείνο κατά το οποίο η συγκέντρωση του ρύπου φθάνει στο 75% των παραμετρικών τιμών των ποιοτικών προτύπων υπόγειων υδάτων. Απαιτείται, λοιπόν, ο εντοπισμός των σημαντικών ανοδικών τάσεων έτσι ώστε να καθορισθούν από την Πολιτεία μέτρα για την αναστροφή των τάσεων αυτών. Η διαδικασία για τον εντοπισμό των τάσεων βασίζεται στην σωστή επιλογή σημείων ελέγχου, ώστε (α) να παρέχονται οι πληροφορίες, που απαιτούνται για την διάκριση μεταξύ των ανοδικών τάσεων και της φυσικής διακύμανσης και (β) να εντοπίζονται οι ανοδικές τάσεις εγκαίρως. Για την εφαρμογή μέτρων για την αναστροφή σημαντικών και διατηρούμενων ανοδικών τάσεων λαμβάνεται υπόψη το σημείο εκκίνησης, κατά το οποίο η συγκέντρωση του ρύπου φθάνει στο 75% των παραμετρικών τιμών των ποιοτικών προτύπων υπόγειων υδατικών συστημάτων. Με βάση την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά, για την αξιολόγηση της ποσοτικής κατάστασης εκτιμάται η μεταβολή σε βάθος χρόνου της υπόγειας στάθμης των υδάτων εφόσον έχει εξασφαλιστεί η επαρκής πυκνότητα των σημείων παρακολούθησης προκειμένου να εκτιμηθεί αυτή η διακύμανση και ειδικότερα στη μελέτη των υπερετήσιων τάσεων, που καταγράφονται. Στο χαρακτηρισμό υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. η υφαλμύριση, η οποία ελέγχεται με την παρακολούθηση της διακύμανσης της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (EC) και των χλωριόντων (Cl). Ο έλεγχος αυτός γίνεται σε παράκτια υδατικά συστήματα, όπου λόγω των υπεραντλήσεων προκαλείται διατάραξη της υδροδυναμικής ισορροπίας με αποτέλεσμα την ποιοτική τους υποβάθμιση. Τα στάδια μεθοδολογίας για την αξιολόγηση της ποσοτικής κατάστασης είναι τα κάτωθι: (α) Συλλογή και επεξεργασία δεδομένων: Από τη συλλογή των δεδομένων διαμορφώθηκε μια χρονοσειρά για κάθε θέση υδατικού συστήματος. Για τη διαμόρφωση των χρονοσειρών χρησιμοποιήθηκαν κυρίως τα διαθέσιμα στοιχεία από γεωτρήσεις και πηγάδια, που είναι ενταγμένα σε προγράμματα μακρόχρονης παρακολούθησης της ποσότητας των υπόγειων νερών ή στα οποία έχουν πραγματοποιηθεί συστηματικές μετρήσεις στάθμης στα πλαίσια παλαιότερων μελετών. (β) Ερμηνεία της ποσοτικής κατάστασης του υπόγειου υδατικού συστήματος: Εάν τα υδροσημεία παρακολούθησης παρουσιάζουν συνεχή υπερετήσια πτώση στάθμης ή αν καταγράφεται ελλειμματικό ισοζύγιο στο σύστημα, τότε αυτό χαρακτηρίζεται ως κακής ποσοτικής κατάστασης. Σε αντίθετη περίπτωση χαρακτηρίζεται ως καλής κατάστασης. Ωστόσο, λόγω των μικρών χρονοσειρών, 9
που προκύπτουν σε πολλές περιπτώσεις από τα δεδομένα μετρήσεων στάθμης στα σημεία παρακολούθησης, η ποσοτική κατάσταση εκτιμάται κυρίως από την συναξιολόγηση του αποτελέσματος του ισοζυγίου με την εμφάνιση υφαλμύρισης. Τα υπόγεια υδατικά συστήματα, που έχουν ελάχιστα ή ή/και καθόλου στοιχεία μέτρησης στάθμης, αλλά εκτιμάται ότι το υπερετήσιο ισοζύγιο τους είναι ελλειμματικό με αποτέλεσμα την υφαλμύριση είτε τη συνεχή αύξηση του βάθους άντλησης των υδρογεωτρήσεων, χαρακτηρίζονται ως κακής κατάστασης. (γ) Παρουσίαση της ποσοτικής κατάστασης των υπόγειων συστημάτων: Η παρουσίαση της ποσοτικής κατάστασης γίνεται για κάθε υδροσημείο με την κατάρτιση χάρτη χρησιμοποιώντας κατάλληλο χρωματισμό. Με πράσινο χρωματισμό απεικονίζεται το υδροσημείο, που παρουσιάζει καλή ποσοτική κατάσταση και με κόκκινο αν έχει χαρακτηρισθεί ως κακής κατάστασης. Για την ορθή και αποτελεσματική εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας είναι απαραίτητη η τήρηση των παρακάτω προϋποθέσεων: 1) Η πυκνότητα του δικτύου παρακολούθησης της πιεζομετρικής στάθμης του νερού να καλύπτει επαρκώς, αντιπροσωπευτικά και κατά το δυνατό