ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ 37-50 2014-2015

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ 37-50 2014-2015 Επιμέλεια : Παναγιώτης Γ. Αθανασόπουλος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ 37 : Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ... 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 37... 12 ΚΕΙΜΕΝΟ 38 : Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ... 15 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 38... 23 ΚΕΙΜΕΝΟ 40 : ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ... 27 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 40... 36 ΚΕΙΜΕΝΟ 41 : ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ, ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ... 39 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 41... 50 ΚΕΙΜΕΝΟ 42 : Ο ΚΙΚΕΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΙΛΙΝΑ... 53 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 42... 63 ΚΕΙΜΕΝΟ 43 : Η ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ... 67 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 43... 78 ΚΕΙΜΕΝΟ 44 : Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ... 81 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 44... 91 ΚΕΙΜΕΝΟ 45 : ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΠΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ... 95 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 45... 107 ΚΕΙΜΕΝΟ 46 : ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΜΠΑΙΝΕΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΙΚΟ... 111 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 46... 122 ΚΕΙΜΕΝΟ 47 : Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΑΡΕΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ... 125 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 47... 135 ΚΕΙΜΕΝΟ 48 : ΤΟ ΕΛΑΦΙ ΤΟΥ ΣΕΡΤΩΡΙΟΥ... 139 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 48... 151 ΚΕΙΜΕΝΟ 49 : Η ΠΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΡΟΥΤΟΣ... 155 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 49... 165

ΚΕΙΜΕΝΟ 37 : Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 1 In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 2 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ A' κλίση concordia ae, θηλυκό = ομόνοια δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό (singulare tantum). victoria -ae, θηλυκό = νίκη. natura -ae, θηλυκό = φύση δεν σχηματίζει πληθυντικό (singulare tantum). Β Κλίση locus i, αρσενικό = τόπος, σημείο - στον πληθυντικό loca -orum είναι ουδέτερο (ετερογενές). Ο τύπος. loci -orum = χωρία βιβλίων deus, dei, αρσενικό = θεός σχηματίζει διπλούς και τριπλούς τύπους. bellum i, ουδέτερο = πόλεμος auxilium, ουδέτερο = βοήθεια στον πληθυντικό auxilia -orum = επικουρικό στράτευμα (ετερόσημο). ΕΠΙΘΕΤΑ Β' κλίση salvus, -a, -um =σώος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. miserior, -ior, -ius=πιο αξιοθρήνητος-συγκριτικός βαθμός του επιθέτου β κλίσης miser, -a, -um = άθλιος, -α, -ο αξιοθρήνητος, -η, -ο Παραθετικά: miserior, -ior, -ius, / miserrimus, -a, -um. miser, -a, -um = άθλιος, -α, -ο, αξιοθρήνητος, -η, -ο Παραθετικά: miserior, -ior, -ius, / miserrimus, -a, -um. Γ' κλίση omnis, -is, -e (γεν.: omnis) = όλος, -η, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. civilis, -is, -e (γεν.: civilis) = εμφύλιος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. ferocior, -ior, -ius=πιο άγριος- συγκριτικός βαθμός του επιθέτου γ' κλίσης ferox (γεν.: ferocis) = άγριος, -α, -ο Παραθετικά: ferocior, -ior, -ius, / ferocissimus, -a, -um. impotentior, -ior, -ius=πιο αχαλίνωτος -συγκριτικός βαθμός του επιθέτου γ' κλίσης impotens (γεν.: impotentis) = αχαλίνωτος, -η, -ο Παραθετικά: impotentior, - ior, -ius, / impotentissimus, -a, -um. 1η Συζυγία pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare 1 = πολεμώ, μάχομαι. clamo, clamavi, clamatum, clamare 1 = φωνάζω. 2η Συζυγία pertineo, pertinui, pertentum, pertinere 2 = στοχεύω, αφορώ. 4η Συζυγία subvenio, subveni, subventum, subvenire 4 = βοηθώ. venio, veni, ventum, venire 4 = έρχομαι, φθάνω. sentio, sensi, sensum, sentire 4 = αισθάνομαι, καταλαβαίνω. ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ sum, fui, -, esse = είμαι. nequeo, nequi(v)i, -, nequire = δεν μπορώ fio, factus sum, fieri = γίνομαι (αποτελεί το παθητικό του facio) volo, volui, -, velle = θέλω ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ-ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ equidem: τροπικό= βέβαια. quam: επίρρημα που εισάγει β' όρο σύγκρισης = παρά, από. semper: χρονικό = πάντοτε, solum: ποσοτικό = μόνον, in +αιτιατική = σε, ad+αιτιατική = σε, προς, in+αφαιρετική = σε. Γ' κλίση urbs -is, θηλυκό = πόλη. non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν. furor -oris, αρσενικό = μανία. victor -oris, αρσενικό = νικητής. necessitas -atis, θηλυκό = ανάγκη στον πληθυντικό necessitates -um = αναγκαία πράγματα, αναγκαία έξοδα (ετερόσημο). Δ Κλίση casus -us, αρσενικό = τυχαίο περιστατικό. exitus -us, αρσενικό = έκβαση. Ε Κλίση res, rei, θηλυκό = πράγμα. ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ is, ea, id (οριστική επαναληπτική)= αυτός, -ή, -ό. qui, qua και quae, quod (αόριστη επιθετική)= κάποιος, -α, -ο. aliqui, aliqua, aliquod (αόριστη επιθετική= κάποιος, -α, -ο. qui, quae, quod (αναφορική)= ο οποίος, -α, -ο. tantus, -a, -um (δεικτική)= τόσος, -η, - ο. ego, tu, -(προσωπική)= εγώ, εσύ, αυτός. nemo, nemo, nihil (nil) (αόριστη ουσιαστική)= κανένας, καμία, κανένα. ipse, ipsa, ipsum (οριστική)= ίδιος, -α, -ο. talis, -is, -e (δεικτική)= τέτοιος, -α, -ο ΡΗΜΑΤΑ 3η Συζυγία deduco, deduxi, deductum, deducere 3 = οδηγώ β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα: deduc. desisto, destiti, -, desistere 3 = σταματώ. dico, dixi, dictum, dicere 3 = λέω β' ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic. facio, feci, factum, facere 3* = κάνω (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io) β' ενικό προστακτικής ενεστώτα: fac. invado, invasi, invasum, invadere 3 = καταλαμβάνω. cupio, cupivi, cupitum, cupere 3* = επιθυμώ (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io) reddo, reddidi, redditum, reddere 3 = κάνω, καθιστώ. cogo, coegi, coactum, cogere 3 = αναγκάζω. obsequor, obsecutus sum, obsequi 3 αποθετικό = κάνω το χατίρι κάποιου. pario, peperi, partum, parere 3* = κερδίζω (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io) μετοχή μέλλοντα: pariturus, -a, -um. ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΜΟΡΙΑ ut :συμπερασματικός = ώστε, nisi: υποθετικός αποφατικός = αν δεν, vel: διαζευκτικός = ή, είτε, ut: χρονικός = όταν, μόλις, et: συμπλεκτικός = και, sed: αντιθετικός = αλλά, etsi: εναντιωματικός = αν και, -que: συμπλεκτικός = και (εγκλιτική λέξη), etiamsi: παραχωρητικός = ακόμη κι αν, non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν, enim: διασαφητικός και αιτιολογικός, non solum... sed etiam: παρατακτική αντιθετική σύνδεση = όχι μόνο... αλλά και.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΛΕΞΕΩΝ 3 In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. in: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με αιτιατική = σε. eum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό. locum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, β' κλίση, του ουσιαστικού locus -i = τόπος, σημείο Στον πληθυντικό loca - orum είναι ουδέτερο (ετερογενές). Ο τύπος. loci -orum = χωρία βιβλίων res: ονομαστική ενικού, θηλυκό, ε' κλίση, του ουσιαστικού res, rei = πράγμα. deducta est: γ' ενικό, οριστική παθητικού παρακειμένου του ρήματος deduco, deduxi, deductum, deducere 3 = οδηγώ β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα: deduc. ut: εδώ συμπερασματικός σύνδεσμος = ώστε. nisi: υποθετικός αποφατικός σύνδεσμος = αν δεν. qui: ονομαστική ενικού, αρσενικό, της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας qui, qua και quae, quod = κάποιος, -α, -ο. deus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β' κλίση, του ουσιαστικού deus, -i = θεός. Κλίση : ενικός :deus, dei, deo, deum, deus/ dive, deo πληθυντικός : dei/ dii/ di, deorum/ deum, deis/ diis/ dis, deos, dei/ dii/ di, deis/ diis/ dis vel: διαζευκτικός σύνδεσμος = ή, είτε. casus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, δ' κλίση, του ουσιαστικού casus -us = τυχαίο περιστατικό. aliqui: ονομαστική ενικού, αρσενικό, της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας aliqui, aliqua, aliquod = κάποιος, -α, -ο. subvenerit: γ' ενικό, υποτακτική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος subvenio, subveni, subventum, subvenire 4 = βοηθώ. salvi: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, του επιθέτου β' κλίσης salvus, -a, -um =σώος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. nequeamus: α' πληθυντικό, υποτακτική ενεστώτα, του ανωμάλου ρήματος nequeo, nequi(v)i, -, nequire = δεν μπορώ για την κλίση του ρήματος βλέπε στις σημειώσεις της γραμματικής. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; equidem: επίρρημα = (εγώ) βέβαια. ut: εδώ χρονικός σύνδεσμος = όταν, μόλις. veni: α' ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος venio, veni, ventum, venire 4 = έρχομαι, φθάνω. ad: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = σε, προς. urbem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ' κλίση, του ουσιαστικού urbs -is = πόλη. non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν. destiti: α' ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος desisto, destiti, -, desistere 3 = σταματώ. omnia: αιτιατική πληθυντικού, ουδέτερο, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης omnis, -is, -e (γεν.: omnis) = όλος, -η, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και. sentire: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος sentio, sensi, sensum, sentire 4 = αισθάνομαι, καταλαβαίνω. et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και. dicere: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος dico, dixi, dictum, dicere 3 = λέω β' ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic. et: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και. facere: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος facio, feci, factum, facere 3* = κάνω (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io που κλίνονται σαν το capio) β' ενικό προστακτικής ενεστώτα: fac. quae: ονομαστική πληθυντικού, ουδέτερο, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο. ad: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = σε, προς. concordiam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α' κλίση, του ουσιαστικού concordia -ae = ομόνοια ως αφηρημένη έννοια δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό (singulare tantum). pertinerent: γ' πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρατατικού, του ρήματος pertineo, pertinui, pertentum, pertinere 2 = στοχεύω, αφορώ. sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.

sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά. tantus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, της δεικτικής αντωνυμίας tantus, -a, -um = τόσος, -η, -ο. furor: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ' κλίση, του ουσιαστικού furor -oris = μανία. omnes: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης omnis, -is, -e (γεν.: omnis) = όλος, -η, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. invaserat: γ' ενικό, οριστική ενεργητικού υπερσυντελίκου, του ρήματος invado, invasi, invasum, invadere 3 = καταλαμβάνω. ut: εδώ συμπερασματικός σύνδεσμος = ώστε. pugnare: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος pugno, pugnavi, pugnatum, pugnare 1 = πολεμώ, μάχομαι. cuperent: γ' πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρατατικού, του ρήματος cupio, cupivi, cupitum, cupere 3* = επιθυμώ (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io που κλίνονται σαν το capio) etsi: εναντιωματικός σύνδεσμος = αν και. ego: ονομαστική ενικού, α' πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας ego, tu, -= εγώ, εσύ, αυτός. clamabam: α' ενικό, οριστική ενεργητικού παρατατικού, του ρήματος clamo, clamavi, clamatum, clamare 1 = φωνάζω. nihil: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, της αόριστης ουσιαστικής αντωνυμίας nemo, nemo, nihil (nil) = κανένας, καμία, κανένα. esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. bello: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο γένος, β' κλίση, του ουσιαστικού bellum -i =πόλεμος civili: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης civilis, -is, -e (γεν.: civilis) = εμφύλιος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. miserius: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, του επιθέτου γ' κλίσης miserior, -ior, -ius. Πρόκειται για συγκριτικό βαθμό του τριγενούς και τρικαταλήκτου επιθέτου β' κλίσης miser, -a, -um = άθλιος, -α, -ο αξιοθρήνητος, -η, -ο Παραθετικά: miserior, -ior, -ius, / miserrimus, -a, -um. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: omnia: ονομαστική πληθυντικού, ουδέτερο, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης omnis, -is, -e (γεν.: omnis)= όλος, -η, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. sunt: γ' πληθυντικό, οριστική ενεστώτα, του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. misera: ονομαστική πληθυντικού, ουδέτερο, του τριγενούς και τρικαταλήκτου επιθέτου β' κλίσης miser, -a, -um = άθλιος, -α, -ο, αξιοθρήνητος, -η, -ο Παραθετικά: miserior, -ior, -ius, / miserrimus, -a, -um. in: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με αφαιρετική = σε. bellis: αφαιρετική πληθυντικού, ουδέτερο, β' κλίση, του ουσιαστικού bellum -i = πόλεμος. civilibus: αφαιρετική πληθυντικού, ουδέτερο, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης civilis, -is, -e (γεν.: civilis) = εμφύλιος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά. nihil: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, της αόριστης ουσιαστικής αντωνυμίας nemo, nemo, nihil (nil) = κανένας, καμία, κανένα. miserius: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, του επιθέτου γ' κλίσης miserior, -ior, -ius. Πρόκειται για συγκριτικό βαθμό του τριγενούς και τρικαταλήκτου επιθέτου β' κλίσης miser, -a, -um = άθλιος, -α, -ο, αξιοθρήνητος, -η, -ο Παραθετικά: miserior, -ior, -ius, / miserrimus, -a, -um. quam: επίρρημα που εισάγει β' όρο σύγκρισης = παρά, από. ipsa: ονομαστική ενικού, θηλυκό, της οριστικής αντωνυμίας ipse, ipsa, ipsum = ίδιος, -α, -ο. victoria: ονομαστική ενικού, θηλυκό, α' κλίση, του ουσιαστικού victoria -ae = νίκη. ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. ea: ονομαστική ενικού, θηλυκό, της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό. victores: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, γ' κλίση, του ουσιαστικού victor -oris = νικητής. ferociores: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, του επιθέτου γ' κλίσης ferocior, -ior, -ius. Πρόκειται για συγκριτικό βαθμό του τριγενούς και μονοκαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης ferox (γεν.: ferocis) = άγριος, -α, -ο Παραθετικά: ferocior, -ior, -ius, / ferocissimus, -a, -um. 4

