Ρ. Γασπαράτου: Μερικές παρατηρήσεις για τις εργασίες της φιλοσοφίας 01. Μια εργασία βαθµολογείται ανάλογα µε τα παρακάτω:! Περιεχόµενο: η παρουσίαση του θέµατος, η επάρκεια της ανάλυσης και των επιχειρηµάτων.! Δοµή της εργασίας.! Καθαρότητα της διατύπωσης! Ακαδηµαϊκότητα της «µορφής»: βιβλιογραφία, υποσηµειώσεις κ.λπ. Βαθµοί:! 5-6,5: «καλώς» για καλές εργασίες.! 6,5-8,5: «λίαν καλώς» για πολύ καλές εργασίες.! 8,5-10: «άριστα» για άριστες εργασίες. 02. Γενικώς περί περιεχοµένου: Μην περιµένετε να διαβάσετε πουθενά (έτοιµο) αυτό που θα θέλατε να γράψετε. Θα πρέπει εσείς να συγκροτήσετε ένα µεγάλο και συνεχές κείµενο από το µηδέν. Πρέπει λοιπόν, από διαφορετικά κείµενα πρωτεύουσας και δευτερεύουσας βιβλιογραφίας 1 : 1. να συλλέξετε υλικό (και επιχειρήµατα) µε µια κοινή θεµατολογία 2. να ανασυγκροτήσετε το υλικό αυτό: κοµµάτι- κοµµάτι να το επαναδιατυπώσετε µε δικά σας λόγια, µε εύληπτο τρόπο και έτσι ώστε να αναδείξετε αυτό που αφορά τη δική σας προβληµατική, 3. να το συνθέσετε σε ένα ενιαίο κείµενο µε λογική δοµή, 4. να χρησιµοποιήσετε το υλικό που διαβάσατε κι ανασυγκροτήσατε για να υπερασπιστείτε ή/και να κρίνετε θέσεις και 5. τελικά να καταλήξετε στη δική σας άποψη επί του θέµατος. Σε κάθε περίπτωση τα 1-3 είναι προαπαιτούµενα του 4-5. Για αυτό και τα πρώτα (1-3) είναι αυτά που κυρίως επιζητούµε να µάθετε να κάνετε στις πρώτες µεγάλες σας εργασίες, συµπεριλαµβανοµένης και της πτυχιακής, χωρίς βεβαίως αυτό να σηµαίνει ότι δεν εκτιµώνται και τα 4,5. Και εξηγώ: Η δουλειά αυτή (1-3) είναι που διαφοροποιεί µια ακαδηµαϊκή εργασία από το να αγορεύει κανείς στο καφενείο. Τα (4,5) από µόνα τους είναι εύκολα, όλοι έχουν µία γνώµη για τα πάντα, αλλά, αν δεν έχει προηγηθεί η χαµαλοδουλειά, οι γνώµες δεν έχουν καµία στήριξη. Συνήθως και καµία αξία: στις µέρες µας είναι ανόητο να ξανα-ανακαλύπτει κανείς συνέχεια τον τροχό και στη φιλοσοφία (όπως και 1 Αν κάνετε π.χ. εργασία για τον Καντ, «πρωτεύουσα» βιβλιογραφία είναι τα έργα του Καντ, «δευτερεύουσα» βιβλιογραφία είναι τα έργα των σχολιαστών του.
