Α.Τ.Ε.Ι., ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ KAI ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΠΑΝΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΥΛΟΥΡΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΑΛΥΦΙΑΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ, 2007 1
Περιεχόμενα Σελ. Ευχαριστίες.............................................. 5 Εισαγωγή............................................... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο : Συμβάσεις Δάνεια.......................... 7 1.1 Τα Είδη Των Συμβάσεων................................ 7 1.2 Ποια Η Έννοια Του Δανείου.............................. 9 1.3 Ευθύνη Των Συμβαλλόμενων Της Σύμβασης.................. 9 1.4 Αντάλλαγμα Του Δανείου................................ 9 1.5 Κριτήρια Κατάταξης Χρηματοδοτήσεων......................10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο : Εγγυητική Επιστολή......................... 14 2.1 Ορισμός............................................14 2.2 Διακρίσεις Κατηγορίες Εγγυητικών Επιστολών................14 2.3 Κατάπτωση Εγγυητικής Επιστολής......................... 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο : Εξασφαλίσεις...............................16 3.1 Έννοια Της Ενοχικής Εγγύησης.............................16 3.2 Σχέση Εγγυητή Με Δανειστή...............................17 3.3 Σχέση Εγγυητή Με Πρωτοφειλέτη........................... 18 3.4 Ενέχυρο............................................. 18 3.5 Μια Άλλη Μορφής Εξασφάλισης Είναι Η Προσημείωση Υποθήκης Και Η Υποθήκη................................................ 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: Κατάταξη Των Απαιτήσεων Με Κριτήριο Το Βαθμό Κάλυψης Και Την Κατάσταση Τους.......................... 21 4.1 Πότε Μια Απαίτηση Θεωρείται Καθυστερημένη.................. 21 4.2 Διαχωρισμός Των Απαιτήσεων..............................21 4.3 Απαιτήσεις Που Χρήζουν Ιδιαίτερης Παρακολούθησης............ 22 4.4 Απαιτήσεις Σε Προσωρινή Καθυστέρηση......................23 2
4.5 Απαιτήσεις Σε Οριστική Καθυστέρηση........................24 4.6 Επισφαλείς Απαιτήσεις...................................24 4.7 Οι Ενέργειες Των Οργάνων Της Τράπεζας Για Την Διαχείριση Και Παρακολούθηση Των Καθυστερήσεων...........................25 4.8 Ενημέρωση Δανειοδοτούμενου Οφειλέτη..................... 27 4.9 Ενημέρωση Πιστούχο Οφειλέτη...........................27 4.10 Ενημέρωση Εγγυητή.................................... 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο: Κλείσιμο λογαριασμού....................... 29 5.1 Γενικά.............................................. 29 5.2 Κλείσιμο Λογαριασμού................................... 30 5.3 Απαιτούμενα Δικαιολογητικά Για Την Επιδίκαση Απαίτησης Από Σύμβαση Δανείου................................................. 30 5.4 Προετοιμασία Για Την Μεταφορά Της Απαίτησης Δανείου..........32 5.5 Ενέργειες Καταστημάτων Μετά Τη Μεταφορά Των Λογαριασμών Σε Οριστική Καθυστέρηση.................................. 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο : Αγωγή - Διαταγή Πληρωμής.................. 33 6.1 Αγωγή Γενικά......................................... 33 6.2 Συνέπειες Άσκησης Της Αγωγής............................ 33 6.3 Παραίτηση Από Του Δικαιώματος Και Του Δικογράφου Της Αγωγής... 34 6.4 Είδη Αποφάσεων....................................... 35 6.5 Διαταγή Πληρωμής Γενικά................................ 36 6.6 Προϋποθέσεις Έκδοσης Της Διαταγής Πληρωμής................. 37 6.7 Διαδικασία Έκδοσης Της Διαταγής Πληρωμής................... 37 6.8 Αποτελέσματα Τελεσιδικίας Της Διαταγής Πληρωμής............. 38 6.9 Διακοπή Ή Αναστολή Της Παραγραφής....................... 38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο : Αναγκαστική Εκτέλεση...................... 40 7.1 Γενικά.............................................. 40 7.2 Τίτλος Εκτελεστός..................................... 41 7.3 Μέσα Της Αναγκαστικής Εκτέλεσης......................... 42 3
7.3.1 Εκτέλεση Για Ικανοποίηση Χρηματικής Απαίτησης.............. 42 7.3.2 Είδη Κατάσχεσης..................................... 43 7.4 Ανατροπή Της Κατάσχεσης............................... 44 7.5 Φανερωτικός Όρκος..................................... 44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο : Πλειστηριασμός............................ 45 8.1 Πλειστηριασμός Ακινήτων................................ 45 8.1.1 Τόπος Και Χρόνος Του Πλειστηριασμού..................... 45 8.1.2 Ποιος Μετέχει Στον Πλειστηριασμό........................ 46 8.1.3 Έκδοση Προγράμματος Πλειστηριασμού Ακινήτου, Κοινοποίηση Και Δημοσίευση............................................. 47 8.1.4 Αναστολή Του Πλειστηριασμού............................ 47 8.1.5 Πλειοδοσία Κατακύρωση.............................. 48 8.1.6 Αναπλειστηριασμός................................... 49 8.1.7 Τροπή Προσημείωσης Σε Υποθήκη Σε Πλειστηριασθέν Ακίνητο..... 49 8.1.8 Απροθυμία Πλειοδοτών Νέος Πλειστηριασμός................ 49 8.2 Πλειστηριασμός Κινητών................................. 50 8.2.1 Τόπος Και Χρόνος Του Πλειστηριασμού..................... 50 8.2.2 Ποιος Μετέχει Στον Πλειστηριασμό.......................... 51 8.2.3 Πλειοδοσία Απροθυμία Πλειοδοτών Νέος Πλειστηριασμός......51 8.2.4 Κατακύρωση.......................................... 51 Σύνοψη................................................ 53 Παράρτημα.............................................. 54 Βιβλιογραφία............................................ 63 4
Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά τον καθηγητή μου, κ. Γαλυφιανάκη Γεώργιο, για την πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση του όσον αφορά στο υλικό και την παρουσίαση της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας. Επίσης τον ευχαριστώ για την υπομονή και επιμονή που μου υπέδειξε καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας. 5
Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι ο τραπεζικός που ασχολείται με τον τομέα των χρηματοδοτήσεων πρέπει να έχει πολλά εφόδια, προκειμένου να ανταποκριθεί ικανοποιητικά στις απαιτήσεις της χρηματοδοτικής λειτουργίας. Στην παρούσα εργασία σκοπεύουμε να διαμορφώσουμε μια ξεκάθαρη εικόνα, σε ότι αφορά τις χρηματοδοτήσεις, καθυστερήσεις και στην διαδικασία επανείσπραξη τους από τα πιστωτικά ιδρύματα. Αναλυτικότερα θα δοθεί ο ορισμός της έννοιας του δανείου και άλλων όρων που έχουν σχέση με τις χρηματοδοτήσεις. Θα αναφερθούμε στο τι είναι σύμβαση; Πως διασφαλίζονται οι χρηματοδοτήσεις; Τι είναι οι ενοχικές και εμπράγματες ασφάλειες ενός δανείου; Στην συνέχεια θα ασχοληθούμε με την διαχείριση των προσωρινών καθυστερήσεων και τις ενέργειες, στις οποίες θα πρέπει να προβαίνουν τα όργανα της τράπεζας. Θα ακολουθήσει μια διεξοδική περιγραφή της διαδικασίας για την μεταφορά της απαίτησης δανείου σε οριστική καθυστέρηση, δηλαδή το κλείσιμο του λογαριασμού. Θα προχωρήσουμε σε αναφορά στην διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής και στις προϋποθέσεις που χρειάζονται για την έκδοση της. Το επόμενο κεφάλαιο πραγματεύεται την αναγκαστική εκτέλεση δηλαδή τον τρόπο μέσω του οποίου οι τράπεζες επιδιώκουν την είσπραξη των απαιτήσεων τους. Εν κατακλείδι θα αναφερθούμε στον πλειστηριασμό ακινήτων αλλά και κινητών. Τον τόπο και το χρόνο που διεξάγεται, καθώς και ποιος μπορεί να μετέχει στον πλειστηριασμό. 6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Συμβάσεις Δάνεια 1.1 Τα Είδη Των Συμβάσεων Οι χρηματοδοτήσεις που χορηγούνται από τις Τράπεζες στηρίζονται σε συμβάσεις, στις οποίες αναφέρονται αναλυτικά οι όροι κάθε συγκεκριμένης πιστοδότησης. Οι συμβάσεις που χρησιμοποιεί συνήθως μια Τράπεζα είναι οι παρακάτω : Α) Σύμβαση πίστωσης Ανοιχτού Τρεχούμενου Λογαριασμού (Α.Τ.Λ.) και Β) Σύμβαση Δανείου Τακτής Λήξης. Άλλη σύμβαση μπορεί π.χ. να είναι : Γ) Σύμβαση έκδοσης Εγγυητικής Επιστολής(Ε/Ε). Α ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΤΡΕΧΟΥΜΕΝΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ (Α.Τ.Λ.) Με τη σύμβαση Α.Τ.Λ. ανοίγεται υπέρ του δανειολήπτη πίστωση ορισμένου ποσού. Συμφωνείται επίσης μεταξύ των συμβαλλομένων να μην επιδιώκονται ή διατίθενται μεμονωμένα οι απαιτήσεις που προκύπτουν από τις μεταξύ τους συναλλαγές. Αντίθετα, να φέρονται σε κοινό λογαριασμό με σκοπό να εκκαθαρίζονται και να σβήνουν κατά το κλείσιμο του λογαριασμού αυτού, που θα γίνεται κάθε τρίμηνο με τέτοιο τρόπο, ώστε το κατάλοιπο του λογαριασμού που τυχόν θα υπάρχει να αποτελέσει τη μοναδική μεταξύ τους απαίτηση. Η συγκεκριμένη σύμβαση είναι αόριστης διάρκειας. Η αύξηση του ποσού της σύμβασης γίνεται με αυξητικές πρόσθετες πράξεις, στις οποίες απαραίτητα υπογράφουν όλοι οι συμβαλλόμενοι στην αρχική σύμβαση και όσοι προτείνονται επιπλέον. Τροποποιήσεις ή προσθήκη όρων στη σύμβαση αυτή γίνονται με πρόσθετες πράξεις. Με τη χρήση σύμβασης Α.Τ.Λ. μπορεί να γίνει χορήγηση χρεολυτικών δανείων, ενώ δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χορήγηση τοκοχρεολυτικών δανείων. 7
Για τη χορήγηση δανείου υπογράφεται στην αρχική σύμβαση μόνο από τον πιστούχο(και όχι από τους λοιπούς συμβαλλόμενους)σχετική πρόσθετη πράξη, με την οποία εξειδικεύεται ο τρόπος εξόφλησης του συγκεκριμένου δανείου. Σε μια σύμβαση και μέσα στο όριό της μπορούν να στηρίζονται περισσότερες συμβάσεις για ένα λογαριασμό, αρκεί να αναφέρονται σε αυτήν. Όταν όμως υπάρχουν περισσότερες από μία συμβάσεις που δεν ενοποιήθηκαν, ανάλογοι πρέπει να είναι και οι αντίστοιχοι λογαριασμοί τους. Όσον αφορά στις προσημειώσεις που γράφονται για ασφάλεια της σύμβασης Α.Τ.Λ., μπορεί να είναι και α)μεγαλύτερες του ποσού αυτής, για να καλύπτουν-εφόσον χρειασθεί-τυχόν αυξητικές πράξεις και β)μέχρι ορισμένου ποσού, που πρέπει όμως να αναγράφεται οπωσδήποτε σε σχετικό όρο της αρχικής σύμβασης. Β ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΔΑΝΕΙΟΥ ΤΑΚΤΗΣ ΛΗΞΗΣ Με τη σύμβαση Δανείου Τακτής Λήξης, η δανείστρια τράπεζα μεταβιβάζει κατά κυριότητα στο δανειζόμενο χρήματα ή άλλα αντικαταστατά πράγματα. Αυτός είναι υποχρεωμένος να αποδώσει άλλα πράγματα της ίδιας ποσότητας και ποιότητας. Η κύρια διαφορά του δανείου από την πίστωση, είναι ότι η τελευταία αναφέρεται μόνο σε χρηματική ενίσχυση του αντισυμβαλλόμενου και όχι σε άλλα αντικαταστατά και μπορεί να είναι άμεση ή έμμεση (π.χ. χορήγηση εγγυητικής επιστολής). Στην τράπεζα οι συμβάσεις Δανείου Τακτής Λήξης αναφέρονται μόνο σε χρηματικές ενισχύσεις των αντισυμβαλλομένων δανειοληπτών. Χρησιμοποιούνται επίσης για τη χορήγηση στους δανειοδοτούμενους τοκοχρεολυτικών δανείων οποιασδήποτε κατηγορίας. Και στη σύμβαση Δανείου η τροποποίηση οποιωνδήποτε όρων γίνεται με πρόσθετη πράξη και με κάθε σύμβαση χορηγείται και συγκεκριμένο δάνειο. Γ) ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΓΓΥΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ( Ε/Ε.) Για την καλύτερη εξασφάλιση των συμφερόντων της τράπεζας αλλά και για απλούστευση της όλης διαδικασίας, εφόσον ο δανειζόμενος είναι και χρηματοδοτούμενος, για την έκδοση των Ε.Ε. γίνεται χρήση συμβάσεων Α.Τ.Λ.. 8
Για όλα τα είδη συμβάσεων ισχύει ότι η συμπλήρωσή τους πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και να καταχωρούνται σε αυτές τα πλήρη στοιχεία των οφειλετών ή εγγυητών (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, αριθμός Δελτίου Ταυτότητας με ημερομηνία έκδοσης και αρχή που το εξέδωσε). Στις συμβάσεις δεν επιτρέπονται σε καμία περίπτωση ξέσματα ή διορθώσεις, γιατί μπορεί να δημιουργηθούν ανεπιθύμητες καταστάσεις για την τράπεζα σε περίπτωση που απαιτηθεί δικαστική επιδίωξη των απαιτήσεων της. 1.2 Ποια Η Έννοια Του Δανείου Με τη σύμβαση του δανείου ο δανειστής (δανειοδότης) υποχρεούται να μεταβιβάσει κατά κυριότητα στον οφειλέτη (δανειολήπτη) χρήματα, και ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να τα αποδώσει στο δανειστή, κατά το χρόνο που συμφωνείται. Η σύμβαση δανείου αποτελεί την κυριότερη και συνηθέστερη στις συναλλαγές πιστωτική σύμβαση. Έτσι, με τη σύμβαση δανείου δημιουργείται μια καθαρή προσωπική ενοχική σχέση μεταξύ δανειστή και οφειλέτη και από αυτήν έχει το δικαίωμα ο δανειστής να στραφεί κατά του οφειλέτη και του εγγυητή. 1.3 Ευθύνη Των Συμβαλλομένων Της Σύμβασης Με τη σύμβαση δανείου δημιουργούνται υποχρεώσεις από την πλευρά του οφειλέτη και του εγγυητή για απόδοση αυτών που δανείστηκε. Κατά κάποιο τρόπο όμως ευθύνεται και ο δανειστής για νομικά ή πραγματικά ελαττώματα αυτών που δάνεισε. 1.4 Αντάλλαγμα Του Δανείου Το δάνειο μπορεί να καταρτίζεται με αντάλλαγμα ή χωρίς αντάλλαγμα, με τόκο ή χωρίς τόκο. Το έντοκο γραμμάτιο παλαιότερα αποτελούσε την πιο 9
σημαντική μορφή πίστωσης. Με την πάροδο του χρόνου η μορφή αυτή του δανείου πέρασε σε δεύτερη μοίρα λόγω των αναγκών που δημιουργήθηκαν στις συναλλαγές και ιδιαίτερα στις τραπεζικές συναλλαγές. 1.5 Κριτήρια Κατάταξης Χρηματοδοτήσεων Υπάρχουν γενικά και ειδικά κριτήρια κατάταξης, σύμφωνα με τα οποία κατατάσσονται οι χρηματοδοτήσεις. Κύριο γενικό κριτήριο είναι ο κλάδος δραστηριότητας. Ειδικά κριτήρια είναι : Α. Η ρευστοποίηση της χορήγησης, δηλαδή ο χρόνος μέσα στον οποίο συμφωνείται να γίνει η εξόφληση. Από την άποψη αυτή οι χρηματοδοτήσεις διακρίνονται σε : 1) Βραχυπρόθεσμες (μέχρι 24 μήνες) 2) Μεσοπρόθεσμες (από 2 μέχρι 4 χρόνια) και 3) Μακροπρόθεσμες (από 5 χρόνια και πάνω). Β. Ο σκοπός για τον οποίο ζητείται η χρηματοδότηση, δηλαδή αν πρόκειται για : 1) Κεφάλαιο κίνησης 2) Δάνειο πάγιων εγκαταστάσεων 3) Προσωπικό 4) Στεγαστικό 5) Επαγγελματικής στέγης. Γ. Οι εξασφαλίσεις που τυχόν ζητηθούν για την κάλυψη της χρηματοδότησης. Από την άποψη αυτή οι χρηματοδοτήσεις διακρίνονται σε : 1) Καλυμμένες με ρευστοποιήσιμα στοιχεία (συναλλαγματικές πελατείας, φορτωτικά έγγραφα κ.λ.π.) 2) Ακάλυπτες από ρευστοποιήσιμα στοιχεία 3) Καλυμμένες με ενοχικές εξασφαλίσεις και 4) Καλυμμένες με εμπράγματες εξασφαλίσεις. Δ. Το επιτόκιο. Εδώ γίνεται η διάκριση των χρηματοδοτήσεων σε : 1) Χαμηλότοκες και 10
