LEONARDO DA VINCI Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ

Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ LEONARDO DA VINCI ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ «Ο Λεονάρντο ως εφευρέτης» ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ «Ο Λεονάρντο ως ζωγράφος» ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ «Συνέντευξη από τον Λεονάρντο» «Χρονολόγιο» ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗ 2007

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το διαθεµατικό σχέδιο δράσης Leonardo da Vinci πραγµατοποιήθηκε στο Σχολείο εύτερης Ευκαιρίας Αλεξανδρούπολης µε την συνεργασία του Επιστηµονικού Γραµµατισµού (Τσίκαλας Κ.), του Κοινωνικού Γραµµατισµού (Αναγνωστόπουλος Μ., Μπόγλου.), της Αισθητικής Αγωγής (Καραφυλλίδης Ε.) και την ενεργή συµµετοχή των ακόλουθων σπουδαστών: ΑΜΙΡΧΑΝΙΑΝ ΣΟΦΙΑ ΓΙΟΥΝΟΥΣΟΓΛΟΥ ΟΡΧΑΝ ΓΙΤΣΟΥ Η ΘΕΟΠΟΥΛΑ ΟΥΜΑΖΗΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΚΥΡΜΙΖΟΥ Η ΛΕΜΟΝΙΑ ΛΑΖΑΡΙ ΟΥ ΑΝΙΤΑ ΜΑΧΜΟΥΤ ΧΑΝΙΦΕ ΜΠΕΝΤΕΛΙ ΗΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΜΠΕΝΤΕΛΙ ΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΞΙΦΙΛΙΝΟΣ ΣΕΡΓΙΟΣ ΠΑΛΑΖΗ ΙΡΙΝΑ ΠΑΠΑΛΙΑ ΧΡΥΣΗ ΡΑΜΑΖΑΝ ΟΓΛΟΥ ΓΙΑΣΑΡ ΡΙΖΟΓΛΟΥ ΒΑΓΙΑ ΣΑΛΗΟΓΛΟΥ ΡΑΗΜ ΣΑΡΝΤΑΝΟΒΑ ΙΟΛΑ ΤΣΟΠΟΥΡΙΑΝ ΣΒΕΤΛΑΝΑ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ ΟΥ ΣΟΦΙΑ ΧΑΣΑΝΟΓΛΟΥ ΜΟΥΤΖΙΑΝ ΧΑΣΑΝΟΓΛΟΥ ΦΙΚΡΕΤ Η ζωή και το έργο του Leonardo da Vinci ερευνήθηκε από διάφορες πηγές (έντυπο υλικό, διαδίκτυο, προβολή ντοκιµαντέρ ) και στην συνέχεια συναποφασίσθηκαν οι ακόλουθες δράσεις: Σχεδίαση εφευρέσεων του Leonardo da Vinci ραµατοποιηµένη συνέντευξη από τον Leonardo da Vinci Αναλυτικό χρονολόγιο της ζωής και του έργου του Leonardo da Vinci Παρουσίαση ζωγραφικών έργων του Leonardo da Vinci Κατασκευή µοντέλων εφευρέσεων του Leonardo da Vinci Ευχαριστούµε την ιευθύντριά µας Τσότσου Χ., την καθηγήτρια Αγγλικής Βαλαβάνη Σ. για την ακριβή µετάφραση όρων από τα πρότυπα σχέδια και την καθηγήτρια Πληροφορικής Τασίδου Ι. για την διάθεση του εργαστηρίου πληροφορικής στην αναζήτηση πληροφοριών από το διαδίκτυο. Επίσης ευχαριστούµε τον σπουδαστή Χασάνογλου Εργκίν διότι παρ όλο που συµµετείχε σε άλλο διαθεµατικό σχέδιο δράσης (πρωταγωνιστικό ρόλο στο Θεατρικό) κατασκεύασε οικειοθελώς το ανεµόµετρο. Τσίκαλας Κωνσταντίνος (MSc) Ηλεκτρονικός Φυσικός (Ρ/Η) 2

Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ Leonardo da Vinci «Ο Λεονάρντο ως εφευρέτης» Συντονιστής: Τσίκαλας Κ. Ο Leonardo da Vinci εκτός από πολύ µεγάλος ζωγράφος ήταν και µεγάλος εφευρέτης. Στην πραγµατικότητα, ο Λεονάρντο ήταν περισσότερο ένας ευφάνταστος στοχαστής και πρωτοπόρος µηχανικός παρά οτιδήποτε άλλο. Αν και σε κάποιο από τα σηµειωµατάρια του συναντάµε την ιδιόχειρη σηµείωση που παροτρύνει "να µην επιθυµείτε το αδύνατο", ο ίδιος φαίνεται να επιδίωκε κάθε στιγµή να προσεγγίσει το αδιανόητο και να υποτάξει τους φυσικούς νόµους σε µία προσπάθεια να κατανοήσει και να εξηγήσει τα πάντα. Τις εφευρέσεις του τις σχεδίαζε σε χαρτί και είχε την συνήθεια να γράφει και σηµειώσεις και µάλιστα µε ανάποδη γραφή. Για να τις διαβάσουµε πρέπει να τις δούµε σε καθρέφτη. Σώζονται 200 τόµοι των 100 σελίδων περίπου ο καθένας όπου υπάρχουν πολλές εφευρέσεις όπως το πρώτο ποδήλατο, ο πρόδροµος του ελικοπτέρου, το πρώτο αλεξίπτωτο σε σχήµα πυραµίδας και πολλά εργαλεία και µηχανές (6000 τουλάχιστον πρότυπα σχέδια). Από τα µέσα της δεκαετίας του 1480, ο ντα Βίντσι καταπιανόταν µε όλα σχεδόν τα επιστηµονικά πεδία. Σώζονται ως σήµερα σπουδές του και σχέδια όχι µόνο για στρατιωτικό εξοπλισµό αλλά και για ευφάνταστες ιπτάµενες µηχανές. Μελετώντας σχολαστικά την αεροδυναµική και παρατηρώντας το πέταγµα των πουλιών σχεδίασε αρκετές πτητικές µηχανές. Για την µετάδοση της κίνησης προσπάθησε να ελαχιστοποιήσει τις τριβές. Μελέτησε την 3

υδροδυναµική και το στροβίλισµα των νερών καθώς και την ανατοµία του ανθρώπου. Τα σχέδιά του και οι εφευρέσεις του ξεπερνούσαν συχνά κατά πολύ τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής του. Ο ίδιος ίσως δεν είχε τα απαραίτητα υλικά για να κάνει τα πειράµατα για την τελειοποίηση των µηχανισµών που σχεδίαζε. Άλλωστε οι περισσότερες εφευρέσεις του αποτυπώνονται µόνο στο χαρτί µε την µορφή σχεδίων τα περισσότερα από τα οποία δεν υλοποιήθηκαν και δεν κατασκευάστηκαν στην εποχή του. Ο Λεονάρντο για τις εφευρέσεις του βασίζονται στην µεγάλη διαίσθηση που είχε αποκτήσει από την εµπειρία του ως µηχανικός και από τις πολύχρονες και εντατικές µελέτες που έκανε. Βέβαια ως µηχανικός επίβλεψε την κατασκευή αρκετών έργων κυρίως αρδευτικά και στρατιωτικά έργα ενώ ως αρχιτέκτονας σχεδίασε την ιδεατή πόλη και εφάρµοσε αρκετές καινοτοµίες. Στον τάφο του έχει διατηρηθεί η επιγραφή της εκκλησίας, η οποία αναφέρει: "Στην αυλή αυτής της εκκλησίας ετάφη ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ευγενής από το Μιλάνο, µηχανικός και αρχιτέκτονας του βασιλιά, ειδήµων της µηχανικής και κατά το παρελθόν επίσηµος ζωγράφος του δούκα του Μιλάνου". 4