ομοιόμορφα, το υπό αξιολόγηση ΥΥΣ. 2) Η χρονοσειρά των σημείων παρακολούθησης να έχει ικανό βάθος χρόνου ώστε να είναι δυνατός ο εντοπισμός υπερετήσιων τάσεων μεταβολής της στάθμης. Παράλληλα, η συχνότητα των μετρήσεων να είναι τέτοια, που να επιτρέπει τη μελέτη των εποχιακών μεταβολών της πιεζομετρικής στάθμης. Σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ ένα ΥΥΣ έχει καλή ποσοτική κατάσταση όταν ισχύουν τα ακόλουθα: η μέση ετήσια τροφοδοσία (ανανεώσιμα αποθέματα) του ΥΥΣ είναι μεγαλύτερη από τις μέσες ετήσιες απολήψεις εκροές μείον τη μέση απαιτούμενη οικολογική παροχή στις περιπτώσεις που από το ΥΥΣ τροφοδοτούνται επιφανειακά υδάτινα σώματα ή χερσαία οικοσυστήματα. η μείωση της στάθμης του υπόγειου υδροφόρου από αντλήσεις για ανθρωπογενείς χρήσεις δεν επηρεάζει τη χημική κατάσταση επιφανειακών υδάτινων σωμάτων και δεν υποβαθμίζει χερσαία οικοσυστήματα, που συνδέονται με το ΥΥΣ. Οι πιέσεις, που δέχονται τα υπόγεια υδατικά συστήματα της λεκάνης, από την άντληση των αποθεμάτων τους για την κάλυψη των αναγκών σε νερό της περιοχής, αποτελούν το κύριο λόγο επιδείνωσης της ποσοτικής και εν συνεχεία και της ποιοτικής τους κατάστασης. Ο προσδιορισμός της πίεσης στα υδατικά συστήματα, λόγω αντλήσεων γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω: Την αντλούμενη ποσότητα νερού ετησίως για κάθε χρήση ανά υδατικό σύστημα (π.χ. ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία) Την κατανομή των θέσεων υδροληψίας και τον αριθμό τους Την επεξεργασία μετρήσεων στάθμης των υπόγειων υδροφορέων Την επεξεργασία υπαρχόντων στοιχείων μετρήσεων παροχής πηγών Την σύνταξη γενικευμένων ισοζυγίων ανά υπόγειο υδατικό σώμα (σύγκριση μέσων ετήσιων ρυθμιστικών αποθεμάτων με τις μέσες ετήσιες αντλήσεις και φυσικές εκφορτίσεις). Η στάθμη του υπόγειου νερού και οι παροχές των πηγών αποτελούν παραμέτρους 10
παρακολούθησης της ποσοτικής κατάστασης του υπόγειου συστήματος. Η στάθμη κα η παροχή των πηγών μεταβάλλονται σύμφωνα με τη διακύμανση των συνθηκών τροφοδοσίας και των εκροών του συστήματος (αντλήσεις φυσικές εκφορτίσεις). A.5 Σύνοψη Αποτελεσμάτων Στους Πίνακες Α.5-1 και Α.5-2 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα ανάλυσης των δειγμάτων και αξιολόγησης της ποσοτικής / χημικής κατάστασης των υδατικών συστημάτων ανά υδατικό διαμέρισμα, σύμφωνα με τη μεθοδολογία, που αναφέρονται στις ενότητες Α.3 και Α.4. Πίνακας Α-6: Ποσοτική κατάταξη των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων Υδατικό Διαμέρισμα ΚΑΛΗ ΚΑΚΗ ΑΓΝΩΣΤΗ No % No % No % GR01 86 80 93.0 4 4.7 2 2.3 GR02 82 66 80.5 10 12.2 6 7.3 GR03 126 95 75.4 24 19.0 7 5.6 GR04 64 60 93.8 4 6.2 - - GR05 82 79 96.3 3 3.7 - - GR06 80 34 42.5 46 57.5 - - GR07 170 153 89.0 19 11.0 - - GR08 93 78 83.9 15 16.1 - - GR09 86 85 98.8 1 1.2 - - GR10 116 100 86.2 7 6.0 9 7.8 GR11 51 41 80.4 6 11.8 4 7.8 GR12 79 76 96.2 3 3.8 - - GR13 110 109 99.1 1 0.9 - - GR14 132 83 62.9 49 37.1 - - ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 38 20 52.6 18 47.4 - - Σύνολο 1395 1159 83.1 210 15.1 13 1.8 Πίνακας Α-7: Χημική κατάταξη των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων ΚΑΚΗ ΑΠΟ ΚΑΛΗ ΚΑΚΗ Υδατικό Διαμέρισμα ΦΥΣΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ No % No % No % No % GR01 86 61 70.9 18 20.9 5 5.8 2 2.3 GR02 82 58 70.7 9 11.0 14 17.1 1 1.2 GR03 126 81 64.3 32 25.4 12 9.5 1 0.8 GR04 64 44 68.8 8 12.5 12 18.8 - - GR05 82 65 79.3 11 13.4 6 7.3 - - GR06 80 23 28.8 54 67.5 - - 3 3.7 GR07 170 59 34.3 74 43.0 - - 39 22.7 GR08 86 47 54.7 24 27.9 15 17.4 - - GR09 86 41 47.7 28 32.6 17 19.7 - - GR10 116 38 32.8 30 25.9 38 32.8 10 8.5 GR11 51 20 39.2 11 21.6 12 23.5 8 15.7 GR12 79 31 39.2 26 32.9 5 6.3 17 21.6 GR13 110 96 87.3 2 1.8 12 10.9 - - GR14 132 59 44.7 73 55.3 - - - - ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 38 23 60.5 15 39.5 - - - - Σύνολο 1388 746 53.8 415 29.9 99 7.1 35 2.5 11
