ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Η συμβολή της ποντοπόρου ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία: Επιδόσεις και προοπτικές Απρίλιος 2013 1
Περιεχόμενα I. Η ναυτιλία στην παγκόσμια κρίση II. H θέση της ελληνόκτητης ναυτιλίας στη διεθνή αγορά III. Η συμβολή της ελληνόκτητης ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία IV. Η δυνητική συμβολή V. Προτεραιότητες πολιτικής 2
Ι. Η ναυτιλία στην παγκόσμια κρίση 3
Η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται παρά την πρόσκαιρη ανάκαμψη το 2010... Ρυθμός ανάπτυξης 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Παγκόσμια Οικονομία ΕΕ-27 Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική Αναπτυγμένες Οικονομίες Αναπτυσσόμενη Ασία Πηγή: World Economic Outlook, IMF, 2013 Σημαντικές γεωγραφικές διαφοροποιήσεις 4
...με δυσμενή αποτελέσματα στο παγκόσμιο εμπόριο 20% Παγκόσμιο Εμπόριο 15% 15,1% 10% 5% 8,9% 6,7% 2,3% 6,0% 2,3% 0% -5% -10% -15% -12,6% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Πηγή: CPB, World trade monitor, 2013 5
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Χωρητικότητα σε χιλιάδες τόνους Χιλ. πλοία Η κρίση ήρθε σε στιγμή δυναμικής αύξησης του παγκόσμιου στόλου Εξέλιξη Παγκόσμιου Στόλου 1994-2010 1.600 160 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 140 120 100 80 60 40 20 0 DW (αριστερή κλίμακα) Αριθμός Πλοίων (δεξιά κλίμακα) Δυναμική αύξηση στόλου εξαιτίας υψηλής ζήτησης πριν το 2008 Aυξανόμενος αριθμός παραγγελιών νεότευκτων πλοίων (αύξηση παραγγελιών 2007-2009) Η απότομη συρρίκνωση των ροών του εμπορίου σε συνθήκες αυξανόμενου τονάζ οδήγησε σε περαιτέρω πτώση των ναύλων 6
Ποσοστιαία Μεταβολή σε σχέση με Μάιο του 2008 με τους ναύλους να περιορίζονται και να διαμορφώνονται σε χαμηλά επίπεδα Q3-2008 ~11.200 μονάδες BDIY:IND TANKERS:IND Σήμερα ~800 μονάδες Πηγή: Bloomberg, 2013 Καθώς η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας αποδεικνύεται αναιμική, οι ναύλοι τα επόμενα 2-3 χρόνια θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα 7
Συνεπώς, η τρικυμία δεν έχει τελειώσει Πολύ κάτω από το μισό τα ναύλα στην παγκόσμια ναυτιλία, σε σχέση με το 2008 Απαισιόδοξες προβλέψεις για παγκόσμιο εμπόριο καθώς και τιμές πετρελαίου (άνοδος) Σημαντικές απώλειες στο ρυθμό ανάπτυξης οικονομιών που επηρεάζουν τις παγκόσμιες μεταφορές Κίνα από 9,3% το 2011 7,8% το 2012, Αναπτυσσόμενη Ασία από 8,0% το 2011 6,6% το 2012 Οι ναύλοι έχουν σταθεροποιηθεί σε χαμηλό επίπεδο. Αισιόδοξο σενάριο: Απαιτείται μια τριετία τουλάχιστον για την επαναφορά τους στα προ κρίσης επίπεδα 8