impotentiores: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, του επιθέτου γ' κλίσης impotentior, -ior, -ius. Πρόκειται για συγκριτικό βαθμό του τριγενούς και μονοκαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης impotens (γεν.: impotentis) = αχαλίνωτος, - η, -ο Παραθετικά: impotentior, -ior, -ius, / impotentissimus, -a, -um. -que: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και χρησιμοποιείται ως εγκλιτική λέξη. reddit: γ' ενικό, οριστική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος reddo, reddidi, redditum, reddere 3 = κάνω, καθιστώ. ut: εδώ συμπερασματικός σύνδεσμος = ώστε. etiamsi: παραχωρητικός σύνδεσμος = ακόμη κι αν. natura: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, α' κλίση, του ουσιαστικού natura -ae = φύση ως αφηρημένη έννοια δεν σχηματίζει πληθυντικό (singulare tantum). tales: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, της δεικτικής αντωνυμίας talis, -is, -e = τέτοιος, -α, -ο κλίνεται σαν γ' κλιτο επίθετο και δεν σχηματίζει κλητική. non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν. sint: γ' πληθυντικό, υποτακτική ενεστώτα, του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. necessitate: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ' κλίση, του ουσιαστικού necessitas -atis = ανάγκη στον πληθυντικό necessitates -um = αναγκαία πράγματα, αναγκαία έξοδα (ετερόσημο). esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. cogantur: γ' πληθυντικό, υποτακτική παθητικού ενεστώτα, του ρήματος cogo, coegi, coactum, cogere 3 = αναγκάζω. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit. bellorum: γενική πληθυντικού, ουδέτερο, β' κλίση, του ουσιαστικού bellum -i = πόλεμος. enim: διασαφητικός και αιτιολογικός σύνδεσμος. Έχει ανάλογη χρήση με τον σύνδεσμο γάρ της αρχαίας ελληνικής = γιατί. civilium: γενική πληθυντικού, ουδέτερο, του τριγενούς και δικαταλήκτου επιθέτου γ' κλίσης civilis, -is, -e (γεν.: civilis) = εμφύλιος, -α, -ο δεν σχηματίζει παραθετικά. exitus: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, δ' κλίση, του ουσιαστικού exitus -us = έκβαση. tales: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, της δεικτικής αντωνυμίας talis, -is, -e =τέτοιος, -α, -ο κλίνεται σαν γ' κλιτο επίθετο και δεν σχηματίζει κλητική. sunt: γ' πληθυντικό, οριστική ενεστώτα, του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι. semper: χρονικό επίρρημα = πάντοτε. ut: εδώ συμπερασματικός σύνδεσμος = ώστε non: αρνητικό μόριο = όχι, δεν. solum: ποσοτικό επίρρημα = μόνον. ea: ονομαστική πληθυντικού, ουδέτερο, της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό. fiant: γ' πληθυντικό, υποτακτική ενεστώτα, του ανωμάλου ρήματος fio, factus sum, fieri = γίνομαι (αποτελεί το παθητικό του facio) quae: αιτιατική πληθυντικού, ουδέτερο, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο. velit: γ' ενικό, υποτακτική ενεστώτα, του ανωμάλου ρήματος volo, volui, -, velle = θέλω victor: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ' κλίση, του ουσιαστικού victor -oris = νικητής. sed: αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά. non solum... sed etiam: παρατακτική αντιθετική σύνδεση = όχι μόνο... αλλά και. ut: εδώ συμπερασματικός σύνδεσμος = ώστε victor: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ' κλίση, του ουσιαστικού victor -oris = νικητής. obsequatur: γ' ενικό, υποτακτική ενεστώτα, του ρήματος obsequor, obsecutus sum, obsequi 3 αποθετικό = κάνω το χατίρι κάποιου. iis: δοτική πληθυντικού (2ος τύπος), αρσενικό, της οριστικής -επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό. quorum: γενική πληθυντικού, αρσενικό, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο. auxilio: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, β' κλίση, του ουσιαστικού auxilium = βοήθεια στον πληθυντικό auxilia -orum = επικουρικό στράτευμα (ετερόσημο). victoria: ονομαστική ενικού, θηλυκό, α' κλίση, του ουσιαστικού victoria -ae = νίκη. 5

parta sit: γ' ενικό, υποτακτική παθητικού παρακειμένου, του ρήματος pario, peperi, partum, parere 3* = κερδίζω (ανήκει στα 15 ρήματα σε -io που κλίνονται σαν το capio) μετοχή μέλλοντα: pariturus, -a, -um. 6

