ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩ ΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ Ι- ΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ... 23 1. Πηγές του δικαίου της υγείας... 24 2. Θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της υγείας... 27 2.1 Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας... 28 2.1.1 Το ιατρικό απόρρητο... 30 2.1.2 Η σωματική και πνευματική ακεραιότητα του ασθενούς... 35 2.1.3 Απαγόρευση απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης... 36 2.1.4 Η διπλή όψη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας 37 2.2 Η ελευθερία ιατρικής επιλογής... 39 2.2.1 Ελευθερία του ασθενούς... 39 2.2.2 Ελευθερία του ιατρού... 41 2.3 Η αρχή της ισότητας... 43 3. Ειδικότερες αρχές του δικαίου της υγείας... 48 3.1 Η συναίνεση του ασθενούς... 48 3.1.1 Ρητή και τεκμαιρόμενη συναίνεση... 49 3.1.2 Εξαιρέσεις από την αρχή της συναίνεσης... 51 3.1.3 Τύπος της συναίνεσης... 53 3.2 Η ενημέρωση του ασθενούς... 54 3.2.1 Προφορική ενημέρωση από τον ιατρό... 54 3.2.2 Πρόσβαση στον ιατρικό φάκελλο... 56 3.2.3 Η συναίνεση του ενημερωμένου ασθενούς κατά τον Κώδικα Ιατρικής εοντολογίας... 56 3.3 Ασφάλεια και ποιότητα των ιατρικών υπηρεσιών.. 58
10 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ Υ- ΓΕΙΑΣ... 63 1. Η προστασία της υγείας στο ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο... 63 1.1 Κοινοτικές αρμοδιότητες στον τομέα της υγείας... 66 1.2 Πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο της υγείας... 70 1.3 Παράγωγο κοινοτικό δίκαιο βάσει του άρθρου 152 ΣυνθΕΚ... 74 1.4 Οι «κοινές πολιτικές» ως νομική βάση: η κατευθυντήρια αρχή της προστασίας της υγείας... 76 1.5 Η (αναμενόμενη) θέση του ικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων... 78 2. Η ευρωπαϊκή στρατηγική στον τομέα της υγείας... 81 2.1 Ενέργειες των κοινοτικών οργάνων στα θέματα υ- γείας μέχρι το Μάαστριχτ... 81 2.1.1 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο... 82 2.1.2 Το Συμβούλιο Υπουργών Υγείας... 83 2.1.3 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... 84 2.1.4 Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή... 85 2.2 Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον τομέα της υγείας από το Μάαστριχτ μέχρι το Άμστερνταμ... 85 2.2.1 Προγράμματα δράσης και άλλες δραστηριότητες... 88 2.2.2 Αποτίμηση από την εφαρμογή της στρατηγικής... 91 2.3 Η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον τομέα της υγείας από το Άμστερνταμ μέχρι σήμερα... 93 2.3.1 Οι νέες προκλήσεις... 93 2.3.2 Το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα κοινοτικής δράσης στον τομέα της δημόσιας υγείας (2003-2008)... 98 2.3.3 Στόχοι και δράσεις του προγράμματος... 100 2.3.4 Η εφαρμογή του προγράμματος... 103
Περιεχόμενα 11 2.4 Το δεύτερο ολοκληρωμένο πρόγραμμα κοινοτικής δράσης στον τομέα της δημόσιας υγείας (2008-2013)... 110 3. Η ενσωμάτωση των απαιτήσεων προστασίας της υγείας στις κοινοτικές πολιτικές... 113 3.1 Οι απαιτήσεις προστασίας της υγείας μέσα από την εξέλιξη των κοινοτικών Συνθηκών και τις αποφάσεις του ΕΚ και του ΠΕΚ... 113 3.1.1 Συνθήκη ΕΟΚ... 113 3.1.2 Συνθήκες ΕΚΑΧ και ΕΚΑΕ... 115 3.1.3 Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη... 115 3.1.4 Η Συνθήκη του Μάαστριχτ... 116 3.1.5 Η Συνθήκη του Άμστερνταμ... 117 3.1.6 Η Συνθήκη της Νίκαιας... 119 3.1.7 Η νομολογία του ΕΚ και του ΠΕΚ... 119 3.2 Τα κείμενα των κοινοτικών οργάνων σχετικά με την προστασία της υγείας... 120 3.2.1 Οι εξελίξεις μέχρι τη Συνθήκη του Άμστερνταμ... 121 3.2.2 Οι πρόσφατες εξελίξεις... 129 3.3 Η εφαρμογή της έμμεσης προστασίας της υγείας μέσω του παράγωγου κοινοτικού δικαίου... 133 3.3.1 Ενιαία Εσωτερική Αγορά... 133 3.3.2 Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και των υπηρεσιών... 135 3.3.3 Ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων... 143 3.4 Κοινωνική πολιτική... 145 3.4.1 Κοινωνική προστασία (Ανοιχτή Μέθοδος Συντονισμού)... 145 3.4.2 Υγεία και ασφάλεια στο χώρο εργασίας... 147 3.4.3 Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Υγείας... 150 3.5 Πολιτική για την προστασία των καταναλωτών... 154 3.6 Περιβαλλοντική πολιτική... 157 3.7 Κοινωνία της Πληροφορίας... 161 3.8 Κοινή πολιτική μεταφορών... 165