Προσωπογραφία του Λεονάρντο Ντα Βίντσι (Σχέδιο από την σπουδάστρια του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Γιτσούδη Θεοπούλα) 5

ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΟ Το πρώτο αλεξίπτωτο που σχεδίασε ο Leonardo da Vinci το 1495 αποτελεί εντυπωσιακή εφεύρεση και µάλιστα 300 περίπου χρόνια πριν το πρώτο αληθινό αλεξίπτωτο του Sebastian Lenormand. Ο Lenormand το 1783 πήδηξε από πύργο χρησιµοποιώντας στρογγυλό αλεξίπτωτο διαµέτρου 14 ποδιών για να αποφύγει φλεγόµενα κτίρια. Πριν από τον Lenormand, αλλά 100 χρόνια µετά από τον Leonardo, ο Fausto Veranzio το 1595 κατασκεύασε ξύλινο τετράγωνο πλαίσιο καλυµµένο µε καµβά και φηµολογείται ότι έκανε άλµα µε αυτό από ένα πύργο της Βενετίας. Το µοντέλο αλεξίπτωτου που φαντάζεται ο Leonardo da Vinci έχει σχήµα πυραµίδας µε τετράγωνη βάση και αποτελείται από ένα µεγάλο πανί που δεν πρέπει να έχει οπές. Βέβαια δεν είναι πρακτικά δυνατόν να χρησιµοποιηθεί, αφού υπάρχουν προβλήµατα αεροδυναµικής και ισορροπίας, λόγω της πυραµιδικής του µορφής. Όµως αποτελεί την πρώτη ιδέα για την κατασκευή του αλεξιπτώτου και µας δείχνει το µεγάλο πνεύµα του Leonardo da Vinci. 6

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο αλεξιπτώτου σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν λεπτό ύφασµα (µετάξι), ξύλο για το σκελετό και σχοινί. Μοντέλο αλεξιπτώτου σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης ουµάζη Θεόδωρο) 7

ΡΟ Α ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΚΙΝΗΣΗΣ Ο Leonardo da Vinci µελέτησε την κίνηση και αποτύπωσε αρκετές καινοτόµες ιδέες σε σχέδια. Σχεδίασε για παράδειγµα ένα µηχανισµό για την διευκόλυνση των κινήσεων. Πρόκειται για τον προποµπό του ρουλεµάν, που χρησιµοποιείται στην σύγχρονη µηχανική. Όλα τα αυτοκίνητα καθώς και οι µηχανισµοί µετάδοσης κίνησης χρησιµοποιούν τα ρουλεµάν για τη µείωση των τριβών. 8

Εκείνο όµως που συζητιόταν έντονα εκείνη την εποχή ήταν η ύπαρξη ή όχι της αέναης κίνησης. Της παντοτινής κίνησης δηλαδή που θα βασιζόταν σε ένα µηχανισµό χωρίς τριβές. Η διαίσθηση του Leonardo έλεγε ότι τέτοιος µηχανισµός δεν µπορεί να υπάρξει και δεν υπάρχει κίνηση χωρίς τριβές. Για να το υποστηρίξει αυτό σχεδίασε µια ρόδα για την µελέτη της κίνησης προσθέτοντας διάφορα βάρη που αναπαριστούν τις τριβές. Επίσης έχει σχεδιάσει και το πρώτο οδόµετρο το οποίο έχει την δυνατότητα να µετρά αποστάσεις από την κίνηση ρόδας. Χρησιµοποιώντας το οδόµετρο ενεργοποιείται ένας µηχανισµός ο οποίος υπολογίζει πόσες φορές περιστρέφεται ο τροχός και πόση απόσταση διανύεται, χάρη σε ένα σύστηµα συγκέντρωσης χαλικιών (µε κάθε βήµα) µέσα σε ένα δοχείο. 9

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο ρόδας για µελέτη κίνησης σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν ξύλο καθώς και ρουλεµάν για την στήριξη της ρόδας στον άξονα περιστροφής. Μοντέλο ρόδας για µελέτη κίνησης σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci. (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Γιουνούσογλου Ορχάν) 10

Ο ΠΡΟ ΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟΥ Κατά τη διάρκεια της περιόδου του Leonardo στο Μιλάνο και µεταξύ 1483 και 1486 σχεδίασε µια σειρά µηχανισµών για πτήσεις. Στα σχέδια αυτά υπάρχει η εναέρια βίδα η οποία αποτελεί τον πρόδροµο του ελικοπτέρου. Η εναέρια βίδα διαφέρει από τις άλλες µηχανές πτήσης που σχεδίασε ο ίδιος. Οι περισσότερες από τις µηχανές αυτές βασιζόταν σε κίνηση φτερών όπως κινούνται τα φτερά των πουλιών. Τις µηχανές πτήσης µε φτερά τις ονοµάζουµε ορνιθόπτερα. Σε µία εκδοχή ενός oρνιθόπτερου ο πιλότος θέτει σε κίνηση το όχηµα µε µηχανισµό πεταλιών. Όπως και στα άλλα σχέδια πτητικών µηχανών για την προώθηση της µηχανής απαιτείται η κίνηση χεριών και ποδιών εναλλάξ. Από τις µελέτες του για την κίνηση των ορνιθοπτέρων έχουµε και ένα σχέδιο το οποίο είναι στην πραγµατικότητα το πρώτο ποδήλατο. 11

Στο σχέδιο όµως της εναέριας βίδας η ανύψωση της πτητικής µηχανής δεν θα προερχόταν από την κίνηση των ποδιών και των χεριών του πιλότου αλλά από την γρήγορη περιστροφή µιας έλικας µε την βοήθεια µιας βίδας µε ελατήρια. Στη σηµείωση που συνοδεύει το σχέδιο ο Λεονάρντο προτείνει τι απαιτείτε για να πειραµατιστεί κάποιος µε την µελέτη της γρήγορης περιστροφής της κύριας ράβδου της έλικας. Συγκεκριµένα ο Leonardo προτείνει ένα πρότυπο σχέδιο µιας βίδας η οποία µπορεί να περιστρέφετε γρήγορα µε τη βοήθεια ενός ελατηρίου σπειρών που τυλίγεται γύρω από τη βάση της βίδας. Η συγκεκριµένη αναφορά της βίδας µε το ελατήριο ενισχύει την υπόθεση ότι το σχέδιο αυτό ήταν µια παραλλαγή του παιχνιδιού ανεµόµυλων. Ένα παιχνίδι που ήταν ήδη δηµοφιλές από την παιδική ηλικία του Λεονάρντο. Λόγω του µικρού µεγέθους του το παιχνίδι µπορούσε να περιστραφεί από ένα ελατήριο ή από ένα µικρό σχοινί το οποίο ξετυλίγετε γρήγορα. Η διαίσθηση του Leonardo τον οδήγησε στην σκέψη ο ίδιος µηχανισµός, φυσικά µεγαλύτερος στο µέγεθος και µε µια επαρκή κατευθυντήρια δύναµη, θα µπορούσε να ανυψώσει από το έδαφος την µηχανή αυτή. 12

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο της εναέριας βίδας σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν λεπτά φύλα αλουµινίου, ξύλινη δοκός και σύρµα. Μοντέλο εναέριας βίδας σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci. (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Σαλήογλου Ραήµ) 13

