ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΣΠΟΥ ΑΣΤΗΣ ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2011
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή Σελ 7 Κεφάλαιο 1 1.1 Ορισµός Τουρισµού Σελ 7 1.2 Κίνητρα Τουρισµού Σελ 9 1.3 Σύγχρονη Μορφή Τουρισµού Σελ 11 1.4 Παράγοντες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του Τουρισµού Σελ 13 Κεφάλαιο 2 2.1 Μορφές Τουρισµού Σελ 15 I. Γενικός Τουρισµός Σελ 15 II. Μορφωτικός Τουρισµός Σελ 16 III. Τουρισµός Εκθέσεων Σελ 17 IV. Τουρισµός Υγείας Σελ 18 V. Τουρισµός Άθλησης Σελ 18 VI. Τουρισµός Πόλης Σελ 19 VII. Συνεδριακός Τουρισµός Σελ 19 VIII. Τουρισµός Περιπέτειας Σελ 20 IX. Οικογενειακός Τουρισµός Σελ 21 X. Τουρισµός Τρίτης Ηλικίας Σελ 22 2
XI. Τουρισµός Χειµερινών Σπορ Σελ 22 XII. Τουρισµός Παραχείµασης Σελ 23 XIII. Ορεινός Τουρισµός Σελ 24 XIV. Αγροτικός Τουρισµός Σελ 25 XV. Θαλάσσιος Τουρισµός Σελ 26 XVI. Θρησκευτικός Τουρισµός Σελ 27 XVII. Επιλεκτικός Τουρισµός Σελ 28 XVIII. Τουρισµός Κινήτρων Σελ 29 XIX. Οικολογικός Τουρισµός Σελ 31 XX. Λαϊκός Τουρισµός Σελ 31 XXI. Κοσµοπολίτικος Τουρισµός Σελ 32 XXII. Κοινωνικός Τουρισµός Σελ 33 XXIII. Τουρισµός Αναπήρων Σελ 34 Κεφάλαιο 3 Χειµερινός Τουρισµός Σελ 36 3.1 Γενικά Χαρακτηριστικά Σελ 36 3.1.1 Συνέπειες του Χειµερινού Τουρισµού Σελ 37 3.1.2 Η Κατάσταση του Χειµερινού Τουρισµού στην Ελλάδα Σελ 38 3.2 Οµάδες Χειµερινών Τουριστών Σελ 38 3.3 Χειµερινές Αθλητικές ραστηριότητες Σελ 39 3.3.1 Χιονοδροµία (Ski) Σελ 40 3
3.3.2 Ορειβασία (Mountain Climbing) Σελ 41 3.3.3 Πεζοπορία Σελ 43 3.3.3.1 Ορεινή Πεζοπορία (Trekking) Σελ 45 3.3.4 Ορεινή Ποδηλασία (Mountain Biking) Σελ 46 3.3.5 Ιππασία (Horseback Riding) Σελ 48 3.3.6 Rafting Σελ 50 3.3.7 Καγιάκ Σελ 52 3.3.8 Τοξοβολία Σελ 55 3.3.9 Οργάνωση Κυνηγιού Σελ 56 Κεφάλαιο 4 Καταφύγια Σελ 58 4.1 Γενικά Χαρακτηριστικά Σελ 58 4.2 Καταφύγια Βορείου Ελλάδας Σελ 59 4.3 Καταφύγια Κεντρικής Και Νότιας Ελλάδας Σελ 61 4.4 Χαρακτηριστικά καταφυγίων Σελ 64 4.4.1 Πρόσβαση Σελ 64 4.4.2 Χωρητικότητα Σελ 65 4.4.3 Θέρµανση Σελ 66 4.4.4 Υδροδότηση Σελ 66 4.4.5 Άλλες Χρήσιµες Πληροφορίες Σελ 67 4.5 ασικά Χωριά Σελ 68 4
Κεφάλαιο 5 Χιονοδροµικά Κέντρα Σελ 69 5.1 Γενικά Χαρακτηριστικά Σελ 69 5.2 3-5 Πηγάδια Σελ 69 5.3 Βασιλίτσα Σελ 70 5.4 Βίγλα Πισοδερίου Σελ 71 5.5 Βίτσι Σελ 71 5.6 Καϊµάκτσαλαν Σελ 72 5.7 Γερόντοβραχος Παρνασσού Σελ 73 5.8 Ελατοχώρι Σελ 73 5.9 Καλάβρυτα Σελ 74 5.10 Καρπενήσι Σελ 74 5.11 Λαϊλιάς Σελ 75 5.12 Μαίναλος Σελ 75 5.13 Μέτσοβο Σελ 76 5.14 Παρνασσός Σελ 76 5.15 Περτούλι Σελ 77 5.16 Πήλιο Σελ 77 5.17 Σέλι Σελ 78 5.18 Φαλακρό Σελ 79 5.19 Χρυσό Ελάφι Σελ 80 5
Κεφάλαιο 6 6.1 Συµπεράσµατα Σελ 81 6.2 Προτάσεις για την Ανάπτυξη του Χειµερινού Τουρισµού Σελ 82 Βιβλιογραφία Σελ 84 Περιοδικά Εφηµερίδες Σελ 86 Ιστοσελίδες Σελ 87 6
Εισαγωγή Σκοπός αυτής της πτυχιακής είναι να παρουσιάσει τις επιλογές που έχει κάποιος τουρίστας κατά την χειµερινή περίοδο, ώστε να αθληθεί και να ψυχαγωγηθεί, παρουσιάζοντας τις διάφορες µορφές χειµερινών αθληµάτων, καθώς και έναν κατάλογο όλων των καταφυγίων και των χιονοδροµικών κέντρων καθώς και των διάφορων χαρακτηριστικών τους, εντός του Ελλαδικού χώρου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 Ορισµός Τουρισµού O τουρισµός αποτελεί τη µεµονωµένη ή οµαδική µετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισµούς καθώς και τη διαµονή τους σε αυτούς τουλάχιστον για ένα 24ωρο, µε σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυµιών τους. Τα διάφορα είδη τουρισµού, όποια και αν αυτά είναι, προϋποθέτουν οπωσδήποτε δύο βασικά στοιχεία. Αυτά, είναι το ταξίδι στον τουριστικό προορισµό καθώς και η διαµονή σε αυτόν µε την ευρύτερη έννοια του όρου, δηλαδή συµπεριλαµβανοµένης και της διατροφής. 1 1 «Εισαγωγή στον Τουρισµό», Ν. Ηγουµενάκης, Κ. Κραβαρίτης, Π. Λύτρας, 1998 7
Το ταξίδι και η διαµονή δεν λαµβάνουν χώρα στον τόπο της µόνιµης διαµονής των ανθρώπων που αποφασίζουν να µετακινηθούν για τουριστικούς σκοπούς. Ο τουρισµός ακόµα και στις µέρες µας, δεν έπαψε να θεωρείται είδος πολυτελείας. Μέχρι το 1950 περίπου, αποτελούσε προνόµιο των υψηλότερων στρωµάτων, δηλαδή των λίγων, και συγκεκριµένα αυτών που διέθεταν και χρήµατα αλλά και ελεύθερο χρόνο για τουρισµό. Πλέον, αυτό στις περισσότερες χώρες έχει αλλάξει. Ο αυξηµένος ελεύθερος χρόνος των εργαζόµενων σε συνδυασµό µε τα υψηλότερα εισοδήµατα τους και τις θεσµοθετηµένες πληρωµένες διακοπές διαδραµάτισαν σοβαρό ρόλο στην εξάπλωση του τουρισµού. Οι συγκοινωνίες και τα µεταφορικά µέσα βελτιώθηκαν, τα τουριστικά καταλύµατα πολλαπλασιάστηκαν, τα τουριστικά πακέτα αυξήθηκαν και διαφοροποιήθηκαν ώστε να ταιριάζουν σε όλα τα κοινωνικά στρώµατα. Αυτά, καθώς και η διάθεση και παραγωγή άλλων σχετικά φτηνών µορφών διακοπών και ταξιδιών συνέβαλαν ακόµα περισσότερο στην ανάπτυξη του τουρισµού. Πλέον ο τουρισµός αποτελεί ένα γενικά αποδεκτό, συνηθισµένο και αναµενόµενο τρόπο ζωής ενός ολοένα αυξανόµενου αριθµού ανθρώπων σε όλα τα µέρη του κόσµου και αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα εξαγόµενα είδη σε παγκόσµιο επίπεδο, ενώ για πολλές χώρες του κόσµου αποτελεί τη σηµαντικότερη εξαγωγική τους βιοµηχανία, εποµένως και τη σηµαντικότερη πηγή συναλλαγµατικών τους εσόδων. Ο τουρισµός σε όλες τις µορφές του ανεξαιρέτως, αποτελεί µια δραστηριότητα η οποία προϋποθέτει απαραίτητα την ύπαρξη χρηµατικών πόρων και ελεύθερου χρόνου. Με άλλα λόγια χωρίς την ύπαρξη χρηµάτων και ελεύθερου χρόνου ο τουρισµός δεν δύναται να πραγµατοποιηθεί. Κυριότερα κίνητρα της συµµετοχής των ανθρώπων στον τουρισµό είναι η ξεκούραση, η ψυχαγωγία, η διασκέδαση και η ξενοιασιά από τις σκοτούρες που δηµιουργούν τα προβλήµατα της καθηµερινότητας. Αυτό όµως σε καµιά περίπτωση δεν αποτελεί τροχοπέδη για να διευρύνει κανείς ολόκληρο το εννοιολογικό περιεχόµενο του 8
τουρισµού προς άλλες κατευθύνσεις. Ο τουρισµός συµβολίζει ένα µετακινούµενο πληθυσµό ταξιδιωτών που εκτός ορισµένων εξαιρέσεων είναι ξένοι στους διάφορους τουριστικούς προορισµούς που επισκέπτονται και που αντιπροσωπεύουν ένα στοιχείο που ξεχωρίζει λίγο πολύ εύκολα από τους ντόπιους πληθυσµούς τους. Όλες χωρίς εξαίρεση οι µορφές τουρισµού περιλαµβάνουν κάποιο ταξίδι, αυτό όµως δεν συνεπάγεται πως όλα τα ταξίδια αποτελούν τουρισµό. 1.2 Κίνητρα τουρισµού Όπως είναι γνωστό, τα κίνητρα τα οποία µπορούν να οδηγήσουν έναν άνθρωπος στην πραγµατοποίηση ενός ταξιδιού προς κάποιο τουριστικό προορισµό, ποικίλλουν και µπορούν να διακριθούν σε τέσσερις κατηγορίες. 2 Πιο συγκεκριµένα στις εξής: (α) Φυσικά και κλιµατολογικά κίνητρα: σε αυτήν τη κατηγορία τουριστικών κινήτρων ανήκουν φυσικά και κλιµατολογικά στοιχεία που ασκούν ισχυρή έλξη στους τουρίστες, όπως είναι για παράδειγµα η µορφολογία του εδάφους, η βλάστηση, η ηλιοφάνεια, η θερµοκρασία κλπ. Τα κίνητρα αυτά συµβάλλουν αποφασιστικά τη διαµόρφωση ορισµένων µορφών τουρισµού και συγκεκριµένα του τουρισµού χειµερινών σπορ, του θαλάσσιου τουρισµού, του τουρισµού παραχείµασης, του ορεινού τουρισµού κλπ. (β) Πολιτιστικά κίνητρα: σε αυτήν την κατηγορία τουριστικών κινήτρων ανήκουν όλα εκείνα τα πολιτιστικά στοιχεία που συνθέτουν την πολιτιστική κληρονοµιά µιας χώρας υποδοχής και 2 «Εισαγωγή στον Τουρισµό», Ν. Ηγουµενάκης, Κ. Κραβαρίτης, Π. Λύτρας, 1998 9
