Αθήνα, 15-01-2010 Αριθμ. Πρωτ. 385 Θέσεις για το Σχέδιο Νόμου(ΣΝ) «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» Εισαγωγή Ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) υποστηρίζει την αναγκαιότητα ανάπτυξης των ΑΠΕ και στη χώρα μας για την συμβολή τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στα πλαίσια όμως μιας άλλης ανάπτυξης με βάση μια πράσινη βιώσιμη οικονομία που εξασφαλίζει παράλληλα την αειφορική διαχείριση των πόρων, την εδαφική και κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική δημιουργία. Έτσι ο ΣΕΠΟΧ αντιμετωπίζει θετικά τον εθνικό στόχο επιτάχυνσης της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και θεωρεί θετικό το γεγονός ότι το ΣΝ θέτει φιλόδοξους εθνικούς στόχους (άρθρο 1), αυξάνοντας σημαντικά (από 29% 40% μέχρι το έτος 2020) το ποσοστό συμμετοχής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και σε 20% μέχρι το 2020 το ποσοστό συμμετοχής της ενέργειας από ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας. Επικροτούμε τον περιορισμό της γραφειοκρατίας των διαδικασιών αδειοδότησης, τα «Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κάλυψης των κτιρίων» (άρθρο 10). Ωστόσο στο ΣΝ υπάρχουν και ρυθμίσεις (άρθρα 3 & 9 του ΣΝ) που δεν μπορούν να είναι αποδεκτές στα πλαίσια τομεακών πολιτικών και σχεδιασμών αλλά, αν είναι αναγκαίες, μόνο στα πλαίσια ολοκληρωμένων πολιτικών συνδεδεμένων με ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Οι ρυθμίσεις αυτές εγείρουν ερωτήματα και οδηγούν σε σοβαρές διαφωνίες σε πολλαπλά άρθρα του.
Γενική τοποθέτηση Το Σχέδιο Νόμου (ΣΝ), που τέθηκε σε ηλεκτρονική διαβούλευση από τις 9-12-2009 μέχρι τις 16-1-2010, είναι ένα τομεακό νομοσχέδιο και σκοπεύει, σύμφωνα με τον τίτλο του αφού δεν συνοδεύεται από εισηγητική έκθεση, στην τροποποίηση του ν. 3468/2006 του Υπ. Ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ. Με την «ευκαιρία» αυτή όμως, τροποποιεί θεμελιώδεις νόμους και θεσμικές ρυθμίσεις καθ υπέρβασιν της προβλεπόμενης θεσμικής διαδικασίας και της απαιτούμενης καθολικότητας των πολιτικών που απαιτούν παρόμοιες ρυθμίσεις. Ειδικότερα τροποποιεί: - (α) θεμελιώδεις διατάξεις του ν. 2742/99 για τον χωροταξικό σχεδιασμό, - (β) διατάξεις του ν. 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος, - (γ) το εγκεκριμένο Ειδικό Πλαίσιο (ΕΠ) Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ (ΚΥΑ 49828/2008 ΦΕΚ 2464 Β), - (δ) του ν. 2945/2001 για την αγροτική ανάπτυξη και την προστασία των γεωργικών πόρων από την αλλαγή χρήσης γης, - (ε) διατάξεις του ν. 998/86 για την προστασία των δασών. - (ζ) διατάξεις του ν. 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Ειδική τοποθέτηση στα άρθρα Άρθρο 1. Εθνικός Στόχος ΑΠΕ: Να απαλειφθεί η τελευταία πρόταση του δεύτερου εδαφίου: «Η προτεραιότητα αυτή λαμβάνεται καθοριστικά υπόψη σε περιπτώσεις στάθμισης με άλλες περιβαλλοντικές ή κοινωνικές παραμέτρους». Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον δεν σταθμίζονται μεμονωμένα κατά τομέα- φύση, ατμόσφαιρα, νερά, έδαφος, δομημένο περιβάλλον, τοπίο- σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα και το περιβαλλοντικό εθνικό και κοινοτικό δίκαιο. Είναι αθροιστικές, σωρευτικές, με αλληλοεπηρεαζόμενα αποτελέσματα. Τα όσα η ρύθμιση αυτή εισάγει (υποβάθμιση περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων) ενδέχεται να οδηγήσουν σε επιζήμια για το περιβάλλον και το χώρο και εν τέλει για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελέσματα. 2