σε όλες τις επιστήµες) για κάθε έννοια και για κάθε θέµα υπάρχει πολύ δουλειά που έχει ήδη γίνει. Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να στηριχτείτε σε αυτά που έχουν ήδη γίνει και να συµµετάσχετε στη συζήτηση, ενδεχοµένως µάλιστα να την πάτε και λίγο πιο κάτω. Έτσι, πρέπει πρώτα να ανακεφαλαιώσετε και να σχολιάσετε κοµµάτια της δουλειάς που έχει ήδη γίνει και να τα χρησιµοποιήσετε για να διαφωτίσετε ή να υπερασπιστείτε τη δική σας θέση επί του θέµατος. Επειδή λοιπόν, είναι αδύνατο να τα διαβάσει κανείς όλα: Στις µικρότερες εργασίες το θέµα που καλείστε να πραγµατευτείτε είναι περιορισµένο. Φροντίστε και εσείς να µην ξεφύγετε και ανοίξετε ζητήµατα που δεν θα µπορείτε να χειριστείτε. Ειδικώς για τις πτυχιακές, εκτός από την επιλογή του θέµατος είναι σηµαντικός και ο περιορισµός του, είτε ως προς τα ερωτήµατα, είτε ως προς την εποχή ή ως προς τον φιλόσοφο/ φιλοσόφους που θα συµπεριλάβει κ.λπ.. Γι αυτό και συνήθως ξεκινάµε µε ένα γενικότερο περίγραµµα θέµατος και σιγά- σιγά εστιάζουµε σε κάποια/ κάποιες πτυχές αυτού. Στην υπόλοιπη ζωή σας απλώνεται πεδίο δόξης λαµπρό αν θέλετε να επεκταθείτε επί του θέµατος... 03. Σε κάθε εργασία που γράφετε, συµπεριλαµβανοµένων και των πτυχιακών, προσέξτε:! Μείνετε στο θέµα της εργασίας: o Από την αρχή ως το τέλος πρέπει να υπενθυµίζετε στον εαυτό σας (και στον αναγνώστη) της βασική προβληµατική της εργασίας σας, τα βήµατα που θα κάνετε και σε ποιο σηµείο της παρουσίασης βρίσκεστε. o Να συνδέετε κάθε τι που γράφετε µε το κεντρικό ερώτηµα της εργασίας. Αν δεν υπάρχει άµεση σχέση, ή αν δεν µπορείτε να δείξετε τη συνάφεια, µην το αναφέρετε καθόλου.! Πρέπει να υπάρχουν συνεχώς αναφορές στις πηγές σας. Πέραν του ότι η λογοκλοπή συνιστά αδίκηµα, η αναφορά στις πηγές στοιχειοθετεί επίσης την ανασυγκρότηση ή την ερµηνεία σας: πρέπει να φαίνεται καθαρά από που πήρατε κάθε τι.! Κάθε φορά που συνοψίζετε ένα κείµενο (άρθρο κλπ), πρέπει να είσαι σαφές: o τι ισχυρίζεται ο/η συγγραφέας o γιατί το λέει αυτό που λέει (ποιό είναι το ζήτηµα που την/ον απασχολεί) o πώς το υποστηρίζει (µε τι επιχειρήµατα ή παραδείγµατα) o τι σου χρειάζεται εσένα και το αναφέρεις (και αν συµφωνείς ή διαφωνείς µε αυτό να το υποστηρίξεις µε δικά σου επιχειρήµατα).! Να στηρίζετε το οποιοδήποτε συµπέρασµα ή ισχυρισµό σας µε επιχειρήµατα. Φροντίστε σε κάθε βήµα να στηρίζετε την ανασυγκρότηση και την κριτική σας. Μην γράφετε κάτι αν δεν το έχετε κατανοήσει πρώτα. Μην διατυπώνετε συµπεράσµατα, χωρίς να έχετε εξηγήσει πώς οδηγηθήκατε σε αυτά. 2
