ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 30.7.2013 COM(2013) 566 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση είναι η εικοστή ετήσια έκθεση για την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στο πλαίσιο της νομοθεσίας της ΕΕ. Δημοσιεύεται σύμφωνα με το άρθρο 9 του πρωτοκόλλου αριθ. 2 σχετικά με την εφαρμογή των εν λόγω αρχών (εφεξής «το πρωτόκολλο»), το οποίο επισυνάπτεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Στην έκθεση εξετάζεται ο τρόπος εφαρμογής αυτών των δύο αρχών από τα διάφορα θεσμικά όργανα και οργανισμούς της ΕΕ και εάν έχει σημειωθεί αλλαγή στην πρακτική σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Εξετάζονται αναλυτικότερα ορισμένες προτάσεις της Επιτροπής που αποτέλεσαν αντικείμενο αιτιολογημένων γνωμών το 2012. Δεδομένου ότι το 2012 ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά ο μηχανισμός της «κίτρινης κάρτας» από τα εθνικά κοινοβούλια, όπως θεσπίσθηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η παρούσα έκθεση εστιάζει σε αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση. Λόγω των στενών δεσμών που υφίστανται μεταξύ του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας και του πολιτικού διαλόγου μεταξύ των εθνικών κοινοβουλίων και της Επιτροπής, η παρούσα έκθεση θα πρέπει να θεωρηθεί συμπληρωματική προς την ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το 2012 όσον αφορά τις σχέσεις με τα εθνικά κοινοβούλια 1. 2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ 2.1. Η Επιτροπή Η Επιτροπή, στο πλαίσιο του δικαιώματός της να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, είναι αρμόδια να διασφαλίζει την πραγματοποίηση ορθών επιλογών, σε πρώιμο στάδιο της χάραξης πολιτικής, σε ό,τι αφορά το εάν και το πώς θα προταθεί η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Επομένως η Επιτροπή, σύμφωνα με τη δέσμευσή της για έξυπνη νομοθεσία, πριν προτείνει νέες πρωτοβουλίες επαληθεύει εάν η ΕΕ έχει δικαίωμα ανάληψης δράσης και κατά πόσον οι στόχοι της προτεινόμενης δράσης δεν είναι δυνατό να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη. Πρώτον, η Επιτροπή καταρτίζει δημόσια προσβάσιμους χάρτες πορείας 2 για όλες τις μείζονες πρωτοβουλίες. Οι χάρτες πορείας παρέχουν μια προκαταρκτική περιγραφή πιθανών πρωτοβουλιών και σκιαγραφούν τα σχέδια της Επιτροπής για χάραξη πολιτικής και πραγματοποίηση διαβουλεύσεων. Περιλαμβάνουν πάντα μια αρχική αιτιολόγηση από πλευράς επικουρικότητας και αναλογικότητας για την ανάληψη δράσης. Στη συνέχεια, στο στάδιο χάραξης της πολιτικής, διενεργείται πληρέστερη ανάλυση των ζητημάτων επικουρικότητας στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολόγησης των επιπτώσεων (ΑΕ), όπου λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις που εκφράστηκαν κατά τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Για τον σκοπό αυτό, στις κατευθυντήριες γραμμές της AE περιλαμβάνεται μια σειρά διαρθρωμένων ερωτημάτων για την ανάλυση της επικουρικότητας 1 COM(2013) 565. 2 http://ec.europa.eu/governance/impact/planned_ia/planned_ia_en.htm. 2

και της αναλογικότητας 3, η οποία χρησιμεύει ως βάση για την αξιολόγηση του δικαιώματος της ΕΕ να αναλάβει δράση και για την αιτιολόγηση της δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Ως εκ τούτου, η επικουρικότητα και η αναλογικότητα πιθανών δράσεων σε επίπεδο ΕΕ αξιολογείται επί τη βάσει όλων των διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων. Στη συνέχεια υποβάλλεται σε ενδελεχή εξέταση από την επιτροπή αξιολόγησης επιπτώσεων (EAE) 4. Έχοντας επίγνωση του καίριου ρόλου της αξιολόγησης επιπτώσεων για την παρουσίαση των αποδεικτικών στοιχείων για τους φορείς λήψης πολιτικών αποφάσεων, η EAE τόνισε στην ετήσια έκθεσή της για το 2012 5 την ανάγκη παροχής βάσιμης και λεπτομερούς αιτιολόγησης της επικουρικότητας σε όλες τις αξιολογήσεις επιπτώσεων. Το 2012 η ΕΑΕ εξέτασε 97 αξιολογήσεις επιπτώσεων και εξέδωσε 114 γνωμοδοτήσεις. Στο 33 % των γνωμοδοτήσεών της συμπεριλαμβάνονταν σχόλια σχετικά με ζητήματα επικουρικότητας. Μια από τις περιπτώσεις τις οποίες σχολίασε η ΕΑΕ σε σχέση με την επικουρικότητα ήταν η ΑΕ για την πρόταση οδηγίας για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων (COM(2012) 372). Στην περίπτωση αυτή, η ΕΑΕ ζήτησε από την επικεφαλής υπηρεσία «να ενισχύσει την αξιολόγηση της αναγκαιότητας, του χρονοδιαγράμματος και της προστιθέμενης αξίας της δράσης σε επίπεδο ΕΕ στο πλαίσιο της προτεινόμενης νομικής βάσης (ενιαία αγορά και πολιτιστική πολυμορφία)». Ως εκ τούτου, στην αναθεωρημένη ΑΕ παρουσιάστηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια το σκεπτικό της προτεινόμενης πρωτοβουλίας σε επίπεδο ΕΕ, για παράδειγμα διευκρινίστηκε η διακρατική φύση των διαπιστωμένων προβλημάτων καταδεικνύοντας ότι το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ αποδεικνύεται ανεπαρκές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Όσον αφορά την ΑΕ για την πρόταση κανονισμού για τη συγκρότηση Ευρωπαϊκού Σώματος Εθελοντών Ανθρωπιστικής Βοήθειας 6, η ΕΑΕ πρότεινε «να παρουσιάζονται σαφέστερα η αναγκαιότητα και η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο ΕΕ, ώστε οι πολιτικές προσδοκίες να μπορούν να τοποθετηθούν στο σωστό πλαίσιο». Επίσης ζήτησε από την επικεφαλής υπηρεσία «να εξετάσει με πιο συγκεκριμένο τρόπο την συμπληρωματικότητα και τον συντονισμό [του Ευρωπαϊκού Σώματος Εθελοντών Ανθρωπιστικής Βοήθειας] με το έργο άλλων οργανώσεων, δεδομένων των ανησυχιών των ενδιαφερομένων μερών για αλληλεπικαλύψεις και ανταγωνισμό». Η αναθεωρημένη έκθεση ΑΕ ακολούθησε τις εν λόγω συστάσεις και προέβη σε αναλυτικότερη αιτιολόγηση της ανάληψης δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Οι γνωμοδοτήσεις της ΕΑΕ συμβάλλουν στην καλύτερη ανάλυση της συμμόρφωσης με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, και αποτελούν, μαζί με τις ίδιες τις εκθέσεις ΑΕ, σημαντικά στοιχεία που στηρίζουν τη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων της Επιτροπής. 2.2. Εθνικά κοινοβούλια Το 2012 η Επιτροπή έλαβε 70 αιτιολογημένες γνώμες από εθνικά κοινοβούλια, αριθμό ανάλογο με αυτόν που έλαβε το προηγούμενο έτος (64 το 2011), με ελαφρά αύξηση περίπου 9%. Ωστόσο, το ποσοστό των αιτιολογημένων γνωμών που ελήφθησαν το 2012 ήταν το ίδιο επί του συνολικού αριθμού γνωμών που έλαβε η Επιτροπή στο πλαίσιο του ευρύτερου πολιτικού διαλόγου με τα εθνικά κοινοβούλια το 2012 (663). Όπως το 2010 και το 2011, το 3 SEC(2009) 92. 4 http://ec.europa.eu/governance/impact/iab/iab_en.htm. 5 http://ec.europa.eu/governance/impact/key_docs/docs/iab_report_2012_en_final.pdf. 6 COM(2012) 514. 3