Τα αποτελέσματα των ανωτέρω πινάκων (Α.5-1 και Α.5-2) δίνονται ως χάρτες στο τέλος του τεύχους και σε κατάλληλη κλίμακα. Ακολούθως, σε διάγραμμα πίτας απεικονίζονται, για όλα τα υδατικά διαμερίσματα συνολικά, ο ποσοτικός και χημικός χαρακτηρισμός των υδροσημείων (καλή, κακή, κακή από φυσικά αίτια, άγνωστη). Σχήμα Α-1: Ποσοτική (αριστερά) και χημική (δεξιά) κατάσταση υπόγειων υδατικών συστημάτων 12
B.01. ΕΚΘΕΣΗ ΕΤΟΥΣ 2015 ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (GR09) Β.01.1 Αναφορά στον αριθμό δειγματοληψιών και αναλύσεων, που εκτέλεσε ο φορέας Στο Εθνικό Δίκτυο παρακολούθησης υπόγειων νερών της χώρας έχουν ενταχθεί και 86 σταθμοί για την διαχρονική παρακολούθηση, των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδροφόρων συστημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος (GR09). Στον Πίνακα Β 1 παρουσιάζεται το σύνολο των σταθμών παρακολούθησης του Υδατικού Διαμερίσματος (GR09), στους οποίους πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις υπαίθρου και δειγματοληψίες υπόγειου καθώς και χημικές αναλύσεις από το Ι.Γ.Μ.Ε. Συνοπτικά, αποτυπώνονται οι εξής πληροφορίες: ο αύξων αριθμός του κάθε σταθμού σύμφωνα με την ΚΥΑ 140384/19.08.2011 το Υδατικό Διαμέρισμα στο οποίο ανήκει, η ονομασία του σταθμού, ο τύπος παρακολούθησης, οι συντεταγμένες (σε WGS84) (σε πολλές περιπτώσεις διορθωμένες σε σχέση με τις αρχικές), το είδος των αναλύσεων που έγιναν, ο κωδικός της λεκάνης απορροής, με την οποία σχετίζεται το κάθε ένα υδροσημείο, σύμφωνα με το Άρθρο 5 της ΟΠΥ, αναφορά εάν o σταθμός χωροθετείται σε προστατευόμενη περιοχή (ΝΑΙ/ΟΧΙ) και ο τύπος των προστατευόμενων περιοχών, σε περίπτωση, που η προηγούμενη απάντηση είναι ΝΑΙ, εάν ο σταθμός βρίσκεται σε τόπο του δικτύου διαβαθμονόμησης με βάση την Απόφαση 2005/646/ΕΚ ή στο εθνικό δίκτυο τόπων αναφοράς (δηλαδή προσδιορισμός συνθηκών αναφοράς), αναφορά εάν ο σταθμός αποτελεί τμήμα υφιστάμενων διεθνών δικτύων παρακολούθησης (π.χ. διακρατικού δικτύου παρακολούθησης ή περιοχής SoE). 13
Α/Α Υδατικό Διαμέρισμα Ονομασία Κωδικός Σταθμός Παρακολούθησης Υδατικό Σύστημα Κατηγορίες Παραμέτρων και Φορείς Παρακολούθησης Λεκάνη ( ες) Απορροής Χημικές Τύπος Συντεταγμένες (wgs84) Παρακολούθησης (6) Ποσο Αζωτούχες Ονομασία Κωδικός Βασικές Φ/Χ Βαρέα Φυτοφάρμακα (10) Ουσίες (11) Συνθετικές τικές (7) Ενώσεις, Cl, (8) Μέταλα (9) lon lat Εποπτική Επιχειρ/κή SO 4 Κωδικός Προστατευόμενες περιοχές Εντός Τύπος (ΝΑΙ/ΟΧΙ) Τόπος δικτύου διάβαθμον όμησης Εντός (ΝΑΙ/ΟΧΙ) Εθνικό δίκτυο τόπων αναφοράς Εντός (ΝΑΙ/ΟΧΙ) Υφιστάμενο διεθνές δίκτυο παρακολούθησης Εντός (ΝΑΙ/ΟΧΙ) 817 Δυτ. Μακεδονία (09) 48 GR09010901 21.18283 40.63316 (3) Σύστημα Τρικλαρίου Καστοριάς GR0901 3 15 15 11 GR02 NAI 5 ΟΧΙ 818 Δυτ. Μακεδονία (09) ΓΠ15 GR09010902 21.19165 40.56038 (3) Σύστημα Τρικλαρίου Καστοριάς GR0901 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 819 Δυτ. Μακεδονία (09) 54 GR09010903 21.18554 40.54688 (3) Σύστημα Τρικλαρίου Καστοριάς GR0901 3 15 15 11 GR02 NAI 5 ΟΧΙ 820 Δυτ. Μακεδονία (09) 55 GR09010904 21.21871 40.50466 (3) Σύστημα Τρικλαρίου Καστοριάς GR0901 3 15 15 11 GR02 NAI 5 ΟΧΙ 821 Δυτ. Μακεδονία (09) 09/Γ11 GR09040905 21.47737 40.78361 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 822 Δυτ. Μακεδονία (09) Β21 GR09030906 21.47404 40.30308 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 