Άρθρο 2. Άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ή ΣΗΘΥΑ. Θετική θεωρείται η συμμόρφωση με τα κριτήρια του ΕΠ για τις ΑΠΕ.(κριτήριο 1.θ) για τη χορήγηση της σχετικής αδείας από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) με την προϋπόθεση ότι θα τροποποιηθεί η διατύπωση της παραγρ. ως εξής: «της συμμόρφωσης με τα κριτήρια του Ειδικού Πλαισίου (ΕΠ) Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ όπως αυτό ισχύει» Άρθρο 3. Διατάξεις για τη άδεια εγκατάστασης και λειτουργίας Tο ΣΝ (παραγρ.2) τροποποιεί βασικές διατάξεις του ν.1650/1986 (Α160) για την προστασία του περιβάλλοντος και μάλιστα αυτές που ρυθμίζουν τα θέματα προστασίας της φύσης. Εξαιρεί με τροποποίηση του Ν 1650/86 (Αρθρο 19) αυστηρά προστατευόμενες περιοχές, ακόμα και σε περιοχές «απολύτου προστασίας της φύσης», υπό προϋποθέσεις που διασφαλίζονται μέσω της οικείας περιβαλλοντικής μελέτης. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν εξασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος και αντίκεινται στο εθνικό και κοινοτικό δίκαιο. Επιπλέον στο άρθρο 3 παρ. 2, εδ.5γ του ΣΝ γίνονται ρυθμίσεις για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις εις βάρος της προστασίας του δασικού πλούτου και εν τέλει της προστασίας του κλίματος. Η προστασία των δασών περιλαμβάνονται στους μηχανισμούς του Κιότο και απασχόλησε και την πρόσφατη Σύνοδο των Η.Ε. για το κλίμα στην Κοπεγχάγη (Δεκέμβριος 2009), όπου συμφωνήθηκε να αποζημιωθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες για τη διατήρηση των δασών, των βάλτων, των αγρών τους, γιατί οι εκτάσεις αυτές παίζουν σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα. Θεωρείται αναγκαία η επανεξέταση των παραπάνω ρυθμίσεων με στόχο την προτεραιότητα της προστασίας του περιβάλλοντος. Άρθρο 7. Ειδικό τέλος και παροχή κινήτρων στους οικιακούς καταναλωτές περιοχών όπου εγκαθίστανται έργα ΑΠΕ. Θετική θεωρείται η απόδοση στο Πράσινο Ταμείο ποσοστού από την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ με την προϋπόθεση ότι το επιπλέον τέλος δεν θα είναι εις βάρος του σημερινού τοπικού τέλους. Να προστεθεί στο σκοπό η «παρακολούθηση περιβαλλοντικών και χωρικών επιπτώσεων» Αντίθετα θεωρείται αρνητική η ρύθμιση της κατεύθυνσης των σημερινών τοπικών τελών προς την τοπική κατανάλωση και όχι την τοπική ανάπτυξη, ιδίως στα πλαίσια της νέας διοικητικής μεταρρύθμισης και της μεγέθυνσης των ΟΤΑ. 3
Άρθρο 8.Τροποποίηση διατάξεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αρνητική κρίνεται η κατ' εξαίρεση δυνατότητα εγκατάστασης σταθμών ΑΠΕ σε όλες τις κατηγορίες περιοχών προστασίας του περιβάλλοντος. Άρθρο 9. Θέματα χωροθέτησης εγκαταστάσεων ΑΠΕ Στο άρθρο 9: - Γίνονται θεμελιώδεις θεσμικές παρεμβάσεις με τις τροποποιήσεις διατάξεων του ν. 2742/99 και άλλων διατάξεων του σχεδιασμού, που επιτρέπουν μέσω τομεακών πολιτικών να καταργούν στην ουσία τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Κατά το ΣΕΠΟΧ οι παρεμβάσεις αυτές είναι αδόκιμες και δύσκολα κατανοητές και έχουν υπερβατικό μη αποδεκτό χαρακτήρα. Ο ν.2742/99 αναφέρεται σε περιεχόμενο και επιδιώξεις του χωρικού σχεδιασμού, στο πλαίσιο της υπέρτατης αρχής της αειφορίας - περιβάλλον φυσικό, οικιστικό και πολιτιστικό, οικονομία, κοινωνία - και δεν εξειδικεύεται σε συγκεκριμένους τομείς, όπως το ΣΝ επιδιώκει. - Τροποποιείται η Απόφαση 48828/2008 (Β2464), της Επιτροπής Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης (ΧΣΑΑ),- ΚΥΑ ΑΠΕ-, με την οποίαν εγκρίθηκε το Ειδικό Πλαίσιο (ΕΠ) ΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ και η Στρατηγική Περιβαλλοντική Μελέτη που το συνοδεύει και καταργούνται διατάξεις περί απαγόρευσης εγκαταστάσεων ΑΠΕ και Μ.Υ.Η.