2) Υψηλότοκες. Οι πιο συνηθισμένες μορφές των δανείων είναι τα τοκοχρεολυτικά ή Τακτής Λήξης δάνεια, τα οποία ταξινομούνται στα μακροπρόθεσμα δάνεια και τα δάνεια μέσω Ανοιχτού Αλληλόχρεου Λογαριασμού, τα οποία ταξινομούνται στα βραχυπρόθεσμα δάνεια. Α) Τοκοχρεολυτικό δάνειο είναι εκείνο, του οποίου η αποπληρωμή συμφωνήθηκε να γίνει σε τοκοχρεολυτικές δόσεις, δηλαδή σε δόσεις που περιλαμβάνουν τμήμα του κεφαλαίου. Είναι μορφή του μακροπρόθεσμου δανεισμού και η εκταμίευσή του γίνεται σταδιακά και με την πρόοδο της επένδυσης. Η εξυπηρέτηση γίνεται με τοκοχρεολυτικές δόσεις, δηλαδή με καταβολή των τόκων και μέρους του κεφαλαίου του δανείου. Οι δόσεις των τοκοχρεολυσίων είναι σταθερές. Οι τόκοι μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, ενώ αντίθετα το χρεολύσιο, δηλαδή το ποσό που αντιστοιχεί στην επιστροφή του κεφαλαίου, αυξάνεται. Τοκοχρεολύσιο είναι η δόση που καταβάλλει ο δανειολήπτης για την εξόφληση του δανείου, η οποία (δόση) περιλαμβάνει τον τόκο και το εξοφλούμενο κεφάλαιο. Χρεολύσιο είναι το μέρος της δόσης που καταβάλλει ο δανειολήπτης για την εξόφληση του δανείου, το οποίο (χρεολύσιο) αφορά το εξοφλούμενο κεφάλαιο μόνο. Β) Χρηματοδοτήσεις μέσω Ανοιχτού Αλληλόχρεου Λογαριασμού Ο λογαριασμός αυτός υπάρχει όταν μια συναλλακτική σχέση μεταξύ δύο προσώπων (φυσικών ή νομικών) που δρουν με αντίθετα συμφέροντα, μπορεί να οδηγήσει στην πραγματοποίηση πολλών αμοιβαίων μεταξύ τους παροχών κατά τρόπο διαδοχικό και εναλλασσόμενο. Οι συμβαλλόμενοι συμφωνούν ότι οι αμοιβαίες πιστώσεις και οφειλές που θα προκύψουν από τις συναλλαγές τους δεν θα ρυθμίζονται χωριστά, αλλά θα μπαίνουν σε ενιαίο λογαριασμό όπου θα χάνουν την ατομικότητά τους και θα απεικονίζονται με κονδύλια πιστώσεων ή χρεώσεων, για να καταλήξουν κατά το κλείσιμο του λογαριασμού σε ένα και μόνο απαιτητό κατάλοιπο. 11
Η σχέση αυτή μπορεί να υπάρξει, άσχετα με το γεγονός ότι πιθανόν να δημιουργηθούν διαδοχικά απαιτήσεις των συμβαλλομένων μερών. Ο Ανοιχτός Αλληλόχρεος Λογαριασμός αποβλέπει στη διευκόλυνση της ικανοποίησης των απαιτήσεων μεταξύ των συμβαλλομένων. Μορφές χρηματοδοτήσεων μέσω του Ανοιχτού Αλληλόχρεου Λογαριασμού είναι : 1) Χρηματοδοτήσεις για κεφάλαιο κίνησης Η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων για την κάλυψη των αναγκών τους σε κεφάλαια κίνησης γίνεται κατά την κρίση των τραπεζών, τόσο ως προς το ύψος όσο και ως προς τη διάρκεια. 2) Εφ άπαξ χρηματοδοτήσεις Οι εφ άπαξ χρηματοδοτήσεις έχουν σκοπό να ικανοποιήσουν έκτακτες, ειδικές ή μονιμότερες ανάγκες των επιχειρήσεων σε κεφάλαια κίνησης. Η διάρκεια των δανείων είναι ανάλογη με τις ανάγκες που εξυπηρετούν. 3) Ανοιχτός λογαριασμός Είναι ο λογαριασμός αυξομειούμενου υπολοίπου. Καθορίζεται το όριο του λογαριασμού που εξυπηρετεί τις ανάγκες της επιχείρησης, για τον προσδιορισμό του οποίου πρέπει να ληφθούν υπόψη το σύνολο των πιστώσεων του οφειλέτη και η δραστηριότητα του. 4) Καθαρή προεξόφληση Προεξόφληση είναι η καταβολή από την τράπεζα στον κομιστή της αξίας τίτλων πριν από τη λήξη τους. Το ποσό που καταβάλλεται στον εκχωρητή είναι ίσο με την ονομαστική αξία των τίτλων, αφού αφαιρεθούν ο τόκος που αναλογεί μέχρι την λήξη τους, η προμήθεια, τα εισπρακτικά και άλλα έξοδα. 5) Χρηματοδότηση εγγυημένη με αξιόγραφα Σε μεταχρονολογημένες επιταγές. Η σύγχρονη επιχειρηματική ζωή επέβαλε στο κράτος να αναγνωρίσει ουσιαστικά ως όργανο πίστης τη μεταχρονολογημένη επιταγή. Έτσι, με το άρθρο 11 του Ν.1957/91 επέτρεψε στις τράπεζες να δέχονται μεταχρονολογημένες επιταγές για ενέχυρο χρηματοδοτήσεων. Η μεταχρονολογημένη επιταγή χρησιμοποιείται ευρέως στις συναλλαγές των εμπόρων, επαγγελματιών, βιοτεχνών και γενικά όλων όσων έχουν τη 12
δυνατότητα να τηρούν λογαριασμό όψεως σε μία τράπεζα και να έχουν στη διάθεσή τους στελέχους επιταγών. Σε μεγάλο μέρος, όπως και αλλού αναφέρθηκε, η επιταγή έχει αντικαταστήσει τη συναλλαγματική γιατί έχει το πλεονέκτημα ότι δε χαρτοσημαίνεται κατά την έκδοσή της κι έτσι ο εκδότης ή οι οπισθόγραφοι αυτής, δεν επιβαρύνονται με χαρτόσημα. Το σοβαρότερο είναι, ότι σε περίπτωση μη πληρωμής από έλλειψη πρόβλεψης, σφραγίζεται από την τράπεζα. Οι τράπεζες δέχονται μεταχρονολογημένες επιταγές για κάλυψη των κάθε μορφής χρηματοδοτήσεών της, αφού οπισθογραφηθούν σε διαταγή της με τη ρήτρα «Αξία σε ενέχυρο». 13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Εγγυητική Επιστολή 2.1 Ορισμός Εγγυητική επιστολή (Ε/Ε) είναι το έγγραφο σύμφωνα με το οποίο ο εγγυητής (τράπεζα) έχει την ευθύνη ως προς το δικαιούχο της εγγυητικής επιστολής μέχρι το ποσό που αναγράφεται σ αυτήν, ότι δηλαδή ο υπόχρεος (υπέρ του οποίου εκδίδεται η εγγυητική επιστολή) θα εκπληρώσει όλες τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ως προς τον δικαιούχο. 2.2 Διακρίσεις Κατηγορίες Εγγυητικών Επιστολών Η διάκριση των Εγγυητικών Επιστολών γίνεται ανάλογα με το μέγεθος και την σοβαρότητα του κινδύνου που αναλαμβάνει η Τράπεζα καλύπτοντας συγκεκριμένες υποχρεώσεις του πρωτοφειλέτη εντολέα. Οι σημαντικότερες κατηγορίες Εγγυητικών Επιστολών που εκδίδει η Τράπεζα είναι οι ακόλουθες : Α) Εγγυητικές Επιστολές συμμετοχής σε διαγωνισμό ή δημοπρασία Ο κύριος λόγος έκδοσής τους είναι ότι ο δικαιούχος πιστωτής θέλει να λάβει ενδείξεις για την φερεγγυότητα αυτών που συμμετέχουν στο διαγωνισμό. Επιπλέον, εκδίδεται για την στήριξη προσφορών για διάφορα έργα με σκοπό την εξασφάλιση της γνησιότητας της προσφοράς. Τέτοιου είδους Ε/Ε εκδίδει η Τράπεζα μόνο όταν υπάρχει βεβαιότητα ότι ο οφειλέτης είναι σε θέση να εκτελέσει το έργο ή να πραγματοποιήσει την προμήθεια. Εκδίδονται ακόμα, όταν η τράπεζα είναι διατεθειμένη να προβεί σε παραπέρα πιστοδοτήσεις προς τον υπόχρεο -εφόσον αυτό ζητηθεί-, τόσο με Ε/Ε για προκαταβολή και πιστή εκτέλεση όσο και με χρηματοδοτήσεις. 14