ποσοστό αυτό ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από 10%. Το 2012 ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά ο μηχανισμός της «κίτρινης κάρτας» από τα εθνικά κοινοβούλια στο πλαίσιο του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας, ως απάντηση στην πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για την άσκηση του δικαιώματος ανάληψης συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών. Η περίπτωση αυτή περιγράφεται αναλυτικότερα στο κεφάλαιο 3. Οι αιτιολογημένες γνώμες εξακολουθούν να ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς τη μορφή τους και το είδος των επιχειρημάτων που προβάλλονται από τα εθνικά κοινοβούλια προς επίρρωση του συμπεράσματος ότι παραβιάζεται η αρχή της επικουρικότητας. Όπως και κατά το προηγούμενο έτος, το ενδιαφέρον των αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν από εθνικά κοινοβούλια εστιάζεται σε ευρύ φάσμα θεμάτων. Οι 70 αιτιολογημένες γνώμες αφορούσαν 23 προτάσεις της Επιτροπής. Μετά την πρόταση Monti II (12 αιτιολογημένες γνώμες), η πρόταση κανονισμού για το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους προσέλκυσε τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό αιτιολογημένων γνωμών (5). Άλλες οκτώ προτάσεις αποτέλεσαν αφορμή για τη διατύπωση τριών αιτιολογημένων γνωμών η κάθε μία (για λεπτομέρειες βλ. το παράρτημα). Η τάση αυτή φαίνεται να επιβεβαιώνει το εύρος των πολιτικών ενδιαφερόντων των εθνικών κοινοβουλίων, τα οποία ακολουθούν διαφορετικές προτεραιότητες κατά την επιλογή των προτάσεων της Επιτροπής που υποβάλλονται σε έλεγχο στο πλαίσιο του μηχανισμού ελέγχου της επικουρικότητας και εφαρμόζουν διαφορετικά κριτήρια κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης αυτών με την αρχή της επικουρικότητας. Αυτό σημαίνει ότι ο συντονισμός μεταξύ τους εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Όπως και το 2011, το σουηδικό Riksdag ήταν το εθνικό κοινοβούλιο που ενέκρινε μακράν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτιολογημένων γνωμών (20), σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με το 2011 (11). Το Riksdag ελέγχει όλες τις προτάσεις της Επιτροπής όσον αφορά την επικουρικότητα και λειτουργεί με αποκεντρωμένο τρόπο αναθέτοντας τον έλεγχο σε όλες τις κοινοβουλευτικές επιτροπές, οι οποίες φαίνεται να εφαρμόζουν διαφορετικά κριτήρια. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να επηρέασε τον αριθμό των αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν από το Riksdag 7. Το γαλλικό Sénat εξέδωσε τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό αιτιολογημένων γνωμών (7), με τρίτο το γερμανικό Bundesrat (5). Μόνο αυτά τα τρία νομοθετικά σώματα εξέδωσαν περίπου το 50% του συνόλου των αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν από τα εθνικά κοινοβούλια το 2012. Η δέκατη όγδοη εξαμηνιαία έκθεση COSAC 8 παρέχει μια επισκόπηση των διαδικασιών και των πρακτικών που εφαρμόζονται σχετικά με τον κοινοβουλευτικό έλεγχο 9. Το εν λόγω έγγραφο, βασιζόμενο στις απαντήσεις που απέστειλαν τα εθνικά κοινοβούλια/νομοθετικά σώματα σε ένα ερωτηματολόγιο, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι διαδικασίες ποικίλλουν κυρίως όσον αφορά τις απόψεις των εθνικών κοινοβουλίων για τη σχέση μεταξύ των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Μολονότι ορισμένα εξ αυτών πιστεύουν ότι οι δύο αρχές είναι εξίσου σημαντικές, άλλα πιστεύουν ότι η αρχή της αναλογικότητας αποτελεί απλώς στοιχείο της επικουρικότητας. Τα περισσότερα εθνικά κοινοβούλια, ωστόσο, είναι της άποψης ότι οι έλεγχοι επικουρικότητας δεν είναι επαρκώς αποτελεσματικοί εάν δεν συμπεριλαμβάνεται σε αυτούς έλεγχος της αναλογικότητας. 7 Έκθεση της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Riksdag 2012/13:KU8 8 Η COSAC είναι η Διάσκεψη των Επιτροπών Ευρωπαϊκών Υποθέσεων των Κοινοβουλίων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία συμμετέχουν και εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 9 Δέκατη όγδοη εξαμηνιαία έκθεση: Developments in European Union Procedures and Practices Relevant to Parliamentary Scrutiny, Σεπτέμβριος 2012. 4