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ και ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 7 In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit. Σε τέτοιο σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε, αν δεν βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό, δεν θα μπορέσουμε να σωθούμε. Εγώ βέβαια, μόλις ήρθα στην πόλη, δεν σταμάτησα και να πιστεύω και να λέω και να κάνω όλα όσα στόχευαν στην ομόνοια. αλλά τόση μεγάλη μανία τους είχε καταλάβει (ή : πιάσει) όλους, ώστε να επιθυμούν να μάχονται (ή: να πολεμούν), αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο άθλιο (ή: πιο αξιοθρήνητο) από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφύλιους πολέμους, αλλά τίποτα (δεν είναι) πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους (απ' ό, τι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους, να πιέζονται από ανάγκη να γίνουν. Πράγματι, η έκβαση (ή : τα αποτελέσματα) των εμφυλίων πολέμων είναι πάντοτε τέτοια, ώστε όχι μόνο να γίνονται αυτά που θέλει ο νικητής, αλλά και (ώστε) να κάνει ο νικητής το χατίρι αυτών, με τη βοήθεια των οποίων κερδήθηκε η νίκη. ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ 1. locus, -i : στον πληθυντικό loca (=τόποι) και loci (=χωρία βιβλίου)- ετερογενές 2. deus: το ουσιαστικό σχηματίζει διπλούς και τριπλούς τύπους. Βλ.στο λεξιλόγιο 3. aliqui, aliqua, aliquod : αόριστη επιθετική αντωνυμία = κάποιος, -α, -ο. Δες την κλίση της στη γραμματική. 4. pario, peperi, partum, parere 3: ανήκει στα 15 ρήματα της γ συζυγίας σε io και σχηματίζει μετοχή μέλλοντα pariturus 5. deduco και dico : β' ενικό προστακτικής ενεστώτα deduc και dic. 6. Εξαρτημένος υποθετικός λόγος : nisi subvenerit (υποτακτική παρακειμένου)- ut nequeamus (συμπερασματική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα). Μετατροπή σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο: nisi subvenerit (oριστική συντελεσμένου μέλλοντα) - nequimus (οριστική ενεστώτα). Είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον (η υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης) 7. Προτάσεις εισαγόμενες με το ut : όλες είναι συμπερασματικές εκτός από την ut veni ad urbem : χρονική 8. miser, misera, miserum : υπερθετικός miserrimus, -a, -um (γιατί λήγει σε er) 9. Αφαιρετικές : bello : συγκριτική, natura: τρόπου, necessitate: εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου, auxilio: μέσου 10. Γενικές : bellorum - quorum: υποκειμενικές 11. Μετατροπές β όρων σύγκρισης : 1.bello (αφ.συγκριτική) > quam bellum, 2.quam ipsa victoria (quam +ομοιόπτωτα) > ipsa victoria 12. Εκφορά αναφορικών προτάσεων : 1.«quae ad concordiam pertinerent» : δυνητική υποτακτική, γιατί δηλώνει κάτι το δυνατό ή ενδεχόμενο 2. «quae velit victor» /«quorum auxilio victoria parta sit» : υποτακτική λόγω έλξης από την υποτακτική των συμπερασματικών προτάσεων που προηγούνται. 13. Εμπρόθετοι προσδιορισμοί : In locum : κατάστασης - ad urbem : κίνησης προς τόπο- ad concordiam : σκοπού - in bellis : χρόνου

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 8 In eum locum res deducta est : κύρια πρόταση κρίσεως deducta est : ρ. res : υποκείμενο του ρ. In locum : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης στο ρ. eum : επιθετικός προσδιορισμός στο locum ut salvi esse nequeamus. : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρ. deducta est. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, αλλά είναι αρνητική, εφόσον το ρήμα nequeamus έχει αρνητική σημασία (=να μην μπορούμε). Εκφέρεται με υποτακτική (nequeamus), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta est).ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Η αντωνυμία eum, που υπάρχει στην προηγούμενη κύρια πρόταση, υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. nequeamus : ρ. (nos) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου esse esse : αντικείμενο του ρ., τελικό απαρέμφατο (ταυτοπροσωπία) salvi : κατηγορούμενο στο υποκείμενο nos nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit : δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, αρνητική. βλ. πιο κάτω για την ανάλυση του υποθετικού λόγου subvenerit : ρ. deus (vel) casus : υποκείμενα του ρ. (συνδέονται με τον διαζευκτικό σύνδεσμο vel) qui : επιθετικός προσδιορισμός στο deus aliqui : επιθετικός προσδιορισμός στο casus Η υποθετική πρόταση και η προηγούμενη συμπερασματική σχηματίζουν εξαρτημένο υποθετικό λόγο. Η ανάλυσή του έχει ως εξής : In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. υπόθεση : nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit=nisi + υποτακτική παρακειμένου απόδοση : ut salvi esse nequeamus =συμπερασματική πρόταση με υποτακτική ενεστώτα Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος γιατί η απόδοση είναι δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση Μετατροπή στον ευθύ λόγο (σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο) : υπόθεση : nisi +οριστική συντελεσμένου μέλλοντα (υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης) απόδοση : οριστική ενεστώτα nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequimus είδος : ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον (με υπόθεση προτερόχρονη της απόδοσης) Σύμπτυξη δευτερεύουσας υποθετικής σε υποθετική μετοχή : a quο deο vel casu aliquο non subventi (υποθετική μετοχή παθητικού παρακειμένου, συνημμένη στο υποκείμενο nos - προσοχή να μην παραλειφθεί η άρνηση) κατ άλλη άποψη : quο deο vel casu aliquο non subventuro (αφαιρετική απόλυτος υποθετική μετοχή μέλλοντα) Equidem non destiti omnia et sentire et dicere et facere : κύρια πρόταση κρίσεως non destiti : ρ. (ego) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. και των απαρεμφάτων et sentire et dicere et facere : τελικά απαρέμφατα, αντικείμενα του ρ.(ταυτοπροσωπία) -συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et omnia : αντικείμενο των απαρεμφάτων sentire/dicere/facere Equidem : επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ.

ut veni ad urbem : Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα non destiti. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. veni : ρ. (ego) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. ad urbem : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης προς τόπο στο ρ. 9 quae ad concordiam pertinerent : Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με (δυνητική) Υποτακτική (pertinerent), γιατί δηλώνει κάτι το δυνατό ή ενδεχόμενο, χρόνου Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (τα απαρέμφατα sentire et dicere et facere θεωρούνται ιστορικού χρόνου, γιατί εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου (non destiti.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. pertinerent : ρ. quae : υποκείμενο του ρ. ad concordiam : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ. Σύμπτυξη δευτερεύουσας σε μετοχή : omnia ad concordiam pertinentia; (αναφορική-επιθετική μετοχή, ως αντικείμενο των απαρεμφάτων, σε αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου γένους, το omnia κατηγορηματικός προσδιορισμός σε αυτήν) sed tantus furor omnes invaserat : κύρια πρόταση κρίσεως invaserat : ρ. furor : υποκείμενο του ρ. omnes : αντικείμενο του ρ. tantus : επιθετικός προσδιορισμός στο furor Μετατροπή σε παθητική σύνταξη: (a) tanto furore omnes invasi erant ut pugnare cuperent : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρ. invaserat. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cuperent), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (invaserat).ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Η αντωνυμία tantus, που προηγείται στην κύρια πρόταση, υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. cuperent : ρ. (omnes) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου pugnare : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ. (ταυτοπροσωπία) etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius : Δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στο ρήμα το invaserat. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται με Οριστική (clamabam), γιατί εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Ο χρόνος είναι παρατατικός, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν. clamabam : ρ. ego : υποκείμενο του ρ. esse : αντικείμενο του ρ. nihil : υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία) miserius : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου nihil bello : αφαιρετική συγκριτική ως β όρος σύγκρισης από το συγκριτικό βαθμό miserius (α όρος το nihil ) civili : επιθετικός προσδιορισμός στο bello Μετατροπή πλαγίου λόγου σε ευθύ : nihil est bello civili miserius Σύμπτυξη δευτερεύουσας σε μετοχή : a me clamante nihil esse bello civili miserius.(αφαιρετική απόλυτος