823 Δυτ. Μακεδονία (09) Β9 GR09030907 21.46737 40.13739 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 824 Δυτ. Μακεδονία (09) ΕΡ8 GR09030908 21.42852 40.11546 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 825 Δυτ. Μακεδονία (09) 09/Γ12 GR09050909 21.64585 40.65526 (3) Σύστημα Αμυνταίου GR0905 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 826 Δυτ. Μακεδονία (09) 09/Γ14 GR09050910 21.61081 40.63548 (3) Σύστημα Αμυνταίου GR0905 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 827 Δυτ. Μακεδονία (09) ΑΕΒΑΛ GR09060911 21.70265 40.50441 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 828 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΦΛ060 GR09080912 21.56247 40.775253 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR01 OXI ΟΧΙ 829 Δυτ. Μακεδονία (09) Π59 GR09080913 21.89711 40.79187 (3) Σύστημα ΒΔκού Βερμίου Βόρρα GR0908 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 830 Δυτ. Μακεδονία (09) Π54 GR09080914 21.81366 40.68731 (3) Σύστημα ΒΔκού Βερμίου Βόρρα GR0908 3 15 15 11 GR02 NAI 5 ΟΧΙ 831 Δυτ. Μακεδονία (09) 09/Γ7 GR09060915 21.84748 40.39165 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 832 Δυτ. Μακεδονία (09) Π23 GR09070916 21.95675 40.28877 (3) Σύστημα ΝΔκού Βερμίου Ασκίου Όρους GR0907 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 833 Δυτ. Μακεδονία (09) 3 GR09120917 22.12676 40.97226 (3) Σύστημα Αλμωπαίου GR0912 3 15 15 GR02 OXI ΟΧΙ 834 Δυτ. Μακεδονία (09) 5 GR09120918 22.09889 40.94085 (3) Σύστημα Αλμωπαίου GR0912 3 15 15 GR02 OXI ΟΧΙ 835 Δυτ. Μακεδονία (09) ΠΑΒ11 GR09090920 22.11290 40.77398 (3) Σύστημα Σεβαστιανών Έδεσσας GR0909 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 836 Δυτ. Μακεδονία (09) ΠΑΒ08 GR09100921 22.09654 40.63004 (3) Σύστημα ΚΑκού Βερμίου Όρους GR0910 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 837 Δυτ. Μακεδονία (09) ΠΑΒ06 GR09100922 22.04104 40.60788 (3) Σύστημα ΚΑκού Βερμίου Όρους GR0910 3 15 15 11 GR02 NAI 5.7 ΟΧΙ 838 Δυτ. Μακεδονία (09) 31 GR09130923 22.23265 40.53861 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ 839 Δυτ. Μακεδονία (09) 82 GR09130924 22.40451 40.50676 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ 840 Δυτ. Μακεδονία (09) 16 GR09140925 22.44969 40.19206 (3) Σύστημα Λιτοχωρίου GR0914 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ 841 Δυτ. Μακεδονία (09) 17 GR09150926 22.62960 40.37797 (3) Σύστημα Κατερίνης GR0915 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ 842 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΕΒ1 GR09150927 22.52647 40.29783 (3) Σύστημα Κατερίνης GR0915 3 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 843 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΕΒ2 GR09150928 22.53707 40.27588 (3) Σύστημα Κατερίνης GR0915 3 15 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 844 Δυτ. Μακεδονία (09) 19 GR09140929 22.50294 40.16615 Σύστημα Λιτοχωρίου GR0914 15 GR02 OXI ΟΧΙ 845 Δυτ. Μακεδονία (09) 15 GR09140930 22.52014 40.12345 (2) Σύστημα Λιτοχωρίου GR0914 2 10 GR02 OXI ΟΧΙ 846 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΚΣ053 GR09020931 21.34310 40.52348 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ 847 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΦΛ061 GR09040932 21.45589 40.88241 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR01 OXI ΟΧΙ 848 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΦΛ059 GR09040933 21.52731 40.81793 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR01 OXI ΟΧΙ 849 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΠΤ050 