ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Λίγο πριν από την ολοκληρωτική μεταμόρφωση του ΦΙΞ και την παράδοσή του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, για να στεγάσει μόνιμα πλέον τα εκθέματά του, το "ΚΤΙΡΙΟ" παρουσιάζει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μέσα από τις φάσεις της κατασκευής, τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και το φωτισμό για την ανάδειξη του μουσείου. Επιμέλεια: TETH ΛΑΛΟΥ, τεχνολόγος μηχ., Φωτογραφίες: 3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Α.Ε. www.ktirio.gr 55

Φωτορεαλιστική απεικόνιση της εισόδου του μουσείου. Φωτορεαλιστική απεικόνιση της όψης επί της οδού Καλλιρρόης. ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ι. Μουζάκης & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες Ε.Π.Ε. 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες Α.Ε. Συνεργάτης 3SK: Κ. Κοντόζογλου ΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Μελέτες Τεχνικών Έργων Παν. Μπαμπίλης & Συνεργάτες Ε.Ε. Η/Μ ΜΕΛΕΤΗ INSTA Σύμβουλοι Μηχανικοί - Κωνσταντίνος Γαλάνης Ε.Ε. ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ: ΜΕΛΕΤΗ ΦΩΤΙΣΜΟΥ Light Matters - Phoenix Large Limited Αθανάσιος Κανέλλιας, μελετητής φωτισμού ΜΕΛΕΤΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Wackenhut Security Systems STA (G4S) ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Arup Acoustics Sound & Acoustics ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Βασίλης - Τάσος Πυργιώτης & Συνεργάτες ΜΕΛΕΤΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΕΛΥΦΟΥΣ & ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑΤΟΣ Δρ. Κλειώ Αξαρλή, αρχιτέκτων, καθηγήτρια Α.Π.Θ. ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΠΝΟΥ Simtec - Δημήτρης Σοφιαλίδης ΜΕΛΕΤΗ ΣΗΜΑΝΣΗΣ Orso Sign A.E. ΦΟΡΕΑΣ: EMΣΤ ΑΝΑΔΟΧΟΣ: ΑΚΤΩΡ α.τ.ε. EMΒΑΔΟ ΚΤΙΡΙΟY: 8.4 m ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 003 XΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 00-03 ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΛΟΙΠΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΥΡΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ 8. Ε όροφος Υπαίθρια γλυπτοθήκη 7. Δ όροφος Μόνιμες συλλογές Εστιατόριο Υπαίθριος χώρος 6. Γ όροφος Μόνιμες συλλογές DVD lounge Προβολές 5. Β όροφος Μόνιμες συλλογές 4. Α όροφος Αναγνωστήριο Διοίκηση - αρχείο Τεχνικοί χώροι Εργαστήριο 3. Ημιώροφος Παιδικό εργαστήρι Καθιστικό Γραφεία Αίθουσα ομιλιών & προβολών. Ισόγειο Υποδοχή - "πλατεία" Μικρή αίθουσα περιοδικών εκθέσεων Καφετέρια Κατάστημα - βιβλιοπωλείο. Υπόγειο Μεγάλη αίθουσα περιοδικών εκθέσεων Project room 56 ΤΕΥΧΟΣ 7/03

