Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: Γιάννης Αργύρης Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου Γεν. Λυκ. Ηλιούπολης

Κεφάλαιο 1ο Άνθρωπος και υγεία Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου. Ομοιόσταση: είναι η διατήρηση με διάφορους μηχανισμούς της δυναμικής ισορροπίας στο εσωτερικό του οργανισμού, αντιδρώντας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ομοιόσταση μπορεί να είναι βιολογικοί (παθογόνοι μικροοργανισμοί), χημικοί (αέρια, τοξικές ουσίες) ήφυσικοί(ακτινοβολίες). Η γνώση των μηχανισμών με τους οποίους οι διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου, αποτελεί «όπλο» στην «μάχη» της επιβίωσης. 3

ΔΕΡΜΑ επιδερμίδα δερμίδα Σμηγματογόνος αδένας Νευρικά σωμάτια Ιδρωτοποιός αδένας 4

Μηχανισμός ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος σε 36,6 C 1. Ανίχνευση της μεταβολής της θερμοκρασίας από τους θερμοϋποδοχείς του δέρματος. 2. «Ενημέρωση» του κέντρου γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. 3. Επεξεργασία του μηνύματος από το ειδικό κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας και αποστολή μηνυμάτων στα αιμοφόρα αγγεία καθώς και στους ιδρωτοποιούς αδένες του δέρματος. 4. Διαστολή των αγγείων και έκκριση ιδρώτα από τους αδένες. 5. Λόγω εξάτμισης του ιδρώτα, ψύχεται η επιφάνεια του δέρματος άρα και το αίμα που διέρχεται από τα αγγεία του. 6. Επιστρέφοντας στο εσωτερικό του οργανισμού το αίμα αναμιγνύεται με το υπόλοιπο και η θερμοκρασία του διατηρείται σταθερή. 5

1. Παθογόνοι μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί ανάλογα με το αν δημιουργούν προβλήματα στον οργανισμό μας ή όχι, διακρίνονται σε : παθογόνους (διάφοροι μικροοργανισμοί που προκαλούν ασθένειες στον οργανισμό του ανθρώπου), μη παθογόνους (όσοι δεν προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο) και δυνητικά παθογόνους (μικροοργανισμοί που συνήθως συμβιώνουν με τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά αν βρεθούν σε άλλο ιστό ή αυξηθεί υπέρμετρα ο αριθμός τους καθίστανται παθογόνοι. Τέτοιοι είναι το κολοβακτηρίδιο E.coli, στρεπτόκοκκοι και σταφυλόκοκκοι του στόματος, ο λακτοβάκιλλος του κόλπου κ.λ.π. 6

α). Πρωτόζωα κίνηση: με ψευδοπόδια (αμοιβάδα), με μαστίγια ή με βλεφαρίδες που έχουν. Αναπαράγονται μονογονικά (με απλή διχοτόμηση) Ιστολυτική αμοιβάδα: προκαλεί αμοιβαδοειδή δυσεντερία. πλασμώδιο: προκαλεί ελονοσία. Είδη παθογόνων μικροοργανισμών τρυπανόσωμα: προκαλεί την ασθένεια του ύπνου. τοξόπλασμα: προκαλεί αποβολές στις εγκύους προσβάλλοντας το ήπαρ, πνεύμονες και σπλήνα. 7

3ο ε. λ. Ηλιούπολης Επιμέλεια: Αργύρης Γιάννης 8

β). Μύκητες Χαρακτηριστικά Ευκαρυωτικοί, μονοκύτταροι ήπολυκύτταροιοργανισμοί. Αναπαράγονται μονογονικά άλλοι με απλή διχοτόμηση και άλλοι με εκβλάστηση. 13

Προκαλούν μυκητιάσεις. Π.χ. η candida albicans προκαλεί καντιτίαση πνευμονική, κολπίτιδα, ή στοματίτιδα, ανάλογα με το όργανο που προσβάλλει. Τα δερματόφυτα προσβάλλουν δέρμα, τριχωτό κεφαλής και μεσοδακτύλιες περιοχές των ποδιών. Προκαλούν ερυθρότητα και έντονο κνησμό. 14

Εκβλάστηση Υφές Ζύμες 15

Τρυβλίο καλλιέργειας μυκήτων. Μύκητες (υφές) 16

Candida albicans Σημαντικός παθογόνος μικροοργανισμός του ουρογεννητικού συστήματος του ανθρώπου. Η νηματοειδής μορφή έχει παθογόνα διεισδυτική ικανότητα για την εξάπλωσή της στους ανθρώπινους ιστούς. Aspergillus nidulans Saccharomyces cerevisiae 17

γ). Παθογόνα βακτήρια Χαρακτηριστικά: 1. σχήμα: ραβδοειδές (βάκιλλοι), σφαιρικό (κόκκοι), ελικοειδές (σπειρίλλια). 2. Το DNA τους βρίσκεται στο πυρηνοειδές, έχουν κυτταρικό τοίχωμα, κάψα, ριβοσώματα, ενώ δεν έχουν μεμβρανώδεις σχηματισμούς (κυτταρικά οργανίδια). 3. Αναπαράγονται μονογονικά (πολύ γρήγορα με απλή διχοτόμηση), σχηματίζοντας αθροίσματα όμοιων μεταξύ τους κυττάρων, τις αποικίες 4. Σχηματίζουν ενδοσπόρια (ανθεκτικές μορφές) σε αντίξοες συνθήκες (ακραίες θερμοκρασίες, ακτινοβολίες) 18