Η έκθεση αναφέρει ότι μεγάλη πλειονότητα των εθνικών κοινοβουλίων δηλώνουν ότι οι αιτιολογημένες γνώμες τους συχνά βασίζονται σε ερμηνεία της αρχής της επικουρικότητας ευρύτερη από εκείνη που απορρέει από τη διατύπωση που περιλαμβάνεται στο πρωτόκολλο αριθ. 2. Για παράδειγμα, το Eerste Kamer των Κάτω Χωρών θεωρεί ότι «δεν είναι δυνατόν να εξαιρούνται οι αρχές της νομιμότητας και της αναλογικότητας κατά την εφαρμογή του ελέγχου επικουρικότητας». Το τσεχικό Senát είναι της άποψης ότι η επικουρικότητα «είναι εκ φύσεως γενική και αφηρημένη δεν αποτελεί αυστηρή και σαφή νομική έννοια» και ως εκ τούτου θα πρέπει να χρησιμοποιείται ευρεία ερμηνεία της. Η Βουλή των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου εξέφρασε παρόμοια άποψη, τασσόμενη υπέρ μιας ευρύτερης ερμηνείας της εν λόγω αρχής, διότι «παρά το γεγονός ότι η αρχή συνιστά νομική έννοια, στην πράξη η εφαρμογή της εξαρτάται από μια πολιτική αντίληψη». Οι αποκλίνουσες απόψεις των εθνικών κοινοβουλίων σχετικά με το πώς νοείται και εφαρμόζεται η αρχή της επικουρικότητας είχαν ως αποτέλεσμα αποκλίνουσες απόψεις ως προς την ανάγκη ύπαρξης κατευθυντήριων γραμμών για την αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής του ελέγχου της επικουρικότητας και των συναφών κριτηρίων. Μόνο τα μισά από τα εθνικά κοινοβούλια που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο της COSAC τάχθηκαν υπέρ αυτής της άποψης. Όλα όσα την υποστήριξαν τόνισαν ότι τυχόν κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να είναι μη δεσμευτικές. 2.3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Στο πλαίσιο του Συμβουλίου, η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων των κρατών μελών (Coreper) διασφαλίζει την τήρηση των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε το 2012 μια νέα οριζόντια διεύθυνση που παρέχει ευρύ φάσμα υπηρεσιών προς τις επιτροπές του ΕΚ όσον αφορά τις αξιολογήσεις επιπτώσεων και ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας. Το έργο που αφορά τις αξιολογήσεις επιπτώσεων καλύπτει τον έλεγχο των χαρτών πορείας της Επιτροπής που παρουσιάζουν τις προβλεπόμενες εργασίες για τη χάραξη πολιτικής και την πραγματοποίηση διαβουλεύσεων και προβαίνει σε μια πρώτη αποτίμηση των αξιολογήσεων επιπτώσεων που διενεργεί η Επιτροπή. Κατόπιν αιτήματος μεμονωμένων επιτροπών, μπορεί επίσης να παρέχει λεπτομερείς αναλύσεις των αξιολογήσεων επιπτώσεων που διενεργεί η Επιτροπή, συμπληρωματικές αναλύσεις των πτυχών των προτάσεων που αρχικά δεν εξετάστηκαν από την Επιτροπή, καθώς και αξιολογήσεις των επιπτώσεων των τροπολογιών που εξετάζει το Κοινοβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πλέον εξετάζει και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία των προτάσεων, αναλύοντας το πιθανό όφελος μελλοντικής δράσης σε επίπεδο ΕΕ. Κατόπιν αιτήματος επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορούν να πραγματοποιούνται αξιολογήσεις της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας με σκοπό την εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων και τον προσδιορισμό των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των προτάσεων που διατυπώνονται στις νομοθετικές εκθέσεις του Κοινοβουλίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δύναται πλέον να εκπονεί επίσης εκθέσεις σχετικά με το κόστος της μη ανάληψης δράσης σε επίπεδο ΕΕ, σχετικά με τομείς που παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες για επίτευξη μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και/ή σχετικά με την επίτευξη «δημόσιου οφέλους» μέσω της ανάληψης δράσης σε επίπεδο ΕΕ, σε τομείς όπου επί του παρόντος απουσιάζει η εν λόγω δράση. Το 2012 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε 10 αρχικές αποτιμήσεις των αξιολογήσεων επιπτώσεων της Επιτροπής, μία αναλυτική αποτίμηση μιας αξιολόγησης επιπτώσεων της Επιτροπής και τρεις εκθέσεις σχετικά με την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία. 5

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τη βελτίωση της νομοθεσίας, το οποίο σε ένα βαθμό αποτελεί απάντηση στην ετήσια έκθεση της Επιτροπής για την επικουρικότητα και την αναλογικότητα του 2010 10. Εν προκειμένω, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως και η COSAC, προτείνει να εξεταστεί το ενδεχόμενο θέσπισης κριτηρίων σε επίπεδο ΕΕ για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Επιπλέον, η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τονίζει την περιφερειακή και τοπική διάσταση του ελέγχου επικουρικότητας και ζητεί από την Επιτροπή να πραγματοποιήσει ανεξάρτητη ανάλυση του ρόλου των περιφερειακών και τοπικών κοινοβουλίων στον τομέα του ελέγχου της επικουρικότητας. Στην απάντησή της στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 11, η Επιτροπή επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή των Περιφερειών έχει ήδη καταρτίσει την εν λόγω ανάλυση 12. 2.4. Η Επιτροπή των Περιφερειών Το 2012 η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) ενέκρινε μια νέα στρατηγική για την παρακολούθηση της αρχής της επικουρικότητας. Στόχος της είναι να ενισχυθεί η διαχειριστική διάρθρωση των εργασιών παρακολούθησης της επικουρικότητας από την ΕτΠ, να εδραιωθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση όσον αφορά την παρακολούθηση της επικουρικότητας σε όλη τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ, με τη συμμετοχή των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών στις εν λόγω εργασίες και με την εδραίωση της ετοιμότητας της ΕτΠ να προσφύγει στο Δικαστήριο. Σε αυτό το πλαίσιο συστάθηκε μια διευθύνουσα ομάδα για την επικουρικότητα, με αντικείμενο την πολιτική διαχείριση των εργασιών παρακολούθησης της επικουρικότητας από την ΕτΠ. Η ομάδα συντονίζει και δίδει πολιτική συνέχεια στις δραστηριότητες παρακολούθησης της επικουρικότητας καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Είναι αρμόδια για την ανάδειξη, σε ετήσια βάση, των προτεραιοτήτων στον τομέα της επικουρικότητας και για την υποβολή προτάσεων σχετικά με τη χρήση των καταλληλότερων εργαλείων και διαδικασιών του δικτύου παρακολούθησης της επικουρικότητας προκειμένου να στηρίζει το έργο των εισηγητών της ΕτΠ κατά τη νομοθετική διαδικασία. Η αναθεωρημένη στρατηγική τονίζει ότι οι δραστηριότητες παρακολούθησης της επικουρικότητας από την ΕτΠ θα πρέπει να ξεκινούν ήδη από το στάδιο που προηγείται της νομοθετικής διαδικασίας. Η προσέγγιση αυτή στηρίζεται στον ρόλο της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την επικουρικότητα, η οποία απαρτίζεται από 16 υπαλλήλους από το δίκτυο παρακολούθησης της επικουρικότητας που επιλέγονται βάσει της εμπειρογνωμοσύνης τους σε θέματα επικουρικότητας και για την άρτια κατάρτισή τους στο δίκαιο της ΕΕ. Η ομάδα συνήλθε για πρώτη φορά στις 25 Οκτωβρίου 2012 και επέλεξε πρωτοβουλίες για παρακολούθηση κατά προτεραιότητα. Σε αυτή τη βάση, το Προεδρείο της ΕτΠ ενέκρινε στις 30 Ιανουαρίου 2013 το πρόγραμμα εργασίας για την επικουρικότητα 13. Περιλαμβάνει τέσσερις πρωτοβουλίες που περιέχονται στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2013 (ηλεκτρονική τιμολόγηση στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, «Γαλάζια Ζώνη» για μια ενιαία αγορά θαλάσσιων μεταφορών, επανεξέταση της πολιτικής και της νομοθεσίας περί αποβλήτων, περιβαλλοντικό πλαίσιο κλιματικής και ενεργειακής αξιολόγησης για ασφαλή μη συμβατική εξόρυξη υδρογονανθράκων), καθώς και την αστική κινητικότητα (που δεν περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2013, αλλά για την οποία η 10 COM(2011) 344. 11 SP (2012) 766/2. 12 http://extranet.cor.europa.eu/subsidiarity/regpex/pages/study-on-regional-parliaments.aspx. 13 CDR2336-2012. 6