Το εναπομείναν τμήμα του πρώην εργοστασίου ΦΙΞ, του αρχιτέκτονα Τ. Ζενέτου, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής και χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικού κτιρίου, σημείο αναφοράς στον πολεοδομικό ιστό της Αθήνας. Το κτίριο μετά την μετασκευή, ενίσχυση και διαρρύθμιση θα στεγάσει το νέο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Ε.Μ.Σ.Τ.). Με το Φ.Ε.Κ. 030/7.9.005 οι δύο όψεις του κτιρίου, επί των λεωφόρων Συγγρού και Αμ. Φραντζή, χαρακτηρίστηκαν διατηρητέες, με την έννοια ότι τα στοιχεία των όψεων όφειλαν να επισκευαστούν, έτσι ώστε να διατηρηθούν η διάταξη πλήρων - κενών, το υλικό τελειώματος των τοίχων, η αρμολόγηση και η διαίρεση των υαλοστασίων. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός Στο κτίριο διαμορφώνονται εκθεσιακοί χώροι, χώροι εργαστηρίων, αρχείων και διοίκησης και χώροι κοινόχρηστων λειτουργιών (χώροι κυκλοφορίας του κοινού, κατάστημα, μπαρ, εστιατόριο, βιβλιοθήκη, χώρος εκδηλώσεων). Οι εκθεσιακοί χώροι για τις περιοδικές και μόνιμες εκθέσεις καταλαμβάνουν το τμήμα του κτιρίου, που προσφέρει τα μεγαλύτερα ανοίγματα με κάνναβο υποστυλωμάτων. Η πρόσβαση σ' αυτούς τους χώρους επιτυγχάνεται, εκτός από τους ανελκυστήρες, και με κυλιόμενες κλίμακες, οι οποίες ενώνουν διαγωνίως τον ισόγειο κοινόχρηστο χώρο της εισόδου με τον τελευταίο όροφο (εστιατόριο). Αυτή η "διαγώνια ανάβαση" οδηγεί στον εξωτερικό κοινόχρηστο χώρο στο δώμα με την υπαίθρια γλυπτοθήκη και θέα προς την Ακρόπολη και τη θάλασσα. Οι δυο είσοδοι στο ισόγειο, η κύρια από την πλευρά της λεωφόρου Καλλιρρόης και η δευτερεύουσα από την πλευρά της λεωφόρου Συγγρού, ενώνουν επίσης με μια νοητή διαγώνιο τους δυο κυκλοφοριακούς άξονες και δημιουργούν ένα μεγάλο "δημόσιο εσωτερικό χώρο". Το κτίριο αποτελείται από τους υπόγειους χώρους, το ισόγειο, τον ημιώροφο, τους τρεις ορόφους και τον τέταρτο όροφο σε εσοχή. Το μεγαλύτερο τμήμα του υπογείου το καταλαμβάνει η μεγάλη αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων. Στο υπόλοιπο τμήμα, λόγω και του μεγάλου ύ- ψους, διαμορφώνονται δύο επίπεδα υπόγειων μηχανολογικών χώρων. Το ισόγειο στεγάζει τους χώρους εισόδου και κυκλοφορίας, τις βοηθητικές εισόδους, (προσωπικού, έργων τέχνης, τροφοδοσίας), τη δεύτερη αίθουσα περιοδικών εκθέσεων και το κατάστημα. Ο ημιώροφος αποτελεί στο μεγαλύτερο τμήμα του τη συνέχεια του ισογείου, με το οποίο ενώνεται αντιληπτικά μέσω του μεγάλου κενού που α- φήνεται επάνω από τον κύριο χώρο εισόδου. Σ αυτόν εντάσσονται κοινόχρηστες λειτουργίες, αίθουσα εκδηλώσεων, παιδικό τμήμα, βοηθητικοί χώροι κοινού, καθώς και χώροι εργαστηρίων του μουσείου. Οι χώροι διοίκησης καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα του α' ορόφου μαζί με τη βιβλιοθήκη και οι β', γ' και δ όροφοι στεγάζουν τις μόνιμες εκθέσεις του μουσείου. Στον δ' όροφο χωροθετείται το εστιατόριο με υπαίθριο χώρο. Η πρόσβαση στο δώμα γίνεται με μια ήπια ράμπα μεγάλου πλάτους, διαμορφώνοντας έναν περίπατο με θέα. Οι απαιτούμενοι μηχανολογικοί χώροι μοιράζονται σε τρεις θέσεις στο κτίριο για την καλύτερη λειτουργία, κατανομή και επίτευξη μικρότερων διαδρομών των δικτύων. Έτσι, καταλαμβάνουν, ε- κτός των χώρων στο υπόγειο, τμήμα του α' ορόφου και τμήματα του δώματος. Το κέλυφος και οι όψεις Από τις τέσσερις όψεις του κτιρίου οι δύο όψεις, προς τη λεωφόρο Συγγρού και την οδό Φραντζή, έχουν κηρυχθεί διατηρητέες. Η μικρή όψη προς την είσοδο του μετρό αποτελεί μία τομή και έτσι αντιμετωπίζεται του συνολικού κτιρίου του ΦΙΞ, που ορίζει το εναπομείναν τμήμα. Αυτή η όψη, έ- χοντας πρόσωπο στον ακάλυπτο χώρο της "Αττικό Μετρό", θα λειτουργήσει και ως μια επιφάνεια προβολής των δραστηριοτήτων του μουσείου. www.ktirio.gr 57