Ε. μέσα σε ζώνες ειδικού θεσμικού καθεστώτος χρήσεων γης, δάση, γεωργικές γαίες υψηλής παραγωγικότητας. Ειδικότερα προτείνονται τα παρακάτω: - Κατάργηση ζωνών αποκλεισμού για την χωροθέτηση ΑΠΕ και σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, όπως κηρυγμένα μνημεία, περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης, εθνικοί δρυμοί, οικότοποι προτεραιότητας, δάση, γεωργικές γαίες κ.α. (9.4). - Κριτήρια και διαδικασίες ελέγχου και εφαρμογής που θα καθορίζονται με αποφάσεις των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών ή με τα αντίστοιχα κατά περίπτωση Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (9.5). - Δυνατότητα εγκατάστασης σταθμών ΑΠΕ και άλλων έργων (στρατιωτικών, αναπτυξιακών του Δημοσίου και των ΟΤΑ) σε αγροτική γη υψηλής 4
παραγωγικότητας, δυνατότητα κατάτμησης για διευκόλυνση της αγροτικής εκμετάλλευσης ή της εγκατάστασης σταθμών ΑΠΕ (9.6). Οι διατάξεις αυτές μειώνουν την ισορροπία «ανάπτυξη ΑΠΕ προστασία περιβάλλοντος» του ισχύοντος ΕΠ ΑΠΕ και είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση της γνώμης της πλειοψηφίας των συμμετεχόντων στη διαβούλευση που το συνόδευσε, συμπεριλαμβανομένης της διαβούλευσης στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ο ν.2742/1999, στο άρθρο 7, θεσμοθετεί διαδικασία αναθεώρησης ανά πενταετία των ΕΠ, ή τροποποίησης σε συντομότερο διάστημα, για την αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν κατά την προώθηση και εφαρμογή, ή απρόβλεπτων εξαιρετικών συμβάντων. Προς τούτο ορίζεται διαδικασία αποτίμησης της πορείας εφαρμογής του, που τα πορίσματά της γνωστοποιούνται και κρίνονται αρμοδίως από το Εθνικό Συμβούλιο ΧΣΑΑ. Παράλληλα σύμφωνα με την οδηγία 2001/42/ΕΚ περί Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ) και την Απόφαση ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ.107017/2006 (Β1225) μεταφοράς της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, απαιτείται η διεξαγωγή ΣΠΕ όχι μόνο για σχέδια και προγράμματα, αλλά και για τις τροποποιήσεις τους. Στην προκειμένη περίπτωση όλα τα ανωτέρω (διατάξεις του ν.2742/99, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο ΣΠΕ) δεν εφαρμόζονται. Συμπέρασμα Με βάση τα παραπάνω: - Κρίνουμε θετική τη συμβολή του ΣΝ μόνο στο βαθμό που ως τομεακό σχέδιο λύνει προβλήματα «γραφειοκρατίας» και επιταχύνει την προώθηση των ΑΠΕ. - Οι προωθούμενες όμως αλλαγές θεμελιωδών του νόμου 2742/99 για το «Χωροταξικό Σχεδιασμό για την Αειφόρο Ανάπτυξη» και του Ε.Π ΑΠΕ και του Ν.1650/1986 για το Περιβάλλον και άλλων διατάξεων προστασίας των πόρων μέσω περιορισμένων τομεακών πολιτικών μας βρίσκουν αντίθετους τόσο από άποψη αρχών όσο και ουσίας. Ο υπερβατικός τρόπος τροποποίησης διατάξεων στους δύο θεμελιώδεις νόμους της χωροταξίας και του περιβάλλοντος μέσω της τροποποίησης ενός τομεακού νόμου αποτελεί πρακτική του παρελθόντος. Θα ήταν συνεπώς σκόπιμο να μην συνεχιστεί. Τέλος ο ΣΕΠΟΧ παραμένει προσηλωμένος στην ανάγκη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού χωρικής ανάπτυξης σε Εθνικό / Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο και 5
σταθερός υποστηρικτής της άποψης ότι οι ριζοσπαστικές αλλαγές που απαιτούνται στο δίλημμα «κλίμα ενέργεια» δεν μπορούν να επιλυθούν εκτός του δημοκρατικού αναπτυξιακού και χωροταξικού σχεδιασμού και προγραμματισμού από το Κοινοτικό έως το Τοπικό επίπεδο. Ο ΣΕΠΟΧ πιστεύει στην αναγκαιότητα ανάπτυξης των ΑΠΕ και θέλει να πιστεύει πως το ΥΠΕΚΑ θα εξετάσει όσα ανωτέρω αναφέρονται και θα επαναξιολογήσει τα προτεινόμενα. Έτσι ώστε η ανάπτυξη των ΑΠΕ να επιτευχθεί με ασφάλεια δικαίου, να μην στραφεί εις βάρος άλλων περιβαλλοντικών αξιών και να μην οδηγήσει ενδεχόμενα σε αντίστροφα αποτελέσματα. Για το ΣΕΠΟΧ Η Πρόεδρος Βιβή Μπάτσου 6