GR09060934 21.65233 40.49896 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 850 Δυτ. Μακεδονία (09) ΥΠΤ049 GR09060935 21.71551 40.58648 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 851 Δυτ. Μακεδονία (09) ΚΑΒ03 GR09110936 22.14447 40.49543 (3) Σύστημα Βέροιας GR0911 3 15 15 11 GR02 NAI 5.7 ΟΧΙ 852 Δυτ. Μακεδονία (09) ΚΤ267 GR09160937 22.52433 40.49469 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 10 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 853 Δυτ. Μακεδονία (09) ΚΤ63 GR09160938 22.55343 40.38172 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ 854 Δυτ. Μακεδονία (09) ΠΑΒ09 GR09100939 22.125803 40.634056 (3) Σύστημα ΚΑκού Βερμίου Όρους GR0910 3 15 10 GR02 OXI 14
ΥΑΜ55 GR09050940 21.664 40.711 (3) Σύστημα Αμυνταίου GR0905 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΑΡ03 GR09080941 21.829 40.803 (3) Σύστημα ΒΔκού Βερμίου Βόρρα GR0908 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΓΡ25 GR09030942 21.49 40.157 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΚΣ02 GR09020943 21.294 40.566 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΠΤ10 GR09060944 21.742 40.627 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΠΒΔ01 GR09080912 21.902662 40.809837 (3) Σύστημα ΒΔκού Βερμίου Βόρρα GR0908 3 15 15 11 GR02 NAI 5.7 ΟΧΙ ΚΑΒ01 GR09090951 21.995014 40.798031 (3) Σύστημα Σεβαστιανών Έδεσσας GR0909 3 15 15 11 GR02 OXI 7 ΟΧΙ ΥΦΛ03 GR09040947 21.494 40.778 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR01 OXI ΟΧΙ ΥΦΛ45 GR09040948 21.488 40.863 (3) Σύστημα Φλώρινας GR0904 3 15 15 11 GR01 OXI ΟΧΙ AL51 GR09120949 22.038616 40.911601 (3) Σύστημα Αλμωπαίου GR0912 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ ΑΛ13 GR09120950 22.029112 40.942146 (3) Σύστημα Αλμωπαίου GR0912 3 15 GR01 NAI 5 ΟΧΙ ΑΛ42 GR09120951 22.133461 41.015781 (3) Σύστημα Αλμωπαίου GR0912 3 15 GR01 OXI ΟΧΙ Η133Α GR09130952 22.21191 40.595576 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ Η325 GR09130953 22.385799 40.550096 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ Η343 GR09130954 22.449623 40.56832 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 5 GR02 OXI ΟΧΙ ΚΤ270 GR09130955 22.525959 40.523593 (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ Π131A GR09150956 22.506548 40.201896 (3) Σύστημα Κατερίνης GR0915 3 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ Π334 GR09160957 22.573635 40.331362 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ Π562Α GR09130958 22.555443 40.79742 (3) (3) Σύστημα Κάτω Ρου Αλιάκμονα GR0913 3 10 5 GR02 OXI ΟΧΙ M270 GR09150959 22.571485 40.313282 (3) Σύστημα Κατερίνης GR0915 3 15 15 GR02 NAI 7 ΟΧΙ M276 GR09020960 21.1593 40.500896 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ M277 GR09020961 21.168 40.503849 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ PIGI PYLIS GR09010964 21.045694 40.766611 (3) Σύστημα Τρικλαρίου Καστοριάς GR0901 3 15 15 11 GR01 NAI 5 ΟΧΙ ΥΤΡ 14 GR09180952 21.612186 39.9012 (3) Σύστημα Τρικοκκιάς Γρεβενών GR0918 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΚΣ 10 GR09020965 21.30999472 40.47399634 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΚΣ 30 GR09020966 21.37052026 40.50787096 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ Π37 GR09080954 21.846 40.806001 (3) Σύστημα ΒΔκού Βερμίου Βόρρα GR0908 3 15 10 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΚΣ 40 GR09020968 21.28008492 40.43639255 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΓΡ 02 GR09030969 21.413 40.07633351 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΓΡ03 