φιλοξενίας τουριστών, όπως είναι για παράδειγµα ιστορικοί χώροι, αρχαιολογικά µνηµεία, µουσεία, πινακοθήκες, λαϊκή τέχνη κλπ. Τα κίνητρα αυτά ασκούν περιορισµένη επίδραση στους σηµερινούς τουρίστες και ειδικότερα σε αυτούς που κάνουν µαζικό τουρισµό. (γ) Οικονοµικά κίνητρα: σε αυτήν την κατηγορία τουριστικών κινήτρων ανήκουν όλα εκείνα τα οικονοµικά στοιχεία που συνθέτουν το κόστος ζωής στις χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών, το κόστος του ταξιδιού, το κόστος του τουριστικού πακέτου κλπ. Τα στοιχεία αυτά επηρεάζουν καθοριστικά τις µεγάλες µάζες των τουριστών, που ανήκουν στις µεσαίες εισοδηµατικές τάξεις, να επισκεφτούν έναν τουριστικό προορισµό. (δ) Ψυχολογικά κίνητρα: σε αυτήν την κατηγορία τουριστικών κινήτρων ανήκουν οι εσωτερικές παρορµήσεις των τουριστών που επισκέπτονται έναν τουριστικό προορισµό και που οφείλονται στην ψυχολογική ανάγκη που αισθάνονται για αλλαγή, δηλαδή για κάτι νέο ή διαφορετικό. Τα κίνητρα αυτά, σε συνδυασµό µε την αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήµατος των ανθρώπων και τη βελτίωση του βιοτικού τους επίπεδου, επηρεάζουν καθοριστικά τη λήψη αποφάσεων εκ µέρους τους να επισκεφτούν γνώριµους ή νέους τουριστικούς προορισµούς. Τα κίνητρα µπορούν να έχουν διαφορετική επίδραση στους τουρίστες, ανάλογα µε την ηλικία και το µορφωτικό τους επίπεδο. Η ηλικία µπορεί να παίξει σηµαντικό ρόλο στους τύπους των τουριστικών εµπειριών που αποτελούν πόλο έλξης για τα µεµονωµένα άτοµα. Οι νέοι άνθρωποι είναι πιο ανεκτικοί σε όλες τις µορφές καινούργιων τουριστικών εµπειριών. Αυτό οφείλεται στο ότι είναι περισσότερο δεκτικοί σε νέες ιδέες και λιγότερο προσκολληµένοι σε παλαιές αντιλήψεις. Οι νέοι άνθρωποι ενδιαφέρονται συνήθως για νέους τουριστικούς προορισµούς και νέες τουριστικές εµπειρίες. 10
Όσον αφορά τα µεσήλικα άτοµα οι ανέσεις συνήθως είναι πιο σηµαντικές. Τα άτοµα αυτά έχουν κάποια κοινωνική θέση και επιθυµούν να έχουν ανέσεις που συνδέονται µε τη θέση αυτή. Από την άλλη, κάποιοι άλλοι µεσήλικες επιθυµούν να ταξιδεύουν οµαδικά. Αυτό οφείλεται στην ανάγκη τους για ύπαρξη παρέας καθώς και στην σιγουριά και ασφάλεια που αυτή τους εµπνέει, ειδικά όταν υπάρχει και συνοδός στο γκρουπ. 1.3 Σύγχρονη Μορφή Τουρισµού Ο τουρισµός είναι ένα πολυδιάστατο φαινόµενο µε οικονοµικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις. Η σύγχρονη µορφή, του τουρισµού έχει µαζικό χαρακτήρα γεγονός που τον διαφοροποιεί από παλιότερες µορφές του. Βέβαια ο τρόπος µε τον οποίο εκδηλώνεται σε σχέση µε παλαιότερα, αν και δεν έχει τόσο µεγάλη απόκλιση, η διαφορά τους είναι κυρίως ποσοτική και ποιοτική. Ο τουρισµός για να φτάσει στη σηµερινή του µορφή πέρασε από διάφορα εξελικτικά στάδια. Ένα από αυτά αποτελεί και ο "εκδηµοκρατισµός" του, ο οποίος παρήλθε µε το τέλος του Β' Παγκόσµιου Πολέµου. Έτσι λοιπόν ο τουρισµός, από εκεί που αποτελούσε προνόµιο κυρίως των πλουσίων, άρχισε αργά αλλά σταθερά να γίνεται δικαίωµα των πολλών. Με το τέλος του πολέµου, ο τουρισµός έγινε ευκολότερα προσβάσιµος στις µεγάλες λαϊκές µάζες και αποτέλεσε, ένα µέσο ξεκούρασης και ανανέωσης παρά κοινωνικής προβολής και επίδειξης, όπως συνηθιζόταν. Η ανάπτυξη του τουρισµού οφείλεται σε µεγάλο βαθµό και στην τεχνολογική εξέλιξη των µεταφορικών µέσων και κυρίως η "λαϊκοποίησή" τους και αυτό γιατί πέρα από τα 11
στοιχεία της µαζικότητας και της οµαδικότητας προστέθηκε σε αυτόν και το στοιχείο της υπερεθνικότητας. Τα τρία αυτά στοιχεία µαζί, αποτελούν τα βασικά συστατικά στοιχεία του σύγχρονου τουρισµού και παράλληλα διαγράφουν έντονα τη φυσιογνωµία του. Καθοριστικό ρόλο προς την κατεύθυνση του τουρισµού έπαιξαν και άλλοι παράγοντες, όπως η αύξηση του κατά κεφαλή εθνικού εισοδήµατος και πλούτου, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και όρων αµοιβής των εργαζόµενων, η εξασφάλιση κοινωνικών παροχών στις οικονοµικά ασθενέστερες τάξεις του πληθυσµού, η απλούστευση των διατυπώσεων στις µετακινήσεις των ανθρώπων από χώρα σε χώρα, η ανάπτυξη των τουριστικών επιχειρήσεων, η διεθνοποίηση της επιχειρηµατικής τους δραστηριότητας κλπ. Στη µεταπολεµική εποχή, ο τουρισµός πήρε µεγάλες διαστάσεις και η συνειδητοποίηση του πόσο ωφέλιµος είναι για τις οικονοµίες, οδήγησε πολλές χώρες στη λήψη µέτρων για την ανάπτυξή του, αλλά και στην αντιµετώπισή του ως ιδιαίτερου κλάδου οικονοµικής δραστηριότητας. Ο έντονος κρατικός παρεµβατισµός για την ανάπτυξη του τουρισµού εκδηλώνεται είτε άµεσα, µε την εκτέλεση έργων τουριστικής υποδοµής και ανωδοµής, είτε έµµεσα, µε χρηµατοδοτήσεις και παροχή κινήτρων γενικότερα, ενώ συνάµα αποτελεί ένα ακόµα χαρακτηριστικό γνώρισµα του σύγχρονου τουρισµού. Με αυτόν τον τρόπο, το κράτος αποδεικνύει εµπράκτως πως θέλει να αναπτυχθεί ο τουρισµός ώστε να ωφεληθεί η οικονοµία του καθώς και άλλοι κλάδοι που συνδέονται µε αυτόν. Η σύγχρονη µορφή του τουρισµού θα µπορούσε να οριστεί ως η πρόσκαιρη µετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο της µόνιµης διαµονής τους σε έναν άλλον εκτός αυτού µε αποκλειστικό σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυµιών τους, που όµως δεν είναι πάντα ανάγκες ή επιθυµίες ξεκούρασης και αναψυχής, και η οργανωµένη 12