εναντιωματική μετοχή ενεστώτα) 10 Omnia sunt misera in bellis civilibus : κύρια πρόταση κρίσεως sunt : ρ. Omnia : υποκείμενο του ρ. misera : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. omnia in bellis : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. civilibus : επιθετικός προσδιορισμός στο bellis sed nihil miserius quam ipsa victoria : κύρια πρόταση κρίσεως (συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη με τον αντιθετικό σύνδεσμο sed) (est) : εννοούμενο ρ. nihil : υποκείμενο του ρ. miserius : κατηγορούμενο στο nihil quam victoria : β όρος σύγκρισης από το συγκριτικό βαθμό miserius (quam+ομοιόπτωτα προς τον α όρο nihil ) ipsa : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο victoria Μετατροπή β όρου σύγκρισης : ipsa victoria (αφαιρετική συγκριτική) ea victores ferociores impotentioresque reddit : κύρια πρόταση κρίσεως reddit : ρ. ea : υποκείμενο του ρ. victores : αντικείμενο του ρ. ferociores impotentioresque : κατηγορούμενα στο αντικείμενο victores.(συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο que) Μετατροπή σε παθητική σύνταξη: (ab) ea victores ferociores impotentioresque redduntur ut necessitate esse cogantur. : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα reddit. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (cogantur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (reddit).ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. (Οι συγκριτικοί βαθμοί ferociores/impotentiores, που προηγούνται στην κύρια πρόταση, έχουν επιτατική σημασία και υποδηλώνουν ότι θα ακολουθήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση). cogantur : ρ. (victores) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. και του απαρεμφάτου esse (tales): εννοούμενο κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου esse esse : τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρ.(ταυτοπρσωπία) necessitate : αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο ρ. etiamsi natura tales non sint : Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi. Εκφέρεται με Υποτακτική (non sint), γιατί εκφράζει υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Ο χρόνος είναι ενεστώτας, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (cogantur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. non sint : ρ. (victores) : εννοούμενο υποκείμενο του ρ. tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρ. victores natura : αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο ρ. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper : κύρια πρόταση κρίσεως sunt : ρ.

exitus : υποκείμενο του ρ. tales : κατηγορούμενο στο υποκείμενο exitus Bellorum : γενική υποκειμενική στο exitus civilium : επιθετικός προσδιορισμός στο bellorum semper : επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρ. 11 ut non solum ea fiant : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα sunt. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (fiant), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sunt).ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Η αντωνυμία tales, που προηγείται στην κύρια πρόταση, υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. fiant : ρ. ea : υποκείμενο του ρ., Μετατροπή σε ενεργητική σύνταξη : ut ea (victor) faciat quae velit victor : Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται με υποτακτική (velit), λόγω έλξης από την υποτακτική fiant της προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Eνεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (fiant) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. velit : ρ. victor : υποκείμενο του ρ. quae : αντικείμενο του ρ. (sed etiam) ut victor obsequatur iis : Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο ρήμα sunt. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με υποτακτική (obsequatur), όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sunt).ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων γιατί το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή(συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του. Η αντωνυμία tales, που προηγείται στην κύρια πρόταση, υποδηλώνει ότι θα ακολουθήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. obsequatur : ρ. victor : υποκείμενο του ρ. iis : αντικείμενο του ρ. quorum auxilio victoria parta sit : Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο iis. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quorum. Εκφέρεται με υποτακτική (parta sit), λόγω έλξης από την υποτακτική obsequatur της προηγούμενης συμπερασματικής πρότασης, χρόνου Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (obsequatur) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν. parta sit : ρ. victoria : υποκείμενο του ρ. (a victoribus) : εννοούμενο ποιητικό αίτιο του παθητικού ρ. parta sit auxilio : αφαιρετική (οργανική) του μέσου στο ρ. quorum : γενική υποκειμενική στο auxilio Μετατροπή σε παθητική σύνταξη: quorum auxilio victoriam (victores) pepererint