! Η εργασία σας πρέπει να έχει λογική δοµή. Κάθε φορά που ξεκινάτε να γράψετε κάτι, φτιάξτε ένα σχεδιάγραµµα. Στην εργασία σας, έπειτα, χωρίστε κεφάλαια ή/και παραγράφους αντίστοιχα µε τα ερωτήµατα. (Αν επιλέξετε να χωρίσετε κεφάλαια, βάλτε µικρούς, σαφής και πληροφοριακούς τίτλους στα κεφάλαιά σας και µη το παρακάνετε µε τα υποκεφάλαια). Φροντίστε να εξαντλείτε το κάθε θέµα πριν περάσετε στο επόµενο κεφάλαιο, ώστε να µην υπάρχουν επαναλήψεις. Η διατύπωσή σας επίσης θα πρέπει να αναδεικνύει τη συλλογιστική πορεία της σκέψης σας.! Προσέχετε τη διατύπωσή σας: o Το κείµενό σας θα πρέπει να αναδεικνύει τη λογική δοµή της εργασίας. Προσέξτε ειδικώς όταν χρησιµοποιείτε λογικούς συνδέσµους, όπως «λοιπόν», «δηλαδή», «άρα», «εποµένως», «συνεπώς» κ.λπ.. Θα πρέπει να τους εννοείτε: κάτι πραγµατικά να συνάγεται, από κάτι άλλο ή να επεξηγεί κάτι άλλο κ.λπ. o Προτιµήστε τα απλά γλωσσικά σχήµατα και τις µικρές περιόδους στον λόγο σας. Κόβετε τις προτάσεις σας έτσι ώστε καµία να µην υπερβαίνει τις δύο το πολύσειρές. (Μια απλή σύνταξη τύπου Υποκείµενο Ρήµα Αντικείµενο είναι ό,τι πρέπει για ακαδηµαϊκά γραπτά!) Ο µακροπερίοδος λόγος συχνά σας οδηγεί σε ασυνταξίες. Αλλά και πέραν τούτου, δε βοηθά στην ανάπτυξη των θεµάτων που εξετάζετε: το γραπτό σας µοιάζει να πάσχει να τα «χωρέσει όλα» σε λίγες περιόδους, ενώ το ζητούµενο είναι να τα αναλύσετε. o Χρησιµοποιείτε (σωστά) τα σηµεία στίξης (τελείες, κόµµατα κ.λπ.). o Προσέξτε τις ανορθογραφίες. Ειδικώς σήµερα όλοι οι κειµενογράφοι έχουν διορθωτικά προγράµµατα, χρησιµοποιείστε τα. o Μην προσπαθείτε να γράφετε µε πολύ τεχνικό ή αφηρηµένο φιλοσοφικό λεξιλόγιο, το οποίο ακόµα δεν κατέχετε. Να είστε προσεκτικοί στη χρήση όρων όπως «ρεαλισµός», «ιδεαλισµός», κ.λπ. Οι όροι αυτοί έχουν πολλές διαφορετικές σηµασίες. Όταν τους χρησιµοποιείτε, πρέπει να τους ορίζετε, έστω σε µία υποσηµείωση. o Μη χρησιµοποιείτε συνεχώς τροπικές µετοχές (µετοχές σε -ο/ώντας: π.χ. «κάνοντας», «υποστηρίζοντας»...). o Μην αντικαθιστάτε όλες τις αναφορικές αντωνυµίες (ο οποίος, η οποία, το οποίο/ σύµφωνα µε το οποίο κλπ...) µε το που/ όπου (να θυµάστε ότι το όπου ορίζει τόπο). o Προσοχή στις συνόψεις, τις γενικολογίες κ.λπ. Μεγάλος κίνδυνος λαθών και υπεραπλουστεύσεων. o Τίποτα δεν «εννοείται» στα ακαδηµαϊκά γραπτά. Οτιδήποτε αναφέρετε πρέπει να το επεξηγείτε. Η εργασία σας πρέπει να είναι απολύτως αυτοτελής. o Να θυµάστε ότι γράφετε ακαδηµαϊκή εργασία και όχι λογοτεχνικό κείµενο. Δεν χρειάζονται ρητορικά σχήµατα, ωραία επίθετα κ.λπ., αλλά σαφήνεια, καθαρότητα, ακρίβεια. o Ένα γενικό κριτήριο είναι το εξής: µία συµφοιτήτριά σας, η οποία δεν έχει εντρυφήσει στο θέµα σας, θα πρέπει να µπορεί να κατανοήσει το κείµενό σας. Δίνετε τις εργασίες σας σε κάποια/-ον που να εµπιστεύεστε να τις διαβάζει, για να δείτε αν γίνεστε κατανοητές/ -οι. Εναλλακτικά, διαβάστε την εργασία σας δυνατά, πριν την παραδώσετε, ούτως ώστε να βλέπετε αν οι προτάσεις σας βγάζουν εύκολα νόηµα.! Προσοχή στα παραθέµατα: 3