προσπάθεια για την προσέλκυση, υποδοχή και καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση αυτών των ανθρώπων. Ο ορισµός αυτός του τουρισµού περιλαµβάνει δυο σκέλη. Το πρώτο σκέλος, το οποίο αναφέρεται στην πρόσκαιρη βραχυχρόνια µετακίνηση ανθρώπων για τουριστικούς λόγους, αντιπροσωπεύει το "καταναλωτικό" κοµµάτι του τουρισµού και ταυτίζεται, µε την τουριστική ζήτηση. Το δεύτερο σκέλος το οποίο αναφέρεται στην υποδοχή και εξυπηρέτηση των ανθρώπων που µετακινούνται πρόσκαιρα για τουριστικούς σκοπούς, αντιπροσωπεύει το καθαρά "παραγωγικό" µέρος του τουρισµού και ταυτίζεται, µε την τουριστική προσφορά. Τόσο η τουριστική προσφορά όσο και η τουριστική ζήτηση προϋποθέτουν την ύπαρξη κάποιων προϊόντων τα οποία να µπορούν να εκφραστούν όχι µόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, ενώ η κατανάλωση ή χρήση τους να ικανοποιεί τουριστικές ανάγκες ή επιθυµίες ανθρώπων. Τα προϊόντα αυτά υπάρχουν και είναι τα τουριστικά, τα οποία είναι είτε υλικά είτε άυλα, δηλαδή αγαθά ή υπηρεσίες, και ακόµα απλά ή σύνθετα. Στην περίπτωση που η προσφορά τους γίνεται σύνθετα, δηλαδή συνδυασµένα σαν ένα ενιαίο σύνολο και σε µια συνολική τιµή, τότε χαρακτηρίζονται ως τουριστικά πακέτα. Στην απλούστερη τους µορφή περιλαµβάνουν τουλάχιστον ένα ταξίδι στον τουριστικό προορισµό, το µεταφορικό µέσο µε το οποίο θα πραγµατοποιηθεί το ταξίδι αυτό, τη διαµονή στον τουριστικό προορισµό σε ξενοδοχείο ή κάποιας άλλης µορφής κατάλυµα, το πρόγευµα, καθώς επίσης το τράνσφερ από το σηµείο εισόδου προς το κατάλυµα κατά την άφιξη και αντίστροφα από το κατάλυµα προς το σηµείο εξόδου κατά την αναχώρηση. Πιο συνοπτικά τα προϊόντα αυτά περιλαµβάνουν τον τουριστικό προορισµό, το µεταφορικό µέσο, το κατάλυµα, το πρόγευµα και το τράνσφερ, δηλαδή τα πέντε αυτά συστατικά στοιχεία τα οποία αποτελούν την έννοια του παραγωγικού µέρους του τουρισµού. 13
1.4 Παράγοντες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του τουρισµού Η µετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισµούς έχει προσωρινό και βραχυχρόνιο χαρακτήρα, που σηµαίνει ότι πρόθεση τους αποτελεί η επιστροφή στον τόπο της µόνιµης διαµονής τους µέσα σε λίγες µέρες, εβδοµάδες ή µήνες. Συνήθως τα ταξίδια σε τουριστικούς προορισµούς πραγµατοποιούνται για τουριστικούς σκοπούς, δηλαδή για σκοπούς διαφορετικούς από εκείνους της µόνιµης διαµονής τους ή της επαγγελµατικής απασχόλησης τους. Ο τουρισµός ακόµα και στις µέρες µας, δεν έπαψε να θεωρείται είδος πολυτελείας. Μέχρι το 1950 περίπου, αποτελούσε προνόµιο των υψηλότερων στρωµάτων, δηλαδή των λίγων, και συγκεκριµένα αυτών που διέθεταν και χρήµατα αλλά και ελεύθερο χρόνο για τουρισµό. Πλέον, αυτό στις περισσότερες χώρες έχει αλλάξει. Ο αυξηµένος ελεύθερος χρόνος των εργαζόµενων σε συνδυασµό µε τα υψηλότερα εισοδήµατα τους και τις θεσµοθετηµένες πληρωµένες διακοπές διαδραµάτισαν σοβαρό ρόλο στην εξάπλωση του τουρισµού. Οι συγκοινωνίες και τα µεταφορικά µέσα βελτιώθηκαν, τα τουριστικά καταλύµατα πολλαπλασιάστηκαν, τα τουριστικά πακέτα αυξήθηκαν και διαφοροποιήθηκαν ώστε να ταιριάζουν σε όλα τα κοινωνικά στρώµατα. Αυτά, καθώς και η διάθεση και παραγωγή άλλων σχετικά φτηνών µορφών διακοπών και ταξιδιών συνέβαλαν ακόµα περισσότερο στην ανάπτυξη του τουρισµού. Πλέον ο τουρισµός αποτελεί ένα γενικά αποδεκτό, συνηθισµένο και αναµενόµενο τρόπο ζωής ενός ολοένα αυξανόµενου αριθµού ανθρώπων σε όλα τα µέρη του κόσµου και αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα εξαγόµενα είδη σε παγκόσµιο επίπεδο, ενώ για πολλές χώρες του κόσµου αποτελεί τη σηµαντικότερη εξαγωγική τους βιοµηχανία, εποµένως και τη σηµαντικότερη πηγή συναλλαγµατικών τους εσόδων. 14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1 Μορφές Τουρισµού Ο τουρισµός στη χώρα µας είναι ένας από τους κυριότερους τοµείς οικονοµικών εισροών και ο στυλοβάτης της ελληνικής οικονοµίας. Η Ελλάδα όντας µία χώρα µε ασύγκριτη φυσική οµορφιά, ευνοϊκές συνθήκες (ήπιο και εύκρατο κλίµα) και την δυνατότητα να συνδυάζει βουνό µε θάλασσα, αποτελεί έναν από τους πιο γοητευτικούς προορισµούς για τουρίστες από ολόκληρη την Υφήλιο. Σε αυτό συνεισφέρουν επίσης τα άπειρα αξιοθέατα και αρχαιολογικά της µνηµεία καθώς επίσης και η περίφηµη φιλοξενία των κατοίκων της. Αυτό λειτουργεί ως πόλος έλξης όχι µόνο για περιηγητές από το εξωτερικό, αλλά και για πολλούς Έλληνες οι οποίοι θέλουν να βιώσουν όλες τις εµπειρίες που αυτή µπορεί να τους προσφέρει, καθώς και να γνωρίσουν όλες τις πτυχές του απαράµιλλου κάλλους της. Η ποικιλοµορφία των πτυχών αυτών, συνέβαλε στην ανάπτυξη νέων µορφών τουρισµού, οι οποίες µέσα από την ενασχόληση µε πλήθος διαφορετικών δραστηριοτήτων, θα αποτελούσε κάτι το εναλλακτικό στον µέχρι πρότινος κλασσικό τουρισµό. Παρακάτω αναφέρονται αναλυτικά οι σηµαντικότερες µορφές τουρισµού που πραγµατοποιούνται στην χώρα µας: 3 I. Γενικός Τουρισµός Ο Γενικός τουρισµός ή τουρισµός διακοπών αναψυχής όπως αλλιώς χαρακτηρίζεται, αποτελεί µια δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου του 3 «Εισαγωγή στον Τουρισµό», Ν. Ηγουµενάκης, Κ. Κραβαρίτης, Π. Λύτρας, 1998 15
ανθρώπου που σχετίζεται στενά µε την ανάγκη που έχει αυτός για ξεκούραση και αναψυχή. Η µορφή αυτή είναι αναµφισβήτητα η σηµαντικότερη τόσο από άποψης µεγέθους στο σύνολο της τουριστικής αγοράς όσο και από άποψη αναγκών σε πόρους και υπηρεσίες που απαιτούνται για την καλύτερη εξυπηρέτηση των τουριστών. Ο γενικός τουρισµός ως προς τη µορφή του διακρίνεται σε 3 κατηγορίες. Πιο συγκεκριµένα: (α) σε τουρισµό περιήγησης, όπου ο τουρίστας µετακινείται συνεχώς κατά το µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα των διακοπών του από προορισµό σε προορισµό (από χώρα σε χώρα, από περιοχή σε περιοχή στην ίδια χώρα), (β) σε τουρισµό διαµονής, κατά τον οποίο ο τουρίστας παραµένει στην ίδια περιοχή ή τόπο της χώρας τουριστικού προορισµού σε όλη τη διάρκεια των διακοπών του και (γ) σε τουρισµό µικτού χαρακτήρα που περιλαµβάνει στοιχεία από τουρισµό περιήγησης και τουρισµό διαµονής. Για να αναπτυχθεί ο γενικός τουρισµός απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δηµιουργία κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής όπως πχ η κατασκευή τουριστικών καταλυµάτων όλων των ειδών και κατηγοριών, η ύπαρξη σύγχρονου συγκοινωνιακού δικτύου και σύγχρονων µεταφορικών µέσων, η κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού που απασχολείται στην τουριστική βιοµηχανία κλπ. II. Μορφωτικός τουρισµός Ο µορφωτικός τουρισµός αποτελεί µια µορφή τουρισµού, στην οποία κύριος σκοπός των συµµετεχόντων είναι η παρεύρεση σε πολιτιστικές, γενικά, εκδηλώσεις. Συγκεκριµένα αυτό το είδος τουρισµού, το οποίο εµφανίζει ανοδικές 16
τάσεις διεθνώς, περιλαµβάνει µεταξύ άλλων επισκέψεις σε ιστορικά µνηµεία, αρχαιολογικούς χώρους, πινακοθήκες, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, όπερα καθώς επίσης και συµµετοχές σε πολιτιστικές εκδηλώσεις ή σεµινάρια γλωσσολογίας, φιλοσοφίας, ιατρικής κλπ. Για να αναπτυχθεί ο µορφωτικός τουρισµός απαιτείται ειδική υποδοµή, όπως για παράδειγµα πλούσια προγράµµατα πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και µορφωτικών εκδηλώσεων. Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει και την ύπαρξη διεθνούς φήµης θεάτρων, µουσείων, ιστορικών χώρων κλπ. III. Τουρισµός Εκθέσεων Ο τουρισµός εκθέσεων είναι µια µορφή που αναπτύσσεται δυναµικά ολοένα και περισσότερο. Σε αυτήν συνήθως υπάγονται κάθε είδους εκθέσεις που συνήθως οργανώνονται σε µεγάλα αστικά κέντρα, ώστε οι επισκέπτες τους να συνδυάσουν την επαγγελµατική τους ενηµέρωση µε κάποια µορφή τουρισµού όπως για παράδειγµα τουρισµό πόλης, µορφωτικό τουρισµό κλπ. Για να αναπτυχθεί ο τουρισµός εκθέσεων είναι απαραίτητη η δηµιουργία κατάλληλης ανωδοµής και υποδοµής καθώς επίσης και η ύπαρξη σύγχρονων εκθεσιακών χώρων που να είναι κατάλληλα εξοπλισµένοι και να διαθέτουν τους αναγκαίους βοηθητικούς χώρους πχ εστιατόρια, καφετέριες, χώρους στάθµευσης οχηµάτων κλπ. 17
