Γράφει: Μιχαήλ Παπαχαραλάμπους, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Metropolitan Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην επιθυμεί να ζήσει όσο γίνεται περισσότερο, διατηρώντας την υγεία του. Κανένας δεν θέλει να υποστεί τη φθίνουσα κατάσταση υγείας ή τις χρόνιες παθήσεις που συνοδεύουν τη διαδικασία γήρανσης. Αν υπάρχει επιλογή, ποιός δεν θέλει να ζήσει μια πλήρη δραστηριότητας και υγείας ζωή και, όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, να υπάρξει μια αξιοπρεπής έξοδος. Ονομάζουμε αυτό το μοντέλο ζωής "τετραγωνισμό της καμπύλης", σε αντίθεση με τη γνωστή "φθίνουσα καμπύλης". Και αυτό το μοντέλο βασίζεται σε ερευνητικές εργασίες που βραβεύτηκαν τα τρία πρόσφατα χρόνια με βραβεία Nobel. (Πρωτεάσωμα, τελομερή, βλαστικά κύτταρα.) Οι οδηγίες που θα αναφερθούν πιο κάτω αποβλέπουν στην επιτυχημένη γήρανση. Αλλά τι είναι γήρανση; Η διαδικασία γήρανσης ξεκινάει όταν το σώμα στρέφεται από την κατασκευαστική (αναβολική) στην καταστροφική (καταβολική). Στην αναβολική φάση ο οργανισμός φθάνει στη μέγιστη απόδοση στα 20 χρόνια. Δημιουργείται μια στασιμότητα μέχρι τα 30 και κατόπιν ξεκινάει πτώση στα 40. Στην περίοδο 60-80 εκδηλώνονται παθήσεις ανάλογα με τους γεννητικούς (γονίδια) και περιβαλλοντικούς παράγοντες που είναι εξατομικευμένοι. Ο ρυθμός γήρανσης δεν είναι ίδιος για όλους και αυτό εξαρτάται από τη διατροφή, την άσκηση, το stress, το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την υπέρταση, την υψηλή χοληστερόλη, τη χρήση οινοπνεύματος, το υψηλό επίπεδο σακχάρου κ.ά. Ανεξάρτητα από το ρυθμό γήρανσης, προκύπτουν τα εξής: - Ο εγκέφαλος συρρικνώνεται και υπάρχει σταδιακή μείωση της γνωστικής λειτουργίας και της μνήμης που δεν γίνεται αντιληπτή. - Η όραση επιδεινώνεται με εμφάνιση πρεσβυωπίας, καταρράκτη, δυσκολίας προσαρμογής στο σκοτάδι και εκφύλισης ωχράς. - Το δέρμα χάνει την ελαστικότητα και το κολλαγόνο αρχίζει να διασπάται και 1 / 7
λεπταίνει. Επουλώνεται με αργότερο ρυθμό και έχουμε εκχυμώσεις πιο εύκολα. - Οι τρίχες λεπταίνουν, το λίπος αυξάνει ενώ η μυϊκή και οστική μάζα ελαττώνεται με αποτέλεσμα ελάττωση της ισχύος, οστεοπόρωση και κόπωση. - Τα νεφρά χάνουν μέγεθος και δυσλειτουργούν, ενώ η ουροδόχος κύστη χάνει την ελαστικότητά της με αποτέλεσμα την ακράτεια. - Η καρδιά, η οποία έχει συσπαστεί ήδη εκατομμύρια φορές, όταν φθάσουμε στα πενήντα έχει αυξημένες πιθανότητες καρδιακού επεισοδίου και καρδιακής κάμψης. - Οι πνεύμονες χάνουν ελαστικότητα και η αναπνευστική ικανότητα ελαττώνεται κατά 20%. - Το πάγκρεας παράγει λιγότερη ινσουλίνη και ο διαβήτης είναι πιο συχνός. - Η τεστοστερόνη στους άνδρες αρχίζει να ελαττώνεται από τα 30 και στις γυναίκες εμφανίζει μείωση της προγεστερόνης και οιστρογόνων που οδηγεί στην εμμηνόπαυση. Πόσο χρόνων αλήθεια είστε; Η βιολογική απέναντι στη χρονολογική ηλικία Πριν αποφασίσετε πώς θα μειώσετε τον ρυθμό γήρανσης σας, πρέπει να εκτιμηθεί πρώτα η βιολογική σας ηλικία σε σύγκριση με τη χρονολογική. Ως βιολογική ηλικία ορίζεται ο εξατομικευμένος ρυθμός γήρανσης. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να εκτιμηθεί η βιολογική ηλικία είναι η μέτρηση του μήκους των τελομερών και της δραστικότητας του ενζύμου τελομεράση που εμποδίζει τη μείωση. Η ανακάλυψη βραβεύθηκε με Nobel. Σημαντικά συμβάλλει στην καλή κατάσταση της υγείας και την αποφυγή εκφυλιστικών παθήσεων, που συνδέονται με τη διαδικασία γήρανσης (όπως Αλτσχάϊμερ, πάρκινσον, καρδιαγγειακά επεισόδια) η εκτίμηση του πρωτεασώματος. Η ανακάλυψη του μηχανισμού με τον οποίον αποβάλλονται οι άχρηστες, κατεστραμμένες πρωτεΐνες, εμποδίζοντας τη συσσώρευσή του στα κύτταρα, οδήγησε επίσης στη βράβευση με Nobel τους επιστήμονες από το Ισραήλ που τον περιέγραψαν. Έχουν βρεθεί φυσικές ουσίες που ενεργοποιούν 2 / 7
αυτό το ενδοκυττάριο ένζυμο. Συγχρόνως με τις μετρήσεις αυτές που γίνονται σε δείγμα αίματος, διενεργούνται εξειδικευμένες μετρήσεις, όπως των επιπέδων γλυκοζυλίωσης, ελεύθερων ριζών (οξειδωτικό stress), επίπεδα ορμονών βιταμίνης D και βεβαίως τα επίπεδα των ω3 λιπαρών (σχέση ω6/ω3) που θεωρούνται η βασική αιτία σιωπηρής φλεγμονής. Βασικές οδηγίες για όλους για πρόληψη και επιτυχημένη γήρανση Διατροφή: Αντιφλεγμονώδης διατροφή, φρέσκα φρούτα και πολύχρωμα λαχανικά. Υδατάνθρακες ολικής άλεσης και σημαντικό περιορισμό τροφών με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο, ενώ ενθαρρύνεται σημαντικά η λήψη φυτικών ινών. Ελάττωση των τροφών με κορεσμένα λιπαρά και ω6 λιπαρά, καθόλου trans λιπαρά, ενώ τα ω3 λιπαρά, που προέρχονται από κρύα νερά, και οι σπόροι συστήνονται θερμά όπως τα ω9 και το ελαιόλαδο. Ειδική παρατήρηση: Ο περιορισμός θερμίδων έχει αποδειχθεί ότι παρατείνει την ζωή στα τρωκτικά και στους μονοκυττάριους οργανισμούς κατά 40%, ενώ ο μεταβολισμός δουλεύει ιδανικά με τα γονίδια να λειτουργούν σε άριστες συνθήκες, περιορίζοντας τις ενδοκυττάριες βλάβες. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε την παρατήρηση αυτή με το να μην τρώμε μετά τις 5μμ για 3-4 μέρες την εβδομάδα, καθώς και με αερόβιες και αντιστάσεως ασκήσεις 4 φορές την εβδομάδα. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουμε άνοδο των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης και των ορμονών του φύλου, ενώ περιορίζονται τα επίπεδα της ινσουλίνης και της κορτιζόνης (ορμονών του stress), που είναι επιθυμητό. Πρέπει να πίνουμε ένα λίτρο φιλτραρισμένο νερό, όχι σε πλαστικό ποτήρι. Να αποφεύγεται το ενεργό αλλά και το παθητικό κάπνισμα. To ιδανικό βάρος καθορίζεται από το δείκτη μάζας που πρέπει να είναι κάτω από 18% στις γυναίκες και κάτω από 22% στους άνδρες για να έχουμε ικανοποιητική ευαισθησία ινσουλίνης. Η περιφέρεια μέσης είναι σημαντική για καρδιαγγειακή προστασία 3 / 7