o Βάζουµε παραθέµατα µε µέτρο και µόνο όποτε χρειάζονται για να στηρίξουν µια άποψη ή µια ερµηνεία. o Πάντα, µετά το παράθεµα, το επεξηγούµε µε δικά µας λόγια και εξηγούµε γιατί το βάλαµε. o Μορφοποιούµε τα παραθέµατα διαφορετικά από το υπόλοιπο κείµενο, όταν αυτά είναι πάνω από δύο σειρές. Τα βάζουµε κανονικά µέσα στο κείµενο, αλλά σε εισαγωγικά όταν είναι µικρότερα.! Φροντίστε η εργασία σας να έχει ακαδηµαϊκή µορφή: o Ακολουθείστε οµοιόµορφο σύστηµα αναφοράς για βιβλιογραφία, αναφορές, παραποµπές. Υπάρχουν αρκετά, εξίσου αποδεκτά, συστήµατα. Μπορείτε να χρησιµοποιείτε οποιοδήποτε από αυτά, όχι, όµως, δύο ή τρία µαζί στην ίδια εργασία. Θα βρείτε ένα ενδεικτικό τέτοιο σύστηµα στις επόµενες σελίδες. Εναλλακτικά κοιτάξτε εδώ: http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%92%ce%b9%ce%ba%ce%b9%cf%80% CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%A0%CE%B1 %CF%81%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CF%80%CE%B7 %CE%B3%CF%8E%CE%BD o Στα ακαδηµαϊκά γραπτά γράφουµε µε απλή γραµµατοσειρά (συνήθως Times New Roman ή Arial, αλλά πάντως µε κάποια συνηθισµένη που την έχουν όλοι), µε γράµµατα µεγ.12 και 1,5 σειρά διάκενο ανάµεσα στις σειρές. o Όταν θέλουµε να δώσουµε έµφαση χρησιµοποιούµε πλάγια γράµµατα (italics), όχι υπογράµµιση ή έντονα (bold). o Αν η εργασία σας έχει κεφάλαια, υποκεφάλαια κ.λπ. φροντίστε να χωρίζονται και να επισηµαίνονται οµοιόµορφα. o Οι παράγραφοι που ξεκινάνε µετά από τίτλο κεφαλαίου ή µετά από παράθεµα, δεν ξεκινάνε µε εσοχή ή κενό (tab). Κατά τα λοιπά, φροντίστε οι παράγραφοι να επισηµαίνονται οµοιόµορφα. o Προσέξτε επίσης που και πως βάζετε εισαγωγικά. Τα βάζουµε έτσι «...» και όχι έτσι <<...>>, και µόνο όταν βάζουµε παράθεµα, αναφερόµαστε στον τίτλο κάποιου άρθρου (τους τίτλους βιβλίων τους βάζουµε σε πλάγια) ή σε κάποια λέξη (π.χ. στη χρήση της λέξης «γάτα», ενώ όταν µιλάµε για την έννοια γάτα συνήθως τη βάζουµε σε πλάγια). o Όταν η εργασία σας χρειάζεται πίνακα περιεχοµένων είναι καλό αυτός να δηµιουργηθεί µε την αυτόµατη επιλογή του κειµενογράφου που χρησιµοποιείτε. Στη συνέχεια, ακολουθεί ένα δισέλιδο µε τεχνικές οδηγίες για το κείµενο, τις παραποµπές και τη βιβλιογραφία. Μπορείτε να χρησιµοποιήσετε εναλλακτικό σύστηµα αναφοράς, αρκεί να το χρησιµοποιείτε συνεκτικά σε όλη την εργασία σας. 4
04. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Α. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 1. Τα κείµενα γράφονται σε Times New Roman, σε µέγεθος γραµµατοσειράς 12 και σε διάστιχο 1,5. 2. Οι συγγραφείς αναλαµβάνουν την πλήρη ευθύνη των γραπτών τους. Β. ΚΕΙΜΕΝΟ 1. Για έµφαση χρησιµοποιούνται πλάγια στοιχεία µέσα στο κείµενο και όχι υπογραµµίσεις 2. Μικρή παύλα (-) χρησιµοποιείται για σύνθετες λέξεις και µεγάλη παύλα ( ) µεταξύ δύο λέξεων. 3. Ο αριθµητικός εκθέτης που χρησιµοποιείται µέσα στο κείµενο για να δηλώσει την υποσηµείωση ακολουθεί κάθε σηµείο στίξης εκτός από την παύλα. Θα πρέπει επίσης να τοποθετείται έξω από την παρένθεση, όπου υπάρχει. Γ. ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Γενική οδηγία: Οι τίτλοι των βιβλίων, των περιοδικών και των συλλογικών τόµων γράφονται µε πλάγια, ενώ οι τίτλοι των άρθρων, µε όρθια εντός εισαγωγικών (). 2. Για τις αναφορές σε βιβλία δίνεται: όνοµα και επώνυµο του συγγραφέα, κόµµα τίτλος του βιβλίου, άνοιγµα παρένθεσης τόπος εκδόσεως, άνω και κάτω τελεία όνοµα του εκδοτικού οίκου, κόµµα χρονολογία της έκδοσης, κλείσιµο παρένθεσης M. J. Horowitz, Image Formation and Cognition (London: Butterworths, 1970). 3. Για αναφορές σε άρθρα, δίνεται: όνοµα και επώνυµο του συγγραφέα, κόµµα τίτλος του άρθρου σε εισαγωγικά, κόµµα µετά τα εισαγωγικά όνοµα που περιοδικού (σε πλάγια) στο οποίο είναι δηµοσιευµένο αριθµός του τεύχους χωρίς να παρεµβάλλεται κόµµα χρονολογία σε παρένθεση, άνω και κάτω τελεία σελίδες W. R. F. Hardie, Aristotle s Τreatment of the Relation between Soul and Body, Philosophical Quarterly 14 (1964): 53-72. 4. Για αναφορές σε άρθρο συλλογικού τόµου, δίνεται: Όνοµα και επώνυµο του συγγραφέα, κόµµα Τίτλος του άρθρου σε εισαγωγικά, κόµµα έξω από την παρένθεση Τίτλος του συλλογικού τόµου σε πλάγια, κόµµα Όνοµα του επιµελητή έκδοσης, άνοιγµα παρένθεσης Τόπος έκδοσης, άνω και κάτω τελεία Εκδοτικός οίκος, κόµµα Χρονολογία, κλείνει η παρένθεση, κόµµα Σελίδες Arthur Peck, Aristotle on Kinesis, Essays in Ancient Greek Philosophy, επιµ. έκδ. John P. Anton & George L. Kustas (Albany: State University of New York Press, 1963), σσ. 479-485. Προσοχή: Την πρώτη φορά που αναφέρεται ένα έργο, η παραποµπή είναι πλήρης. Την επόµενη, για ν αποφεύγονται οι επαναλήψεις χρησιµοποιούνται οι ακόλουθοι όροι: αυτόθι (ibid.) όταν αναφέρεται στην αµέσως προηγούµενη υποσηµείωση, και δίνεται στη θέση όλης της προηγούµενης αναφοράς (όνοµα συγγραφέα, τίτλος, κ.λ.π.). του αυτού (idem) για να αποφευχθεί η επανάληψη του ονόµατος του συγγραφέα, όταν γίνεται αναφορά σε διαφορετικά δικά του έργα µέσα στην ίδια υποσηµείωση. Δεν χρησιµοποιείται για τίτλους. 5