IV. Τουρισµός Υγείας Οι τουρίστες που ασχολούνται µε τον τουρισµό υγείας ή θεραπευτικό τουρισµό όπως ονοµαζόταν παλιότερα, έχουν ως κύριο κίνητρο την αποκατάσταση και διατήρηση της υγείας τους, τη θεραπεία και ανάρρωσή τους από διάφορες ασθένειες κλπ. Η µορφή αυτή τουρισµού εξελίσσεται σε µία από τις βασικότερες και απαιτεί ειδικές εγκαταστάσεις υδρο-θαλασσο-αεροθεραπείας και καταλύµατα αξιώσεων µε συµπληρωµατικές εγκαταστάσεις όπως για παράδειγµα εστιατόρια, χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας, καθώς επίσης και ειδικές ιατρικές και φυσικοθεραπευτικές εγκαταστάσεις. V. Τουρισµός Άθλησης Ο τουρισµός άθλησης έχει ως κύριο κίνητρο την άσκηση ενός αθλήµατος όπως για παράδειγµα η ποδηλασία, η ιππασία, το τένις, το γκολφ, η πεζοπορία κλπ. Η άθληση ως απασχόληση κατά τη διάρκεια των διακοπών, θεωρείται σε αυτήν τη µορφή τουρισµού ο πιο σηµαντικός παράγοντας µαζί µε τη δυνατότητα που υπάρχει για την πραγµατοποίηση εκδροµών και περιηγήσεων. Βασική προϋπόθεση για να αναπτυχθεί αυτή η µορφή τουρισµού είναι η δηµιουργία εγκαταστάσεων άθλησης εκ µέρους των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και η απασχόληση έµπειρων γυµναστών, εκπαιδευτών αθληµάτων κλπ. εν υπάρχει καµιά αµφιβολία ότι µια τέτοια επένδυση σε συµπληρωµατικές εγκαταστάσεις άθλησης, ανεβάζει αναµφίβολα το επίπεδο αξίας και απόλαυσης των διακοπών, παράλληλα δε µε την ανταγωνιστικότητα και το κύρος της 18
ξενοδοχειακής επιχείρησης, βελτιώνει την πληρότητά της και γενικά προσελκύει πελατεία υψηλής εισοδηµατικής στάθµης. VI. Τουρισµός Πόλης Ο τουρισµός πόλης είναι µία µορφή τουρισµού που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό ότι τα άτοµα που µετέχουν σε αυτόν ταξιδεύουν σε µια πόλη και την περιηγούνται για µερικές µέρες, συνήθως τρεις έως τέσσερις. Οι περιηγήσεις αυτές συνδέονται άµεσα µε το µορφωτικό τουρισµό και ιδιαίτερα µε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις που λαµβάνουν χώρα, ενώ και τα επαγγελµατικά ταξίδια παίζουν και αυτά µε τη σειρά τους σηµαντικό ρόλο. Ο τουρισµός πόλης πραγµατοποιείται κυρίως από άτοµα µε ανώτερο µορφωτικό επίπεδο και εισόδηµα, που στην πλειοψηφία τους κατοικούν σε µεγάλα αστικά κέντρα και ταξιδεύουν τις περισσότερες φορές χωρίς τη συνοδεία των µελών της οικογένειάς τους. Τα ταξίδια αυτά οργανώνονται σε µεγάλο ποσοστό από tour operators, ταξιδιωτικά/τουριστικά γραφεία και αεροπορικές εταιρείες. Επίσης θα πρέπει να ειπωθεί ότι ένας ακόµα πόλος έλξης για πολλά άτοµα που µετέχουν σε αυτή τη µορφή τουρισµού, είναι η νυκτερινή ζωή, η διασκέδαση, τα ψώνια, οι ενδιαφέρουσες εκδροµές και τέλος το ωραίο περιβάλλον. VII. Συνεδριακός Τουρισµός Στο συνεδριακό τουρισµό υπάγονται κάθε είδους οργανωµένες εκδηλώσεις όπως για παράδειγµα συνέδρια ή συναντήσεις µε µεγάλο ή µικρό αριθµό συµµετοχών και σε οποιοδήποτε επίπεδο, δηλαδή τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή διεθνές. Λόγω του 19
ότι ο συνεδριακός τουρισµός διαρκεί συνήθως δύο έως τέσσερις ηµέρες, συχνά συνδυάζεται µε κάποια άλλη µορφή τουρισµού όπως για παράδειγµα τουρισµό πόλης, µορφωτικό τουρισµό κλπ. Για να αναπτυχθεί ο συνεδριακός τουρισµός σε µια χώρα, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η δηµιουργία κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής και συγκεκριµένα η κατασκευή σύγχρονων συνεδριακών κέντρων µε άρτιο τεχνολογικό εξοπλισµό και βοηθητικούς χώρους κάθε είδους όπως για παράδειγµα εστιατόρια, αναψυκτήρια, χώρους στάθµευσης, ιατρεία κλπ. Επίσης οι µεγάλες ξενοδοχειακές µονάδες πρέπει να κατασκευάσουν αίθουσες συνεδρίων µεγάλης χωρητικότητας και πλήρως εξοπλισµένες. Ακόµα, είναι απαραίτητο για µια χώρα που επιδιώκει να αναπτύξει τον συνεδριακό τουρισµό να προσφέρει σωστή πληροφόρηση στους ενδιαφεροµένους για τα συνέδρια και τις διάφορες εκδηλώσεις ιδίου χαρακτήρα. VIII. Τουρισµός Περιπέτειας Ο τουρισµός περιπέτειας είναι µια µορφή τουρισµού µε έντονο το στοιχείο του απροσδόκητου, του αγνώστου και της έκπληξης. Φωτογραφικά σαφάρι, περιπλανήσεις σε άγνωστες περιοχές, κωπηλασία σε ορµητικούς ποταµούς κλπ αποτελούν µερικά από τα χαρακτηριστικά του γνωρίσµατα. Τα άτοµα που κάνουν αυτής της µορφής τουρισµό είναι συνήθως νέοι άνθρωποι, κατά κύριο δε λόγο ελεύθεροι επαγγελµατίες και στελέχη επιχειρήσεων. Επίσης θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η ζήτηση για τουρισµό περιπέτειας προβλέπεται να σηµειώσει διεθνώς αύξηση, έρχεται δε να καλύψει µια ανάγκη του 20
σύγχρονου ανθρώπου των µεγαλουπόλεων για εκτόνωση από το στρες που του προκαλεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η ανία της ρουτίνας. IX. Οικογενειακός Τουρισµός Είναι γνωστό ότι η ύπαρξη παιδιών σε µια οικογένεια αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα επιλογής τόσο του τόπου διακοπών όσο και του χρόνου που θα πραγµατοποιηθούν αυτές. Οι tour operators γνωρίζουν ότι όταν τα τουριστικά πακέτα που προσφέρουν στην τουριστική αγορά είναι προσιτά στις οικογένειες, τότε αυτές ταξιδεύουν συνήθως µε τα παιδιά τους. Αλλά ακόµα και αν τα τουριστικά πακέτα που προσφέρουν δεν είναι και τόσο προσιτά στον οικογενειακό προϋπολογισµό, προσπαθούν να το κάνουν, προσφέροντας ειδικές εκπτώσεις για τα παιδιά. Επίσης προσφέρουν διάφορες εκπτώσεις και στα παιδιά οικογενειών που κάνουν ατοµικό και όχι µαζικό τουρισµό, όπως για παράδειγµα στα µεταφορικά µέσα που χρησιµοποιούν για τη µετακίνησή τους από τον τόπο της µόνιµης διαµονής τους στον τόπο του τουριστικού τους προορισµού. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του οικογενειακού τουρισµού είναι η δηµιουργία κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής, όπως για παράδειγµα αίθουσες παιχνιδιών, παιδικές πισίνες, παιδικοί σταθµοί, παιδικές χαρές κλπ και ακόµα ειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό για να προσέχει και να συντροφεύει µικρά κυρίως παιδιά. 21