ΠΛΕΟΥΜΕΝΑ Στα πλαίσια τοπιογραφίας, όπως και της επιστηµονικής και τεχνικής έρευνας, το νερό ήταν για τον Λεονάρντο ανώτατο φυσικό στοιχείο. Έχει καταγράψει διάφορες αρχές υδροστατικής και υδροδυναµικής, σχετικά µε τα συγκοινωνούντα δοχεία, τη ροή των ποταµών και τις κινήσεις των κυµάτων στη θάλασσα. Κάποιες από αυτές τις µελέτες αποσκοπούσαν στην επίλυση συγκεκριµένων προβληµάτων, όπως ήταν η αποξήρανση ελών και η εκτροπή ποταµών. Έχει κάνει µελέτες για την κίνηση και το στροβίλισµα του νερού. Ο Λεονάρντο σχεδίασε και περιέγραψε εν συντοµία έναν τρόπο ώστε ένας άνθρωπος να µπορεί να περπατά πάνω στο νερό. Ο άνθρωπος φορούσε µεγάλα και ελαφριά πέδιλα στα πόδια και είχε δύο µπαστούνια για στήριξη όπως τα µπαστούνια του σκι. Βέβαια το σχέδιο αυτό δεν εφαρµόστηκε αλλά αποτελεί την έκφραση του ονείρου του Leonardo να µπορεί ο άνθρωπος να περπατά στο νερό όπως και στο έδαφος. Σχέδιά του που αφορούσαν βάρκες έχουν εφαρµοστεί και ιδιαίτερα από τον στρατό της εποχής του. Σχεδίασε µια βάρκα η οποία µπορούσε να επιπλέει σε ρηχά νερά και ειδικά σε ποτάµια µε µικρό βάθος. Το κατώτατο σηµείο του επιπλέοντας σώµατος σχεδιάστηκε πιο ευρύχωρο. Η κατασκευή της βάρκας βασιζόταν στο πλέξιµο των καλαµιών ή της λυγαριάς και την επένδυσή τους µε δέρµατα. 14

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο βάρκας σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν καλάµια. Μοντέλο βάρκας σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci. (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Ραµαζάν Ογλού Γιασάρ) 15

ΑΝΕΜΟΜΕΤΡΟ Ο Λεονάρντο µε σκοπό την βελτίωση της ασφάλειας στην ανθρώπινη πτήση µελέτησε τις καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα τον άνεµο. Για το σκοπό αυτό σχεδίασε διάφορους τύπους ανεµόµετρων. Πρότεινε µάλιστα ένα ξύλινο κλιµακωτό πλαίσιο για την µέτρηση της κατεύθυνσης του ανέµου. Το ανεµοσκόπιο που σχεδίασε είναι ένα όργανο πτήσης για την ένδειξη της κατεύθυνσης του αέρα. Το ανεµόµετρο και το ανεµοσκόπιο αποτελούν κάποιες από εκείνες τις συσκευές που ο Λεονάρντο έκρινε απαραίτητες για την ανθρώπινη πτήση. Μπορούσαν να υπολογίσουν τα χαρακτηριστικά του αέρα ή του ανέµου. 16

Ο Λεονάρντο σχεδίασε µία συσκευή (ανεµόµετρο πίεσης) για την µέτρηση της ταχύτητας του ανέµου ή του νερού. Σχεδίασε δύο κωνικούς αγωγούς µε λόγο διαµέτρου 1:5. Εισάγεται ο αέρας ή το νερό στους αγωγούς αυτούς και καταλήγει σε ένα σύστηµα µε φτερωτή για να µετρηθεί η ταχύτητά τους. Κάτω από την φτερωτή υπάρχει κρεµασµένο βάρος για την ένδειξη της ταχύτητας του αέρα ή του υγρού που περνά µέσα από τους αγωγούς. Το ανεµόµετρο πίεσης σχεδιάστηκε γύρω στα 1490 και εντάσσεται στις προσπάθειες του Λεονάρντο να πραγµατοποιήσει ασφαλείς πτητικές µηχανές µε εξαρτήµατα µέτρησης του ανέµου. 17

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο ανεµοµέτρου σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν ξύλο. Μοντέλο ανεµοµέτρου σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci. (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Εργκίν Χασάνογλου ) 18

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΒΙΤΡΟΥΒΙΟΥ Ο Λεονάρντο τον Απρίλιο του 1489 ξεκίνησε τη συγγραφή ενός βιβλίου υπό τον τίτλο «Περί της ανθρώπινης µορφής», το οποίο όµως δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Παράλληλα έκανε διάφορες µελέτες πάνω στην ανθρώπινη ανατοµία, συγκρίνοντας τις "θεωρίες" του µε τη µοναδική σωζόµενη σχετική θεωρία που υπήρχε την εποχή εκείνη, τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου. Ο Βιτρούβιος είχε καταλήξει στο συµπέρασµα πως το ανθρώπινο σώµα, µε τα χέρια σε έκταση, µπορούσε να χωρέσει στα δύο τέλεια γεωµετρικά σχήµατα, τον κύκλο και το τετράγωνο. Το κέντρο του σώµατος ήταν ο αφαλός. Ο Λεονάρντο, µε τις δικές του µελέτες, διόρθωσε κάποιες ανακολουθίες του Βιτρούβιου. Αν και η γνώση των ανθρώπινων διαστάσεων και αναλογιών ήταν δεδοµένη για πολλούς από τους καλλιτέχνες του 15ου αιώνα, ο Λεονάρντο ήταν ο µοναδικός που επιχείρησε τόσο λεπτοµερείς µελέτες. Είναι ακόµα γνωστό από αρκετά σχέδια του, πως µελετούσε τις διαστάσεις του ανθρώπινου κρανίου και τις "κοιλότητες" του εγκεφάλου. Σε ένα από τα σχέδια του, αποτυπώνει την αντίληψη που κυριαρχούσε κατά τον Μεσαίωνα σύµφωνα µε την οποία ο εγκέφαλος αποτελείται από τρία τµήµατα, το ένα πίσω από το άλλο, µε το πρώτο να προσλαµβάνει τα ερεθίσµατα, το δεύτερο να τα επεξεργάζεται και το τρίτο να τα αποθηκεύει. 19

Ο άνθρωπος του Βιτρούβιου (1490) Σχέδιο από την σπουδάστρια του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Γιτσούδη Θεοπούλα 20

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ Οι έρευνες του Λεονάρντο σχετικά µε πολεµικές µnxαvέs, κανόνια, οχήµατα επίθεσης, και τεχνικές πολιορκίας ήταν εκτεταµένες και βρήκαν και πρακτική εφαρµογή. Ως µηχανικός του στρατού, ο Λεονάρντο ανέπτυξε ιδέες και σχεδίασε µια σειρά όπλων για την ξηρά και τη θάλασσα. Πραγµατοποίησε βαλλιστικά πειράµατα για να αυξήσει το βεληνεκές και την αποτελεσµατικότητα των όλµων, ενώ προχώρησε και στην εφεύρεση όπλων και πυροµαχικών, όπως κανονιών µε πολλαπλές κάνες, βληµάτων και άλλα. Το τεθωρακισµένο άρµα του Ντα Βίντσι, προποµπός του σύγχρονου τανκ, έχει σχήµα χελώνας µε κωνικό κέλυφος και έναν κεντρικό πυργίσκο, και είναι εφοδιασµένο µε κανόνια σε όλη την περίµετρό του. Στην δραστηριότητα του ως µηχανικός του στρατού ανέπτυξε πολλά οχήµατα αλλά και εργαλεία για τεχνίτες. Το 1480 σχεδίασε µια πένσα µε σφικτήρα. Στην πένσα αυτή εφάρµοσε ένα σφικτήρα για να αυξήσει την δύναµη εφαρµογής. 21