12 ΑΣΚΗΣΕΙΣ κειμένου 37 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 1. locum, res, qui deus, casus aliqui, salvi, urbem, omnia, concordiam, tantus furor, omnes, bello civili, miserius, misera, victoria, victores, ferociores, impotentiores, natura, necessitate, exitus, auxilio : να κλιθούν 2. locum, res, deus, casus, salvi, urbem, omnia(α ), concordiam, tantus, furor, omnes, bello, civili, miserius, misera, bellis, civilibus, victoria(α ), victores, ferociores, impotentiores, natura, tales, necessitate, bellorum, civilium, exitus, victor, auxilio, victoria(β ) : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού 3. salvi, omnia(α ), omnes, civili, miserius (α ), omnia, misera, miserius (β ), civilibus, ferociores, impotentiores, civilium : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη 4. salvi, miserius (α ), misera, miserius (β ), ferociores, impotentiores : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στους άλλους βαθμούς 5. salvi, miserius, misera, ferociores, impotentiores : να γραφούν στον ίδιο βαθμό τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα 6. salvi, miserius, ferociores, impotentiores : να γραφούν και στους τρεις βαθμούς τα επιρρήματα που παράγονται από τα παραπάνω επίθετα 7. Να γίνει γραμματική αναγνώριση των τύπων των ακόλουθων αντωνυμιών : eum, qui, aliqui, quae(α ), tantus, ego, nihil(α ), nihil(β ), ipsa, ea (α ), tales(α ), tales(β ), ea (β ), quae(β ), iis, quorum. 8. eum, qui, aliqui, quae(α ), tantus, ego, nihil(α ), nihil(β ), ipsa, ea (α ), tales(α ), tales(β ), ea (β ), quae(β ), iis, quorum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος του άλλου αριθμού 9. eum, qui, aliqui, quae(α ), tantus, ipsa, ea (α ), tales(α ), ea(β ), quae(β ), iis, quorum : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος στα άλλα γένη 10. eum, qui, aliqui, quae(α ), tantus, ego, nihil(α ), ipsa, ea (α ), tales(α ), ea(β ), quorum : να κλιθούν στο γένος ή (και) πρόσωπο που βρίσκονται 11. qui, aliqui, quorum : να κλιθούν στο θηλυκό γένος. 12. tales : να κλιθεί στο ουδέτερο γένος. 13. subvenerit, nequeamus, pertinerent, cuperent, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της οριστικής 14. deducta est, veni, destiti, invaserat, clamabam, sunt, reddit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής 15. deducta est, subvenerit, sentire, dicere, facere, invaserat, cuperent, clamabam, reddit, cogantur, fiant, parta sit : να γραφεί ο αντίστοιχος τύπος της άλλης φωνής (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να διατηρηθεί το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) 16. deducta est, subvenerit, nequeamus, veni, destiti, pertinerent, invaserat, cuperent, clamabam, sunt, reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στον άλλο αριθμό 17. deducta est, subvenerit, esse, nequeamus, veni, destiti, sentire, dicere, facere, pertinerent, invaserat, pugnare, cuperent, clamabam, sunt, reddit, sint, cogantur, fiant, velit, obsequatur, parta sit : να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου του ρήματος) 18. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι (για τυχόν περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο του ρήματος) 01. deducta est : β ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και των δυο φωνών 02. subvenerit : μετοχή του μέλλοντα στην ονομαστική του ενικού αριθμού του θηλυκού γένους 03. esse : απαρέμφατο του μέλλοντα 04. nequeamus : αντίστοιχος τύπος της οριστικής 05. veni : β ενικό της προστακτικής του ενεστώτα και του μέλλοντα 06. destiti : β πληθυντικό της υποτακτικής του παρατατικού 07. sentire : α πληθυντικό της υποτακτικής του παρακειμένου της μέσης φωνής 08. dicere : γ πληθυντικό της υποτακτικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής 09. facere : γ ενικό της οριστικής του παρατατικού της ίδιας φωνής 10. pertinerent : β ενικό της υποτακτικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής

11. invaserat : β ενικό της υποτακτικής του υπερσυντελίκου της μέσης φωνής 12. pugnare : αφαιρετική σουπίνου 13. cuperent : μετοχή του ενεστώτα στην αφαιρετική του ενικού αριθμού του αρσενικού γένους 14. clamabam : αντίστοιχος τύπος της υποτακτικής 15. sunt : γ πληθυντικό της οριστικής του συντελεσμένου μέλλοντα 16. reddit : αντίστοιχος τύπος του παρακειμένου 17. sint : αντίστοιχος τύπος του παρατατικού 18. cogantur : ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα 19. fiant : αντίστοιχος τύπος της ενεργητικής φωνής 20. velit : α ενικό της υποτακτικής του ενεστώτα και του παρατατικού 21. obsequatur : β πληθυντικό της υποτακτικής του μέλλοντα 22. parta sit: γενική του πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους του γερουνδιακού και της μετοχής του μέλλοντα ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ 1. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι όροι (να αναφέρεται και ο προσδιοριζόμενος όρος) : qui, salvi, ad concordiam, pugnare, bello, in bellis, miserius, ferociores, natura, necessitate, Bellorum, iis, quorum, auxilio 2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά όλες οι αιτιατικές (απρόθετες ή εμπρόθετες) του κειμένου. 3. ad urbem : α) να αντικατασταθεί από τα : Roma, Athenae, Illyricum, ώστε να εκφράζεται η ίδια επιρρηματική σχέση β) να δηλωθεί κίνηση από τόπο 4. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παρακάτω αποσπάσματα: α) tantus furor omnes invaserat β) ea victores ferociores impotentioresque reddit 5. ea fiant (a victore) : να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική (σε παρενθέσεις το ποιητικό αίτιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη): 6. ego clamabam nihil esse bello civili miserius : α) να μεταφερθεί το απόσπασμα στον ευθύ λόγο. β) η πρόταση που θα προκύψει να αναδιατυπωθεί ως απαγόρευση (αποτροπή) και με τους δύο τρόπους 7. Να μεταφερθούν τα αποσπάσματα στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση τις φράσεις που δίδονται : α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat β) (Equidem,) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat γ) (sed) tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat δ) Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat ε) ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat 13

στ) Bellorum (enim) civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit. Εξάρτηση : Cicero dicit Cicero dicebat ζ) (Equidem, ) ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; Εξάρτηση : Cicero dicitur Cicero dicebatur 8. Να αναδιατυπωθούν τα απόσπάσματα, αφού μετατραπούν οι υπογραμμισμένες δευτερεύουσες προτάσεις σε μετοχές : α) In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. β) non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; γ) ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. 9. ut veni ad urbem : να αντικατασταθεί ο σύνδεσμος ut από τον cum ιστορικό-διηγηματικό και να γίνουν οι απαραίτητες μεταβολές. 10. Ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος του κειμένου : α) να γίνει ανεξάρτητος β) να αναγνωρισθεί το είδος του και γ) να μετατραπεί σε υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρόν και υπόθεση δυνατή ή πιθανή (ως ανεξάρτητος) 11. Να αναγνωρισθούν οι συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου. 12. Να αναγνωρισθούν οι αναφορικές προτάσεις του κειμένου 13. Να αναγνωρισθούν οι εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις του κειμένου. 14