Επιτροπή είχε ανακοινώσει την πρόθεσή της να εκδώσει ανακοίνωση σχετικά με την αστική διάσταση της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών εντός του 2013). Το δίκτυο παρακολούθησης της επικουρικότητας (ΔΠΕ) που συστάθηκε το 2007 αποτελεί το βασικό εργαλείο παρακολούθησης της ΕτΠ και στα τέλη του 2012 αριθμούσε 141 εταίρους. Ο αριθμός των μελών και η βάση εκπροσώπησης σημείωσαν νέα αύξηση το 2012, ιδίως με τη συμμετοχή περιφερειακών κοινοβουλίων και κυβερνήσεων. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των εταίρων του ΔΠΕ αποτελούν το βασικό λειτουργικό μέσο που χρησιμοποιείται κατά την κατάρτιση σχεδίου γνωμοδότησης από εισηγητή της ΕτΠ. Κατά τη διάρκεια του 2012 πραγματοποιήθηκαν τρεις διαβουλεύσεις σχετικά με τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη» 14, το έβδομο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (ΠΔΠ) 15 και σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος ανάληψης συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών (Monti II) 16. Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης του ΔΠΕ καθ όλη τη διάρκεια του έτους μια ομάδα ασχολήθηκε με την αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών ΔΕΔ-Μ και της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη». Τον Φεβρουάριο του 2012 εγκαινιάστηκε το REGPEX, το δίκτυο ανταλλαγών μεταξύ περιφερειακών κοινοβουλίων, ως επιμέρους δίκτυο του δικτύου παρακολούθησης για την επικουρικότητα, το οποίο είναι ανοικτό σε κοινοβούλια και περιφερειακές αρχές που διαθέτουν νομοθετικές αρμοδιότητες. Στηρίζει τη συμμετοχή των εν λόγω περιφερειών στην παρακολούθηση της νομοθεσίας της ΕΕ ως προς την τήρηση της επικουρικότητας, ειδικότερα στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που θεσπίστηκε μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, και την πιθανότητα να ζητηθεί η γνώμη τους από τα εθνικά κοινοβούλια. Για την ΕτΠ η REGPEX δεν είναι απλώς μια τεχνική βάση δεδομένων που παρέχει πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης και δημοσιεύει περιφερειακές θέσεις, αλλά και ένα δίκτυο για την προαγωγή των επαφών μεταξύ των «νομοθετικών περιφερειών» της ΕΕ. Οι ακόλουθες γνωμοδοτήσεις που εγκρίθηκαν από την ΕτΠ το 2012 έθεσαν προβληματισμούς σχετικά με τη συμμόρφωση με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, με ορισμένες εξ αυτών να κάνουν λόγο για πιθανές παραβιάσεις: πρόταση κανονισμού για το ΕΤΠΑ, έβδομο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, δέσμη για τις δημόσιες συμβάσεις, δέσμη για την προστασία δεδομένων και απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο της παροχής υπηρεσιών. 2.5. Το Δικαστήριο Το 2012 το Δικαστήριο δεν εξέδωσε κάποια απόφαση με την οποία να επήλθε σημαντική εξέλιξη ως προς την αρχή της επικουρικότητας. Ωστόσο, στην απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2012 στην υπόθεση C-288/11 P, Mitteldeutsche Flughafen, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η αρχή της επικουρικότητας δεν εφαρμόζεται στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, στον οποίο αποκλειστική αρμοδιότητα έχει η Επιτροπή. Επιπλέον, στην απόφαση της 19ης Απριλίου 2012 στην υπόθεση C-221/10 P, Artegodan, το Δικαστήριο δήλωσε εκ νέου ότι η επικουρικότητα και γενικότερα οι κανόνες περί ανταγωνισμού της Συνθήκης δεν απονέμουν ατομικά δικαιώματα και επομένως μια παράβαση αυτών των κανόνων δεν συνεπάγεται αυτόματα εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης και των θεσμικών της οργάνων. 14 COM(2011) 659. 15 COM(2012) 95. 16 COM(2012) 130. 7

3. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΕΚΦΡΑΣΤΗΚΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ Πρόταση κανονισμού για την άσκηση του δικαιώματος ανάληψης συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών (Monti II). Τα εθνικά κοινοβούλια εξέδωσαν 12 αιτιολογημένες γνώμες σχετικά με την πρόταση Monti II, αντιπροσωπεύοντας 19 ψήφους (με κατώτατο όριο τις 18 ψήφους) με αποτέλεσμα για πρώτη φορά να ενεργοποιηθεί ο αποκαλούμενος μηχανισμός της «κίτρινης κάρτας» 17. Σκοπός της πρότασης της Επιτροπής ήταν η αποσαφήνιση της αλληλεπίδρασης μεταξύ, αφενός, της άσκησης κοινωνικών δικαιωμάτων και, αφετέρου, της άσκησης της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών, που κατοχυρώνονται στη Συνθήκη. Αποτέλεσε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί ο προβληματισμός που έθεσαν τα ενδιαφερόμενα μέρη (ειδικότερα οι συνδικαλιστικές οργανώσεις) ότι στην ενιαία αγορά οι οικονομικές ελευθερίες υπερισχύουν του δικαιώματος της απεργίας σύμφωνα με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου στις υποθέσεις Viking Line και Laval, αποσαφηνίζοντας σε νομοθετική πράξη ότι δεν υπάρχει υπερίσχυση του ενός έναντι του άλλου. Η Επιτροπή είχε επίγνωση του ευαίσθητου χαρακτήρα του ζητήματος και της δυσκολίας εξεύρεσης ενός σημείου συνάντησης μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων όσον αφορά την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των εργατικών διαφορών σε καταστάσεις που αφορούν επιχειρήσεις και εργαζόμενους σε διαφορετικά κράτη μέλη. Οι αιτιολογημένες γνώμες εκδόθηκαν από τα εξής κοινοβούλια: (2 ψήφοι), DK Folketing (2 ψήφοι), FI Eduskunta (2 ψήφοι), FR Sénat (1 ψήφος), PL Sejm (1 ψήφος), PT Assembleia da República (2 ψήφοι), LV Saeima (2 ψήφοι), LU Chambre des Députés (2 ψήφοι), BE Chambre des Représentants (1 ψήφος), UK House of Commons (1 ψήφος), NL Tweede Kamer (1 ψήφος) και MT Kamra tad-deputati (2 ψήφοι). Τα περισσότερα εθνικά κοινοβούλια που εξέδωσαν αιτιολογημένη γνώμη αμφισβήτησαν τη χρήση του άρθρου 352 της ΣΛΕΕ ως νομική βάση για την πρόταση. Επίσης τα περισσότερα έκριναν ανεπαρκή την αιτιολόγηση της χρήσης της εν λόγω νομικής βάσης. Ορισμένα θεώρησαν ότι η εξαίρεση του δικαιώματος της απεργίας από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 153 της ΣΛΕΕ θα απέκλειε επίσης και τη δυνατότητα χρήσης του άρθρου 352 της ΣΛΕΕ ως νομικής βάσης. Αντίστοιχος αριθμός εθνικών κοινοβουλίων εξέφρασε αμφιβολίες σχετικά με την προστιθέμενη αξία της πρότασης και την αναγκαιότητα της προτεινόμενης δράσης. Ορισμένα κοινοβούλια επεσήμαναν ότι η πρόταση δεν μεταβάλλει την ισχύουσα νομική κατάσταση, ενώ άλλα διατύπωσαν την άποψη ότι δεν δημιουργεί μεγαλύτερη νομική σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου. Επιπλέον, πέντε εθνικά κοινοβούλια διατύπωσαν το επιχείρημα ότι το άρθρο 153 παράγραφος 5 της ΣΛΕΕ εξαιρεί το δικαίωμα της απεργίας από το πεδίο αρμοδιότητας της ΕΕ, ενώ άλλα κοινοβούλια υποστήριξαν ότι η γενική αρχή και ο έλεγχος αναλογικότητας που περιέχονται στην πρόταση δεν συνάδουν με την αρχή της επικουρικότητας και ότι ενδέχεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο δικαίωμα της απεργίας. Μεταξύ άλλων ζητημάτων που τέθηκαν, τα εθνικά κοινοβούλια αμφισβήτησαν την αναγκαιότητα ενός εναλλακτικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών, ανησυχώντας ότι αυτό θα συνιστούσε παρέμβαση στα εθνικά συστήματα. Επίσης εξέφρασαν αμφιβολίες σχετικά με την αναγκαιότητα ενός μηχανισμό συναγερμού. Μετά από διεξοδική αξιολόγηση των επιχειρημάτων που προέβαλαν τα εθνικά κοινοβούλια στις αιτιολογημένες γνώμες τους, η Επιτροπή έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας. 17 Βλ. άρθρο 7 παράγραφος 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 2 για την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. 8

Στις απαντήσεις της προς τα εθνικά κοινοβούλια που εξέδωσαν αιτιολογημένες γνώμες 18, η Επιτροπή εξήγησε ότι σκοπός της πρότασής της ήταν να αποσαφηνίσει τις γενικές αρχές και τους ισχύοντες κανόνες σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την άσκηση του θεμελιώδους δικαιώματος ανάληψης συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της ελεύθερης εγκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης να συμβιβαστούν αυτά στην πράξη σε περιπτώσεις διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών. Η Επιτροπή υποστήριξε ότι αυτό δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο από τα κράτη μέλη και ότι απαιτεί ανάληψη δράσης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφορικά με το ζήτημα της νομικής βάσης, η Επιτροπή αποφάσισε να κάνει χρήση του άρθρου 352 της ΣΛΕΕ δεδομένης της απουσίας ρητής διάταξης στη Συνθήκη. Μολονότι αληθεύει ότι το άρθρο 153 παράγραφος 5 ΣΛΕΕ εξαιρεί το δικαίωμα για απεργία από το φάσμα θεμάτων που μπορούν να ρυθμιστούν, μέσω οδηγιών, για όλη την ΕΕ, με τον καθορισμό ελάχιστων προδιαγραφών, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου κατέδειξαν σαφώς ότι το άρθρο 153 δεν εφαρμόζεται στο δικαίωμα της απεργίας και δεν εξαιρεί, καθαυτή, τη συλλογική δράση από το πεδίο εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή έκρινε ότι ένας κανονισμός θα ήταν το πλέον ενδεδειγμένο νομικό μέσο, καθώς η δυνατότητα άμεσης εφαρμογής που προσφέρει θα μειώσει τη νομική πολυπλοκότητα και θα παράσχει μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για όσους υπόκεινται στη νομοθεσία σε όλη την επικράτεια της Ένωσης διευκρινίζοντας τους εφαρμοστέους κανόνες. Επιπροσθέτως, ο προτεινόμενος κανονισμός αναγνώριζε τον ρόλο των εθνικών δικαστηρίων στην εξακρίβωση των πραγματικών περιστατικών και στην εξακρίβωση του κατά πόσον οι ενέργειες επιδιώκουν στόχους που αντιπροσωπεύουν έννομο συμφέρον, κατά πόσον είναι κατάλληλες για την επίτευξη των στόχων αυτών και κατά πόσον δεν υπερβαίνουν ό,τι είναι απαραίτητο για την επίτευξή τους. Αναγνώριζε επίσης τη σημασία των ισχυουσών εθνικών νομικών ρυθμίσεων και διαδικασιών για την άσκηση του δικαιώματος της απεργίας, συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων εναλλακτικών οργάνων επίλυσης διαφορών, που δεν πρόκειται να μεταβληθούν ούτε να θιγούν. Εξηγούσε δε τον ρόλο των εναλλακτικών άτυπων μηχανισμών επίλυσης διαφορών που υπάρχουν σε ορισμένα κράτη μέλη. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν παραβιάστηκε η αρχή της επικουρικότητας, αλλά σημείωσε τις απόψεις που εξέφρασαν τα εθνικά κοινοβούλια, καθώς και την κατάσταση των πραγμάτων όσον αφορά τις συζητήσεις επί του σχεδίου κανονισμού μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών. Αναγνώρισε ότι η πρότασή της ήταν μάλλον απίθανο να προσελκύσει την αναγκαία πολιτική στήριξη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ώστε να μπορέσει να εγκριθεί. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ενημέρωσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια με επιστολές της 12ης και της 13ης Σεπτεμβρίου 2012 σχετικά με την πρόθεσή της να αποσύρει την πρότασή της, εξηγώντας ότι με αυτόν τον τρόπο ελπίζει να διευκολύνει την ταχεία διαπραγμάτευση της πρότασης οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 96/71/ΕΚ ώστε να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των δικαιωμάτων των αποσπασμένων εργαζομένων, όπως τονίζεται στο σημείο 3 1) του «Συμφώνου για την ανάπτυξη και την απασχόληση» που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 28-29 Ιουνίου 2012. Η Επιτροπή έλαβε την απόφαση να αποσύρει την πρόταση Monti II στις 26 Σεπτεμβρίου 2012 19. 18 Επιστολή της 14ης Μαρτίου 2013. 19 PV(2012) 2017 http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/10061/2012/en/10061-2012-2017-en-f-0.pdf. 9