Στα πλαίσια του σχεδίου δράσης κατασκευάστηκε µοντέλο πένσας µε σφικτήρα σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν ήταν σίδηρος. Μοντέλο πένσας µε σφικτήρα σύµφωνα µε το πρότυπο σχέδιο του Leonardo da Vinci. (Κατασκευή από τον σπουδαστή του Σ Ε Αλεξανδρούπολης Φικρέτ Χασάνογλου ) 22

Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ Leonardo da Vinci «Ο Λεονάρντο ως ζωγράφος» Συντονιστής: Καραφυλλίδης Ε. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι δε ζωγράφισε πολλούς πίνακες. Ωστόσο µέσα στον µικρό αριθµό των έργων ζωγραφικής που µας άφησε, φαίνονται η µεγαλοφυΐα του, η φαντασία του και η ευρηµατικότητά του. Η Βάπτιση (1475-1478) Πρόκειται για παραγγελία της µονής του Σαν Σάλβι. Είναι δηµιουργία του ζωγράφου Βερόκιο σε συνεργασία µε µαθητές του, ανάµεσα στους οποίους ήταν και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι. Οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα ότι στη δηµιουργία του πίνακα συµµετείχε και ο Μποτιτσέλι. Ο ντα Βίντσι ζωγράφισε τον άγγελο που είναι γονατισµένος (στα αριστερά της εικόνας). Η φιγούρα αυτή χαρακτηρίζεται από ευλυγισία στην κίνηση, εξαιρετική απαλότητα και σχολαστική προσήλωση στη φυσική και ψυχολογική λεπτοµέρεια και έρχεται σε αντίθεση µε τους άλλους χαρακτήρες της σκηνής. Επίσης, οι πτυχώσεις του ενδύµατος του αγγέλου καθώς και τα µαλλιά του αποδίδονται µε εξαιρετικό ρεαλισµό. Λέγεται ότι ο Βερόκιο εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από την απόδοση του συγκεκριµένου αγγέλου από τον µαθητή του που δεν ξαναζωγράφισε ποτέ. Ο Άγιος Ιερώνυµος Μετανοών (1480-1482) Αρκετοί από τους πίνακες του ντα Βίντσι έµειναν ηµιτελείς. Ένας από αυτούς είναι και ο «Άγιος Ιερώνυµος» Ο συγκεκριµένος πίνακας σηµατοδοτεί την αφετηρία προς µία ολοένα και πιο περίπλοκη σχέση ανάµεσα στη φιγούρα και τα στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου. Ο εικονιζόµενος άγιος είναι πολύ αδύνατος και 23

βρίσκεται σε στάση ικεσίας. Ο πίνακας αποκτά ακόµη µεγαλύτερη δραµατική ένταση χάρη στο σκοτεινό φόντο µε το σπήλαιο και το βραχώδες τοπίο στην οµίχλη. Τζινέρβα ντε Μπέντσι (περ. 1475) Ο ντα Βίντσι ζωγράφισε αυτό το πορτρέτο τη χρονιά που παντρεύτηκε η εικονιζόµενη. Αρχικά ο πίνακας ήταν µεγαλύτερος, αλλά αργότερα κόπηκε το κατώτερο κοµµάτι του από τη βάση µέχρι και τα χέρια. Πίσω από την εικονιζόµενη βρίσκεται το φυτό άρκευθος (στα ιταλικά: τζινέρπρο) και έτσι υπαινίσσεται το όνοµα της γυναίκας. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι το η απόδοση του φωτός στα µαλλιά της εικονιζόµενης. Τσετσίλα Γκαλεράνι (περ. 1490) Στο πορτρέτο απεικονίζεται η Τσετσίλα Γκαλεράνι, ερωµένη του Ιλ Μόρο. Στην αγκαλιά της κρατά µία ερµίνα (σύµβολο αγνότητας και εξυπνάδας) που συνδέεται µε τα χαρακτηριστικά της εικονιζόµενης. Η λαµπρή φυσική οµορφιά της δεν έχει ερωτικούς υπαινιγµούς. Η φιγούρα φωτίζεται από διάφορες φωτεινές πηγές και τοποθετείται σε ουδέτερο σκούρο φόντο. Ο ρόλος του φωτός είναι ιδιαίτερα δυναµικός και τονίζει την αίσθηση της περιστροφής την οποία ενεργοποιεί η κλίση του ώµου. 24

Ο Μυστικός είπνος (περ. 1498) Πρόκειται για τοιχογραφία της τραπεζαρίας της Μονής Σάντα Μαρία ντελε Γκράτσιε στο Μιλάνο. Η απόδοση είναι εκπληκτικά ρεαλιστική τόσο στις µορφές όσο και στη νεκρή φύση του έργου. Στην τοιχογραφία αποτυπώνεται η στιγµή που ο Χριστός ανακοινώνει στους µαθητές του ότι ένας από αυτούς θα τον προδώσει. Ιδιαίτερα µελετηµένες είναι η έκφραση των προσώπων και η «γλώσσα του σώµατος» των µορφών. Μπορούµε να διακρίνουµε τη σύγχυση των µαθητών και να νιώσουµε το φόβο και την αγωνία τους. Η τοιχογραφία έχει υποστεί αλλοιώσεις και φθορές από την υγρασία του χώρου. Ο Μυστικός είπνος του ντα Βίντσι έχει προκαλέσει σειρά συζητήσεων και θεωριών περί µυστικών συµβολισµών µε τελικό προϊόν το λογοτεχνικό και κινηµατογραφικό έργο «Κώδικας ντα Βίντσι». Μόνα Λίζα (1503-1515) Ίσως ο διασηµότερος πίνακας στον κόσµο. Πιθανότατα απεικονίζει την Lisa Gherardini, σύζυγο του Francesco del Giocondo (ο οποίος και παρήγγειλε τον πίνακα). Το πορτρέτο δεν παραδόθηκε ποτέ στον Giocondo. Ο ντα Βίντσι πούλησε τον πίνακα στο Γάλλο βασιλιά Φραγκίσκο Α το 1516. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ζωγραφικής ο ντα Βίντσι επέλεξε να φέρει το πρόσωπο του πίνακα στο προσκήνιο, απεικονίζοντας µόνο ένα επιλεγµένο µέρος του σώµατός του. Το φόντο του πίνακα είναι µάλλον φανταστικό, αλλά η γέφυρα που φαίνεται πίσω από τον αριστερό ώµο της εικονιζόµενης µοιάζει εκπληκτικά µε τη γέφυρα Buriano του ποταµού Arno της Τοσκάνης. Η Μόνα Λίζα είναι το καλύτερα προστατευόµενο έργο τέχνης στον κόσµο και εκτίθεται στο Λούβρο. Η εκτίµηση της αξίας του πίνακα ανέρχεται στα 645 εκατοµµύρια δολάρια. 25

Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ Leonardo da Vinci «Συνέντευξη από τον Λεονάρντο» Συντονιστής: Αναγνωστόπουλος Μ. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΡΑ Καταπιάστηκε µε όλα τα καλλιτεχνικά και επιστηµονικά πεδία, αφήνοντας πίσω του σπουδές και σχέδια για εφευρέσεις που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις τεχνικές δυνατότητες της Αναγέννησης - από ελικόπτερα µέχρι άρµατα µάχης. Μια συνέντευξη µαζί του σήµερα είναι περισσότερο επίκαιρη παρά ποτέ. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μάθαµε ότι είσαστε νόθος γιος του Πιέρο ντα Βίντσι, νεαρού δικηγόρου, και της χωρικής Κατερίνα, µεγαλώσατε µε τον πατέρα σας, στην πόλη της Φλωρεντίας, όπου από πολύ µικρή ηλικία δείξατε δείγµατα της ευφυΐας και του καλλιτεχνικού σας ταλέντου. Σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών ο πατέρας σας, σας έστειλε ως µαθητευόµενος στο εργαστήριο του φλωρεντινού ζωγράφου και αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερόκιο. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Από που τα µάθατε όλα αυτά; Σε σχολείο δεύτερη ευκαιρίας βρέθηκα για συνέντευξη ή σε κουτσοµπολίστικη δηµοσιογραφική εκποµπή; Για να σοβαρευτούµε όµως και για την ιστορία έχω να σας πω ότι η ευφυΐα µου δεν ξέρω αν οφείλεται στη 26

συνένωση ενός πανέξυπνου δικηγόρου και µιας όµορφης χωρικής αλλά σίγουρα στην µεγάλη µου διάθεση για µάθηση. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Το έργο σας ξεπέρασε το χώρο και τον χρόνο όπου ζήσατε και εργαστήκατε. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Προφανώς για να τα λέµε σήµερα, ελπίζω και στο µέλλον να µνηµονεύεται αυτή η συνέντευξή µας. Ξέρετε, είµαι πολύ δύσκολος στο να µιλώ σε αγνώστους. Εικάζω ότι για να ξαναµιλήσω σε δηµοσιογράφους, θα περάσουν άλλα πεντακόσια χρόνια. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπήρξατε πολυπράγµων. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: εν ξέρω τι σηµαίνει η λέξη. Υπήρξα, πάντως, ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, µαθηµατικός, πολιτικός και στρατιωτικός µηχανικός, αστρονόµος, γεωγράφος, γεωλόγος, µετεωρολόγος, βιολόγος, ερευνητής ανατοµίας των ανθρώπων και των ζώων. Ασχολήθηκα βαθιά µε το µυστήριο της εµβρυολογίας, έπαιζα µουσική και τραγουδούσα. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ξέρω τα είχατε γράψει ο ίδιος σε επιστολή σας. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Αναφέρεστε στην περίφηµη επιστολή µου στο ούκα του Μιλάνου. Ο άνθρωπος είχε ανάγκη από ένα µηχανικό του στρατού, ένα αρχιτέκτονα, ένα γλύπτη και ένα ζωγράφο. Εεε, του έστειλα µια επιστολή όπου του εξηγούσα τι µπορούσα να κάνω. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Και τι µπορούσατε να κάνετε; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Τα πάντα. Όπως του έγραφα: «σε ώρες ειρήνης, πιστεύω ότι µπορώ να ικανοποιήσω τέλεια τις επιθυµίες σας στην αρχιτεκτονική και την κατασκευή κτισµάτων, ιδιωτικών και δηµοσίων, καθώς και στην µεταφορά υδάτων από το ένα µέρος στο άλλο. Μπορώ, επίσης, να εκτελέσω γλυπτικά έργα µε µάρµαρο, µε χαλκό ή µε πυλό και µπορώ να φτιάξω στη ζωγραφική κάθε τι που µπορεί να φτιάχνει και µάλιστα τόσο καλά όσο θα το έφτιαχνε και κάθε άλλος, όποιος και αν ήταν αυτός». ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Και σας προσέλαβε; Παρότι είχατε κατηγορηθεί για οµοφυλοφιλία; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Ααα, αυτό ήταν το 1476, στα είκοσι τέσσερα µου. Κατηγορήθηκα για ανίερες σχέσεις µε οµοφυλόφιλους, αλλά αθωώθηκα. Άλλωστε πως νοµίζετε ότι κατέληξα στο σχεδιασµό του ανθρώπινου σώµατος για τον βιτρούβιο Άνθρωπο το 1490; Έπρεπε να µελετήσω την ανδρική ανατοµία. 27

ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποια είναι τα εργαλεία σας, στην αποτύπωση των έργων σας; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Εργαλεία δεν έχω, εµπιστεύοµαι την αίσθηση της όρασης αυτήν την υπέρτατη δύναµη, που χάρισε η φύση στον άνθρωπο, προκειµένου να ξεκλειδώσει τις πύλες του ορθού λόγου. Σ αυτό το όργανο στηρίχθηκα, προκειµένου να ερµηνεύσω ή τουλάχιστον να καταγράψω σε πρώτη φάση έτσι ώστε αργότερα να αποτελέσω τα απαραίτητα επιστηµονικά τεκµήρια για µια διεξοδικότερη έρευνα. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Συµβάλλατε στην επανάσταση της επιστήµης µε ένα τρόπο σκέψης αλλιώτικο από τους άλλους. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Ναι αλλά δεν ξέχασα ποτέ την καλλιτεχνική µου υπόσταση, πράγµα που φαίνεται στα προσχέδια των κατασκευών µου, ίσως αυτό να κάνει τη διαφορά. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Χρησιµοποιήσατε την καθρεπτική γραφή, για ποιο λόγο; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Το βρήκα διασκεδαστικό και έξυπνο, προκειµένου να αποκόψω τα δόλια σχέδια κάποιων να αντιγράψουν τις σηµειώσεις µου ή ακόµα αν θέλετε είναι ένας τρόπος να µη λερώνω µε µελάνι τα γραπτά µου, γιατί όπως ξέρετε είµαι αριστερόχειρας. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ξαναβρεθήκατε στην διεθνή επικαιρότητα όχι σαν φωτεινή προσωπικότητα αλλά ως σκοτεινή, δηλαδή ως µέγας µάγιστρος της µυστικής αδελφότητας του κοινού της Σιών, που κινούσε τα αόρατα νήµατα της θρησκείας και της πολιτικής και που χρησιµοποιούσε την τέχνη και την επιστήµη για να περάσει κρυφά µηνύµατα. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Ναι, παρουσιάζοµαι σαν υπεράνθρωπος που ως τέτοιος όµως είδα τη τζοκόντα µου να γίνεται σοκολατάκια, στάµπα σε µπλουζάκια, χαρτί υγείας και ότι άλλο µπορείτε να φανταστείτε. Εγώ όµως δεν έχω καµία σχέση µε τη σόου µπίζ και δικαιούµαι καλύτερη µεταχείριση από το να µετατρέποµαι από πρωταγωνιστή σε κοµπάρσο, αφού τελικά άλλοι γίνονται οι πρωταγωνιστές και µάλιστα σε χολιγουντιανές παραγωγές. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Εδώ και αιώνες το σύνολο του έργου σας διχάζει κριτικούς τέχνης και ιστορικούς. Λέγεται ότι ο πίνακας σας η «Παναγία των Βράχων» εξόργισε τις καλόγριες που παρήγγειλαν τον πίνακα και ότι αναγκαστήκατε να απεικονίσετε ξανά τον πίνακα αυτό σε ποιο ήπια µορφή. 28

ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Μάλλον δεν κατάλαβαν τον συµβολισµό και εξαιτίας µίας αρκετά βαρετής σύµβασης, µε υποχρέωσαν να το ξαναζωγραφίσω. Όσα λέγονται για τον πίνακα αυτό δεν ισχύουν, η σκηνή είναι ολοφάνερα φανταστική και οι κινήσεις των απεικονιζόµενων προσώπων, δεν είναι παρά µία πόζα συνηθισµένη που τη χρησιµοποιώ και σε άλλους πίνακές µου. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπάρχει άραγε κάποιο µυστικό που κρύβετε στα έργα σας; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Βεβαίως. Αρκεί να µη το γνωρίζεις ποτέ. Αν αποκαλυφθεί ένα µυστικό, δεν µπορεί παρά να µη είναι πλέον µυστικό και ακόµα µπορεί να µας απογοητεύσει. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ένα από τα έργα του είναι και ο Μυστικός είπνος µε κάποιες ατέλειες θα λέγαµε, Βλέπουµε στο κέντρο του πίνακα τον Ιησού µε τον Ιωάννη στα αριστερά του ή µήπως δεν είναι ο Ιωάννης; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Ααα, αυτό θα το βρείτε εσείς. Αφού λέτε ότι είµαι ο Μέγας Μάγιστρος της Σιών, µπορείτε να το πείτε και αυτό. ηλαδή ότι ζωγράφισα αντί για τον Ιωάννη την Μαγδαληνή δίπλα στον Ιησού. Έτσι για να δώσω µία άλλη διάσταση στην ιστορία και ακόµα για να υποστηρίξω τη θεωρία των γνωστικών ευαγγελίων. Το ωραίο της υπόθεσης είναι ότι κανένας δεν το κατάλαβε και έφτασε ένας συγγραφέας µε την παρατηρητικότητά του και τη πένα του να το κάνει µπεστ σέλερ να το γυρίσει ταινία και να το προβάλλει σαν µέγα γεγονός. 29

ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Βλέπουµε ότι στον ίδιο πίνακα έχετε ζωγραφίσει µια άλλη όψη του Απόστολου Πέτρου. Τον βλέπουµε να προσεγγίζει απειλητικά την Μαρία την Μαγδαληνή µε το χέρι προτεταµένο στο λαιµό της σα να είναι ένα µαχαίρι για να της κόψει το κεφάλι. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ:. Όχι, ούτε αυτό θέλω να πιστεύω. ηλαδή ότι ήθελε ο Πέτρος να κάνει κακό στη Μαρία τη Μαγδαληνή. Άλλωστε δεν είχε κανένα λόγο γι αυτό. Απλά ήθελα να αποδώσω το µίσος του Πέτρου προς τις γυναίκες και πόσο κατώτερες τις ένιωθε και όχι µόνο για την συγκεκριµένη γυναίκα. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πολλοί σας κατηγόρησαν ότι ως αρχιµάγιστρος της στοάς της Σιών, όσο και της αντιπαλότητας του Χριστιανισµού και Σιωνισµού προσπαθήσατε να σπιλώσετε τον χριστιανισµό. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Κοιτάξτε, εγώ ζωγράφος είµαι. Όταν πρόκειται για τέχνη ο καλλιτέχνης έχει πάντα την άδεια να ζωγραφίσει όπως φαντάζεται ένα θέµα. Έτσι λοιπόν, η ιδιάζουσα απεικόνιση του πίνακα δεν µπορεί να αποτελέσει πειστήριο της ορθότητας του ισχυρισµού περί γάµου Ιησού και Μαρίας Μαγδαληνής! (όπως σήµερα βγήκαν πολλοί ερευνητές και µελετητές των έργων µου και διαδίδουν). ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ένας βρετανός καρδιοχειρούργος, ο Φράντς Γουέλς, εισήγαγε µια νέα µέθοδο για τις επεµβάσεις καρδιάς, εµπνευσµένος από τα ιατρικά σας σχέδια και µέχρι σήµερα έχει καταφέρει να θεραπεύσει µε επιτυχία 80 ασθενείς του ανακαλύπτοντας µε τα δικά σας σχέδια τον τρόπο για την αποκατάσταση της φυσικής λειτουργίας του ανοίγµατος και κλεισίµατος της µιτροειδούς βαλβίδας, µιας εκ των τεσσάρων βαλβίδων της καρδιάς. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Χαίροµαι ιδιαίτερα που οι απλές παρατηρήσεις µου πάνω στη δοµή και στη λειτουργία και γενικότερα στην ανατοµία και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώµατος, και συνδυάζοντας διάφορες αρχές, όπως αυτές της µηχανικής και µηχανολογίας, βοήθησαν να ανακαλύψει η Ιατρική µεθόδους θεραπείες καρδιακών νοσηµάτων. Αλλά τι να σας πω! Και αυτό ακόµα µου το χρέωσαν αρνητικά, το θεώρησαν απόρροια της αθεΐας µου, καθόσον οι µελέτες µου, προήλθαν από µεταθανάτιες ανατοµικές παρατηρήσεις µου, τις οποίες η Εκκλησία τις απαγόρευε ως έργα του σατανά. 30

ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μπορεί να προσφέρατε µέχρι σήµερα τις γνώσεις σας στην χειρουργική, όµως το όνοµά σας συνδέεται και µε µία ακόµη σπουδαία επινόηση. Σύµφωνα µε Ιταλούς ερευνητές, που µελέτησαν τα σκίτσα σας, θεωρείστε και ο "πατέρας" του σύγχρονου αυτοκινήτου. «Το Fiat του Λεονάρντο». ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Πράγµατι έµαθα ότι οι ερευνητές ανακατασκεύασαν πέρσι µία πολύπλοκη συσκευή, πρωτόγνωρου σχεδιασµού, η οποία, παρά το γεγονός ότι θυµίζει περισσότερο βαγόνι, θεωρείται το πρώτο µηχανοκίνητο όχηµα. Ο πρώτος που εντόπισε τα κοινά στοιχεία ανάµεσα στα σκίτσα µου και τα αυτοκίνητα ήταν ο Τζιρολάµο Κάλβι στα 1905. Από εκεί ξεκινάει και η αυτοκινητοβιοµηχανία στον κόσµο. Κρίµα να µη προλάβω να πουλήσω τα σχέδια µου να εισπράξω και εγώ ένα µερίδιο από τα τεράστια κέρδη των πωλήσεων της Fiat. Τελικά τυχερός από τα κέρδη της Fiat ήταν µόνο ο Ανιέλι. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Στο Ιερό Γκράαλ, που δηµοσιεύτηκε το 1982, οι συγγραφείς Λίνκολν, Λέι και Μπέιτζεντ υποστήριζαν ότι ο Ιησούς και η Μαρία είχαν παντρευτεί και είχαν αποκτήσει παιδιά, γεγονός που απέκρυψαν οι πρώτες χριστιανικές εκκλησίες. Στο ίδιο βιβλίο αναφέρεσθε σαν µέλος της αίρεσης -Ηγουµενίας της Σιών-, τα µέλη της οποίας γνώριζαν την αλήθεια και τη µετέφεραν από γενιά σε γενιά. Γι' αυτό οι πίνακες σας, βρίθουν από δυσδιάκριτα σηµεία και κρυφά µηνύµατα που αποκαλύπτουν τα πραγµατικά γεγονότα. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Μπορεί το αστυνοµικό δαιµόνιο των Λίνκολν, Λέι και Μπέιτζεντ να τους απέφερε αρκετά χρήµατα από τις πωλήσεις του βιβλίου. Αλλά τα επιχειρήµατά τους είναι ανεπαρκή. Πράγµατι µπορεί να χρησιµοποίησα ορισµένα δυσδιάκριτα σύµβολα στους πίνακές µου,. αρκεί όµως αυτό για να κάνουµε λόγο για συνωµοσία ή εσκεµµένη διαστρέβλωση της ζωής του Χριστού από την Εκκλησία; Ασφαλώς όχι. Άλλωστε οι αιρέσεις ήταν πολύ διαδεδοµένες την εποχή µου και ίσως όλοι εµείς που ζήσαµε το κίνηµα της Αναγέννησης καταφύγαµε σ' αυτές για τις πνευµατικές µας αναζητήσεις. Αλλά και από ανάγκη να εκφράσουµε ιδέες οι οποίες για εκατοντάδες χρόνια ήταν απαγορευµένες ως ειδωλολατρικές µιας και ο κλήρος στη υτική Ευρώπη ήταν καταπιεστικός και επικίνδυνος. Μη ξεχνάτε άλλωστε ότι στην εποχή µου η Ιερά Εξέταση έριχνε γυναίκες στην πυρά µε την πρόφαση ότι 31