Β) Εγγυητικές Επιστολές καλής εκτέλεσης σύμβασης Ο πιο συνηθισμένος λόγος για τον οποίο εκδίδονται τέτοιου είδους Ε/Ε είναι η εξασφάλιση της πιστής εκτέλεσης σύμβασης ενός μεγάλου έργου ή κάποιου διαγωνισμού προμήθειας υλικού προς το Δημόσιο. Με την έκδοση της Ε/Ε για καλή εκτέλεση η Τράπεζα αναλαμβάνει την πληρωμή του αναφερόμενου σ αυτή ποσού στο δικαιούχο, σε περίπτωση που ο υπόχρεος δεν εκπληρώσει σωστά τους όρους της σύμβασης. Γ) Εγγυητικές Επιστολές για τη λήψη προκαταβολών ή αντικατάσταση δεκάτων Στις περιπτώσεις εκτέλεσης μεγάλων έργων ή προμηθειών συνηθίζεται να πληρώνεται στον εργολάβο ως προκαταβολή ένα ποσοστό της αξίας του έργου για να μπορέσει να καλύψει τα αρχικά του έξοδα. Η προκαταβολή αυτή εξασφαλίζεται με αντίστοιχη Ε/Ε και η απόσβεσή της γίνεται τμηματικά κατά την εξόφληση των λογαριασμών πιστοποίησης εκτέλεσης έργου. 2.3 Κατάπτωση Εγγυητικής Επιστολής Στην περίπτωση που ο εντολέας δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του απέναντι στο δικαιούχο της εγγυητικής επιστολής, ο εγγυητής μετά από έγγραφη ειδοποίηση προς τον τελευταίο, πληρώνει το ποσόν που αναγράφεται στην εγγυητική επιστολή (ολική κατάπτωση) ή ένα μέρος της (μερική κατάπτωση), χωρίς αντιρρήσεις και χωρίς να λάβει υπόψη τυχόν ενστάσεις του υπόχρεου εντολέα κατά του δικαιούχου της εγγυητικής επιστολής ούτε και τις μεταξύ τους συμβατικές σχέσεις. Η πληρωμή, αν δεν ορίζεται, γίνεται στον τόπο όπου έχει την έδρα ή την κατοικία του ο δικαιούχος της εγγυητικής επιστολής την ημέρα της πληρωμής. (Βλ. σελ. 55 παράρτημα 1 ο ). 15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Εξασφαλίσεις 3.1 Έννοια Της Ενοχικής Εγγύησης Με τη σύμβαση της εγγύησης ο εγγυητής αναλαμβάνει την ευθύνη απέναντι στο δανειστή ότι θα καταβληθεί η οφειλή. Έτσι ο δανειστής αποκτά ενοχικό δικαίωμα κατά του εγγυητή. Η σύμβαση της εγγύησης καταρτίζεται μεταξύ του εγγυητή και του δανειστή, χωρίς τη σύμπραξη ή τη συναίνεση του πρωτοφειλέτη. Ο εγγυητής είναι υποχρεωμένος να δώσει ότι θα έδινε ο οφειλέτης. Η εγγύηση μπορεί να καλύπτει μέλλουσες οφειλές ή υπό αίρεση. Είναι σχέση παρεπόμενη. Αυτό σημαίνει ότι αν αποσβεστεί η κύρια οφειλή, τότε μόνο μπορεί να αποσβεστεί και η παρεπόμενη, δηλαδή η εγγύηση. Ο εγγυητής δεν έχει τη δυνατότητα να αξιώσει από την τράπεζα να κλείσει τη σύμβαση για την οποία έχει δώσει την εγγύησή του. Μετά όμως από μια τέτοια αξίωση η τράπεζα μπορεί να κάνει χρήση της πίστωσης μόνο μέσα στο συμβατικό όριο που έχει ήδη συμφωνηθεί. Αν η τράπεζα θελήσει να αυξήσει τη σύμβαση πρέπει να συναινέσει και ο εγγυητής, αλλιώς πρέπει να υπογραφεί με την επιχείρηση άλλη σύμβαση και να ληφθούν άλλες εξασφαλίσεις, αν χρειάζεται. Ο θάνατος του εγγυητή δεν έχει ως συνέπεια και το κλείσιμο της πίστωσης, η χρήση της οποίας μπορεί να συνεχιστεί επειδή η εγγύηση παραμένει ακέραιη και μετά το θάνατο του εγγυητή. Όμως δεν πρέπει να αυξηθεί χωρίς τη συναίνεση των κληρονόμων του. Οι κληρονόμοι του εγγυητή ευθύνονται ανάλογα με την κληρονομική μερίδα τους και τη δική τους περιουσία, εκτός και αν αποποιήθηκαν την κληρονομιά, οπότε δεν ευθύνονται. Στην περίπτωση όμως που δέχτηκαν την κληρονομιά με το «ευεργέτημα της απογραφής», ευθύνονται μέχρι το ενεργητικό της. 16
3.2 Σχέση Εγγυητή Με Δανειστή Ο εγγυητής ευθύνεται για την έκταση που έχει κάθε φορά η κύρια οφειλή, εφόσον δεν επαυξάνεται με μεταγενέστερη της εγγύησης συμφωνία μεταξύ δανειστή και οφειλέτη. Έτσι, ο εγγυητής ευθύνεται για τους τόκους και τα έξοδα για δίκη ή καταγγελία του δανειστή προς τον πρωτοφειλέτη. Αν όμως με μεταγενέστερη της εγγύησης συμφωνία μεταξύ του δανειστή και του οφειλέτη περιοριστεί η κύρια οφειλή, μειώνεται ανάλογα και η ευθύνη του εγγυητή. Μπορεί να συμφωνηθεί ότι ο εγγυητής ευθύνεται π.χ. μόνο για την κύρια οφειλή ή για ένα μέρος μόνο από το χρέος του πρωτοφειλέτη. Ο εγγυητής μπορεί να προτείνει εναντίον του δανειστή τις μη προσωποπαγείς ενστάσεις* του πρωτοφειλέτη ακόμη και αν αυτός παραιτήθηκε από αυτές μετά τη συνομολόγηση της εγγύησης. Δε μπορεί όμως να προβάλει τις προσωποπαγείς ενστάσεις. Ο εγγυητής μπορεί να προτείνει κατά του δανειστή την ένσταση της «δίζησης», δηλαδή έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την καταβολή της οφειλής, έως ότου ο δανειστής επιχειρήσει αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη και αυτή δε φέρει αποτέλεσμα (άρθρο 855 Α.Κ.). Σε περίπτωση εγγύησης που δόθηκε για χρηματική οφειλή, η αναγκαστική εκτέλεση που αναφέρεται πιο πάνω, πρέπει να επιχειρηθεί στα κινητά πράγματα του πρωτοφειλέτη. Επίσης αν ο δανειστής έχει το δικαίωμα ενεχύρου (συμβατικού ή νόμιμου, πριν ή μετά από την εγγύηση) σε κινητά πράγματα του πρωτοφειλέτη, πρέπει να επιχειρήσει εκτέλεση και σ αυτά (άρθρο 856 Α. Κ.). Οι παραπάνω διατάξεις (855 και 856 άρθρο) είναι ενδοτικού δικαίου. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να τροποποιούνται με συμφωνία των μερών (δανειστή και πρωτοφειλέτη) προς το αυστηρότερο ή το επιεικέστερο για τον εγγυητή. * Μη προσωποπαγείς ενστάσεις του πρωτοφειλέτη είναι αυτές που δεν συνδέονται στενά με το πρόσωπό του κι έτσι μπορούν να μεταβιβαστούν (ενεργητικά ή παθητικά). 17
Αποκλείεται ρητά η ένσταση της «δίζησης» (άρθρο 857 Α.Κ.) : Α) Αν ο εγγυητής παραιτήθηκε από αυτήν και ιδίως αν εγγυήθηκε ως πρωτοφειλέτης, Β) αν η δίωξη του πρωτοφειλέτη είναι σημαντικά δύσκολη, λόγω μεταβολής της κατοικίας ή διαμονής του μετά τη συνομολόγηση της εγγύησης, Γ) αν ο πρωτοφειλέτης πτώχευσε και ο δανειστής δεν έχει ενέχυρο σε πράγμα του, και Δ) αν είναι φανερό ότι η αναγκαστική εκτέλεση εναντίον του πρωτοφειλέτη θα απέβαινε άκαρπη. 3.3 Σχέση Εγγυητή Με Πρωτοφειλέτη Αν ο εγγυητής ικανοποιήσει το δανειστή, μπορεί στη συνέχεια να στραφεί εναντίον του πρωτοφειλέτη εφόσον έχει δικαίωμα αναγωγής. Ο εγγυητής μπορεί να απαιτήσει από τον πρωτοφειλέτη ασφάλεια (εμπράγματη ή προσωπική με ανεγγύητη) και πριν ακόμη η οφειλή γίνει απαιτητή αν : α) χειροτέρεψε η περιουσιακή κατάσταση του πρωτοφειλέτη, β) η δίωξη του πρωτοφειλέτη έγινε σημαντικά δύσκολη λόγω μεταβολής της κατοικίας ή της διανομής του μετά τη συνομολόγηση της εγγύησης, γ) ο πρωτοφειλέτης έγινε υπερήμερος και δ) ο εγγυητής καταδικάστηκε σε καταβολή της οφειλής. 3.4 Ενέχυρο Ενέχυρο είναι το εμπράγματο δικαίωμα σε ξένο κινητό πράγμα για την εξασφάλιση απαίτησης του δανειστή με την προνομιακή ικανοποίησή του από το πράγμα. Διακρίνεται σε : α) ενέχυρο επί πράγματος (π.χ. επί εμπορευμάτων, συναλλαγματικών, φορτωτικών κ.λ.π.) και β) ενέχυρο επί δικαιώματος, δηλαδή επί ασώματων αντικειμένων (π.χ. ενεχυρίαση απαίτησης). 18