GR09030970 21.43466666 40.07316685 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΓΡ 06 GR09030971 21.46583332 40.18183352 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΓΑ 05 GR09230953 21.58256 40.538293 (3) Σύστημα Γαλάτειας Εμπορίου Κοζάνης GR0923 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΜΚ 01 GR09030973 21.487833 40.26966612 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΜΚ 02 GR09030974 21.4969999 40.29566614 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΜΚ 03 GR09030975 21.47033241 40.29133315 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ ΥΠΤ 09 GR09060976 21.73449792 40.59616749 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 10 10 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΠΤ 20 GR09060977 21.72750412 40.52000455 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 5 5 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΠΤ 22 GR09060978 21.71199902 40.51566295 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΣΡ 03 GR09060980 21.7691698 40.41849586 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΥΣΡ 36 GR09060982 21.8883171 40.3994031 (3) Σύστημα Πτολεμαϊδος Σαριγκιόλ GR0906 3 15 15 11 GR02 NAI 7 ΟΧΙ ΓΕΩΤ. ΚΩΣΤΑΡΑΖΙΟΥ GR09020964 21.307088 40.430143 (3) Σύστημα Καστοριάς GR0902 3 15 10 GR02 OXI ΟΧΙ ΓΠ10 GR09030963 21.379379 40.259922 (3) Σύστημα Καλονερίου Κοζάνης GR0903 3 14 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ Π525Α GR09160983 22.524685 40.507929 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ Π414A GR09160984 22.612901 40.359695 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ Π263 GR09160985 22.581855 40.296311 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ Π243 GR09160986 22.557278 40.358167 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 GR02 OXI ΟΧΙ KT377 GR09160987 22.351575 40.257926 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 11 GR02 OXI ΟΧΙ Π427 GR09160988 22.570875 40.435097 (3) Σύστημα Κολινδρού GR0916 3 15 15 GR02 OXI ΟΧΙ 15
Σύμφωνα με τον ανωτέρω Πίνακα, οι σταθμοί παρακολούθησης του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Μακεδονίας με κωδικό (GR09) είναι 86. Στους σταθμούς αυτούς έγιναν μετρήσεις και παρατηρήσεις, όπως παρατίθεται παρακάτω. Η συχνότητα των μετρήσεων και των δειγματοληψιών προβλέπονταν 4 φορές το χρόνο (2 κατά την υγρή και 2 κατά τη ξηρή περίοδο). Οι μετρήσεις περιελάμβαναν υδρομετρήσεις (σταθμημετρήσεις μετρήσεις παροχής), και μετρήσεις υπαίθρου (μετρήσεις φυσικοχημικών παραμέτρων ήτοι ph, αγωγιμότητα, θερμοκρασία νερού αέρα και διαλυμένο οξυγόνο) σε όλους τους σταθμούς. Επίσης δειγματοληψίες υπόγειου νερού στα επιλεγμένα υδροσημεία παρακολούθησης σε τρείς (3) περιόδους. Τα δείγματα νερού που συλλέχτηκαν στάλθηκαν στα εργαστήρια χημικών αναλύσεων του Ι.Γ.Μ.Ε. της Ηπείρου, για τον προσδιορισμό των υδροχημικών παραμέτρων όπως νιτρικών (ΝΟ3), νιτρωδών (ΝΟ2), αμμωνιακών (ΝΗ4), χλωριόντων (Cl), θειικών ιόντων (SO4) καθώς βαρέων μετάλλων ιχνοστοιχείων (Fe, Mn, Cu, Cr tot, Cr6+, Ni, Pb, Cd, Al, As, Hg). Κατά το τρίτο έτος 2015 εκτέλεσης του έργου έγιναν όπως φαίνεται και στον προηγούμενο πίνακα, αναλύσεις βασικών στοιχείων σε σταθμούς και σε 86 σταθμούς αναλύσεις βαρέων μετάλλωνιχνοστοιχείων Σε όλους τους σταθμούς παρακολούθησης (86), πραγματοποιήθηκαν εργασίες υπαίθρου σε τρείς διαφορετικές περιόδους (Μάρτιο, Ιούλιο Νοέμβριο) Οι εργασίες προέβλεπαν μετρήσεις ποσοτικών και ποιοτικών παραμέτρων καθώς και δειγματοληψίες υπόγειου νερού στα επιλεγμένα υδροσημεία για χημικές αναλύσεις. Ο αριθμός των σταθμών των μετρήσεων και των παραμέτρων που πραγματοποιήθηκαν δίδονται στον Πίνακα Β 2. Πίνακας Β 2: Παράμετροι, που αναλύθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος παρακολούθησης ΥΔ 09 2015 Κατηγορία/ Παράμετροι Υπόγεια Αριθμός σταθμών Αριθμός αναλύσεων Βασικές Χημικές Αναλύσεις ΝΟ 3 66 188 ΝΟ 2 66 188 ΝΗ 4 66 188 SO 4 66 188 Cl 66 188 Βαρέα Μέταλλα / Ιχνοστοιχεία Fe 59 58 Mn 59 58 Cu 59 58 Cr tot 59 58 Cr 6+ 59 58 Ni 59 58 Pb 59 58 Cd 59 58 Al 59 58 As 59 58 Hg 59 58 Φυσικοχημικές Παράμετροι Θερμοκρασία Νερού 86 252 16