µν. έργ. (op.cit.), ένθ αν. (loc. cit.) χρησιµοποιείται ύστερα από το όνοµα του συγγραφέα στη θέση του τίτλου κάποιου έργου του που αναφέρθηκε προηγουµένως. πβ. (cf.) σ. (p.) όταν πρόκειται για µία σελίδα σσ. (pp.) όταν πρόκειται για δύο ή και περισσότερες σελίδες κ.έξ. (sq.) (και εξής) Για τα παραθέµατα µέσα σε Ελληνικό κείµενο χρησιµοποιείται αυτός ο τύπος των εισαγωγικών, ενώ σε Αγγλικό. Δ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Παρακαλούµε βεβαιωθείτε ότι στην βιβλιογραφία σας περιλαµβάνονται µόνον τα έργα τα οποία έχουν αναφερθεί στο κείµενο και στις υποσηµειώσεις. 1.Τα στοιχεία στη βιβλιογραφία παρατίθενται ως εξής: Για βιβλία: Επώνυµο, κόµµα, όνοµα συγγραφέα, τελεία Τίτλος, µε πλάγια, τελεία Τόπος έκδοσης, άνω και κάτω τελεία Εκδοτικός οίκος, κόµµα Χρονολογία, τελεία Παράδειγµα Ross, W. David. Aristotle. London: Methuen, 1949. Για άρθρα σε περιοδικά: Επώνυµο, κόµµα, όνοµα συγγραφέα, τελεία Τίτλος του άρθρου σε εισαγωγικά και όρθια στοιχεία, τελεία µετά το κλείσιµο των εισαγωγικών Όνοµα του περιοδικού, µε πλάγια Αριθµός τόµου Ηµεροµηνία σε παρένθεση, άνω και κάτω τελεία Σελίδες Hardie, W. R. F. Aristotle s Τreatment of the Relation between Soul and Body. Philosophical Quarterly 14 (1964): 53-72. Για άρθρα σε συλλογικούς τόµους Επώνυµο, κόµµα, όνοµα συγγραφέα, τελεία Τίτλος του άρθρου σε εισαγωγικά και όρθια στοιχεία, τελεία µετά το κλείσιµο των εισαγωγικών Τίτλος του συλλογικού τόµου µε πλάγια, κόµµα Όνοµα και επώνυµο του επιµελητή έκδοσης, κόµµα Σελίδες, τελεία Τόπος έκδοσης, άνω και κάτω τελεία Εκδοτικός οίκος, κόµµα Χρονολογία έκδοσης Cooper, John. Aristotle s Natural Deduction System. Στο Ancient Logic and Its Modern Interpretations, επιµ. έκδ. John Corcoran, 85 132. Dordrecht: D. Reidel, 1974. 2. Έργο µε ένα συγγραφέα προηγείται στην αλφαβητική σειρά από το έργο όπου υπάρχουν και άλλοι συγγραφείς δίπλα σ αυτόν τον συγκεκριµένο συγγραφέα. 3. Τα πρωτότυπα έργα ενός συγγραφέα προηγούνται των έργων που είναι προϊόντα επιµέλειας έκδοσης, ή µετάφρασης, του ίδιου προσώπου. 4. Τα έργα του ίδιου συγγραφέα κατατάσσονται στη σειρά σύµφωνα µε την ηµεροµηνία έκδοσης. 5. Όταν υπάρχουν δύο ή τρεις συγγραφείς (ή επιµελητές έκδοσης) µπορούν να αναφερθούν όλοι. Όταν υπάρχουν περισσότεροι από τρεις, αναφέρεται µόνον ο πρώτος και ακολουθεί η ένδειξη κ.ά. (et al χωρίς τελείες στους λατινικούς όρους). 6. Στους Αγγλικούς τίτλους βιβλίων, άρθρων, κ.λ.π. όλες οι λέξεις αρχίζουν µε κεφαλαίο, εκτός από τις προθέσεις, τα άρθρα και τους συνδέσµους ( and, but, or, for, nor), εκτός αν βρίσκονται στην αρχή ή στο τέλος του τίτλου. 6