Πρόταση κανονισμού για το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους 20 Η πρόταση της Επιτροπής που προσέλκυσε τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό αιτιολογημένων γνωμών το 2012 (5) ήταν η πρόταση για τη σύσταση του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας για τους Απόρους. Όλα τα εθνικά κοινοβούλια που απέστειλαν αιτιολογημένες γνώμες 21 έθιξαν το ίδιο ζήτημα, δηλαδή την απουσία επαρκούς αιτιολόγησης όσον αφορά τη συμμόρφωση της πρότασης με την αρχή της επικουρικότητας 22. Το γερμανικό Bundestag υποστήριξε ότι τα άρθρα 174 και 175 της ΣΛΕΕ δεν προβλέπουν αρμοδιότητα της ΕΕ για την καταπολέμηση της φτώχειας, ότι η κοινωνική πολιτική και τα μέτρα στο πλαίσιο της εν λόγω πολιτικής εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιότητας των κρατών μελών και ότι η πρόταση παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας. Το σουηδικό Riksdag διατύπωσε το επιχείρημα ότι η καλύτερη πρόληψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η απασχόληση που επιτρέπει την αυτοσυντήρηση και ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που καλύπτει το σύνολο του πληθυσμού. Εξέφρασε την άποψη ότι η κοινωνική ασφάλιση αποτελεί ευθύνη των κρατών μελών και η ενίσχυση τυγχάνει αποτελεσματικότερης διαχείρισης σε επίπεδο κρατών μελών. Την άποψη αυτή συμμερίζεται το δανικό Folketing, το οποίο διατύπωσε το επιχείρημα ότι ο σκοπός της στήριξης των απόρων μπορεί να εκπληρωθεί καλύτερα από τα κράτη μέλη, είτε σε κεντρικό, είτε σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Το House of Lords του Ηνωμένου Βασιλείου έκρινε ότι δεν διατυπώθηκε κάποιο πειστικό επιχείρημα από την Επιτροπή που να αιτιολογεί την πρότασή της υπό το πρίσμα της αρχής της επικουρικότητας και ότι κάθε αβεβαιότητα σχετικά με την ικανότητα όλων των κρατών μελών να αναλάβουν κοινωνικές δαπάνες και επενδύσεις σε επαρκές επίπεδο θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την ανάληψη δράσης στο πλαίσιο υφιστάμενων προγραμμάτων συνοχής της ΕΕ. Το House of Commons του Ηνωμένου Βασιλείου αμφισβήτησε την αναγκαιότητα της προτεινόμενης δράσης. Στις απαντήσεις της σε αυτές τις αιτιολογημένες γνώμες, η Επιτροπή υπογράμμισε ότι εξέτασε το δικαίωμα της ΕΕ να αναλάβει δράση και την προστιθέμενη αξία της ευρωπαϊκής δράσης κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης επιπτώσεων και ότι τα πορίσματά της συνοψίζονται στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει την πρόταση. Η Επιτροπή αναγνώρισε ότι η προαγωγή της εργασίας και της αυτοσυντήρησης αποτελεί τον βέλτιστο τρόπο για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και ότι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα εξακολουθήσει να αποτελεί το βασικό μέσο της ΕΕ για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω υποστηρικτικών μέτρων ενεργοποίησης. Εντούτοις, επεσήμανε ότι αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των Ευρωπαίων που βρίσκονται πολύ μακριά από την αγορά εργασίας ώστε να μπορούν να ωφεληθούν από τη στήριξη που παρέχεται από τα υφιστάμενα ταμεία. Η Επιτροπή επέστησε την προσοχή στην προτεινόμενη υποχρέωση συνδυασμού της διανομής υλικής βοήθειας με συνοδευτικά μέτρα, με σκοπό την κοινωνική επανένταξη των ατόμων που λαμβάνουν βοήθεια, καθιστώντας το προτεινόμενο Ταμείο ένα μέσο που βαίνει πέραν των παθητικών παρεμβάσεων. Τόνισε δε ότι το προτεινόμενο Ταμείο θα βασίζεται σε εθνικά συστήματα στήριξης και η υλοποίησή του θα πραγματοποιηθεί μέσω επιμερισμένης διαχείρισης, αφήνοντας στα κράτη μέλη την πρωταρχική ευθύνη να προσδιορίζουν τις κατάλληλες ομάδες-στόχους και τα είδη των παρεμβάσεων. Πρόταση κανονισμού για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών 23 20 COM(2012) 617 προκάτοχός του ήταν το πρόγραμμα για τη διανομή τροφίμων στους απόρους της Ένωσης, το οποίο θα διακοπεί το 2013 η πρόταση της Επιτροπής COM(2010) 486 είχε επίσης δεχθεί τρεις αιτιολογημένες γνώμες. 21 DE Bundestag, DK Folketing, UK House of Lords, UK House of Commons και. 22 Άρθρο 5 του πρωτοκόλλου αριθ. 2. 23 COM(2012) 11. 10