12 Περιεχόμενα 3.9 Πολιτική για την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη... 171 3.10Κοινή αγροτική πολιτική... 172 4. Ευρωπαϊκοί οργανισμοί ασχολούμενοι με θέματα υγείας 172 4.1 Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία... 173 4.2 Εκτελεστικός Οργανισμός για το Πρόγραμμα ημόσιας Υγείας... 175 4.3 Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων... 176 4.4 Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων 177 4.5 Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων... 179 4.6 Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας... 181 4.7 Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος... 183 4.8 Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών ιαβίωσης και Εργασίας... 185 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙ- ΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΓΕΙΑΣ (Ε.Σ.Υ.)... 191 1. Η επιρροή του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου και πολιτικών υγείας στο Ε.Σ.Υ.... 191 2. ιοικητική δομή και οργάνωση του συστήματος υγείας. 197 3. Εθνικό Σύστημα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. 200 3.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 200 3.2 Αρχές που διέπουν τη λειτουργία του Ε.Σ.Υ.Κ.Α.. 201 3.3 Περιφερειακή συγκρότηση... 203 3.4 ημόσια Υγεία... 209 3.4.1 Θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης... 209 3.4.2 Οι Νόμοι 3172/2003 και 3370/2005... 211 3.5 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας... 218 3.5.1 Βασικά χαρακτηριστικά της Π.Φ.Υ. στη χώρα μας... 218 3.5.2 Ο Νόμος 3235/2004... 221 3.5.3 Η προοπτική της Π.Φ.Υ.... 227
Περιεχόμενα 13 3.5.4 Σχέδιο νόμου για την οργάνωση και λειτουργία της Π.Φ.Υ.... 231 3.6 Νοσοκομειακή περίθαλψη... 235 3.7 Ανθρώπινο δυναμικό... 245 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΤΟΜΕΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ... 255 1. Προμήθειες νοσοκομείων και μονάδων υγείας... 257 1.1 Η παθολογία του συστήματος προμηθειών προϊόντων και υπηρεσιών των δημοσίων φορέων υγείας... 258 1.2 Παράγοντες της παθογένειας του συστήματος προμηθειών... 259 1.2.1 Πολυνομία... 259 1.2.2 Προβλήματα τεχνικών προδιαγραφών... 261 1.2.3 Προβλήματα πολλαπλότητας και πολυπλοκότητας ειδών και υπηρεσιών και απουσία συστήματος καταγραφής... 264 1.2.4 Προβλήματα ελλιπούς εκπαίδευσης-κατάρτισης προσωπικού... 266 1.3 Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο... 267 1.3.1 Η εθνική και διεθνής νομοθεσία περί προμηθειών... 267 1.3.2 Ο Ν. 2955/2001... 270 1.3.3 Αποτίμηση του υφιστάμενου συστήματος προμηθειών... 273 1.3.4 Η κρίσιμη νομοθετική παρέμβαση του Ν. 3580/2007... 276 1.3.5 Ο νέος ρόλος των I.Φ.Ε.Τ.,.ΕΠ.Α.ΝΟ.Μ. και Ε.ΚΕ.Β.Υ.Λ.... 293 1.3.6 Ειδικότερες ρυθμίσεις του Ν. 3580/07... 297 2. Αναδιοργάνωση του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας... 299 2.1 Η ενσωμάτωση της Κοινωνικής Φροντίδας στο Ε.Σ.Υ.... 300 2.2 Ο Ν. 3106/2003... 301 3. Κώδικας Ιατρικής εοντολογίας... 307
14 Περιεχόμενα 3.1 Το ρυθμιστικό πεδίο του Κώδικα... 308 3.2 Κανόνες δικαίου και ιατρική δεοντολογία... 310 4. Οι Συμπράξεις ημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ..Ι.Τ.) στον τομέα της δημόσιας υγείας... 313 4.1 Ο θεσμός των Σ..Ι.Τ. στη χώρα μας... 314 4.2 Οι ειδικότερες ρυθμίσεις για το χώρο της υγείας.. 319 4.3 Η υλοποίηση των Σ..Ι.Τ. στον τομέα της δημόσιας υγείας... 323 5. Μηχανισμοί ελέγχου των ιατρικών υπηρεσιών και των φορέων πρόνοιας... 324 5.1 Συνήγορος της Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης... 325 5.2 Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας... 329 6. Ειδικά θέματα του Ε.Σ.Υ.... 333 6.1 Σύσταση Ένωσης Νοσηλευτών - Νοσηλευτριών... 333 6.2 Η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή... 335 6.3 Το Εθνικό Σύστημα Αιμοδοσίας μετά την ψήφιση του Ν. 3402/2005... 339 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 343 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 361