X. Τουρισµός Τρίτης Ηλικίας Η τάση που υπάρχει σήµερα για περισσότερα και µακρύτερα ταξίδια επηρέασε όπως είναι φυσικό και την Τρίτη ηλικία που συνήθως διαθέτει ελεύθερο χρόνο, σταθερό εισόδηµα, υψηλό δείκτη αποταµίευσης λόγω νοοτροπίας και τρόπου ζωής µα πάνω απ όλα µεγάλη επιθυµία για ταξίδια και γενικότερα για τον τουρισµό. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις των ειδικών, το ποσοστό συµµετοχής της τρίτης ηλικίας στο συνολικό πληθυσµό της γης έχει αυξηθεί αρκετά, δηµιουργώντας έτσι ένα νέο ανθρώπινο δυναµικό, που σε µεγάλο ποσοστό έχει επηρεαστεί από το σύγχρονο τρόπο ζωής και έχει µεγάλο δείκτη ροπής για τουρισµό. εν υπάρχει καµιά αµφιβολία ότι η τρίτη ηλικία αποτελεί το συντηρητικότερο τµήµα του τουριστικού δυναµικού µιας χώρας, που κινείται συνήθως τουριστικά στο εσωτερικό της ή το πολύ σε χώρες κοντινές και κυρίως σε αυτές που συνορεύουν µε τη χώρα της µόνιµης διαµονής τους. Τα συγκοινωνιακά µέσα που χρησιµοποιεί γι αυτόν τον σκοπό είναι κατά κύριο λόγο το τρένο, κατά δεύτερο λόγο το ιδιωτικό αυτοκίνητο και το λεωφορείο και κατά τρίτο λόγο το αεροπλάνο. Για τον τουρισµό τρίτης ηλικίας δεν απαιτείται ειδική υποδοµή και ανωδοµή εκ µέρους των χωρών που επιθυµούν να τον αναπτύξουν. XI. Τουρισµός Χειµερινών Σπορ Ο τουρισµός χειµερινών σπορ είναι µια δυναµική µορφή τουρισµού που προσπαθούν να αναπτύξουν οι χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών στο πλαίσιο της προσπάθειάς τους να διαφοροποιήσουν το τουριστικό τους προϊόν και µε αυτόν τον τρόπο να αξιοποιήσουν και να εκµεταλλευτούν τους αδρανείς µήνες 22
και να προσελκύσουν διάφορες κατηγορίες τουριστών, κυρίως δε τουριστών υψηλού εισοδήµατος. Ο τουρισµός χειµερινών σπορ καλύπτει το σύνολο των δραστηριοτήτων που διεξάγονται στη διάρκεια του χειµώνα. Συγκεκριµένα καλύπτει τις δραστηριότητες εκείνες που εκδηλώνονται σε ορισµένο γεωγραφικό χώρο και για την ακρίβεια συνήθως σε ορεινές περιοχές σε συνδυασµό πάντα µε ορισµένες κλιµατολογικές συνθήκες, όπως για παράδειγµα χαµηλές θερµοκρασίες που πλησιάζουν τους µηδέν βαθµούς Κελσίου ή και κάτω από αυτούς, πολύ χιόνι κλπ. Τα άτοµα που κάνουν αυτής της µορφής τον τουρισµό συνδέονται αποκλειστικά µε χειµερινά σπορ και µε συναφείς προς αυτά δραστηριότητες. Η ανάπτυξη του τουρισµού χειµερινών σπορ προϋποθέτει εκτός των άλλων τη δηµιουργία µιας κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής, όπως για παράδειγµα άρτια οργανωµένα χιονοδροµικά κέντρα, πίστες πάγου για παγοδροµίες και καλλιτεχνικό πατινάζ, πίστες πάγου για αγωνιστικά έλκηθρα και άλλης κατηγορίας έλκηθρα, αγωνιστικές πίστες σκι και πίστες σκι για παιδιά, αρχάριους και ερασιτέχνες σκιέρ, τουριστικά καταλύµατα όλων των κατηγοριών και κυρίως τεσσάρων και πέντε αστέρων, συγκοινωνιακή σύνδεση των τόπων χειµερινών σπορ µε τα µεγάλα αστικά κέντρα και τους χώρους άφιξης αναχώρησης τουριστών, όπως για παράδειγµα αεροδρόµια, σιδηροδροµικοί σταθµοί, λιµάνια κλπ. XII. Τουρισµός Παραχείµασης Ο τουρισµός παραχείµασης αναφέρεται στις τουριστικές δραστηριότητες ατόµων που κατά τη διάρκεια του χειµώνα κάνουν διακοπές µικρής ή µεγάλης διάρκειας σε 23
χώρες µε ήπια κλίµατα για να αποφύγουν τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, που επικρατούν στους τόπους της µόνιµης διαµονής τους. Τα άτοµα που πραγµατοποιούν αυτής της µορφής τουρισµό κατά το πλείστο άτοµα της τρίτης ηλικίας που αντιµετωπίζουν πρόβληµα υγείας και που έχουν ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους και σταθερό εισόδηµα. Η ανάπτυξη του τουρισµού παραχείµασης µε ταχύτερους ρυθµούς θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, κυρίως όµως από την αρτιότητα των τουριστικών πακέτων παραχείµασης και την τιµή διάθεσής τους στην αγορά. Στη διαµόρφωση χαµηλών τιµών τουριστικών πακέτων παραχείµασης θα συµβάλλουν η καθιέρωση ειδικών χαµηλών ναύλων από τα διάφορα µέσα µαζικής µεταφοράς, καθώς επίσης η πραγµατοποίηση εκπτώσεων στις υπηρεσίες φιλοξενίας που προσφέρουν τα διάφορα τουριστικά καταλύµατα κατά τη χειµερινή περίοδο. XIII. Ορεινός Τουρισµός Ο ορεινός τουρισµός αν και παρουσιάζει ορισµένες οµοιότητες µε τον τουρισµό χειµερινών σπορ, σε καµία περίπτωση δεν µπορεί να ταυτιστεί µε αυτόν. Συγκεκριµένα δεν έχει χρονικούς περιορισµούς εκδήλωσης και αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων υπαίθριας αναψυχής και τουρισµού, που εκδηλώνεται αποκλειστικά και µόνο στις ορεινές περιοχές των χωρών υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών που επιθυµούν να αναπτύξουν αυτής της µορφής τουρισµό. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ορεινού τουρισµού είναι η δηµιουργία τουριστικών καταλυµάτων που δένουν µε το φυσικό περιβάλλον και 24
διαθέτουν όσο το δυνατόν περισσότερους συµπληρωµατικούς χώρους, όπως εστιατόρια, µπαρ, καφετέριες, αίθουσες αναψυχής κλπ. Επίσης θα πρέπει οι ορεινές αυτές περιοχές, στις οποίες αναπτύσσονται κάθε είδους δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής και τουρισµού, να εξυπηρετούνται συγκοινωνιακά όσο το δυνατό πληρέστερα και καλύτερα. XIV. Αγροτικός Τουρισµός Ο αγροτικός τουρισµός ή αγροτουρισµός όπως ονοµάζεται και αλλιώς, αναφέρεται στις δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής και τουρισµού που αναπτύσσονται στον αγροτικό χώρο και εντάσσονται στο πλαίσιο του αγροτικού περιβάλλοντος και της αγροτικής ζωής. Συγκεκριµένα αναφέρεται σε µορφές τουριστικών δραστηριοτήτων που εντάσσονται οργανικά και αρµονικά στον αγροτικό χώρο και περιλαµβάνει διάφορες τουριστικές δραστηριότητες που είναι συµπληρωµατικές ή δεν έρχονται σε σύγκρουση µε άλλες δραστηριότητες, όπως για παράδειγµα οικονοµικές και κοινωνικές, που χαρακτηρίζουν τον αγροτικό χώρο. Σύµφωνα µε τη διεθνή πρακτική και εµπειρία, ο αγροτικός τουρισµός διακρίνεται σε δύο βασικές µορφές και συγκεκριµένα: (α) Σε εκείνη που καλύπτει υποδοχή και φιλοξενία τουριστών σε αγροκτήµατα, όπου οι φιλοξενούµενοι συµµετέχουν στη ζωή των αγροτών και στις αγροτικές δραστηριότητες γενικότερα. Η µορφή αυτή αγροτικού τουρισµού είναι ευρύτερα γνωστή ως διακοπές αγροικιών. 25