ΚΕΙΜΕΝΟ 38 : Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ 15 Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo". Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 16 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ A' κλίση Caecilia -ae = Καικιλία. (δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό). filia -ae = κόρη. - δοτική και αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού filiis και σε filiabus (για να γίνει διάκριση από τις αντίστοιχες πτώσεις του αρσενικού filius) puella -ae = κοπέλα. mora -ae = χρονοτριβή, καθυστέρηση. matertera -ae = θεία (από την πλευρά της μητέρας). Β Κλίση Metellus -i = Μέτελλος. (δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό). sacellum-i = μικρό ιερό, μικρό τέμενος. propositum -i = σκοπός. locus -i = τόπος, θέση- ετερογενές στον πληθυντικό : αρσενικό loci (χωρία βιβλίου) ουδέτερο loca (=τόποι) dictum -i = λόγος. matrimonium -ii/ -i = γάμος ΕΠΙΘΕΤΑ Β' κλίση priscus, -a, -um = αρχαίος, -α, -ο. -δεν σχηματίζει παραθετικά. longus, -a,-um = μακρύς, -ιά, -ύ, μακρόχρονος, -η, -ο. (Θετικός: longus, -a, - um, συγκριτικός: longior, -ior, -ius, υπερθετικός: longissimus, -a, -um). fessus, -a, -um = κουρασμένος, -η, -ο, καταπονημένος, -η, -ο (δεν σχηματίζει παραθετικά). επιθετικοποιημένη μετοχή του αποθετικού fatiscor, -, -, fatisci 3= κουράζομαι. paulus, -a, -um = λίγος, -η, -ο. (δεν έχει παραθετικά).-συναντάται μόνο στην αιτιατική και αφαιρετική ενικού : paulum paulo =λίγο Γ' κλίση nuptialis, -is, -e = γαμήλιος, -α, -ο - δεν σχηματίζει παραθετικά ως απόλυτη έννοια. congruens -ntis = σύμφωνος, -η, -ο. επιθετικοποιημένη μετοχή του congruo, congrui, -, congruere 3= συμφωνώ, αρμόζω. (παραθετικά μετοχής: Θετικός: congruens, συγκριτικός:congruentior,-ior,-ius, υπερθετικός :congruentissimus, -a,-um). 1η Συζυγία ex(s)pecto, -avi, -atum, -are 1= περιμένω. sto, steti, statum, stare 1= στέκομαι. rogo, -avi, -atum, -are 1= ζητώ, παρακαλώ. confirmo, -avi, -atum, -are 1 = επιβεβαιώνω. amo, amavi, amatum, amare 1= αγαπώ. 2η Συζυγία persedeo, persedi, persessum, persedere 2= κάθομαι για πολλή ώρα. 4η Συζυγία audio, audivi, auditum, audire 4= ακούω. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ tandem: χρονικό = επιτέλους. tum: χρονικό = τότε, έπειτα. paulisper: χρονικό = για λίγο. libenter: τροπικό = ευχαρίστως.(συγκριτικός: libentius, υπερθετικός: libentissime)-παράγωγο της μετοχής ενεστώτα libens -entis = πρόθυμος του απρόσωπου libet 2= μου αρέσει. post: χρονικό = έπειτα, μετά. multum: ποσοτικό = πολύ. (Συγκριτικός: plus, υπερθετικός: plurimum). Παράγεται από το επίθετο multus, -a, -um = πολύς, πολλή, πολύ postea: χρονικό (προέρχεται από το post+ea) = μετά, έπειτα. Γ' κλίση uxor -oris = η σύζυγος. mos, moris = έθιμο. omen -inis = οιωνός. soror -oris = αδελφή. nox -ctis = νύκτα. -αφαιρετική ενικού nocte και noctu vox, vocis = φωνή. sedes -is = έδρα, κάθισμα- αν και ισοσύλλαβο σχηματίζει γενική πληθυντικού sedum. Ε Κλίση res, rei =πράγμα. ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ipse, ipsa, ipsum οριστική= αυτός ο ίδιος, αυτή η ίδια, αυτό το ίδιο. quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική) = κάποιος, κάποια, κάποιο. aliqui, aliqua, aliquod (αόριστη επιθετική) = κάποιος, κάποια, κάποιο. ego, tu, - (προσωπική) = εγώ, εσύ, αυτός meus, mea, meum (κτητική α' προσώπου για έναν κτήτορα) = δικός μου, δική μου, δικό μου. hic, haec, hoc (δεικτική) = αυτός, αυτή, αυτό. qui, quae, quod (αναφορική)= ο οποίος, η οποία, το οποίο. is, ea, id (οριστική-επαναληπτική)= αυτός, αυτή, αυτό. ΡΗΜΑΤΑ 3η Συζυγία peto, peti(v)i, petitum, petere 3= ζητώ, επιδιώκω. facio, feci, factum, facere 3* = κάνω. (στα 15 ρήματα σε -io της γ' συζυγίας)- β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα : fac congruo, congrui, -, congruere 3= συμφωνώ, αρμόζω. fatiscor, -, -, fatisci αποθετικό 3 = κουράζομαι. cedo, cessi, cessum, cedere 3= παραχωρώ. dico, dixi, dictum, dicere 3= λέγω. -β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα : dic. morior, mortuus sum, mori αποθετικό 3* = πεθαίνω. (ανήκει στα 15 ρ. της γ συζυγίας -io)- μετοχή μέλλοντα moriturus, -a, -um. vivo, vixi, victum, vivere 3= ζω. duco, duxi, ductum, ducere 3= οδηγώ. -β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα : duc. ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ -ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ dum: χρονικός = ενώ. nam: αιτιολογικός ή διασαφητικός (εδώ) = διότι, δηλαδή, γάρ. -que: συμπλεκτικός, παρατακτικός (εγκλιτική λέξη) = και. ut: βουλητικός = να. in+αφαιρετική = σε. cum+αφαιρετική = μαζί με. in+αιτιατική = σε.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΛΕΞΕΩΝ 17 Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Caecilia: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους Caecilia -ae = Καικιλία. (Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό). uxor: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους uxor -oris = η σύζυγος. Metelli: γενική ενικού του ουσιαστικού της β' κλίσης, αρσενικού γένους Metellus -i = Μέτελλος. ( Ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό). dum: χρονικός σύνδεσμος = ενώ. more: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, αρσενικού γένους mos, moris = έθιμο. prisco: αφαιρετική ενικού, αρσενικού γένους του δευτεροκλίτου επιθέτου priscus, -a, -um = αρχαίος, -α, -ο. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά. omen: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, ουδετέρου γένους omen -inis = οιωνός. nuptiale: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους του τριτοκλίτου επιθέτου (τριγενές και δικατάληκτο) nuptialis, -is, -e = γαμήλιος, -α, -ο. Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά ως απόλυτη έννοια. (Το επίθετο συγκεκριμένα είναι παράγωγο του ουσιαστικού nuptiae -arum = γάμος < nubo = νυμφεύομαι). petit: γ' ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της γ' συζυγίας peto, peti(v)i, petitum, petere 3= ζητώ, επιδιώκω. filiae: δοτική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους filia -ae = κόρη. - δοτική και αφαιρετική του πληθυντικού αριθμού filiis και σε filiabus (να γίνει διάκριση από τις αντίστοιχες πτώσεις του αρσενικού filius) sororis: γενική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους soror -oris = αδελφή. ipsa: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους της οριστικής αντωνυμίας ipse, ipsa, ipsum = αυτός ο ίδιος, αυτή η ίδια, αυτό το ίδιο. fecit: γ' ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της γ' συζυγίας facio, feci, factum, facere3* = κάνω. (Το facio είναι ένα από τα 15 ρήματα σε -io που ανήκουν στη γ' συζυγία. Το β' ενικό της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα είναι fac). omen: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, ουδετέρου γένους omen -inis = οιωνός. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. nam: αιτιολογικός ή διασαφητικός σύνδεσμος = διότι, δηλαδή. [Εδώ διασαφητικός]. Τίθεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου. Ισοδυναμεί με το αρχαιοελληνικό γάρ. in: πρόθεση. Συντάσσεται με αιτιατική ή αφαιρετική. Εδώ συντάσσεται με αφαιρετική = σε. sacello: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της β' κλίσης, ουδετέρου γένους, sacellum-i = μικρό ιερό, μικρό τέμενος. quodam: αφαιρετική ενικού, ουδετέρου γένους της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας quidam, quaedam, quoddam = κάποιος, κάποια, κάποιο. nocte: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους nox -ctis = νύκτα. (Η αφαιρετική του ενικού είναι και noctu, ενώ η γενική του πληθυντικού είναι noctium). cum: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = μαζί με. sororis: γενική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους soror -oris = αδελφή. filia: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους filia -ae = κόρη. persedebat: γ' ενικό οριστικής ενεργητικού παρατατικού του ρήματος της β' συζυγίας persedeo, persedi, persessum, persedere 2= κάθομαι για πολλή ώρα. expectabat: γ' ενικό οριστικής ενεργητικού παρατατικού του ρήματος της α' συζυγίας ex(s)pecto, -avi, -atum, -are = περιμένω. -que: συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος (εγκλιτική λέξη) = και. dum: χρονικός σύνδεσμος = ενώ. aliqua: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας aliqui, aliqua, aliquod = κάποιος, κάποια, κάποιο. vox: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους vox, vocis = φωνή. congruens: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους της επιθετικοποιημένης μετοχής, χρόνου ενεστώτα congruens -ntis = σύμφωνος, -η, -ο. Πρόκειται για μετοχή του ρήματος της γ' συζυγίας congruo, congrui, -, congruere 3= συμφωνώ,