Θερμοκρασία Αέρα 86 252 ph 86 252 Αγωγιμότητα 86 252 Διαλυμένο Οξυγόνο 86 252 Ποσοτικές Παράμετροι Στάθμη υπόγειου νερού 77 225 Παροχή 9 25 Ορισμένοι σταθμοί αντικαταστάθηκαν με άλλους αντιπροσωπευτικούς λόγω αδυναμίας εκτέλεσης μετρήσεων ή καταστροφής του υδροσημείου παρατήρησης.οι σταθμοί που αντικαταστάθηκαν είναι οι παρακάτω: Α/Α ΚΥΑ ΟΝΟΜΑ ΑΡΧΙΚΟ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕU ΟΝΟΜΑ ΝΕΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ 867 Η133 GR09130952 Η133Α 871 Π131 GR09150956 Π131Α 873 Π562 GR09130958 Π562Α 899 Π525 GR09160983 Π525Α Β.01.2 Παρουσίαση κατάστασης σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων. Με βάση τις μετρήσεις πεδίου και τις διαθέσιμες χημικές αναλύσεις συντάχθηκαν οι παρακάτω Πίνακες (Πίνακας Β 3 και Πίνακας Β 4) που παρουσιάζουν την ποσοτική και ποιοτική κατάσταση των σταθμών παρακολούθησης. Από τις μετρήσεις στάθμης των υπόγειων νερών σε 77 σταθμούς και της παροχής σε 9 σταθμό κατά το έτος 2015 παρατηρήθηκαν τα εξής: Εποχιακή διακύμανση της στάθμης και της παροχής των υπόγειων νερών στο Υδατικό Διαμέρισμα. Στην ανώτερη στάθμη (υγράς περιόδου) του 2015 στους περισσότερους σταθμούς παρατήρησης, παρατηρήθηκε αύξηση από την αντίστοιχη του προηγούμενου έτους (2014) γεγονός υποδηλώνει την πλήρη αναπλήρωση των εκκενώσιμων αποθεμάτων. Το βάθος της στάθμης της πιεζομετρικής επιφάνειας στους περισσότερους σταθμούς βρέθηκε μικρότερο συγκρινόμενο με τις μετρήσεις στάθμης των προηγούμενων ετών (2013, 2014).γεγονός που μαρτυρεί την καλή κατάσταση των υπόγειων νερών του Υδατικού Διαμερίσματος ως προς την ποσότητα τους. Προβλήματα υποβιβασμού της στάθμης εντοπίσθηκαν μόνο τοπικά στο Υδατικό σύστημα Κολινδρού και συγκεκριμένα στην περιοχή Π.Ελευθεροχωρίου Σφενδάμιου που δομείται από τριτογενή ιζήματα και υπάρχει υπερεκμετάλλευση υπόγειων νερών για την εξυπηρέτηση αναγκών της γεωργίας. Και στο έτος αυτό ισχύει ότι στους κοκκώδεις υδροφόρους Νότιου πεδίου Κοζάνης (ΚΩΔ.ΥΣΡ) και Αμυνταίου Φλώρινας (ΚΩΔ.ΥΑΜ) όπου αναπτύσσονται τα λιγνιτικά κοιτάσματα και οι εξορυκτικές δραστηριότητες της ΔΕΗ και καταστρέφονται οι υδροφόροι αφού ο λιγνίτης υπέρκειται των υδροφόρων, στα υδροσημεία μέτρησης δεν διαφαίνεται υποβιβασμός της στάθμης των και τούτο διότι δεν προχώρησε η αποστράγγιση λόγω κάποιας απόστασης από τα ορυχεία, ενώ μελλοντικά αναμένεται η βαθμιαία ταπείνωση της στάθμης και των ποσοτικών χαρακτηριστικών των υδροφόρων. Τούτο ισχύει και για τα τρία έτη της περιόδου αναφοράς 2013 2015. 17
Σε ότι αφορά την ποσοτική κατάσταση των υπόγειων νερών στους σταθμούς παρακολούθησης προκύπτει ότι, η πλειονότητα δεν παρουσιάζει προβλήματα δεδομένου ότι το 99% αυτών βρίσκεται σε καλή ποσοτική κατάσταση και μόνο το 1% σε κακή κατάσταση. Σε ότι αφορά τη χημική κατάσταση, από τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων προέκυψαν τα εξής: Το 48% των σταθμών παρακολούθησης έχουν καλής ποιότητας νερό για τα στοιχεία που εξετάστηκαν. Το 52% των σταθμών έχει σχετικά κακής ποιότητα υπόγειο νερό από διάφορες μορφές ρυπάνσεις (γηγενείς ή ανθρωπογενείς).