(β) Σε εκείνη που αφορά στη δηµιουργία τουριστικών καταλυµάτων και ενοικιαζοµένων δωµατίων σε εξωαστικούς µικροσυνοικισµούς, όχι απαραίτητα αγροτικού χαρακτήρα, και τη φιλοξενία τουριστών σε αυτά συνήθως µε το σύστηµα «κλίνη και πρόγευµα» Η ανάπτυξη του αγροτικού τουρισµού σε οποιαδήποτε αγροτική περιοχή προϋποθέτει τη δηµιουργία της κατάλληλης εκείνης υποδοµής και ανωδοµής που θα επιτρέψει την ανάπτυξη των σχετικών δραστηριοτήτων, όπως για παράδειγµα εσωτερική διαµόρφωση και εξοπλισµός δωµατίων που προορίζονται για ενοικίαση, διάνοιξη δρόµων ή βελτίωση του ήδη υφιστάµενου οδικού δικτύου, δηµιουργία χώρων εστίασης και αναψυχής, αξιοποίηση των τουριστικών φυσικών πόρων της περιοχής κλπ. XV. Θαλάσσιος Τουρισµός Ο θαλάσσιος τουρισµός αναφέρεται στο σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων που διεξάγονται στο θαλάσσιο χώρο µιας χώρας υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών. Αναµφίβολα ο θαλάσσιος τουρισµός αποτελεί µία από τις δυναµικότερες µορφές του σύγχρονου τουρισµού, αφού η σηµασία του στις τουριστικές οικονοµίες των χωρών που έχουν τόσο τις φυσικές προϋποθέσεις όσο και τις οικονοµικές δυνατότητες να τον αναπτύξουν είναι κυριολεκτικά µεγάλη. Η πιο παραγωγική και συναλλαγµατοφόρα δραστηριότητα του θαλάσσιου τουρισµού είναι, οπωσδήποτε, εκείνο της ναύλωσης σκαφών αναψυχής κάθε είδους, όπως για παράδειγµα πολυτελών θαλαµηγών, ιστιοφόρων, ταχύπλοων 26
σκαφών κλπ. Η πελατεία στην οποία απευθύνεται και οι ανάγκες ή επιθυµίες τις οποίες ικανοποιεί, είναι κατά το πλείστον τουρίστες υψηλής εισοδηµατικής στάθµης. Άλλη αξιόλογη συναλλαγµατοφόρα δραστηριότητα του θαλάσσιου τουρισµού είναι και αυτή των κρουαζιέρων, η ζήτηση των οποίων παρουσιάζει διεθνώς σηµαντική αύξηση. Οι σύγχρονες τάσεις της αγοράς κρουαζιέρων συγκλίνουν στα µεγαλύτερα και πολυτελέστερα κρουαζιερόπλοια, τα οποία εξασφαλίζουν υψηλή ποιότητα διαµονής και ψυχαγωγίας στους πελάτες τους, που κατά κανόνα αποτελούν τουρίστες µεσαίας και ανώτερης εισοδηµατικής τάξης. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισµού είναι η δηµιουργία της κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής, το κόστος της οποίας κάθε άλλο παρά χαµηλό είναι, ιδιαίτερα δε σε ότι αφορά την κατασκευή σύγχρονων και άρτια εξοπλισµένων µαρίνων για τον ελλιµενισµό, τον ανεφοδιασµό και γενικά την εξυπηρέτηση των σκαφών αναψυχής, των επιβατών και των πληρωµάτων τους άσχετα αν αυτά είναι ενοικιαζόµενα ή ιδιωτικής χρήσης και στη συµπλήρωση ή/και ανανέωση του στόλου των σκαφών αναψυχής και των κρουαζιερόπλοιων. XVI. Θρησκευτικός Τουρισµός Ο θρησκευτικός τουρισµός είναι µια µορφή τουρισµού που αφορά σε µια κατηγορία ατόµων που επισκέπτονται θρησκευτικούς τόπους που βρίσκονται στη χώρα της µόνιµης διαµονής τους ή σε κάποια άλλη είτε για λόγους λατρείας είτε για να πάρουν µέρος σε κάποιες θρησκευτικές εκδηλώσεις ή τελετές είτε για να πάνε κάποιο τάµα που είχαν κάνει κλπ. 27
Η µορφή αυτή τουρισµού είναι περιορισµένης διάρκειας, συνήθως µία ως τρεις ηµέρες. Επίσης τα τουριστικά πακέτα για θρησκευτικό τουρισµό είναι σχετικά φτηνότερα από εκείνα άλλων µορφών τουρισµού επειδή είναι οπωσδήποτε λιτότερα, ενώ τα οικονοµικά ωφελήµατα για τους θρησκευτικούς τόπους και κατ επέκταση για τις οικονοµίες των χωρών στις οποίες βρίσκονται αυτοί σηµαντικά. Για την ανάπτυξη αυτής της µορφής τουρισµού δεν χρειάζεται ειδική υποδοµή και ανωδοµή, αλλά µόνο βασική. XVII. Επιλεκτικός Τουρισµός Η συνειδητοποίηση των τουριστικών επιχειρηµατιών αλλά και των πολιτικών εξουσιών των χωρών υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών, ότι η ικανοποιητική απόδοση του κεφαλαίου που έχουν επενδύσει στην τουριστική οικονοµία γίνεται µε το πέρασµα του χρόνου ολοένα και πιο δύσκολη, όταν εξαρτώνται µόνο από το παραδοσιακό τουριστικό πακέτο και µάλιστα σε µια εποχή που οι tour operators πιέζουν συνεχώς για χαµηλότερες τιµές, οδήγησε στην ωρίµανση της ιδέας για την ανάπτυξη του επιλεκτικού τουρισµού. Ο επιλεκτικός τουρισµός πραγµατοποιείται κατά κανόνα από άτοµα υψηλής εισοδηµατικής στάθµης που, όπως µπορεί να συµπεράνει κανείς, όχι µόνο θέλουν αλλά και µπορούν να ξοδέψουν µεγάλα ποσά για την ικανοποίηση των τουριστικών τους αναγκών ή επιθυµιών. Τα άτοµα αυτά ταξιδεύουν συνήθως µεµονωµένα, δηλαδή κάνουν ατοµικό τουρισµό, που σηµαίνει ότι είτε αγοράζουν ατοµικά πακέτα IIT (individual exclusive tours) είτε τα φτιάχνουν όπως αυτοί 28
ακριβώς θέλουν, έτσι ώστε να ικανοποιούνται κατά τον καλύτερο τρόπο οι τουριστικές τους ανάγκες ή επιθυµίες, είτε δεν αγοράζουν καθόλου τουριστικά πακέτα, που σηµαίνει ότι αγοράζουν τις διάφορες τουριστικές υπηρεσίες µεµονωµένα. Τα άτοµα που κάνουν επιλεκτικό τουρισµό µπορεί να ξοδεύουν πολλά χρήµατα για την ικανοποίηση των αναγκών ή επιθυµιών, αλλά ταυτόχρονα είναι και απαιτητικά. Συγκεκριµένα έχουν την απαίτηση τα χρήµατα που ξοδεύουν για την αγορά τουριστικών προϊόντων να τους προσφέρουν τουλάχιστον την ικανοποίηση ή την ωφέλεια ή την χρησιµότητα που προσδοκούν. Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του επιλεκτικού τουρισµού είναι η χώρα υποδοχής και φιλοξενίας αυτής της κατηγορίας τουριστών να δηµιουργήσει την κατάλληλη υποδοµή και ανωδοµή, δηλαδή ξενοδοχεία πέντε και τεσσάρων αστέρων µε πολλούς συµπληρωµατικούς χώρους, υψηλής ποιοτικής στάθµης σέρβις, νυκτερινή ζωή, καλλιτεχνική κίνηση, αναπτυγµένη αγορά, µουσεία, πινακοθήκες, καλό συγκοινωνιακό δίκτυο, άνετα µεταφορικά µέσα, καθαρό περιβάλλον κλπ. XVIII. Τουρισµός Κινήτρων Ο τουρισµός κινήτρων είναι ουσιαστικά µια νέα µορφή τουριστικής δραστηριότητας που αναπτύσσεται µε γοργούς ρυθµούς και που υπόσχεται σηµαντικά οικονοµικά οφέλη για τις χώρες εκείνες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών που θέλουν αλλά και που έχουν τις µορφές να τον αναπτύξουν. 29
Η µορφή τουρισµού για την οποία ο λόγος αποτελεί αναµφίβολα ένα αποτελεσµατικό µέσο του σύγχρονου µάνατζµεντ, που χρησιµοποιούν ολοένα και περισσότερο οι µεγάλες βιοµηχανικές, εµπορικές και παροχής υπηρεσιών επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να αυξήσουν την παραγωγικότητα των εργαζοµένων που απασχολούν και κατ επέκταση την ανταγωνιστικότητα τους τόσο στις αγορές του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού. Για να επιτευχθούν λοιπόν οι σκοποί αυτοί των επιχειρήσεων, προσφέρονται εκ µέρους τους διάφορα κίνητρα στους εργαζοµένους µεταξύ των οποίων και οµαδικά τουριστικά πακέτα GIT (group inclusive tours) συνήθως για τουριστικούς προορισµούς στο εξωτερικό. Αυτή η µέθοδος υποκίνησης των εργαζοµένων εκ µέρους των επιχειρήσεων, αποδείχτηκε στην πράξη αποτελεσµατική, γι αυτό και έχει εξαπλωθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. Ο τουρισµός κινήτρων έχει κατά κανόνα περιορισµένη χρονική διάρκεια, τρεις ως τέσσερις µέρες συνήθως. Σκοπός του tour operator που αναλαµβάνει για λογαριασµό της επιχείρησης να φτιάξει το σχετικό τουριστικό πακέτο-κίνητρο είναι να δώσει στο χρήστη του, στο ολιγοήµερο αυτό διάστηµα, την ευκαιρία να απολαύσει κάτι το ξεχωριστό, κάτι το οποίο δεν θα είχε ο ίδιος τη δυνατότητα να ζήσει αν έπρεπε να αγοράσει µε δικά του χρήµατα το τουριστικό αυτό πακέτο. Για να αναπτυχθεί ο τουρισµός κινήτρων, είναι απαραίτητο να προσφέρεται ένας τουριστικός προορισµός που κατά προτίµηση να ξεχωρίζει από τους συνηθισµένους. Ο τουρισµός κινήτρων σε αντίθεση µε άλλες µορφές τουρισµού, δίνει έµφαση στην ατµόσφαιρα που δηµιουργεί το περιβάλλον του τουριστικού προορισµού και όχι στις πολυσύχναστες µεγαλουπόλεις, καθώς επίσης και στην 30