Για να συσταθεί ενέχυρο σε ένα κινητό πράγμα χρειάζεται να υπάρχει μια συμφωνία (σύμβαση) και να παραδοθεί το πράγμα στο δανειστή ή σε κάποιο τρίτο με την προϋπόθεση βέβαια ότι εκείνος που ενεχυριάζει το πράγμα έχει και την κυριότητά του. Το ενέχυρο είναι παρεπόμενο δικαίωμα και επομένως προϋποθέτει την ύπαρξη έγκυρης απαίτησης που την ασφαλίζει σ όλη την έκτασή της, δηλαδή κατά κεφάλαιο, τόκους, έξοδα. Η απαίτηση : α) πρέπει να είναι έγκυρη γιατί διαφορετικά δεν υπάρχει ενέχυρο, β) δυνατό να είναι κατά τρίτου και γ) μπορεί να είναι μελλοντική ή υπό αίρεση. Στο ίδιο πράγμα μπορεί να συσταθεί ενέχυρο για εξασφάλιση περισσότερων απαιτήσεων του δανειστή. Το ενέχυρο αποβλέπει στην εκποίηση του πράγματος για να ικανοποιηθεί προνομιακά ο ενεχυρούχος δανειστής. 3.5 Μια Άλλη Μορφή Εξασφάλισης Είναι Η Προσημείωση Υποθήκης Και Η Υποθήκη. Υποθήκη είναι το περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα που συνιστάται πάνω σε ξένο ακίνητο ή στην επικαρπία ακινήτου, με σκοπό την εξασφάλιση μιας χρηματικής ή αποτιμητής σε χρήμα απαίτησης με την προνομιακή ικανοποίηση του δανειστή από την αξία του ακίνητου ή της επικαρπίας. Το δικαίωμα της υποθήκης είναι δικαίωμα παρεπόμενο επειδή υπάρχει υπέρ ορισμένης έγκυρης απαίτησης και δικαίωμα αδιαίρετο. Η υποθήκη μπορεί να αποκτηθεί και για μελλοντική ή υπό αίρεση απαίτηση. Η εγγραφή της υποθήκης σε αντίθεση με την προσημείωση δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από την απαίτηση, γι αυτό το ποσό της υποθήκης είναι ίσο με το ποσό της απαίτησης. Μεγάλη πρακτική σπουδαιότητα έχει και η προσημείωση υποθήκης (Α.Κ. 1274), η οποία είτε διατάσσεται ως ασφαλιστικό μέτρο με απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου, είτε στηρίζεται σε διαταγή πληρωμής χρηματικών απαιτήσεων. Η προσημείωση, από την εγγραφή της στα βιβλία υποθηκών, 19
αποτελεί υποθήκη υπό διπλή αναβλητική αίρεση : α) την αίρεση της τελεσιδικίας της απόφασης που επιδικάζει την ασφαλιζόμενη απαίτηση και β) την αίρεση της τροπής της προσημείωσης σε υποθήκη μέσα σε αποκλειστική προθεσμία 90 ημερών από την τελεσιδικία της παραπάνω απόφασης. (βλ. σελ 56-57 παράρτημα 2 ο ). 20
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Κατάταξη Των Απαιτήσεων Με Κριτήριο Το Βαθμό Κάλυψης Και Την Κατάσταση Τους 4.1 Πότε Μια Απαίτηση Θεωρείται Καθυστερημένη Η κάθε απαίτηση της τράπεζας, της οποίας έχει λήξει η συμφωνημένη προθεσμία, θεωρείται καθυστερημένη. Το ίδιο συμβαίνει και για κάθε άλλη απαίτηση, από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται, χωρίς συμφωνημένη λήξη, εφόσον όμως ο οφειλέτης (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) έγινε υπερήμερος μετά από όχληση της τράπεζας. 4.2 Διαχωρισμός Των Απαιτήσεων Ανάλογα με το βαθμό κάλυψης οι απαιτήσεις κατατάσσονται στις ακόλουθες διαβαθμίσεις: Πλήρως καλυμμένες, μερικώς καλυμμένες, ακάλυπτες. 4.2.1 Πλήρως καλυμμένες θεωρούνται οι απαιτήσεις όταν είναι εξασφαλισμένες με εμπράγματες ασφάλειες, όπως υποθήκες, προσημειώσεις, ενέχυρα σε καταθέσεις, ενέχυρα σε έντοκα γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου, σε μετοχές κ.τ.λ.. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση πλειστηρίασης / εκποίησης των υπέγγυων στην τράπεζα πραγμάτων, οι απαιτήσεις της ικανοποιούνται πλήρως από το προϊόν του πλειστηριάσματος ή της εκποίησης. 4.2.2 Μερικώς καλυμμένες θεωρούνται οι απαιτήσεις που δεν είναι πλήρως εξασφαλισμένες με εμπράγματες ασφάλειες, όπως υποθήκες, προσημειώσεις, ενέχυρα, μερική εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου κ.τ.λ.. 21
Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση πλειστηρίασης / εκποίησης των υπέγγυων στην τράπεζα πραγμάτων ή κατάπτωσης της κρατικής εγγύησης, οι απαιτήσεις της δεν ικανοποιούνται πλήρως από το προϊόν του πλειστηριάσματος ή της κατάπτωσης, αλλά μένει κάποιο ποσό ακάλυπτο. Η απαίτηση δηλαδή παρουσιάζει επισφάλεια (άνοιγμα). 4.2.3 Ακάλυπτες θεωρούνται οι απαιτήσεις που δεν είναι έστω και μερικώς εξασφαλισμένες. Αυτό συμβαίνει όταν δεν υπάρχει η παραμικρή εξασφάλιση και κατά συνέπεια οι απαιτήσεις αυτές είναι εξολοκλήρου επισφαλείς. Ανάλογα της κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι απαιτήσεις διακρίνονται σε : απαιτήσεις που χρήζουν ιδιαίτερης παρακολούθησης, απαιτήσεις σε προσωρινή καθυστέρηση, απαιτήσεις σε οριστική καθυστέρηση, επισφαλείς απαιτήσεις. 4.3 Απαιτήσεις Που Χρήζουν Ιδιαίτερης Παρακολούθησης Οι απαιτήσεις αυτές προέρχονται συνήθως από πιστοδοτήσεις δανείων και πιστώσεων προς μία επιχείρηση η οποία, ενώ είναι συνεπής προς τις συμβατικές υποχρεώσεις της προς την τράπεζα, εμφανίζει αδυναμίες που ενδέχεται να επιδεινωθούν στο μέλλον. Όσον αφορά στις αδυναμίες των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά : λειτουργικές ζημίες, πτώση πωλήσεων, αύξηση αποθεμάτων, μείωση κερδών, προβλήματα διοίκησης, εξασθένιση κεφαλαίου κίνησης. Στις αδυναμίες των επιχειρήσεων συμπεριλαμβάνονται και οι υλικές ζημίες που προξενήθηκαν σε περιουσιακά τους στοιχεία λόγω απρόβλεπτων γεγονότων (π.χ. πυρκαγιά, πλημμύρα, σεισμό, τρομακτική ενέργεια κ.ά.). 22
4.4 Απαιτήσεις Σε Προσωρινή Καθυστέρηση Είναι δυνατόν πιστώσεις με ανοικτό (αλληλόχρεο) λογαριασμό και δάνεια που έχουν χορηγηθεί να μην εισπράττονται στις συμφωνημένες προθεσμίες, αλλά να παρουσιάζουν ολιγόμηνη καθυστέρηση από την αρχική λήξη της υποχρέωσης του χρηματοδοτούμενου πελάτη. Αν η καθυστέρηση αυτή, μετά από σχετική έρευνα, οφείλεται σε πρόσκαιρη ταμιακή δυσχέρεια του χρηματοδοτούμενου πελάτη και προβλέπεται ότι η εκκρεμότητα αυτή θα τακτοποιηθεί σύντομα, τότε οι λογαριασμοί των πιστώσεων ή δανείων δεν κλείνουν οριστικά, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε ενήμερη μορφή και να παρακολουθούνται από τις υπηρεσίες χορηγήσεων. Προσωρινή είναι η καθυστέρηση που οφείλεται σε παροδική δυσχέρεια του οφειλέτη και η οποία αναμένεται να τακτοποιηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση όμως δυσμενών μεταβολών και πληροφοριών για την οικονομική κατάσταση των χρηματοδοτούμενων πελατών οι ενέργειες των Υπηρεσιών της τράπεζας πρέπει να είναι ενήμερες, αφού ληφθούν υπόψη ειδικές περιπτώσεις πρόσκαιρης αδυναμίας του κλάδου ή της γεωγραφικής περιοχής των χρηματοδοτούμενων πελατών. Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που δημιουργούνται στις τράπεζες είναι η εμφάνιση προσωρινών καθυστερήσεων κατά την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων από μέρους των πιστούχων ή δανειοληπτών (π.χ. πληρωμή δόσεων) και κατ επέκταση, η διαχείριση των απαιτήσεων αυτών πριν μετεξελιχθούν σε επισφαλείς, οπότε και επιδρούν αρνητικά στην αναπτυξιακή πορεία της τράπεζας, λαμβανομένων μάλιστα υπόψη των εκάστοτε διοικητικών οδηγιών και κανονιστικών πλαισίων. Αυτό που έχει καθοριστική σημασία για την εξέλιξη μιας χρηματοδότησης, είναι το διάστημα που μεσολαβεί από την εμφάνιση της πρώτης καθυστέρησης μέχρι τη μεταφορά της χρηματοδότησης στην οριστική καθυστέρηση. Η πορεία αυτή αποδίδει το χαρακτηρισμό της προσωρινότητας 23