ΙΙ. Η θέση της ελληνόκτητης ναυτιλίας στη διεθνή αγορά 9
Ελλάδα Ιαπωνία Γερμανία Κίνα Κορέα Νότιος Αφρική Νορβηγία Χονκ Κονγκ Δανία Σινγκαπούρη Ταϊβάν ΗΒ Ιταλία Ρωσσία Καναδάς Ινδία Τουρκία Ιράν ΗΑΕ Βέλγιο Μαλαισία Ολλανδία Σουηδία Ελβετία εκατ. DWT Ελληνόκτητος στόλος: 1 η θέση παγκοσμίως σε όρους χωρητικότητας 217 210 200 150 126 116 100 50 55 41 41 34 33 33 29 26 22 19 18 17 17 14 13 13 12 9 7 4 - Πηγή: ISL, Shipping and statistics market review Vol.56 Στα 3.677 τα ελληνόκτητα ποντοπόρα πλοία το 2012 Οι μισές περίπου εισηγμένες ναυτιλιακές σε NASDAQ και NYSE είναι ελληνικών συμφερόντων 10
Ελλάδα Κίνα ΗΠΑ Νορβηγία Ιαπωνία Γερμανία Σιγκαπούρη Δανία Ν.Κορέα Ιταλία ενώ παρά την ύφεση οι έλληνες εφοπλιστές εξακολουθούν να επενδύουν σε νεότευκτα πλοία Παραγγελίες νεότευκτων πλοίων, 2012 35 30 25 20 15 10 5 0 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Επενδυτική Δαπάνη (αριστερή κλίμακα) Αριθμός πλοίων (δεξιά κλίμακα) Πηγή: World fleet monitor, Clarckson research services, 2012 Πρώτη χώρα σε επενδυτική δαπάνη για νεότευκτα πλοία: $31,5 δισ, σύμφωνα με αξίες συμβολαίων ως τον Μάρτιο 2012 Διαφοροποιείται το μίγμα τύπου πλοίου και χωρητικότητας (LNG, μεγαλύτερα πλοία) Μειώνεται ο μέσος όρος ηλικίας του ελληνόκτητου στόλου σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο 11
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Δισεκ. Διαχρονικά πλεονασματικό το ισοζύγιο Μεταφορών Ισοζύγιο Θαλάσσιων Μεταφορών 20 18 16 14 12 10 8 6 4 4,60 4,12 4,01 5,14 7,92 8,31 8,26 10,25 11,14 7,47 8,09 7,63 7,34 2 0 Ισοζύγιο Εισπράξεις Πληρωμές Πηγή: Ετήσια στοιχεία ισοζυγίου υπηρεσιών Τράπεζα της Ελλάδος, 2013 Αντιπροσωπεύει περίπου το μισό ισοζύγιο υπηρεσιών (2012) Μειώνει κατά 33,3% το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου 12
ΙΙΙ. Η συμβολή της ελληνόκτητης ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία 13
Υπόδειγμα Leontief Εκτίμηση της άμεσης, έμμεσης και προκαλούμενης επίδρασης Άμεση επίδραση Η επίδραση στην οικονομία από την παραγωγική δραστηριότητα του κλάδου Έμμεση επίδραση Η επίδραση σε άλλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας οι οποίοι αποτελούν τους κυριότερους προμηθευτές της ναυτιλίας Προκαλούμενη επίδραση Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς που αποκομίζουν οι εργαζόμενοι Συνολική επίδραση Απασχόληση Προστιθέμενη αξία