Από τις οκτώ προτάσεις της Επιτροπής για καθεμία από τις οποίες εκδόθηκαν τρεις αιτιολογημένες γνώμες, η πρόταση κανονισμού σχετικά με την προστασία των δεδομένων ήταν εκείνη στην οποία ασκήθηκε κριτική όχι μόνο για λόγους επικουρικότητας, αλλά και για λόγους αναλογικότητας. Ορισμένα εθνικά κοινοβούλια εξέφρασαν την άποψη ότι το πεδίο εφαρμογής της προτεινόμενης δράσης θα πρέπει να εξακολουθήσει να περιορίζεται στις διασυνοριακές ανταλλαγές. Όσον αφορά την αναλογικότητα, προέβαλαν την άποψη ότι η πρόταση θα μπορούσε να επηρεάσει την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από τον δημόσιο τομέα (ειδικότερα στους τομείς των υπηρεσιών υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών). Τέλος, αρκετά εθνικά κοινοβούλια αμφισβήτησαν το πεδίο εφαρμογής και τον αριθμό των κατ εξουσιοδότηση αρμοδιοτήτων που ανατίθενται στην Επιτροπή μέσω της πρότασης. Το τελευταίο αυτό επιχείρημα επαναλήφθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα κράτη μέλη στις διαβουλεύσεις στο πλαίσιο του Συμβουλίου, καθώς και από ορισμένους βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στις απαντήσεις της η Επιτροπή εξήγησε ότι η επιλογή του κανονισμού ως μέσου αποσκοπεί στην περαιτέρω εναρμόνιση της υφιστάμενης ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων, ώστε να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας σε ολόκληρη την Ένωση και με αυτόν τον τρόπο να διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην εσωτερική αγορά. Εντός των ορίων του κανονισμού, τα κράτη μέλη θα διατηρήσουν ένα ορισμένο περιθώριο ελιγμών στον δημόσιο τομέα, όπως ήδη διευκρινιζόταν στην πρόταση. Αναφορικά με τις κατ εξουσιοδότηση αρμοδιότητες, η Επιτροπή αποσαφήνισε ότι διασφαλίζουν την αναγκαία προσαρμοστικότητα της νομοθεσίας στον ταχύτατα εξελισσόμενο κόσμο των ηλεκτρονικών δεδομένων, χωρίς να απαιτείται επαναδιαπραγμάτευση της νομικής πράξης σε επίπεδο συν-νομοθετών. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το 2012 ενισχύθηκε η ευαισθητοποίηση όσον αφορά τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στο διοργανικό πλαίσιο, κυρίως λόγω της ενεργοποίησης της «κίτρινης κάρτας» για πρώτη φορά από τα εθνικά κοινοβούλια. Τα ζητήματα του ελέγχου και της παρακολούθησης της επικουρικότητας επίσης ήταν μεταξύ των βασικών θεμάτων που απασχόλησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή των Περιφερειών, τα οποία αμφότερα προσάρμοσαν τις εσωτερικές τους διαδικασίες ώστε να είναι σε θέση να εξετάσουν αποτελεσματικότερα τον αντίκτυπο και την προστιθέμενη αξία των εργασιών τους. Τα θεσμικά όργανα και οι οργανισμοί της Ένωσης επίσης διερευνούν πιθανές συνέργειες όσον αφορά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή των Περιφερειών μπορεί πλέον να συνεισφέρει πληροφορίες, μετά από ρητό αίτημα της Επιτροπής, στις αξιολογήσεις επιπτώσεων της Επιτροπής σχετικά με τον περιφερειακό και τοπικό αντίκτυπο μιας προτεινόμενης δράσης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επίσης ενίσχυσε την προσέγγισή του όσον αφορά την αξιολόγηση επιπτώσεων και της προστιθέμενης αξίας της ΕΕ. Το 2012 σημειώθηκε εντατικοποίηση των συζητήσεων σχετικά με τον ορισμό των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, συγκεκριμένα δε όσον αφορά την ανάγκη να προσδιοριστεί καλύτερα το πεδίο εφαρμογής του ελέγχου επικουρικότητας όπως περιγράφεται στη Συνθήκη. Μολονότι τα εθνικά κοινοβούλια διακρίνουν τα σαφή οφέλη που προκύπτουν από τον στενότερο συντονισμό του ελέγχου που διενεργούν και ολοένα συχνότερα διατυπώνονται εκκλήσεις για την κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών, επιθυμούν να διατηρήσουν το δικαίωμα στην ερμηνεία των εν λόγω αρχών. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με την 11

αξιολόγηση των επιπτώσεων 24 ήδη ορίζουν με σαφήνεια τα κριτήρια που εφαρμόζονται για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των προτάσεων της Επιτροπής με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας και ότι η Επιτροπή πάντοτε ενθάρρυνε τα άλλα θεσμικά όργανα να εφαρμόζουν τα ίδια κριτήρια. 24 SEC(2009) 92. 12

Παράρτημα Κατάλογος πρωτοβουλιών της Επιτροπής για τις οποίες τα εθνικά κοινοβούλια εξέδωσαν αιτιολογημένη γνώμη το 2012 25 όσον αφορά τη συμμόρφωση με την αρχή της επικουρικότητας 26 Έγγραφο της Επιτροπής 1 COM(2012)130. 2 COM(2012)617 3 COM(2012)380 4 COM(2012)11 Τίτλος Άσκηση του δικαιώματος ανάληψης συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών (Monti II) Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους Περιοδικός τεχνικός έλεγχος των μηχανοκίνητων οχημάτων και των ρυμουλκουμένων τους και κατάργηση της οδηγίας 2009/40/ΕΚ Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών (γενικός κανονισμός Αιτιολογημένες γνώμες (πρωτόκολλο αριθ.2) 12 5 5 4 Εθνικά κοινοβουλευτικά σώματα που εξέδωσαν αιτιολογημένη γνώμη BE Chambre des Représentants DK Folketing FI Eduskunta FR Sénat LV Saeima LU Chambre des Députés MT Kamra tad-deputati NL Tweede Kamer PL Sejm PT Assembleia da República UK House of Commons DE Bundestag DK Folketing UK House of Commons UK House of Lords CY Βουλή των Αντιπροσώπων NL Eerste Kamer NL Tweede Kamer FR Sénat DE Bundesrat BE Chambre des Représentants FR Sénat 25 Προκειμένου να χαρακτηριστεί αιτιολογημένη μια γνώμη σύμφωνα με τον ορισμό του πρωτοκόλλου 2, πρέπει να διαπιστώνει ρητώς παραβίαση της αρχής της επικουρικότητας και να αποστέλλεται στην Επιτροπή εντός οκτώ εβδομάδων από την ημερομηνία διαβίβασης της πρότασης στα εθνικά κοινοβούλια. 26 Κατάταξη σύμφωνα με τον αριθμό των αιτιολογημένων γνωμών που έλαβε η Επιτροπή μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 31ης Δεκεμβρίου 2012. 13