σε μια χορήγηση σε καθυστέρηση μέσα από την προσπάθεια να μην συνεχιστεί αυτή και να καταλήξει σε οριστική. 4.5 Απαιτήσεις Σε Οριστική Καθυστέρηση Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις της τράπεζας, όταν η καθυστέρηση στην εξυπηρέτησή τους από τους υπόχρεους αποκτά μόνιμο και όχι παροδικό χαρακτήρα, ενώ παράλληλα δε διαφαίνεται η ομαλή ρευστοποίησή τους. Επίσης, στην κατηγορία αυτή είναι δυνατόν να ενταχθούν απαιτήσεις, οι οποίες εξυπηρετούνται κανονικά από τους υπόχρεους, πλην όμως υπάρχουν στοιχεία που καθιστούν αναγκαία την είσπραξη τους είτε εξωδίκως είτε με δικαστικά μέτρα (π.χ. παράβαση όρου ή όρων της σύμβασης πίστωσης ή δανείου). 4.6 Επισφαλείς Απαιτήσεις Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις της τράπεζας, η ρευστοποίηση των οποίων είναι δυνατή λόγω μη ύπαρξης οικονομικών δυνατοτήτων, αφερεγγυότητας των ενεχόμενων (οφειλέτη ή εγγυητή), σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια των εξασφαλίσεων και υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι η τράπεζα έχει εξαντλήσει όλα τα εξώδικα ή δικαστικά μέτρα. Έχει, δηλαδή, εκλείψει κάθε πηγή αποπληρωμής και είναι βέβαιο ότι η τράπεζα θα υποστεί ζημία, χωρίς βέβαια να αποκλείεται κάποια είσπραξη στο μέλλον. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται η δρομολόγηση της διαδικασίας απόσβεσης / διαγραφής. 24
4.7 Οι Ενέργειες Των Οργάνων Της Τράπεζας Για Την Διαχείριση Και Παρακολούθηση Των Καθυστερήσεων Είναι απαραίτητη η διαρκής και μεθοδευμένη παρακολούθηση των απαιτήσεων που βρίσκονται σε καθυστέρηση, αφού με τον τρόπο αυτό διαπιστώνεται το πρόβλημα και εντοπίζεται η έκταση του αναληφθέντος πιστωτικού κινδύνου, προκειμένου να αναζητηθούν και να μεθοδευτούν αμέσως οι αναγκαίες ενέργειες και λύσεις που θα αναχαιτίσουν τον εν λόγω κίνδυνο και θα ελαχιστοποιήσουν τη ζημία της τράπεζας. Στην προσπάθεια αυτή εμπλέκονται εκτός από τις ίδιες τις τράπεζες, και άλλες υπηρεσίες τους, όπως αυτή που παρακολουθεί την υπόθεση, η Νομική Υπηρεσία ή ο δικηγόρος που χειρίζεται την υπόθεση, η τεχνική Υπηρεσία ή ο συνεργαζόμενος με την τράπεζα μηχανικός. Γι αυτό, για την πιο συστηματική και αποτελεσματική παρακολούθηση των οφειλετών που καθυστερούν την εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών τους είναι καθορισμένα συνήθως τα ακόλουθα : 10 ημέρες πριν από τη λήξη της δόσης του δανείου ή της χρηματοδότησης στέλνεται ειδοποίηση στον οφειλέτη, με την οποία του υπενθυμίζεται η λήξη και το ποσό της οφειλής και καλείται για την εξόφληση το γρηγορότερο (επιστολή 1). Την 20 η ημέρα από τη λήξη στέλνεται νεώτερη ειδοποίηση, με την οποία καλείται και πάλι για την εξόφληση σε σύντομο χρονικό διάστημα, για την αποφυγή των συνεπειών σε βάρος του που θα έχει η συνέχιση της καθυστέρησης (επιστολή 2). Την 15 η ημέρα από την ημερομηνία της προηγούμενης ειδοποίησης στέλνεται νεώτερη, με την οποία καλείται και πάλι για την εξόφληση, το γρηγορότερο, των καθυστερούμενων οφειλών του (επιστολή 3). Την 30 η ημέρα από την ημερομηνία της προηγούμενης ειδοποίησης, στέλνεται επιστολή για την εξόφληση των καθυστερούμενων οφειλών μέσα σε προθεσμία 20 ημερών. Στην επιστολή αυτή σημειώνεται ιδιαίτερα ότι, σε 25
περίπτωση μη ανταπόκρισης, θα ειδοποιηθούν για την εξόφληση του χρέους οι εγγυητές (επιστολή 4). Με την παρέλευση της προθεσμίας των 20 ημερών άπρακτης, στέλνεται νεώτερη ειδοποίηση στον πρωτοφειλέτη και στους εγγυητές για την εξόφληση του χρέους μέσα σε προθεσμία πάλι 20 ημερών (επιστολή 5). Με την παρέλευση της προθεσμίας των 20 ημερών από την ειδοποίηση και των εγγυητών χωρίς καμία ανταπόκριση, στέλνεται η υπόθεση στο Δικηγόρο Νομικό Σύμβουλο της τράπεζας για δικές του ενέργειες (επιστολή 6). Ο Δικηγόρος, μέσα σε 10 ημέρες από την αποστολή της εισπρακτικής υπόθεσης σ αυτόν, κάνει διάφορες επαφές με τους οφειλέτες για πειθαναγκασμό προς εξόφληση του χρέους τους. Στις περιπτώσεις που οι επαφές αυτές έχουν κάποιο θετικό αποτέλεσμα (μερική καταβολή, αίτημα για παράταση της εξόφλησης)ενημερώνει τις Υπηρεσίες της Τράπεζας, από τις οποίες αποφασίζεται η παραπέρα πορεία χειρισμού της υπόθεσης. Στις περιπτώσεις που οι προσπάθειες του Δικηγόρου δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα μέσα σε 10ήμερο που ορίζεται, τότε στέλνεται επιστολή από αυτόν προς τον πρωτοφειλέτη και τους εγγυητές, στους οποίους τάσσεται προθεσμία για εξόφληση 30ημερών, στην οποία τονίζεται ότι με την παρέλευση αυτής άπρακτης θα ληφθούν εναντίον τους δικαστικά μέτρα για την αναγκαστική ρευστοποίηση των απαιτήσεων της τράπεζας (επιστολή 7). Με την παρέλευση της προθεσμίας των 30 ημερών που θέτει ο Δικηγόρος χωρίς κανένα αποτέλεσμα, η Διοίκηση της Τράπεζας ύστερα από εισήγηση των υπηρεσιών της, αποφασίζει για τη λήψη κατά του οφειλέτη των πιο αποτελεσματικών δικαστικών μέτρων για τη ρευστοποίηση των απαιτήσεων. Είναι αυτονόητο ότι, στις περιπτώσεις που σε κάποιο στάδιο των ειδοποιήσεων οι οφειλέτες διενεργούν καταβολές σε πίστωση των οφειλών τους δε συνεχίζεται η αποστολή των υπόλοιπων ειδοποιήσεων. Στις περιπτώσεις όπου οι οφειλέτες επιθυμούν την τμηματική αποπληρωμή των οφειλών τους υποβάλλεται από αυτούς απαραίτητα σχετική επιστολή με συγκεκριμένο πρόγραμμα αποπληρωμής και καταβάλλεται προσπάθεια για τη 26
λήψη και συμπληρωματικών ασφαλειών (υπογραφή από επιπλέον εγγυητή, εγγραφή προσημείωσης, εκχώρηση απαιτήσεων). 4.8 Ενημέρωση Δανειοδοτούμενου Οφειλέτη Η τράπεζα οφείλει να ενημερώσει τους δανειοδοτούμενους οφειλέτες αναλυτικά και με σαφήνεια για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν, για τους όρους που διέπουν τις συμβάσεις πιστώσεων και δανείων, για τα εφαρμοζόμενα επιτόκια ενήμερα και υπερημερίας-, την περίοδο εκτοκισμού των τόκων και το αντίστοιχο ετήσιο συνολικό επιτόκιο, για τις προϋποθέσεις και τους όρους πρόωρης εξόφλησης ή μετατροπής των όρων του δανείου, καθώς και τις τυχόν επιβαρύνσεις, όπου αυτές επιτρέπονται και τον τρόπο υπολογισμού τους, σύμφωνα με τις αντίστοιχες διατάξεις της 21/24.10.95 Εγκυκλίου Διοίκησης της Τράπεζας της Ελλάδος. Επίσης, η τράπεζα είναι υποχρεωμένη, μέσα σε 90 ημέρες από την υποβολή σχετικής αίτησης από τον οφειλέτη, να χορηγεί σε αυτόν αντίγραφα των συμβάσεων πιστώσεων ή δανείων και κατάσταση με ανάλυση του ύψους της οφειλής καθώς και αντίγραφα των καρτελών και παραστατικών που υφίστανται. Σε περίπτωση παράβασης των υποχρεώσεων της τράπεζας, επιβάλλεται σε βάρος της πρόστιμο από την Τράπεζα της Ελλάδος που κυμαίνεται από 2.935,00 έως 14.674,00 περίπου ευρώ. Τέλος, η τράπεζα οφείλει, ανεξάρτητα από την υποβολή σχετικού αιτήματος, να παρέχει αναλυτική ενημέρωση στους πρωτοφειλέτες ως προς το ύψος των οφειλών τους (κεφάλαιο, τόκους και κάθε φύσης επιβαρύνσεις) μέσα σε 30 ημέρες από την περιέλευσή τους σε υπερημερία. 4.9 Ενημέρωση Πιστούχου Οφειλέτη Η τράπεζα οφείλει να ενημερώσει τους πιστούχους οφειλέτες αναλυτικά και με σαφήνεια για τα εφαρμοζόμενα επιτόκια υπερημερίας, την περίοδο εκτοκισμού των τόκων και το αντίστοιχο ετήσιο συνολικό επιτόκιο, σύμφωνα 27