Η Ναυτιλία φέρνει σημαντικού ύψους συνάλλαγμα ( 12,8 δις. το 2009) με ευρύτερες επιδράσεις στην οικονομία Απασχόληση: 34 χιλ. Αξία παραγωγής: 13,8 δις (εκ των οποίων 12,8 δισ εξαγωγές) Αναλώσεις : 5,4 δις Προστιθέμενη αξία: 8,4 δις Κέρδος: 5,5δις Αποσβέσεις: 2,2 δις Μισθοί: 926 εκ. Εισροές από άλλους κλάδους: 2,6 δις Εισαγωγές: 2,4 δις Φόροι στα προϊόντα: 446 εκ. Έμμεσες επιδράσεις κατά μήκος της αλυσίδας αξίας Προκαλούμενες επιδράσεις από την κατανάλωση του επιπλέον εισοδήματος Αύξηση αξίας παραγωγής σχεδόν στα 15 δις το 2010 15
Δισεκ. Συνολική επίδραση στην προστιθέμενη αξία: 13,3 δις. (περίπου 6,4% του ΑΕΠ) 14 3,9 12 10 8 8,4 1,0 6 4 2 - Προστιθέμενη Αξία Συνολική συμβολή: 13,3 δις Άμεση Έμμεση (χωρίς ιδιωτική κατανάλωση) Έμμεση (με ιδιωτική κατανάλωση) Πηγή: Ι/Ο model, IOBE 16
Κλάδοι που ευνοούνται εμμέσως από τη ναυτιλία Οι δέκα κλάδοι που ευνοούνται περισσότερο, σε όρους προστιθέμενης αξίας, από τις δραστηριότητες της Ναυτιλίας Δραστηριότητες σχετικές με ακίνητη περιουσία Ξενοδοχεία και εστιατόρια Χονδρικό εμπόριο Λιανικό εμπόριο Αγροτικά προϊόντα Συμβουλευτικές, νομικές και λοιπές υπηρεσίες Τρόφιμα ποτά Υπηρεσίες Υγείας Υπηρεσίες Εκπαίδευσης Εμπόριο και συντήρηση οχημάτων 0 100 200 300 400 500 600 700 800 εκατ. 17
χιλιάδες Απασχόληση: χρηματοδότηση για πάνω από 180 χιλ. θέσεις εργασίας Απασχόληση στις Υδάτινες Μεταφορές 200 94,3 180 160 140 120 100 63,4 80 60 40 34,0 20 0 Συνολική Απασχόληση Συνολική συμβολή: 192 χιλ. Άμεση Έμμεση συμβολή (χωρίς ιδιωτική κατανάλωση) Έμμεση συμβολή (με ιδιωτική κατανάλωση) 18
IV. Η δυνητική συμβολή της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία 19
Ποια η δυνητική συμβολή της ποντοπόρου ναυτιλίας στην Ελληνική Οικονομία; Αν προσελκύαμε διαχείριση στόλου αντίστοιχου με την παρουσία ελλήνων εφοπλιστών στο εξωτερικό; ελληνικά και ξένα ναυτιλιακά γραφεία στην Ελλάδα Υπό την αίρεση της δυνατότητας ανταπόκρισης στην αυξημένη νέα εικόνα της ζήτησης από το εγχώριο παραγωγικό / επιχειρηματικό σύστημα 20
δισεκ. χιλιάδες Διπλάσια «δεξαμενή» για την ελληνική οικονομία Εκτιμώμενη δυνητική επίδραση ποντοπόρου ναυτιλίας Επίδραση Απασχόληση (χιλ. άτομα) Προστιθέμενη Αξία (δισεκ. ) Αμοιβές (δισεκ. ) Φόροι (δισεκ. ) Άμεση 75 8,6 3,5 1,2 Συνολική 552 25,9 10,0 1,9 Προστιθέμενη Αξία Απασχόληση 30 600 25 20 Δεξαμενή 12,6 Συνολική ΠΑ 25,9 500 400 Δεξαμενή 370 Συνολική απασχόληση 552 15 300 10 5 Υφιστάμενη, 13,3 200 100 Υφιστάμενη 182 0 0 22
V. Προτάσεις πολιτικής 23
Ενίσχυση της συμβολής της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία Προσέλκυση Εφοπλισμού Ανταπόκριση στη ζήτηση από εγχώριες πηγές Εκπαίδευση ελλήνων ναυτικών Ανάπτυξη Ναυτιλιακού Κέντρου Έλληνες και ξένοι πλοιοκτήτες στην Ελλάδα Ενιαία πολιτική ατζέντα, ανεξάρτητη των πολιτικών κύκλων Άρση επιχειρηματικών εμποδίων Μελέτη επιτυχημένων επιχειρηματικών πρακτικών που εφαρμόζονται διεθνώς Σταθερό και συγκεκριμένο φορολογικό πλαίσιο Οικονομική και Πολιτική σταθερότητα 24