και πρέπει να είναι κάτω από 98 εκ. στους άνδρες και 95 εκατ. στις γυναίκες.η σχέση περιμέτρου μέσης προς ισχίο πρέπει να είναι σε άνδρες και γυναίκες 1. Η ψυχική ισορροπία, η αποφυγή του stress, η ήρεμη κοινωνική και οικογενειακή διαβίωση, το συχνό και ασφαλές σεξ περιορίζουν τις συχνές αιχμές κορτι ζόνης και ινσουλίνης με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της γήρανσης. Το κρασί, ειδικά το κόκκινο κρασί και μάλιστα αυτό που έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα ρ εσβερατρόλης μπορεί να είναι απο τελεσματικό. Η ποσότητα όμως πρέπει να είναι περιορισμένη. Τα 20 γραμμάρια την εβδομάδα είναι ιδανικά, δηλαδή δύο ποτήρια κρασιού οι άνδρες και ένα πο τήρι οι γυναίκες. Βιταμίνες, ένζυμα και συμπληρώματα διατροφής Οι εντυπωσιακές ερευνητικές εργασίες των τελευταίων ετών επέτρεψαν να είμαστε σε θέση να διενεργούμε στοχευμένη και προσωποποιημένη στρατηγική υποκατάσταση των ελλειμμάτων εκεί που υπάρχουν. Πολύ σημαντική θεωρείται η εξασφάλιση ικανοποιητικών επιπέδων βιταμίνης D που εκτός της διατήρησης ικανοποιητικής οστικής μάζας βρέθηκε ότι εμπλέκεται σε πολλούς μηχανισμούς λειτουργίας με πλέον σημαντική την αντικαρκινική δράση της. Τα επίπεδα παραδεκτών επιπέδων ανέβηκαν προσφάτως στα 40 ng/ml. Σημαντική είναι η μελέτη της A. Σιμοπούλου στις ΗΠΑ ότι τα καλά επίπεδα ω3 λιπαρά (EPA, DHA) δεν είναι μόνο ευεργετικά για τη βελτίωση των τριγλυκεριδίων, αλλά επεμβαίνουν θετικά στο μηχανισμό της "σιωπηρής φλεγμονής" που χαρακτηρίζει τη γήρανση. Χρησιμοποιείται η σχέση των Ω6/ω3 σε εξέταση αίματος, πρέπει δε αυτή να βρίσκεται μεταξύ 1-4. Καλά επίπεδα μπορούμε να πετύχουμε και με διατροφή ψαριών όπως σαρδέλας και σολομού αλλά η περιεκτικότητα τους σε υδράργυρο περιορίζει τη δυνατότητα να τρώμε ψάρια πάνω 4 / 7
από 3-4 φορές την εβδομάδα. Η μέτρηση των επιπέδων υδραργύρου στο αίμα δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 2 mg/dl. Για την επιβράδυνση της σμίκρυνσης των τελομερών έχουν μελετηθεί χιλιάδες ουσίες με βάση την ενεργοποίηση του ενζύμου που τα διατηρεί σταθερά, δηλαδή της τελομεράσης. Τα τελευταία χρόνια μια ουσία από το φυτό αστράγαλο, η TA65, χρησιμοποιείται εντατικά σε ανθρώπους, με καλά αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό. Αναμένονται τελικά αποτελέσματα ασφαλούς χορήγησης. Για την αύξηση της δραστικότητας του πρωτεοσώματος έχει βρεθεί από Έλληνες ερευνητές ότι η quercetin, ουσία της βελανιδιάς, αυξάνει τη δράση της. Η οξείδωση, η συσσώρευση δηλαδή ελεύθερων ριζών, επίσης θεωρείται αιτία πρόωρου γήρατος. Είναι προδιαθεσικός παράγοντας εκφυλιστικών παθήσεων και τελικά καρκινογένεσης. Η ανεξέλεγκτη, χωρίς