με τις αντίστοιχες διατάξεις της 21/24.10.95 Εγκυκλίου Διοίκησης της Τράπεζας της Ελλάδος. 4.10 Ενημέρωση Εγγυητή Η τράπεζα οφείλει να ενημερώνει τους εγγυητές αναλυτικά και με σαφήνεια για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν, για τους όρους που διέπουν τις συμβάσεις πιστώσεων και δανείων καθώς και τις συναλλαγές τους, για τα εφαρμοζόμενα επιτόκια -ενήμερα και υπερημερίας-, την περίοδο εκτοκισμού των τόκων και το αντίστοιχο ετήσιο συνολικό επιτόκιο, σύμφωνα με τις αντίστοιχες διατάξεις της 21/24.10.96 παρ. 3 και 2501/31.10.02 Κεφ. Γ, παρ. 4, εδ. Β ΠΔ/ΤΕ. Η πολυετής και απρόσκοπτη λειτουργία της σύμβασης ανοικτού (αλληλόχρεου) λογαριασμού και η αυξομείωση κατά τη διάρκεια αυτής των πιστώσεων μαρτυρεί ομαλή κίνηση του λογαριασμού, γεγονός που επιτρέπει τη συνέχιση της πιστοδότησης χωρίς να συντρέχει υποχρέωση της πιστοδότριας τράπεζας να ενημερώνει κάθε φορά τον εγγυητή περί τούτου ή για τη φερεγγυότητα του οφειλέτη (πιστούχου). Κατά την περιέλευση των οφειλετών σε υπερημερία, η ενημέρωση των εγγυητών από την τράπεζα γίνεται αναλυτικά ως προς το κεφάλαιο, τους τόκους και τις πάσης φύσεως επιβαρύνσεις. Η ενημέρωση αυτή πρέπει να παρέχεται με την καθυστέρηση εξόφλησης της πρώτης ληξιπρόθεσμης δόσης και ως προς τις επόμενες δόσεις, οι εγγυητές ενημερώνονται μετά το κλείσιμο του δανειακού λογαριασμού. 28
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο Κλείσιμο λογαριασμού 5.1 Γενικά Α) Σε λογαριασμό καθυστερήσεων μεταφέρεται κάθε απαίτηση της τράπεζας: Όταν έληξε η συμφωνημένη προθεσμία εξόφλησης. Ειδικά για δάνεια που εξοφλούνται τμηματικά με δόσεις σε τακτές ημερομηνίες, είναι δυνατόν το οριστικό κλείσιμο λογαριασμού και η μεταφορά σε καθυστερήσεις ολόκληρου του ποσού (δηλαδή των ληξιπρόθεσμων και άληκτων δόσεων) με την απαραίτητη προϋπόθεση ότι το δικαίωμα αυτό της τράπεζας απορρέει από συγκεκριμένο όρο της σύμβασης. Για απαιτήσεις που απορρέουν από ανοιχτό τρεχούμενο λογαριασμό, όταν πραγματοποιηθεί το οριστικό κλείσιμο αυτού και η ενέργεια αυτή έχει αναγγελθεί νόμιμα στους υπόχρεους. Κάθε απαίτηση που απορρέει από εγγυητική επιστολή που κατέπεσε. Β) περαιτέρω λόγοι που επιβάλλουν το άμεσο κλείσιμο κάποιου λογαριασμού και τη μεταφορά του σε καθυστέρηση, οι οποίοι αφορούν στο πρόσωπο του οφειλέτη είναι : Η κήρυξη σε κατάσταση πτώχευσης του οφειλέτη Ο θάνατος του πιστούχου οφειλέτη Η διάλυση του Νομικού Προσώπου Εταιρίας που έχει δανειοδοτηθεί Η επισώρευση δυσμενών σε βάρος των πιστούχων οφειλετών στοιχείων, όπως υποβολή αιτήσεων πτώχευσης, συχνές διαμαρτυρήσεις συναλλαγματικών αποδοχής του, σφράγιση επιταγών, έκδοση Διαταγών πληρωμής. Η μεταφορά των διαφόρων απαιτήσεων σε καθυστέρηση επιβάλλεται με σκοπό αφενός την καλύτερη και συστηματική παρακολούθηση και αφετέρου την έγκαιρη λήψη των απαραίτητων, σε κάθε περίπτωση, μέτρων δικαστικών και εξώδικων για τη ρευστοποίησή τους. 29
5.2 Κλείσιμο Λογαριασμού Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας των Διοικητικών μέτρων κατά των οφειλετών, τελευταίο στάδιο της οποίας αποτελεί η αποστολή επιστολής του Δικηγόρου-Νομικού Συμβούλου προς τους ίδιους και τους εγγυητές, επέρχεται το οριστικό κλείσιμο των καθυστερούμενων λογαριασμών, ύστερα από τεκμηριωμένη πρόταση των Καταστημάτων της Τράπεζας. Τόσο στις συμβάσεις Ανοιχτού Τρεχούμενου Λογαριασμού όσο και στις συμβάσεις Τακτής Λήξης περιέχονται όροι για το μονομερές δικαίωμα της Τράπεζας να κλείνει -με καταγγελία-, οποτεδήποτε τους λογαριασμούς των οφειλετών της. Για το κλείσιμο του λογαριασμού οι τράπεζες κοινοποιούν στον οφειλέτη, συνοφειλέτες και εγγυητές εξώδικη καταγγελία. Η κοινοποίηση γίνεται με Δικαστικό Επιμελητή ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις με συστημένη με απόδειξη επιστολή. Η κοινοποίηση του κλεισίματος λογαριασμού με Δικαστικό Επιμελητή έχει μεγάλη σημασία προς αποφυγή οποιασδήποτε αμφισβήτησης σε ότι αφορά στη λήψη του γιατί, σε αντίθετη περίπτωση, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει αποδείξεις με μάρτυρες γεγονός που θα έχει ως συνέπεια σημαντική καθυστέρηση στην επιδίκαση της απαίτησης. 5.3 Απαιτούμενα Δικαιολογητικά Για Την Επιδίκαση Απαίτησης Από Σύμβαση Δανείου 1) Η σύμβαση του δανείου και οι τυχόν πρόσθετες πράξεις με τις οποίες έχουν τροποποιηθεί όροι της σύμβασης. 2) Απαιτείται επιπλέον η πράξη μερικής ή ολικής ανάληψης του δανείου και η επιστολή αναγγελία των δόσεων του δανείου στον οφειλέτη. 3) Οι αναγγελίες (επιστολές) κλεισίματος των λογαριασμών του δανείου με τις εκθέσεις επίδοσης του δικαστικού επιμελητή προς τους ενεχόμενους κατά των οποίων γίνεται η επιδίκαση (π.χ. πρωτοφειλέτη, εγγυητή). Οι αναγγελίες 30
αυτές πρέπει να γίνονται κατά σύμβαση και να επιδίδονται προς όλους τους ενεχόμενους μέσω δικαστικού επιμελητή. 4) Οι τελευταίες επιστολές αναγνώρισης (καλώς έχειν) των λογαριασμών της οφειλής.οι επιστολές αυτές πρέπει να φέρουν οπωσδήποτε ημερομηνία και τόπο πάνω από την υπογραφή του δανειολήπτη. 5) Τα αντίγραφα της κίνησης των ενήμερων λογαριασμών του δανείου, από την ημερομηνία της τελευταίας αναγνώρισης μέχρι την καταγγελία της σύμβασης του δανείου. Αν δεν υπάρχουν οι επιστολές αναγνώρισης, η κίνηση των λογαριασμών παρατίθεται από την πρώτη εγγραφή. Ανεξάρτητα όμως από την ύπαρξη εγγράφων αναγνώρισης της οφειλής, αποστέλλεται για την επιδίκαση αντίγραφο της κίνησης των ενήμερων λογαριασμών, από την πρώτη εγγραφή. Αν υπάρχουν ενήμεροι λογαριασμοί οι οποίοι έπαψαν να κινούνται από το κλείσιμο τους, αποστέλλονται και αντίγραφα της κίνησης αυτών : Τα αντίγραφα της κίνησης όλων των λογαριασμών της οριστικής καθυστέρησης, από την πρώτη εγγραφή μέχρι την ημερομηνία που αποστέλλονται για επιδίκαση. Τέλος, σε κάθε περίπτωση αντιγραφών κίνησης των λογαριασμών αναγράφονται τα επιτόκια με βάση τα οποία υπολογίστηκαν οι χρεωθέντες (λογιστικοποιηθέντες) ή οφειλόμενοι (μη λογιστικοποιημένοι) τόκοι. 6) Τα αντίγραφα της κίνησης των τυχόν λογαριασμών εξόδων, από την πρώτη εγγραφή μέχρι την ημερομηνία που ζητείται η επιδίκαση. 7) Οι τυχόν ανακοινώσεις της τράπεζας και οι εφημερίδες στις οποίες δημοσιεύθηκαν τα δανειστικά επιτόκια τα οποία μεταβλήθηκαν μονομερώς από την τράπεζα, σύμφωνα με το δικαίωμα που έχει χορηγηθεί σε αυτή (τράπεζα) με την παραπάνω σύμβαση. 31
5.4 Προετοιμασία Για Τη Μεταφορά Της Απαίτησης Δανείου Οι εννέα βασικές ενέργειες που πρέπει να δρομολογούνται πριν από την μεταφορά της απαίτησης στην καθυστέρηση είναι περιληπτικά: Έρευνες ακίνητης περιουσίας στους τόπους επαγγελματικής δραστηριότητας, διαμονής, καταγωγής ή όπου αλλού πιθανολογείται η ύπαρξη ακινήτων επ ονόματι οφειλετών και εγγυητών, Πίεση για την πλήρη διασφάλιση της απαίτησης Αναγνώριση του υπολοίπου Ασφάλιση υπέγγυων στην τράπεζα πραγμάτων (ακίνητων, κινητών) Προσοχή στα τυχόν ενέχυρα εμπορεύματα και ρευστοποιήσιμα στοιχεία Έλεγχος συμβάσεων και χορηγητικών ή και δανειακών λογαριασμών Έλεγχος για τυχόν παραγραφές Έλεγχος για τυχόν καταδολιευτικές πράξεις και μισθώσεις υπέγγυων στην τράπεζα ακινήτων Αξιοποίηση κάθε πληροφορίας. 5.5 Ενέργειες Καταστημάτων Μετά Τη Μεταφορά Των Λογαριασμών Σε Οριστική Καθυστέρηση Εφόσον η απαίτηση θεωρείται ασφαλής και δε συντρέχει λόγος άμεσης λήψης εξασφαλιστικών μέτρων, 15 ημέρες μετά από την αποστολή στους υπόχρεους της επιστολής κλεισίματος του λογαριασμού και εφόσον αυτοί δεν προσέλθουν για ρύθμιση της οφειλής τους, στέλνεται σ αυτούς επιστολή με την οποία καλούνται για τελευταία φορά μέσα σε 20 ημέρες για την εξόφληση ή διακανονισμό της οφειλής τους για την αποφυγή λήψης δικαστικών μέτρων σε βάρος τους. (βλ. σελ 58παράρτημα 3 ο ). 32