Ενίσχυση της συμβολής της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία Προσέλκυση Εφοπλισμού Ανταπόκριση στη ζήτηση από εγχώριες πηγές Εκπαίδευση ελλήνων ναυτικών Ανάπτυξη Ναυτιλιακού Κέντρου Ικανοποίηση ζήτησης από εγχώριες πηγές: Άρση εμποδίων επιχειρηματικότητας Απελευθέρωση συγκεκριμένων κλάδων από προστασίες/ εμπόδια (πχ.ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη) Ενίσχυση ανταγωνιστικότητας σχετικών υποστηρικτικών κλάδων οικοσυστήματος Βελτίωση παρεχόμενων υποδομών (δρόμοι / λιμάνια, κτλ) Περιορισμός εξαγωγής συναλλάγματος για υπηρεσίες που δεν παρέχονται εγχωρίως 25
Ενίσχυση της συμβολής της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία Προσέλκυση Εφοπλισμού Ανταπόκριση στη ζήτηση από εγχώριες πηγές Εκπαίδευση ελλήνων ναυτικών Ανάπτυξη Ναυτιλιακού Κέντρου Επένδυση στη δημιουργία κοιτάσματος εκπαιδευμένων ελλήνων ναυτικών: Διασύνδεση σχολών με το επιχειρηματικό περιβάλλον Ενίσχυση της εικόνας του κλάδου στους υποψηφίους Ενίσχυση οδηγού σπουδών των σχολών, ελκυστικότερη επαγγελματική επιλογή Αναζήτηση παραδειγμάτων σε κράτη με ενισχυμένη ναυτική εκπαίδευση (πχ. Δανία, ΗΒ). Διέξοδο από την κρίση απασχόλησης: ευκαιρία η προσέλκυση νέων Με 59,3% ανεργία στους νέους (15-24 ετών) και πλειονότητα ξένων ναυτικών στα ελληνόκτητα πλοία, τα εμπόδια στην απασχόληση πρέπει να εντοπιστούν και να αρθούν 26
Ενίσχυση της συμβολής της ναυτιλίας στην ελληνική οικονομία Προσέλκυση Εφοπλισμού Ανταπόκριση στη ζήτηση από εγχώριες πηγές Εκπαίδευση ελλήνων ναυτικών Ανάπτυξη Ναυτιλιακού Κέντρου Δημιουργία Κέντρου Ναυτιλίας (Πειραιάς) Πυρήνες γνώσης (ΠΑ.ΠΕΙ, Σχολές Εμπορικού Ναυτικού) στην ευρύτερη περιοχή Τόνωση του υφιστάμενου ναυτιλιακού πλέγματος (Maritime cluster) αύξηση της ζήτησης για παραναυτιλιακές υπηρεσίες Πολλαπλά οφέλη για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και την κοινωνία 27
Δύσκολος ο δρόμος, έναρξη τώρα! Σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης Εθνικό Σχέδιο για τη Ναυτιλία Αξιοποίηση / ανάπτυξη υποδομών Ενίσχυση της ναυτιλιακής εκπαίδευσης Προσέλκυση ναυτιλιακών δραστηριοτήτων Ενίσχυση των συναφών κλάδων Ενίσχυση των υπόλοιπων κλάδων 07/13 01/14 07/14 01/15 07/15 01/16 07/16 Χρονικός ορίζοντας τριετίας Ευνοϊκές συνθήκες για προσέλκυση το 2014 Πρώτα θετικά αποτελέσματα το 2015 28
Ευχαριστώ για την προσοχή σας Άγγελος Τσακανίκας atsakanikas@iobe.gr 29