άνεση και την πολυτέλεια που προσφέρουν τα ξενοδοχεία του κατά κύριο λόγο και οι άλλες συµπληρωµατικές τους εγκαταστάσεις XIX. Οικολογικός Τουρισµός Ο οικολογικός τουρισµός, για να αναπτυχθεί, δεν χρησιµοποιούνται βαριές κατασκευές, ενώ τόσο ο τουρίστας όσο και το τουριστικό κύκλωµα που ασχολείται µε αυτόν σέβονται τη φύση, τόσο πολύ ώστε να αποφεύγονται τα µαζικά µέσα µεταφοράς παντού όπου αυτό είναι εφικτό. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης του οικολογικού τουρισµού εντάσσεται η τουριστική ανάπτυξη των παραδοσιακών οικισµών, των βιοτόπων, των εθνικών δρυµών κλπ. Ο οικολογικός τουρισµός συµβάλλει αρκετά στην εξισορρόπηση µιας χώρας από το µαζικό τουρισµό και τα προβλήµατά που προκύπτουν από αυτόν, γι αυτό και η ανάπτυξή του πρώτου κρίνεται επιτακτική παντού όπου αυτή είναι εφικτή. XX. Λαϊκός Τουρισµός Ο λαϊκός τουρισµός είναι µια µορφή τουρισµού που χαρακτηρίζεται από τα άτοµα που ασχολούνται µε αυτόν και συγκεκριµένα για το ό,τι είναι άτοµα µε χαµηλό εισόδηµα και ταξιδεύουν συνήθως οικογενειακά και µε κάθε είδους ιδιόκτητα µεταφορικά µέσα, όπως για παράδειγµα τροχόσπιτα, αυτοκίνητα, µοτοσικλέτες κλπ. Παρά το γεγονός ότι τα οικονοµικά οφέλη από αυτήν τη µορφή τουρισµού κάθε άλλο παρά σηµαντικά είναι, όλες χωρίς εξαίρεση οι χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών έχουν λίγο-πολύ αναπτύξει την απαραίτητη υποδοµή και ανωδοµή για την εξυπηρέτηση των τουριστών αυτής της κατηγορίας. Συγκεκριµένα έχουν 31
κατασκευάσει κάµπινγκ σε οδικούς άξονες, σε τουριστικές τοποθεσίες και στις παρυφές πόλεων που προσφέρουν στα άτοµα που πραγµατοποιούν αυτής της µορφής τουρισµό υπηρεσίες που κάνουν τη διαµονή τους όσο το δυνατόν πιο άνετη. Ας σηµειωθεί ότι η διαµονή σε κάµπινγκ είναι συγκριτικά µε αυτή σε άλλα τουριστικά καταλύµατα αισθητά φτηνότερη. Το γεγονός αυτό εκτιµάται πάρα πολύ από τους τουρίστες του λαϊκού τουρισµού και κυρίως από αυτούς που στις τουριστικές µετακινήσεις συνοδεύονται από τις οικογένειές τους, ιδιαίτερα δε όταν αυτές είναι πολυµελείς. XXI. Κοσµοπολίτικος Τουρισµός Η πελατεία του κοσµοπολίτικου τουρισµού κατά κύριο λόγο είναι ο κόσµος της αριστοκρατίας και οι µεγιστάνες του πλούτου που συχνά ταξιδεύουν από το ένα κοσµοπολίτικο κέντρο στο άλλο. Όπως γίνεται αντιληπτό τα άτοµα αυτά ξοδεύουν µεγάλα χρηµατικά ποσά τόσο κατά την τουριστική µετακίνησή τους όσο και κατά τη διαµονή τους στον τουριστικό προορισµό που επισκέπτονται, γι αυτό και οι απαιτήσεις τους γενικά είναι πάρα πολύ µεγάλες. Τα άτοµα που κάνουν κοσµοπολίτικο τουρισµό µετακινούνται συνήθως µε ιδιόκτητα µεταφορικά µέσα, όπως για παράδειγµα ιδιόκτητα αεροπλάνα, θαλαµηγούς κλπ. Στον τουριστικό προορισµό τους διαµένουν είτε σε ξενοδοχεία πολυτελείας είτε σε ιδιόκτητες ή νοικιασµένες πολυτελείς επαύλεις είτε σε ιδιόκτητες πολυτελείς θαλαµηγούς. Επίσης η ζωή που κάνουν τα άτοµα αυτά στα διάφορα κοσµοπολίτικα κέντρα που επισκέπτονται κατά διαστήµατα είναι πάρα 32
πολύ κοσµική, κάτι άλλωστε που είναι πολύ φυσικό και απόλυτα συνυφασµένο µε τη µορφή τουρισµού για την οποία ο λόγος. Για να αναπτυχθεί ο κοσµοπολίτικος τουρισµός, τον οποίο πολλοί τουριστικοί προορισµοί επιθυµούν να τον αναπτύξουν για καθαρά οικονοµικούς λόγους, εκτός από την κατάλληλη υποδοµή και ανωδοµή, απαιτείται και η καταξίωση του τουριστικού προορισµού στη συνείδηση της αριστοκρατίας και των µεγιστάνων του πλούτου σαν τόπος κοσµοπολίτικου τουρισµού κάτι το οποίο δεν είναι πάντα εφικτό και απαιτεί συνεχή και έντονη προσπάθεια µα πάνω απ όλα µακριά περιθώρια χρόνου και αναµονής. XXII. Κοινωνικός Τουρισµός Ο κοινωνικός τουρισµός, σαν ιδιαίτερη µορφή τουρισµού, ορίζεται το σύνολο των σχέσεων και φαινοµένων τουριστικού χαρακτήρα που διευκολύνουν τη συµµετοχή των ασθενέστερων οικονοµικά τάξεων στον τουρισµό. Με άλλα λόγια ο κοινωνικός ή επιδοτούµενος τουρισµός αποτελεί τη µορφή εκείνη του τουρισµού που χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι πραγµατοποιείται από µέλη του κοινωνικού συνόλου, των οποίων η αγοραστική δύναµη είναι λίγο-πολύ περιορισµένη, χάρη σε ειδικές παροχές προς αυτά που µπορεί να είναι άµεσες ή έµµεσες. Οι παροχές για κοινωνικό τουρισµό αποτελούν σήµερα για τις αναπτυγµένες οικονοµικά χώρες υποχρέωση του κράτους. Συγκεκριµένα το σύγχρονο κοινωνικό κράτος έχει υποχρέωση πέρα από υγεία, καλά γερατειά, εργασία, παιδεία κλπ να εξασφαλίσει σε άτοµα χαµηλού εισοδήµατος τη δυνατότητα να κάνουν διακοπές και µε αυτόν τον τρόπο να ισορροπήσουν τόσο ψυχικά όσο και σωµατικά. 33
Για να αναπτυχθεί ο κοινωνικός τουρισµός είναι απαραίτητη προϋπόθεση η δηµιουργία της κατάλληλης υποδοµής και ανωδοµής, δηλαδή η κατασκευή ειδικών τουριστικών καταλυµάτων που να ανταποκρίνονται στις οικονοµικές δυνατότητες των κοινωνικών τουριστών, χορήγηση επιδοµάτων διακοπών που να αναπροσαρµόζονται σύµφωνα µε τις πραγµατικές ανάγκες κάθε οικογένειας, εφαρµογή επιχορηγουµένων προγραµµάτων κοινωνικού τουρισµού για ειδικές κατηγορίες ατόµων, όπως για παράδειγµα σπουδαστές, στρατιώτες, συνταξιούχους, που η οικονοµική τους κατάσταση δεν τους επιτρέπει να κάνουν διακοπές κλπ. XXIII. Τουρισµός Αναπήρων Ο τουρισµός αναπήρων ή ατόµων µε ειδικές ανάγκες πρόκειται για µια ειδική µορφή τουρισµού, η ανάπτυξη της οποίας προωθείται ολοένα και περισσότερο σε ορισµένες χώρες. Βασική προϋπόθεση για να αναπτυχθεί ο Τουρισµός Αναπήρων σε ένα τουριστικό προορισµό, είναι η δηµιουργία ειδικών εγκαταστάσεων που να διαθέτουν ανάλογο εξοπλισµό για την εξυπηρέτηση των τουριστών µε ειδικές ανάγκες, όπως και η προσφορά τουριστικών πακέτων που θα απευθύνεται σε αυτούς και θα ικανοποιεί τις δικές της τουριστικές ανάγκες ή επιθυµίες. Επίσης θα πρέπει οι χώρες υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών που επιθυµούν να αναπτύξουν την ειδική αυτή µορφή τουρισµού να θεσπίσουν ειδικές τεχνικές προδιαγραφές που θα πρέπει απαραίτητα να τηρούν τα τουριστικά καταλύµατα και οι άλλες τουριστικές εγκαταστάσεις που κατασκευάζονται ειδικά για την εξυπηρέτηση των τουριστών µε ειδικές ανάγκες. Τέτοιου είδους προδιαγραφές 34
είναι για παράδειγµα ράµπες, ανελκυστήρες, ειδικός εξοπλισµός στα δωµάτια και τους λοιπούς χώρους των τουριστικών καταλυµάτων κλπ., ώστε να µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τους τουρίστες µε ειδικές ανάγκες, µε όσο το δυνατόν λιγότερες δυσκολίες γίνεται ή και καθόλου. 35