ήταν µάγισσες, καθώς ηλιοκεντρικό σύστηµα. και επιστήµονες που υποστήριζαν το ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ως µέλος της αίρεσης και οπαδός της γυναικείας φύσης και ως µυηµένος στην Ηγουµενία της Σιών αναγνωρίζατε τη θεία φύση της γυναίκας, υποστηρίζοντας την άποψη ότι επί χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος προσευχόταν τόσο σε θεούς όσο και σε θεές. Για κάθε ία υπήρχε αντίστοιχα µια Ήρα, πράγµα που άλλαξε µε την επικράτηση του χριστιανισµού. Οι Βρετανοί συγγραφείς διατείνονται ότι εκτός από το "Μυστικό είπνο" η ιερότητα της γυναίκας αποτυπώνεται έµµεσα και στον ανδρογυνισµό της Μόνα Λίζα, τον πιο διάσηµο πίνακα σας. Τελικά το διάσηµο πορτρέτο της Μόνα Λίζας απεικονίζει άντρα ή γυναίκα; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Εσάς σαν τι σας φαίνεται; ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Σαν άντρας που έχει ντυθεί γυναίκα. Και το αντίστροφο. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Με εκπλήσσετε. Αν ήθελα να ζωγραφίσω χαµαιλέοντα, θα το είχα κάνει. Μάθετε λοιπόν ότι η Μόνα Λίζα ήταν η Τρίτη σύζυγος του Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο. Είναι γνωστό τοις πάσι, ότι ερχότανε στο εργαστήρι µου για τρία ολόκληρα χρόνια και µου πόζαρε. Στο πορτρέτο της, χρησιµοποίησα όλα τα µυστικά και της αποχρώσεις της µεγάλης µου τέχνης, σχεδιάζοντάς την απαλά, µε φως και σκιά, πλαισιώνοντας τη µε φανταστικό τοπία µε δέντρα, βουνά και ουρανό, ντύνοντάς τη µε βελούδο και σατέν. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ήσασταν ερωτευµένος µαζί της; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Έφερνα µουσικούς να παίζουν γι αυτήν την ώρα που πόζαρε, ίσως σ αυτό οφείλεται και τον περίεργο χαµόγελό της. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Λένε πάντως ότι όταν τελείωσε ο πίνακας δεν τον παραδώσατε, τον κρατήσατε για σας. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Και ποιος σας είπε ότι τελείωσε ποτέ; Τον κράτησα στο εργαστήριό µου γιατί ήταν το πιο ολοκληρωµένο από όλα τα έργα µου, αλλά δεν ήταν ακόµα έτοιµο! Έτσι δεν έφθασε ποτέ στα χέρια του Φραντσέσκο ντελ τζοκόντο. Πολλά χρόνια αργότερα αγοράστηκε από τον φραγκίσκο τον Α της Γαλλίας, για τα ανάκτορα του Φοντενεµπλό. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Και σήµερα βρίσκεται στο Λούβρο; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Ναι το διάβασα στον «Κώδικα Ντα Βίντσι». Ναι ωραίο βιβλίο, ελπίζω µόνο να µη διατρέξει κανένα κίνδυνο η τζοκόντα µου. 32

ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι γνώµη έχετε για τον Ντάν Μπράουν; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Αν κρίνουµε από τις πωλήσεις του βιβλίου και τα εισιτήρια της ταινίας, θα υπάρξουν συνεχιστές. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Όλοι διατείνονται ότι υπήρξατε αποκρυφιστής και µέλος της αδελφότητας της Σιών. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Κοιτάξτε στην ηγουµενία της Σιών ήταν µέλη όπως πληροφορήθηκα και ο Ισαάκ Νεύτων, ο Βίκτωρ Ουγκό και ο Ζάκ Κουκτό. ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Εσείς ήσασταν τελικά; ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Και να µην ήµουν, θα σας απαντούσα «ναι». Ποιος δεν θα ήθελε να φιγουράρει ανάµεσα σε αυτά τα ονόµατα ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Την χρονιά που µας πέρασε, στην Αθήνα παρουσιάστηκαν δύο εκθέσεις µε θέµα το έργο σας. ΛΕΟΝΑΡΝΤΟ: Τι τίτλο είχε η έκθεση; ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: «Λεονάρντο η Μεγαλοφυΐα». 33

Σ Ε ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΧΕ ΙΟ ΡΑΣΗΣ Leonardo da Vinci «ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ» Συντονίστρια: Μπόγλου. Γεννιέται στις 15 Απριλίου στο Ανκιάνο κοντα στο Βίντσι της Τοσκάνης 30 χιλιόµετρα από την Φλωρεντία. Νόθος γιος του συµβολαιογράφου και γαιοκτήµονα Σέρ Πιέρο ντι Αντόνιο ντα Βίντσι και µιας χωριατοπούλας που δούλευε σε πανδοχείο της περιοχής και ονοµαζόταν Κατερίνα. Παρόλο που ο πατέρας αναγνώρισε τον Λεονάρντο, τον εµπιστεύτηκε σε ένα ζευγάρι χωρικών στο Βίντσι. Μετακοµίζει στο σπίτι του πατέρα του. Ο πατέρας του τον βάζει να σπουδάσει ζωγραφική στο φηµισµένο εργαστήρι του Αντρέα Βερρίκιο στη Φλωρεντία, όπου εκτός από ζωγραφική διδάχτηκε γλυπτική, χρυσοχοΐα και τεχνικές κατεργασίες του µπρούτζου. Γίνεται δεκτός ως ζωγράφος στη συντεχνία των Φλωρεντιανών καλλιτεχνών του Άγιου Λουκά. Τα πρώτα του έργα χρονολογούνται στη χρονιά αυτή. Πρόκειται για κοστούµια και σκηνικά για φεστιβάλ και αγώνες (κονταροµαχίες) και ένα προπαρασκευαστικό σχέδιο για µία ταπισερί (που δεν σώζετε). Ολοκληρώνει το σχέδιο Τοπίο της κοιλάδας του Άρνου (Φλωρεντία,Uffizi). 1473-1476. Στην τετραετία αυτή χρονολογούνται πιθανώς O Ευαγγελισµός (Φλωρεντία, Uffizi), το Πορτρέτο της Τζινέβρα ντε Μπέντσι (Ουάσιγκτον, Εθνική Πινακοθήκη) και Η Παναγία µε το γαρίφαλο (Μόναχο,Alte Pinakothek). Την ίδια εποχή είναι βοηθός του Βερρόκκιο στην Βάπτιση του Χριστού (Φλωρεντία,Uffizi). Κατηγορείται µαζί µε άλλους για σοδοµισµό αλλά αθωώνεται. 34