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο Αγωγή - Διαταγή Πληρωμής 6.1 Αγωγή Γενικά Αγωγή με την ουσιαστική έννοια είναι το δικαίωμα που έχει ο δανειστής να απαιτήσει από τον οφειλέτη να του καταβάλει το ποσό του δανείου μετά τη λήξη του με τόκους και τα τυχόν έξοδα. Αγωγή με τη δικονομική έννοια είναι η διαδικαστική πράξη με την οποία αρχίζει η διαγνωστική δίκη και ζητείται η παροχή έννομης προστασίας με την έκδοση ευνοϊκής απόφασης. Αγωγή με την έννοια του δικογραφήματος είναι το έγγραφο στο οποίο πιστοποιείται η διαδικαστική πράξη. Οι αγωγές διακρίνονται σε : Αναγνωριστικές αγωγές είναι εκείνες με τις οποίες ζητείται η αναγνώριση ύπαρξης ή ανυπαρξίας έννομης σχέσης ή δικαιώματος. Καταψηφίστηκες αγωγές είναι εκείνες με τις οποίες ζητείται ή όχι μόνο η αναγνώριση ύπαρξης ή ανυπαρξίας έννομης σχέσης ή δικαιώματος, αλλά και η καταδίκη του εναγόμενου σε ορισμένη παροχή, όπως αγωγή δανείου ή διεκδικητική αγωγή. Διαπλαστικές ή διαμορφωτικές αγωγές είναι εκείνες με τις οποίες ζητείται η σύσταση, μεταβολή ή κατάργηση έννομης σχέσης, όπως η αγωγή διαζυγίου, αγωγή για την αποκήρυξη τέκνου κ.τ.λ.. 6.2 Συνέπειες Άσκησης Της Αγωγής Με την έγερση και κοινοποίηση (επίδοση) της αγωγής : Α) διακόπτεται η παραγραφή της απαίτησης, σύμφωνα με το άρθρο 261 Α.Κ.. Επίσης, σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, η παραγραφή που διακόπηκε με τον τρόπο αυτό αρχίζει και πάλι από την τελευταία διαδικαστική πράξη των διαδίκων ή του δικαστηρίου. 33
Β) Ο οφειλέτης καθίσταται υπερήμερος και επέρχονται όλες οι συνέπειες της υπερημερίας. Γ) Γίνεται ανατοκισμός, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του άρθρου 296 Α.Κ. Δ) Ο οφειλέτης ευθύνεται για τους συλλεγέντες και συλλεκτέους καρπούς. Ε) Μεταβιβάζονται πορισμένες προσωποπαγείς αγωγές όπως συμβαίνει με την αγωγή με την οποία ζητείται η χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη (άρθρο 933 Α.Κ.). ΣΤ) Αρχίζει η εκκρεμοδικία, η οποία τερματίζεται με την έκδοση οριστικής απόφασης. Ζ) Επέρχεται το αμετάβλητο της δικαιοδοσίας και αρμοδιότητας του δικαστηρίου. Η) Επέρχεται το αμετάβλητο του αιτήματος της αγωγής. Το αίτημα της αγωγής μπορεί να περιοριστεί, εφόσον όμως δεν μεταβάλλεται η καθ ύλην αρμοδιότητα του δικαστηρίου. Μεταβολή της βάσης αγωγής δεν επιτρέπεται. Έως την πρώτη συζήτηση της αγωγής μπορεί ο ενάγων να συμπληρώσει, να διευκρινίσει και να διορθώσει τους ισχυρισμούς του, αρκεί να μη μεταβάλλεται η βάση της αγωγής. 6.3 Παραίτηση Από Του Δικαιώματος Και Του Δικογράφου Της Αγωγής Αν ο ενάγων (τράπεζα) παραιτηθεί από το δικαιώματος της αγωγής κατά του εναγομένου (πρωτοφειλέτη ή συνενεχομένου), αποκλείεται η εκ νέου έγερση της αγωγής για το δικαίωμα, γιατί αυτή θα κριθεί από το δικαστήριο απορριπτέα ως ουσία αβάσιμος. Η παραίτηση αυτή μπορεί να γίνει σε κάθε στάση της δίκης, για τον απλό λόγο ότι ο ενάγων δεν μπορεί να επανέλθει με νέα αγωγή του. 34
Αν όμως ο ενάγων παραιτηθεί από του δικογράφου της αγωγής, μπορεί να εγείρει νέα αγωγή για το αυτό δικαίωμα, διότι στην περίπτωση αυτή η αγωγή θεωρείται ότι δεν ασκήθηκε. Η παραίτηση από το δικογράφου της αγωγής έχει ως αποτέλεσμα την άρση όλων των ουσιαστικών και δικονομικών συνεπειών άσκησης της αγωγής (π.χ. διακοπή της παραγραφής, υπερημερία οφειλέτη, εκκρεμοδικία, αμετάβλητο του αιτήματος της αγωγής). Δηλαδή, η παραίτηση από του δικογράφου της αγωγής συνεπάγεται την ανατροπή εξ υπαρχής μόνο των αποτελεσμάτων που επήλθαν με και από την άσκηση της αγωγής ως διαδικαστικής πράξης. 6.4 Είδη Αποφάσεων Α) Οριστικές είναι εκείνες που περατώνουν τη δική, π.χ. η απόφαση η οποία δέχεται την αγωγή λόγω δανείου. Β) Μη οριστικές είναι εκείνες που δεν περάτωσαν τη δίκη, π.χ. οι αποφάσεις που διατάσσουν αποδείξεις, όταν το δικαστήριο δεν σχημάτισε δικανική πεποίθηση. Γ) Τελεσίδικες είναι εκείνες που δεν προσβάλλονται με τα τακτικά ένδικα μέσα της ανακοπής ερημοδικίας και της έφεσης, είτε γιατί αυτά ασκήθηκαν και απορρίφθηκαν, είτε γιατί παρήλθε άπρακτη η προθεσμία, είτα γιατί παραιτήθηκε από αυτά ο ενδιαφερόμενος, είτε γιατί αποδέχθηκε την απόφαση. Δ) Ανέκκλητες είναι εκείνες που δεν προσβάλλονται με έφεση όταν εκδοθούν. Ε) Αμετάκλητες είναι εκείνες που δεν προσβάλλονται ούτε με τα τακτικά ούτε με τα έκτατα ένδικα μέσα. (βλ. σελ 59 παράρτημα 4 ο ). 35
6.5 Διαταγή Πληρωμής Γενικά Η έκδοση διαταγής πληρωμής οδηγεί χρονικά σε γρήγορη απόκτηση τίτλου εκτελεστού για την ικανοποίηση του δικαιούχου της απαίτησης. Για το λόγο αυτό και εφόσον βέβαια υπάρχουν οι προϋποθέσεις, είναι προτιμότερο να επιδιώκεται η έκδοση διαταγής πληρωμής. Η διαταγή πληρωμής δεν αποτελεί δικαστική απόφαση αλλά τίτλο εκτελεστό της απαίτησης και των εξόδων και εκτελείται σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης. Η έκδοση διαταγής πληρωμής δεν αποκλείει την έγερση και συζήτηση της αγωγής. Η διαταγή πληρωμής που δεν έχει τελεσιδικήσει μπορεί να εκτελεστεί. Αν όμως εξαφανιστεί ή μεταρρυθμιστεί και έχει γίνει ήδη αναγκαστική εκτέλεση, συνεπάγεται: Την επαναφορά των πραγμάτων στην προηγούμενη κατάσταση και Ευθύνη για αποζημίωση εκείνου υπέρ του οποίου έγινε η αναγκαστική εκτέλεση που συνιστάται, σύμφωνα με τον νόμο, στο «αν αυτό γνώριζε ή από βαριά αμέλεια αγνοούσε τη μη ύπαρξη του δικαιώματος» για το οποίο έγινε η αναγκαστική εκτέλεση. Τα ίδια ισχύουν και για την προσωρινά εκτελεστή απόφαση. Με βάση τη διαταγή πληρωμής χρηματικών απαιτήσεων, ο δανειστής μπορεί να ζητήσει την εγγραφή προσημείωσης καθώς και να επιβάλει συντηρητική κατάσχεση στα χέρια του οφειλέτη ή τρίτου για το ποσό που ορίζεται με τη διαταγή πληρωμής, ότι πρέπει να καταβληθεί. Το πλεονέκτημα του δικαστικού αυτού μέσου (Διαταγή Πληρωμής) σε σχέση με την αγωγή είναι το σύντομο της χρονικής διάρκειας που απαιτείται για την έκδοση της. Εκδικάζεται χωρίς να κλητευτεί ο αντίδικος. Το μειονέκτημα όμως σε σχέση με την αγωγή είναι ότι εμφιλοχωρούν κίνδυνοι στην απόδειξη των απαιτήσεων και δεν επιλέγεται το μέσο αυτό στην περίπτωση που η απαίτηση στηρίζεται σε αλληλόχρεο λογαριασμό, όπου κατά κανόνα χρειάζονται αποδεικτικά μέσα (έγγραφα, ομολογία, μάρτυρες ) λόγω της δυσχέρειας να αποδειχθεί το κατάλοιπο. 36