αρμόζω. (παραθετικά μετοχής: Θετικός: congruens, συγκριτικός:congruentior,-ior,-ius, υπερθετικός :congruentissimus, -a,-um). proposito: δοτική ενικού του ουσιαστικού της β' κλίσης, ουδετέρου γένους propositum -i = σκοπός. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ουσιαστικοποιημένη μετοχή, ουδετέρου γένους, παθητικού παρακειμένου (propositus, -a, -um) του ρήματος της γ' συζυγίας propono, proposui, propositum, proponere = σκοπεύω, προτίθεμαι. audiretur: γ' ενικό υποτακτικής παθητικού παρατατικού του ρήματος της δ' συζυγίας audio, audivi, auditum, audire 4= ακούω. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. tandem: χρονικό επίρρημα = επιτέλους. puella: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους puella -ae = κοπέλα. longa: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους, του δευτεροκλίτου επιθέτου longus, -a, -um = μακρύς, -ιά, -ύ, μακρόχρονος, -η, -ο. (Θετικός βαθμός: longus, -a, -um, συγκριτικός: longior, -ior, -ius, υπερθετικός: longissimus, -a, - um). mora: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους mora -ae = χρονοτριβή, καθυστέρηση. standi: γενική γερουνδίου του ρήματος της α' συζυγίας sto, steti, statum, stare = στέκομαι. fessa: ονομαστική ενικού, θηλυκού γένους του δευτεροκλίτου επιθέτου (τριγενές και τρικατάληκτο) fessus, -a, -um = κουρασμένος, -η, -ο, καταπονημένος, -η, -ο (συντάσσεται με γεν. αντικειμενική ή αφαιρ. της αιτίας). Το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά. Στην πραγματικότητα παράγεται από το αποθετικό ρήμα της γ' συζυγίας fatiscor, -, -, fatisci = κουράζομαι. (Το ρήμα fatiscor χρησιμοποιείται σπανιότερα αντί του ρήματος της γ' συζυγίας fatisco, -, -, ere, ενώ συνώνυμο είναι και το ρήμα της α' συζυγίας fatigo, -avi, -atum, -are). rogavit: γ' ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της α' συζυγίας rogo, -avi, -atum, -are 1= ζητώ, παρακαλώ. materteram: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους matertera -ae = θεία (από την πλευρά της μητέρας). ut: εδώ βουλητικός σύνδεσμος = να. sibi: δοτική ενικού, της προσωπικής αντωνυμίας γ' προσώπου = στον εαυτό της paulisper: χρονικό επίρρημα = για λίγο. loco: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της β' κλίσης, αρσενικού γένους locus -i = τόπος, θέση. Το ουσιαστικό είναι ετερογενές στον πληθυντικό : αρσενικό loci (χωρία βιβλίου) ουδέτερο loca (=τόποι) cederet: γ' ενικό υποτακτικής ενεργητικού παρατατικού του ρήματος της γ' συζυγίας cedo, cessi, cessum, cedere 3= παραχωρώ. Tum Caecilia puellae dixit: "ego libenter tibi mea sede cedo". Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. tum: χρονικό επίρρημα = τότε, έπειτα. Caecilia: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους Caecilia-ae = Καικιλία. Ως κύριο όνομα δεν διαθέτει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. puellae: δοτική ενικού του ουσιαστικού της α' κλίσης, θηλυκού γένους puella -ae = κοπέλα. dixit: γ'ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος της γ' συζυγίας dico, dixi, dictum, dicere 3= λέγω. (Το β' ενικό προστακτικής ενεργητικού ενεστώτα είναι dic). ego: ονομαστική ενικού α' προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας ego = εγώ. libenter: τροπικό επίρρημα = ευχαρίστως.(συγκριτικός βαθμός: libentius, υπερθετικός: libentissime). To επίρρημα είναι παράγωγο της επιθετικοποιημένης μετοχής, χρόνου ενεστώτα libens -entis = αυτός που είναι πρόθυμος να κάνει κάτι. Η παραπάνω μετοχή προέρχεται από το απρόσωπο ρήμα της β' συζυγίας libet, libuit (libitum est), libere = μου αρέσει. tibi: δοτική ενικού β' προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας tu = εσύ mea: αφαιρετική ενικού, θηλυκού γένους της κτητικής αντωνυμίας α' προσώπου (για έναν κτήτορα) meus, mea, meum = δικός μου, δική μου, δικό μου. sede: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού της γ' κλίσης, θηλυκού γένους sedes -is = έδρα, κάθισμα. (Το ουσιαστικό είναι ισοσύλλαβο της γ' κλίσης, αλλά σχηματίζει κατ' εξαίρεση τη γενική του πληθυντικού με την κατάληξη -um, δηλαδή sedum). cedo: α' ενικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος της γ' συζυγίας cedo, cessi, cessum, cedere 3= αποχωρώ, παραχωρώ. hoc: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc = αυτός, αυτή, αυτό. 18