Αναλαµβάνει την πρώτη επίσηµη παραγγελία του: το έργο που θα κοσµήσει τον βωµό του παρεκκλησιού Σαν Μπερνάρντο στο Μέγαρο της Σινιορίας της Φλωρεντίας, το οποίο δεν θα ολοκληρώσει ποτέ. Τον ίδιο χρόνο αναφέρει σε ένα χειρόγραφό του (Φλωρεντία, Uffizi, Τµήµα Σχεδίων και Χαρακτικών) ότι ολοκλήρωσε δύο σχέδια µε θέµα την Παναγία, από τα οποία το ένα έχει ταυτιστεί µε την Παναγία Μπενουά (Αγία Πετρούπολη, Ερµιτάζ). Οι Αυγουστίνοι µοναχοί αναθέτουν στον Ντα Βίντσι την Προσκύνηση των Μάγων (ηµιτελές έργο, Φλωρεντία, Uffizi) για τον βωµό της εκκλησίας Σαν Ντονάτο στο Σκοπέτο. Μεταξύ 1481 και 1485 ζωγραφίζει τον Άγιο Ιερώνυµο (Ρώµη, Βατικανό). Αναχωρεί για το Μιλάνο, έχοντας αναλάβει να παραδώσει στον Λουδοβίκο Σφόρτσα τον Μαύρο µια λύρα εκ µέρους του Λαυρεντίου των Μεδίκων. Με αυτή την αφορµή θα συντάξει την περίφηµη επιστολή του προς τον ηγεµόνα του Μιλάνου, στην οποία αναφέρει όλες τις υπηρεσίες που µπορεί να του προσφέρει ως ζωγράφος, γλύπτης, µηχανικός πολέµου και αρχιτέκτονας. Εγκατεστηµένος πλέον στο Μιλάνο, σχεδιάζει την πρώτη εκδοχή της Παρθένου των Βράχων (Παρίσι, Λούβρο), σε συνεργασία µε τους αδελφούς Εβαντζελίστα και Αντόνιο ντε Πρέντις.. Σχεδιάζει τα σκηνικά για τους εορτασµούς του γάµου του Τζάν Γκαλεάτσο Σφόρτσα µε την Ισαβέλλα της Αραγονίας. Την ίδια χρονιά ξεκινά τις προετοιµασίες για το µνηµειώδες έφιππο άγαλµα του Φραγκίσκου Σφόρτσα, πατέρα του Λουδοβίκου. Ολοκληρώνει την Κυρία µε την ερµίνα (Τσετσίλια Γκαλεράνι, Κρακοβία, Μουσείο Ναρόντοβε). Σχεδιάζει τα κοστούµια της παρέλασης των Σκυθών και των Τατάρων στο πλαίσιο των εορτασµών του γάµου του Λουδοβίκου του Μαύρου µε την Βεατρίκη ντ Έστε.. Εργάζεται στην αναµόρφωση µιας από τις εκτάσεις που ανήκαν στον Λουδοβίκο Σφόρτσα κοντά στο Βιτζεβάνο. Ο Βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Η, σε συµµαχία µε τον Λουδοβίκο Σφόρτσα, εισβάλλει στην Ιταλία για να διεκδικήσει τα δικαιώµατά του στο βασίλειο της Νεάπολης. 35

Ξεκινά τη δηµιουργία του Τελευταίου είπνου που προορίζεται να διακοσµήσει την τράπεζα της µονής Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσιε στο Μιλάνο. Εργάζεται επίσης στη διακόσµηση των αιθουσών του Καστέλλο Σφορτσέσκο. Αναγράφεται στους επίσηµους καταλόγους του βασιλικού οίκου ως «Ζωγράφος και µηχανικός του δούκα». Ο Λουδοβίκος Σφόρτσα στέλνει επιστολή στον Ντα Βίντσι (29/6/1497) µε την οποία τον πιέζει να ολοκληρώσει τον Τελευταίο είπνο. Ολοκληρώνει τη διακόσµηση της Σάλλα ντέλλε Άσε στο Καστέλλο Σφορτσέσκο. Εγκαταλείπει το Μιλάνο µε τον µαθηµατικό Λούκα Πατσιόλι όταν ο Λουδοβίκος ο Μαύρος εκδιώκεται και η πόλη καταλαµβάνεται από τον στρατό του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΒ. Μαζί θα αναχωρήσουν για τη Βενετία. Επιστροφή του Ντα Βίντσι στη Φλωρεντία, όπου διαµένει στη µονή της Σαντίσσιµα Αννουντσιάτα. Εκεί θα ζωγραφίσει το διάσηµο έργο του Η Παρθένος, η Αγία Άννα και το Θείο Βρέφος, το οποίο έχει εξυµνήσει ο Τζόρτζιο Βαζάρι στο γνωστό του σύγγραµµα Βίοι των πιο επιφανών Ιταλών αρχιτεκτόνων, ζωγράφων και γλυπτών από τον Τσιµαµπούε ώς σήµερα, που εκδόθηκε τον 16ο αιώνα. Το έργο αυτό έχει δυστυχώς χαθεί. Εργάζεται στην υπηρεσία του Καίσαρα Βοργία ως «Ανώτερος στρατιωτικός αρχιτέκτων και γενικός µηχανικός», ακολουθώντας τον στις στρατιωτικές του εκστρατείες στην περιοχή της Ροµάνια. Επιστρέφει στη Φλωρεντία όπου, κατά τον Βαζάρι, ζωγραφίζει τη Μόνα Λίζα. Επιβλέπει ως εµπειρογνώµονας ένα σχέδιο εκτροπής του ποταµού Άρνου πίσω από την Πίζα, ώστε η πόλη, που πολιορκούνταν τότε από τους Φλωρεντινούς, να στερηθεί την πρόσβασή της στη θάλασσα. Εποχή έντονης επιστηµονικής µελέτης, κατά την οποία ο Ντα Βίντσι ασχολείται µε την ανατοµία του ανθρώπινου σώµατος, µε την παρατήρηση της πτήσης των πουλιών, µε υδρολογικές µελέτες και άλλα επιστηµονικά θέµατα, τα οποία είναι συγκεντρωµένα στα χειρόγραφά του. 36

Έπειτα από πρόσκληση της γαλλικής αυλής αναχωρεί για το Μιλάνο, όπου θα µείνει για τρεις µήνες µόνο, καθώς το συµβόλαιό του για την εικονογράφηση της αίθουσας των Πεντακοσίων στο Παλάτσο Βέκκιο τον δέσµευε να ολοκληρώσει τη Μάχη του Ανγκιάρι. Γνωρίζεται στο Μιλάνο µε τον Φραντσέσκο Μέλτσι, ο οποίος θα γίνει ο πιο πιστός του µαθητής, σύντροφος και κληρονόµος του µεγαλύτερου µέρους του καλλιτεχνικού του έργου. Επιστρέφει για µικρό χρονικό διάστηµα στη Φλωρεντία, όπου ξεκινά τη συγκέντρωση σηµειώσεών του σε έναν τόµο, τον Codex Arundel. Eκπονεί γεωλογικές µελέτες στις κοιλάδες της Λοµβαρδίας. Εκπονεί µελέτες ανατοµίας µε τον διάσηµο ανατόµο Μαρκαντόνιο ντέλλα Τόρε στο Πανεπιστήµιο της Παβίας. Αναχωρεί για τη Ρώµη, όπου διαµένει στο Μπελβεντέρε του Βατικανού υπό την προστασία του Ιουλιανού των Μεδίκων, αδελφού του πάπα Λέοντος Ι. Θα παραµείνει στην πόλη για τρία χρόνια, ασχολούµενος µε µαθηµατικές µελέτες και τεχνικά πειράµατα, χωρίς να του ανατεθούν µεγάλες παραγγελίες. Αναχωρεί για την Αµπουάζ όπου εγκαταστάθηκε στον πύργο Cloux και την αυλή του Φραγκίσκου Α της Γαλλίας. Εκεί θα περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Στις 23 Απριλίου ο Ντα Βίντσι συντάσσει τη διαθήκη του. Μοναδικός κληρονόµος όλων των έργων και χειρογράφων του είναι ο ζωγράφος και πιστός του φίλος Φραντσέσκο Μέλτσι. Πεθαίνει στις 2 Μαΐου του 1519. 37