για την προστασία δεδομένων) 5 COM(2011)778 6 COM(2011)779 7 COM(2011)828 Πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/43/ΕΚ για τους υποχρεωτικούς ελέγχους των ετήσιων και των ενοποιημένων λογαριασμών Ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά τον υποχρεωτικό έλεγχο οντοτήτων δημοσίου συμφέροντος Καθιέρωση των κανόνων και διαδικασιών για τη θέσπιση λειτουργικών περιορισμών σε συνάρτηση με τον προκαλούμενο θόρυβο στους αερολιμένες της Ένωσης στο πλαίσιο μιας εξισορροπημένης προσέγγισης και την κατάργηση της οδηγίας 2002/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου 3 3 3 BE Chambre des Représentants SK Národná Rada BE Chambre des Représentants SK Národná Rada DE Bundesrat FR Sénat NL Tweede Kamer 8 COM(2011)897 Ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης 3 DE Bundesrat AU Bundesrat ES Congreso de los Diputados/Senado 9 COM(2012)372 10 COM(2012)381 Συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων καθώς και για την χορήγηση διακρατικών αδειών σε δικαιώματα επί μουσικών έργων για επιγραμμικές χρήσεις στην εσωτερική αγορά Πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/37/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με τα έγγραφα κυκλοφορίας οχημάτων 3 3 FR Sénat PL Sejm CY Βουλή των Αντιπροσώπων NL Eerste Kamer NL Tweede Kamer 14

11 COM(2012)382. 12 COM(2012)576 13 COM(2012)614 14 COM(2011)821 15 COM(2012)10 Πρόταση σχετικά με τον οδικό τεχνικό έλεγχο της κατάστασης των οχημάτων επαγγελματικής χρήσεως που κυκλοφορούν στην Ένωση και την κατάργηση της οδηγίας 2000/30/ΕΚ Πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τον δίκαιο και ισότιμο καταμερισμό των οφελών που απορρέουν από τη χρησιμοποίησή τους στην Ένωση Βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις μη εκτελεστικών διοικητικών στελεχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών Κοινές διατάξεις για την παρακολούθηση και την εκτίμηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και τη διασφάλιση της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ Προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από αρμόδιες αρχές για τον σκοπό της πρόληψης, της διερεύνησης, της ανίχνευσης ή της δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών 3 3 3 27 2 2 CY Βουλή των Αντιπροσώπων NL Eerste Kamer NL Tweede Kamer FR Sénat IT Senato della Repubblica DK Folketing NL Eerste Kamer/Tweede Kamer FR Sénat DE Bundesrat 16 COM(2012)167 Πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού (EΚ) αριθ. 2 AU Bundesrat ES Congreso de los Diputados/Senado 27 Η Επιτροπή έλαβε συνολικά έξι αιτιολογημένες γνώμες επί αυτής της πρότασης. Τρεις από αυτές (PL Sejm PL Senat UK House of Lords) ελήφθησαν μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2012, αλλά πριν από την παρέλευση της προθεσμίας στις 15 Ιανουαρίου 2013. 15

223/2009 για τις ευρωπαϊκές στατιστικές 17 COM(2012)48 18 COM(2012)49 19 COM(2012)84 20 COM(2011)793 21 COM(2011)895 Πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/83/ΕΚ όσον αφορά την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα φάρμακα για τα οποία απαιτείται ιατρική συνταγή για την τροποποίηση, όσον αφορά την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα φάρμακα για τα οποία απαιτείται ιατρική συνταγή, της οδηγίας 2001/83/ΕΚ περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση Πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού (EΚ) αριθ. 726/2004 όσον αφορά την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση για τα οποία απαιτείται ιατρική συνταγή Διαφάνεια των μέτρων που ρυθμίζουν τις τιμές των φαρμάκων για ανθρώπινη χρήση και την κάλυψη του κόστους τους στο πλαίσιο των δημόσιων συστημάτων ασφάλισης υγείας Εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών και τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 και της οδηγίας 2009/22/ΕΚ (οδηγία ΕΕΚΔ) Συμβάσεις που συνάπτονται με τους φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών 2 2 2 2 2 PL Senat PL Senat AU Nationalrat LU Chambre des Députés DE Bundesrat NL Eerste Kamer UK House of Commons 16

και των ταχυδρομικών υπηρεσιών 22 COM(2011)896 Δημόσιες συμβάσεις 2 23 COM(2011)747 24 COM(2011)794 25 COM(2011)824 26 COM(2011)834 27 COM(2011)873 28 COM(2011)877 29 COM(2012)150 30 COM(2012)280 Πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 για τους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Ηλεκτρονική επίλυση καταναλωτικών διαφορών (κανονισμός ΗΕΚΔ) Υπηρεσίες εδάφους στους αερολιμένες της Ένωσης και την κατάργηση της οδηγίας 96/67/ΕΚ του Συμβουλίου Θέσπιση προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (2014 2020) Θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος επιτήρησης των συνόρων (EUROSUR) Πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/98/ΕΚ σχετικά με την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα Πρόταση για την τροποποίηση των οδηγιών 1999/4/ΕΚ, 2000/36/ΕΚ, 2001/111/ΕΚ, 2001/113/ΕΚ και 2001/114/ΕΚ όσον αφορά τις εξουσίες που πρέπει να ανατεθούν στην Επιτροπή Θέσπιση πλαισίου για την ανάκαμψη και την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων και για την τροποποίηση των οδηγιών του Συμβουλίου 77/91/ΕΟΚ και 82/891/ΕΟΚ, των οδηγιών 2001/24/ΕΚ, UK House of Commons 1 1 NL Eerste Kamer 1 LU Chambre des Députés 1 1 1 1 AU Bundesrat 1 17

31 COM(2012)35 32 COM(2012)363 33 COM(2012)369 34 COM(2012)511 2002/47/ΕΚ, 2004/25/ΕΚ, 2005/56/ΕΚ, 2007/36/ΕΚ και 2011/35/ΕΚ και του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1093/2010 Θεσμικό πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος (FE) Καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης Κλινικές δοκιμές φαρμάκων που προορίζονται για τον άνθρωπο και για την κατάργηση της οδηγίας 2001/20/ΕΚ Ανάθεση ειδικών καθηκόντων στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν την προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυμάτων Αιτιολογημένες γνώμες επί 83 μεμονωμένων προτάσεων Αιτιολογημένες γνώμες επί δεσμών -13 προτάσεων 28 1 LT Seimas 1 1 PL Sejm 1 ΣΥΝΟΛΟ 70 28 Δεδομένου ότι ορισμένες γνώμες αφορούν δέσμες προτάσεων, στον πίνακα παρατίθεται ο αριθμός αιτιολογημένων γνωμών που εκδόθηκαν για κάθε επιμέρους πρόταση. Προκειμένου να καταδειχθεί ο αριθμός των αιτιολογημένων γνωμών που έλαβε η Επιτροπή, αφαιρείται ο αριθμός των αιτιολογημένων γνωμών που αφορούν περισσότερες από μία προτάσεις. 18