μολύνσεις ρυπάνσεις. Η κακή ποιοτική κατάσταση τους οφείλεται κύρια στη αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών και εντοπίζεται σε περιοχές του κεντρικού και νότιου τμήματος του υδατικού συστήματος Κάτω Ρου Αλιάκμονα, στην περιοχή Κορινού του υδατικού συστήματος Κατερίνης καθώς και στην περιοχή Ριζοχωρίου του συστήματος Αλμωπίας. Οι αυξημένες συγκεντρώσεις ΝΟ 3 οφείλονται κύρια στην υπερβολική χρήση αζωτούχων λιπασμάτων στις περιοχές εντατικής γεωργίας καθώς και στην ανεξέλεγκτη διάθεση οικιακών και κτηνοτροφικών λυμάτων. Η ποιοτική υποβάθμιση αυτή των υπόγειων νερών είναι κύρια ανθρωπογενούς προέλευσης. Σε όλους σχεδόν τους κοκκώδεις υδροφόρους της περιοχής εντός των ορίων της γεωγραφικής Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζεται κακή ποιοτική κατάσταση, στους σημαντικούς υδροφόρους δηλαδή του Νότιου πεδίου Κοζάνης, της Πτολεμαϊδας, Φλώρινας, Καστοριάς, Νεάπολης Κοζάνης. Το 20% των σταθμών παρακολούθησης έχει νερό κακής ποιότητας, που υπερβαίνει δηλαδή τα ανώτερα επιτρεπτά όρια του πόσιμου νερού, οφειλόμενη όμως σε φυσικά αίτια, δηλαδή επιβάρυνση γεωχημικής προέλευσης σε ορισμένα ιχνοστοιχεία (Fe, Mn,). Οι αυξημένες συγκεντρώσεις σε αυτά τα στοιχεία αποδίδονται στους γεωλογικούς σχηματισμούς, (ιζήματα του τριτογενούς ) μέσα στα οποία αποτέθηκαν δευτερογενώς ορυκτά του σιδήρου και του μαγγανίου, μέσω της έκπλυσης και αποσάθρωσης των πετρωμάτων της ευρύτερης περιοχής καθώς και στην παρουσία σιδηροβακτηριδίων στους ιζηματογενείς σχηματισμούς που βρίσκονται οι σταθμοί. Πίνακας Β 3: Ποσοτική κατάταξη υπόγειων υδάτων ΥΔ9 ΚΑΛΗ ΚΑΚΗ ΑΓΝΩΣΤΗ No % No % No % Υπόγεια Ύδατα 85 1 0 0 Σύνολο 86 100 86 100 86 100 Πίνακας Β 4: Χημική κατάταξη υπόγειων υδάτων ΥΔ 9 ΚΑΛΗ ΚΑΚΗ ΚΑΚΗ ΑΠΟ ΑΓΝΩΣΤΗ ΦΥΣΙΚΑ ΑΙΤΙΑ No % No % No % No % Υπόγεια Ύδατα 41 48 28 32 17 20 0 0 Σύνολο 86 100 86 100 86 100 87 100 18
Σχήμα Β 1: Κατανομή των σταθμών παρακολούθησης υπόγειων υδάτων ως προς την ποσοτική (αριστερά) και ποιοτική (δεξιά) τους κατάσταση στο ΥΔ Δυτικής Μακεδονίας. Β.01.3 Στατιστικά Στοιχεία Συμπεράσματα Από την εξέταση του συνόλου των δεδομένων διαφαίνεται η τάση υποβάθμισης των υπόγειων νερών στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και η σταθερή πορεία όσο αφορά τα ποσοτικά χαρακτηριστικά τους.το συμπέρασμα της υποβάθμισης, εξάγεται από τη διαχρονική παρακολούθηση της στάθμης το χρονικό διάστημα 2013 2015)καθώς και σε σύγκριση με δεδομένα προηγούμενης μελέτης που εκτέλεσε το ΙΓΜΕ στο πλαίσιο του Γ ΚΠΣ και αφορούσε κοινούς σταθμούς παρακολούθησης. Η καλή ποσοτική κατάσταση των υπόγειων νερών οφείλεται στο αυξημένο ύψος ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων που παρατηρήθηκε στην περιοχή μελέτης κατά την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η κακή ποιοτική κατάσταση όπου παρατηρείται οφείλεται τόσο σε φυσικά (γηγενή) αίτια (20% των σταθμών) όσο και σε ανθρωπογενή αίτια (32% των σταθμών). Οι περίοδοι εκτέλεσης των μετρήσεων πρέπει να παραμένουν σταθερές έτσι ώστε τα αποτελέσματα να είναι συγκρίσιμα Το δίκτυο παρακολούθησης θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί μερικώς με έμφαση στους κύριους υδροφορείς. Επίσης ορισμένοι σταθμοί πρέπει να αντικατασταθούν ή να αλλάξει ο τύπος παρακολούθησης τους (εποπτικός, επιχειρησιακός). 19
Χ Α Ρ Τ Ε Σ Χάρτης 09.1: Χάρτης 09.2: Χάρτης 09.3: Σταθμοί παρακολούθησης Υπόγειων Υδατικών συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα Χημική Κατάσταση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα Ποσοτική Κατάσταση Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων ανά Υδατικό Διαμέρισμα