εξειδίκευση, χρήση αντιοξειδωτικών βιταμινών και ουσιών μπορεί να φέρει αντίθετα των επιδιωκομένων αποτελέσματα. Πρόσφατες μελέτες κατέληξαν ότι η βασική αντιοξειδωτική ουσία για αντιοξείδωση είναι η glutathione. Επομένως ουσίες που την παράγουν ή που εμποδίζουν την καταστροφή της έχουν ουσιαστική αντιοξειδωτική προστασία. Πολλές τροφές και διατροφικά συμπλη ρώματα αυξάνουν τα ενδοκυτταρικά επίπεδα glutathione. Τέτοιες ουσίες ει ναι το R lipoid οξύ, η Ν acetylcysteine, το σελήνιο οι βιταμίνες C και Ε. Όπως αναφέρθηκε, η resverotrol αποτελεί πολύ σημαντική αντιγηραντική ουσία, όπως και η συγγενική της pterostilbene (που βρίσκεται στο Μύρτιλο.) Οι ουσίες αυτές ενεργοποιούν τα γονίδια SIRT1 και SIRT2 που παρατείνουν τη ζωή. Προστατεύουν τα κύτταρα από τη γ ακτινοβολία και σταθεροποιούν το DNA. 5 / 7
Σύγχρονες, επίσης, μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου και, μαζί με την κολοσκόπηση, θα πρέπει να χορηγούνται σε άτομα με οικογενειακή επιβάρυνση. Τελευταία, Ιάπωνες ερευνητές εντόπισαν άλλη ουσία που ενεργοποιεί τα SIRT γονίδια, τη Lamine 1 είναι δε σε αναμονή ουσίες που ενεργοποιούν το ένζυμο αυτό. Ένας σημαντικός μηχανισμός γήρανσης των κυττάρων υφίσταται από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Μετά την ηλικία των 40 επιτείνεται η δράση της γλυκοζυλίωσης με αποτέλεσμα και τις ηλικιακές κηλίδες. Η γλυκοζυλίωση διερευνάται πλέον αναίμακτα διαδερμικά. Το πιο αποτελεσματικό συμπλήρωμα διατροφής ικανό να διασπά τους δεσμούς Γλυκοζυλίωσης είναι η καρνοσίνη σε δόση 1γρ την ημέρα. Πρέπει όμως συγχρόνως να μειώσουμε την πρόσληψη υδατανθράκων. Ποια φάρμακα μπορεί να έχουν ευνοϊκή προληπτική δράση 1. Τα αντιυπερτασικά, που ανήκουν στην ομάδα των αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου (ACEs). Τα φάρμακα αυτά, εκτός από τη δράση στην υπέρταση βελτιώνουν τη νεφρική λειτουργία, ελαττώνουν τις πρωτεΐνες στα ούρα και βελτιώνουν τη λειτουργία των αγγείων. 2. Οι στατίνες που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία από υψηλή χοληστερόλη βρέθηκε ότι ελαττώνουν την καρδιακή νόσο και τα εγκεφαλικά. Έχουν αντιοξειδωτική δράση είναι αντιφλεγμονώδη και έχουν ευνοϊκή δράση στα τελομερή. Η αλόγιστη, όμως, χωρίς σαφείς ενδείξεις χρήση μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. 3. Metformin. Το αντιδιαβητικό αυτό φάρμακο, που χρησιμοποιείται για την ινσουλική αντίσταση, έχει βρεθεί ότι παρατείνει τη ζωή των κυττάρων στο εργαστήριο. Ως συμπέρασμα, για επιτυχή γήρανση πρέπει να έχετε υγιές μυαλό, σώμα και καλή διάθεση. Ακόμη, να θυμόμαστε ότι ποτέ δεν είναι αργά να ασχοληθείτε με τον εαυτό σας. 6 / 7
Μιχαήλ Παπαχαραλάμπους, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο Metropolitan www.metropolitan-hospital.gr Joomla SEO powered by JoomSEF 7 / 7