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 3.1 Γενικά Χαρακτηριστικά Ο Χειµερινός τουρισµός αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων, που λαµβάνουν χώρα κατά την διάρκεια της χειµερινής περιόδου, δηλαδή από Νοέµβριο µέχρι Μάρτιο, και εκδηλώνονται κυρίως σε ορεινές περιοχές, κάτω από συγκεκριµένες κλιµατολογικές συνθήκες, όπως για παράδειγµα χαµηλές θερµοκρασίες, τύπου 0 βαθµών Κελσίου ή και χαµηλότερα. Το κρύο κλίµα σε συνδυασµό µε τις χαµηλές θερµοκρασίες, αποτελούν τις ιδανικές συνθήκες για τα αθλήµατα που διεξάγονται αυτούς τους µήνες και απαιτούν χιόνι ή ακόµα και την ύπαρξη πάγου. Τέτοιες δραστηριότητες είναι για παράδειγµα, η χιονοδροµία και η ελκηθοδροµία. Όµως η διεξαγωγή όλων αυτών των δραστηριοτήτων απαιτεί κατάλληλη κτιριακή υποδοµή, η οποία να ενισχύει την τουριστική κίνηση και να προσφέρει ποιοτικά ανώτερες παρεχόµενες υπηρεσίες. Τέτοιου είδους κτιριακή υποδοµή και εγκαταστάσεις, αποτελούν τα καταφύγια και τα χιονοδροµικά κέντρα, των οποίων η ύπαρξη και η λειτουργικότητα, αναλύονται σε επόµενα κεφάλαια. Ο χειµερινός τουρισµός αποτελεί µια τουριστική µορφή η οποία επιµηκύνει την τουριστική κίνηση σε όλη τη διάρκεια του έτους και συµβάλει πραγµατικά στην άµβλυνση του εποχικού φαινόµενου. Χάρη στον χειµερινό τουρισµό δηµιουργείται µια ισορροπία στην τουριστική κίνηση τόσο χρονικά όσο και γεωγραφικά, σε τουριστικούς 36
προορισµούς σε ορεινές περιοχές, που δεν έχουν σχέση µε την νησιωτική και θαλάσσια πλευρά της χώρας. Έτσι διατηρείται η πληρότητα των επισκεπτών ενός τουριστικού προορισµού, αλλά και αναδεικνύονται οι κρυµµένες πτυχές αυτής. 3.1.1 Συνέπειες του Χειµερινού Τουρισµού Βέβαια ο χειµερινός τουρισµός αποτελεί σε µεγάλο βαθµό τουρισµό επαγγελµατικό και αναψυχής και λιγότερο τουρισµό διακοπών. Αυτό συµβαίνει κυρίως λόγω της εποχικής διάστασης κοινωνικών θεσµών όπως είναι οι σχολικές διακοπές και οι ετήσιες άδειες από την εργασία. Ο χειµερινός τουρισµός, αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα µέτρα, είναι δυνατόν να έχει καταστροφικές συνέπειες σε βάρος του περιβάλλοντος. Για παράδειγµα η ανεξέλεγκτη δηµιουργία χιονοδροµικών κέντρων η εκτεταµένη αποψίλωση των δασών στις περιοχές όπου θα αναπτυχθούν οι ειδικές εγκαταστάσεις, η διάνοιξη οδικού δικτύου κλπ., προκαλούν την καταστροφή τόσο της πανίδας όσο και της χλωρίδας, µε κίνδυνο ακόµα και τη διατάραξη της τροφικής αλυσίδας, τη διάβρωση του εδάφους και την πρόκληση κατολισθήσεων και χιονοστιβάδων. 4 4 «Η Κρατική Συµβολή στον Τουρισµό Εναλλακτικές Μορφές Τουρισµού», Γ.Μ. Βενετσανοπούλου 2006 37
3.1.2 Η κατάσταση του Χειµερινού Τουρισµού στην Ελλάδα Ο χειµερινός τουρισµός συναντά πολλά προβλήµατα στη χώρα µας. Μεγάλο ποσοστό των χιονοδροµικών κέντρων αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα υποδοµής. Το ανεπαρκές οδικό δίκτυο δηµιουργεί προβλήµατα πρόσβασης καθώς επίσης και σηµαντικές καθυστερήσεις στη µεταφορά και µετακίνηση από και προς τα χιονοδροµικά κέντρα. Ο µηχανολογικός εξοπλισµός είναι ελλιπέστατος και το εξειδικευµένο προσωπικό ανεπαρκές και µε έλλειψη τεχνογνωσίας. Επίσης η έλλειψη χώρων παγοδροµίας ή συναφών αθληµάτων και πολλών άλλων δραστηριοτήτων δεν βοηθάει καθόλου. Οι ελλείψεις αυτές έχουν ως συνέπεια την απώλεια ηµεδαπών ή ξένων πελατών, οι οποίοι απαιτούν παροχή υψηλότερου επιπέδου υπηρεσιών και κατά συνέπεια κατευθύνονται σε αντίστοιχα κέντρα του εξωτερικού. 3.2 Οµάδες Χειµερινών Τουριστών O χειµερινός τουρισµός απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές οµάδες, όµως ο κύριος όγκος τουριστών που ασχολούνται µε αυτόν ανήκουν στις δύο παρακάτω κατηγορίες. 1. Ο χειµερινός τουρισµός απευθύνεται κυρίως στους νέους, οι οποίοι αρέσκονται περισσότερο, στο να συµµετέχουν σε ακραία αθλήµατα τα οποία είναι πιο επικίνδυνα και προκαλούν µεγαλύτερες εκκρίσεις αδρεναλίνης. Αυτής της κατηγορίας οι τουρίστες, λαµβάνουν µέρος σε τέτοιες δραστηριότητες κυρίως τα Σαββατοκύριακα, καθώς επίσης 38
και σε γιορτές και αργίες, όπως για παράδειγµα στις διακοπές των Χριστουγέννων. Οι τουρίστες αυτοί ανήκουν σε τάξεις µεσαίου ή και µεγάλου εισοδήµατος, διότι τα χειµερινά σπορ απαιτούν σηµαντικά έξοδα για την διεξαγωγή τους. Για παράδειγµα, τέτοια αθλήµατα είναι η χιονοδροµία, η αναρρίχηση και το ράφτινγκ, καθώς και άλλα. 2. Ο χειµερινός τουρισµός όµως πέρα από τους νέους, είναι ιδιαίτερα αρεστός και σε άτοµα της τρίτης ηλικίας, δηλαδή άτοµα από 55 ετών και άνω. Αυτό είναι άκρως ενδιαφέρον από την άποψη ότι η συγκεκριµένη ηλικιακή οµάδα αποτελείται από άτοµα τα οποία σε πολύ υψηλό ποσοστό έχουν το απαραίτητο εισόδηµα και χρόνο ώστε να ταξιδεύουν οποιαδήποτε εποχή του έτους, σε αντίθεση µε άλλες κατηγορίες τουριστών οι οποίοι δουλεύουν όλο το χρόνο ή σπουδάζουν. Είναι επίσης µεγάλης σηµασίας το ότι έχουν σταθερό εισόδηµα (σύνταξη, εισοδήµατα από περιουσία) µε αποτέλεσµα η τουριστική τους συµπεριφορά να παραµένει ανεπηρέαστη. 3.3 Χειµερινές Αθλητικές ραστηριότητες Η Ελλάδα είναι µια χώρα µοναδικής οµορφιάς, η οποία συνδυάζει αρµονικά τα γραφικά τοπία µε τη γαλήνη και την δράση, και την άγρια οµορφιά τους, δηµιουργώντας πλήθος επιλογών για αποδράσεις σ ορεινούς προορισµούς. Ειδικότερα το χειµώνα, η ορεινή Ελλάδα αποτελεί ένα µαγευτικό και συνάµα συναρπαστικό σκηνικό για υπαίθριες δραστηριότητες, και προσελκύει αρκετούς φίλους της φύσης και των σπορ. Οι χειµερινές 39
δραστηριότητες, που αναπτύσσονται στη χώρα µας, περιγράφονται και αναλύονται παρακάτω. 3.3.1 Χιονοδροµία (Ski) Το σκι είναι ένα άθληµα µε ελεύθερη δράση όπου ο κάθε αθλητής µπορεί να επιλέξει την πίστα που είναι πιο κατάλληλη για τις ικανότητες του καθώς και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν όπως, κατάσταση χιονιού, ορατότητα, εµπόδια κ.λπ. Η χιονοδροµία ως άθληµα ήρθε στην Ελλάδα το 1920. Το σκι µπορεί να χωριστεί σε διάφορες κατηγορίες. Οι πιο διαδεδοµένες, οι οποίες είναι και αναγνωρισµένες από την Ολυµπιακή Επιτροπή είναι οι παρακάτω: 1. Το αλπικό σκι (alpic ski). 2. Το βόρειο σκι (kim nordic ski). 3. Σκι χιονοσανίδας (snowboard ski). Είναι ένα καινούριο σχετικά άθληµα το οποίο περιλαµβάνει ελεύθερη δράση στο χιονισµένο τοπίο και περιλαµβάνει 2 αγωνίσµατα: το halfpipe και την κατάβαση. Οι κανόνες ασφαλείας για τον snowboarder είναι οι ίδιοι µε αυτούς του χιονοδρόµου (skier). 4. Έλκηθρο χιονιού (snowmobile). Ένα άλλο χειµερινό σπορ είναι το snowmobile (έλκηθρο χιονιού), απαραίτητο όχηµα σε περιπτώσεις που είναι αδύνατη η διέλευση αυτοκινήτων. 40