σπειροχαίτη σταφυλόκοκκος 19

Σχηματισμός ενδοσπορίων 22

δ). Ιοί. α. Ακυτταρικές μορφές ζωής που αναπαράγονται μόνο μέσα σε κύτταρα ξενιστές. β. Μέγεθος ποικίλο: από 20 έως 250 nm γ. Προκαλούν ασθένειες γνωστές σαν ιογενείς λοιμώξεις. Χαρακτηριστικά: Αποτελούνται από πρωτεϊνική κάψα που περιέχει το γενετικό τους υλικό (DNA ή RNA) Διακρίνονται σε:dna ιούς (έρπητοιοί, αδενοϊοί), RNA ιούς (πικορνοϊοί, αρενοϊοί, ρετροϊοί). Ευθύνονται για σειρές ασθενειών όπως το κοινό κρυολόγημα, γρίπη, ευλογιά, ηπατίτιδα,aids,έρπης. 23

Πολλαπλασιασμός των ιών 1. Προσέγγιση αναγνώριση προσκόλληση 24

Λοίμωξη Είναι η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός ενός παθογόνου μικροβίου στον οργανισμό. Διακρίνεται σε: οξεία (συμπτώματα βαριά που μπορεί να οδηγήσουν άμεσα σε θάνατο) και χρονία. Οι ασθένειες που προκαλούνται από τα μικρόβια ονομάζονται λοιμώδη νοσήματα. Αυτά μπορεί να είναι: μεταδοτικά, (μεταδίδονται από άτομο σε άτομο) επιδημικά, (προσβάλλουν ταυτόχρονα πολλά άτομα) σποραδικά (νοσήματα που δεν μεταδίδονται). 26

Κριτήρια του Koch Μια ασθένεια προκαλείται από μικρόβια όταν: 1. Ο μικροοργανισμός βρίσκεται σε ιστούς ή υγρά ή και σε πτώματα ατόμων που απεβίωσαν λόγω της ασθένειας αυτής. 2. Απομονώνεται από τον ξενιστή και μπορεί να καλλιεργηθεί στο εργαστήριο. 3. Καθαρή καλλιέργεια μπορεί να προκαλέσει την ασθένεια σε υγιή πειραματόζωα, και είναι δυνατή η απομόνωση μικροβίων από τους ιστούς του μολυσμένου πειραματόζωου. 27

Αίτια παθογόνου δράσης των βακτηρίων Οφείλονται στην παραγωγή τοξινών όπως είναι: οι εξωτοξίνες (συνήθως πρωτεΐνες), οι οποίες προσβάλλουν διαφορετικά όργανα και προκαλούν διαφορετικά συμπτώματα. οι ενδοτοξίνες (ουσία του κυτταρικού τοιχώματος ορισμένων βακτηρίων), που προκαλούν πυρετό, πτώση της πίεσης του αίματος, λευκοπενία κ.λ.π. 28

Τρόποι μετάδοσης των μικροβίων στον άνθρωπο. 1. Άμεση επαφή (μολυσμένα χέρια), φίλημα, συνουσία (αφροδίσια νοσήματα),επαφή δέρματος με μολυσμένα αντικείμενα (μετά από τραύμα). 2. Έμμεση επαφή (με αντικείμενο ατομικής χρήσης (μαντήλια πετσέτες, ) 3. Αντικείμενα κοινής χρήσης (τηλέφωνο, σκεύη φαγητού, κινηματογράφος, ) Τα μικρόβια εισχωρούν στον οργανισμό κυρίως από το δέρμα και τους βλεννογόνους (επιπεφυκότας, ρινικός, φάρυγγα, στόματος, εντέρου, ουρήθρας, γεννητικών οργάνων, 29

Η πρόληψη των μολύνσεων από παθογόνους μικροοργανισμούς και η αντιμετώπιση των λοιμώξεων προϋποθέτουν τη γνώση των μηχανισμών ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού αυτών των μικροβίων. 30

Αντιβιοτικά Ευαισθησία σε αντιβιοτικά Αποικίες σταφυλόκοκου Αποικίες βακτηρίου E.coli 31

Μηχανισμοί δράσης των αντιβιοτικών. 1. Παρεμποδίζουν τη σύνθεση κυτταρικού τοιχώματος των μικροοργανισμών. 2. Αναστέλλουν κάποια μεταβολική βιοχημική διαδικασία του μικροοργανισμού. 3. Παρεμβαίνουν στις λειτουργίες αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του γενετικού υλικού των μικροοργανισμών. 4. Προκαλούν διαταραχές στη λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης. 32

Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. 1. Από βακτήρια: σύφιλη, γονόρροια, λοίμωξη από χλαμύδια. 2. Από ιούς: έρπης, ηπατίτιδα Β, ανθρώπινα θηλώματα (HPV), ΑIDS(HIV), ηπατίτιδα C. 3. Από πρωτόζωα: τριχομονάδες. 4. Από μύκητες: καντιτίαση. 33