Άποψη του εγκατελειμμένου εργοστασίου ΦΙΞ. Μέσω της "σκαλωσιάς" δημιουργείται μια δεύτερη εσωτερική όψη για την αντιστήριξη της εξωτερικής όψης. 3 Τομή στις κυλιόμενες σκάλες. Φωτορεαλιστική απεικόνιση. Η ΟΨΗ ΕΠΙ ΤΗΣ Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ ΑΠΟ ΜΕΣΑ Ο ΥΠΑΡΧΩΝ ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Ο ΝΕΟΣ ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ (Η "ΣΚΑΛΩΣΙΑ") 58 ΤΕΥΧΟΣ 7/03

3 Η μεγάλη όψη προς τη λεωφόρο Καλλιρρόης σηματοδοτεί και το νέο μουσείο. Ένα μεγάλο κατακόρυφο έδαφος που "αιωρείται" κρύβει τους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου και στη βάση του, ένας "υγρός" τοίχος οδηγεί στην κύρια είσοδο του μουσείου. Η παραπάνω διάκριση ανάμεσα στις όψεις του κτιρίου οδήγησε και σε μια διαφορετική αντιμετώπιση του κελύφους στις δυο περιπτώσεις. Η ανάγκη αντιστήριξης των όψεων της λεωφόρου Συγγρού και της οδού Αμ. Φραντζή οδήγησε στη διαμόρφωση μιας εσωτερικής "σκαλωσιάς", που λειτουργεί και ως εσωτερικός περίπατος, αναδεικνύοντας τη διατηρητέα όψη ως έναν κατακόρυφο πίνακα. Η κατασκευή του κατακόρυφου συστήματος διαδρόμων από οπλισμένο σκυρόδεμα αφενός στηρίζει την όψη (τα δομικά της στοιχεία ενισχύονται και αγκυρώνονται σ αυτό), αφετέρου κάνει αντιληπτό το συνολικό μέγεθος και τον ό- γκο του κτιρίου. Μέσω αυτής της μεγάλης αντιστήριξης - "σκαλωσιάς" δημιουργείται μια δεύτερη εσωτερική ό- ψη, αυτή των παρειών των εκθεσιακών χώρων, με τις εισόδους των εκθέσεων και τη σειρά των κυλιόμενων κλιμάκων. Η απαίτηση αυστηρών κριτηρίων ως προς τις συνθήκες περιβάλλοντος στις αίθουσες εκθέσεων οδήγησε στη δημιουργία ελεγχόμενων κλειστών χώρων. Έτσι, από την πλευρά της λεωφόρου Καλλιρρόης δημιουργήθηκε εσωτερικά ένας στενός διάδρομος διέλευσης των μηχανολογικών ε- γκαταστάσεων, επιτυγχάνοντας με τους διπλούς μονωμένους τοίχους τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Η εξωτερική επιφάνεια του μουσείου προς τη λεωφόρο Καλλιρρόης λειτουργεί ως διπλό κέλυφος, με κυκλοφορία του αέρα μεταξύ των τοίχων και της αναρτημένης όψης με πλάκες ακατέργαστου μαρμάρου. Η αντίφαση του μεγάλου βάρους και της αδρής επιφάνειας με την αίσθηση της ανάρτησης επιτείνεται με την αλλαγή του τοίχου του ισογείου, σ ένα επίμηκες υγρό στοιχείο, όπου τρέχει νερό σε διαμορφωμένα αυλάκια ενός γιγάντιου γραμμωτού κώδικα με το όνομα του μουσείου. Η ανάρτηση επιτυγχάνεται με ένα σύστημα μεταλλικής στήριξης των πλακών, ώστε να δημιουργούνται επιμήκεις οριζόντιες εσοχές σε "συνομιλία" με τα οριζόντια στοιχεία της διατηρητέας όψης. Η χρήση των κατακόρυφων περσίδων, στοιχείο που υπήρχε και στην παλαιά όψη, εξυπηρετεί την ανάγκη εξαερισμού και μελλοντικής επίσκεψης των μηχανολογικών χώρων που βρίσκονται στον α' όροφο. Στους εκθεσιακούς χώρους έγιναν όλες οι αναγκαίες μελέτες για την επίτευξη των απαραίτητων συνθηκών περιβάλλοντος. Παράλληλα, έγιναν οι απαιτούμενες μελέτες για το γενικό φωτισμό και το φωτισμό των έργων τέχνης. Ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις καλύπτουν πλήρως τις απαιτήσεις των κανονισμών και ενσωματώνουν σύγχρονη τεχνολογία και συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας. Ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί στην προστασία και στη διατήρηση της ακεραιότητας των εκθεμάτων. Θερμοκρασία και σχετική υγρασία Οι χώροι κατατάσσονται στην κλάση A κατά ASHRAE. Η μελέτη είχε ως βασική παράμετρο τη διατήρηση των συνθηκών (θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας) εντός των αυστηρά προδιαγεγραμμένων ορίων που απορρέουν από την κατηγοριοποίηση του μουσείου. www.ktirio.gr 59

7 8 9 3 4 5 6. Στέψη στηθαίου.. ΗΕΑ 60. 3. ΗΕΑ 0. 4. Μάρμαρο, πάχους 4 cm. 5. Στηθαίο από οπλισμένο σκυρόδεμα. 6. Τσιμεντένιο αρμοκάλυπτρο (σοβατεπί). 7. Θερμομόνωση. 8. Κυψελωτό κονιόδεμα για ρύσεις. 9. Κτυπητό μάρμαρο 3 cm. 0. Ανοξείδωτος οδηγός.. ΗΕΑ 60.. ΗΕΑ 40. 3. Δοκός από οπλισμένο σκυρόδεμα. 4. Περσίδες. 5. ΗΕΑ 0. 6. Σιδηρά γωνία. 7. Παροχή καταρράκτη. 8. Υγρό στοιχείο. 9. Θερμομόνωση. 0. Επένδυση με ινογυψοσανίδες.. Κενό. 8 9 0 3 4 5 6 7 3 8 9 0 4 5 6 7. Κρύσταλλο ασφάλειας τρίπλεξ.. Ανοξείδωτη λάμα. 3. Μαρμάρινες πλάκες. 4. Θερμομόνωση. 5. Κτυπητό μάρμαρο 3 cm. 6. Κανάλι απορροής ομβρίων. 7. Ελαφροσκυρόδεμα ρύσεων. 8. Περίδεσμος ενίσχυσης (σενάζ). 9. Υφιστάμενη δοκός. 0. Επίχρισμα cm.. Οπτοπλινθοδομή.. Θερμομόνωση. 3. Περίδεσμος ενίσχυσης (σενάζ). 4. Υαλοπέτασμα. 5. Σταθερό υαλοστάσιο αλουμινίου. 6. Ορυκτοβάμβακας. 7. Επένδυση με δύο ινογυψοσανίδες. 8. Εμφανές σκυρόδεμα. 9. Επίχρισμα cm. 0. Προβολή υποστυλώματος.. Ψευδοροφή.. Πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος. 3. Γαρμπιλόδεμα. 4. Σύνθετο ξύλινο δάπεδο. 4 0 3 9 4 3 3 4 5 4 3 6 3 0 3 4 3 4 3 0 9 4 0 7 8 9 0 3 4 8 0 ΤΟΜΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΨΗΣ ΕΠΙ ΤΗΣ Λ. ΚΑΛΛΙΡΡΟΗΣ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟΜΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΨΗΣ ΕΠΙ ΤΗΣ Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ 60 ΤΕΥΧΟΣ 7/03

Άποψη της εισόδου στη φάση κατασκευής. Λεπτομέρεια της επένδυσης της όψης επί της λεωφόρου Καλλιρρόης με πλάκες μαρμάρου. Καθαρότητα του αέρα Η καθαρότητα του αέρα προσδιορίζεται από την πυκνότητα της σκόνης και τους αέριους ρύπους: με συγκράτηση της σκόνης, μέσω διηθητικών φίλτρων, με διήθηση των αέριων ρύπων μέσω χημικών φίλτρων ενεργού άνθρακα και ενεργού αλουμίνας, διατηρώντας τους εκθεσιακούς χώρους σε υπερπίεση, χρησιμοποιώντας επαγγελματικό εξοπλισμό καθαρισμού με απόλυτα φίλτρα (HEPA), με ορθό σχεδιασμό των εγκαταστάσεων και ε- πιλογή μη ρυπογόνων υλικών. Στάθμη και ποιότητα φωτός Ο φωτισμός σχεδιάστηκε έτσι, ώστε να ικανοποιεί δύο βασικά κριτήρια: Το πρώτο είναι η επίτευξη φωτισμού κατάλληλου για το χαρακτήρα των χώρων, αλλά και των έργων που πρόκειται να εκτεθούν. Το δεύτερο είναι ο προσεκτικός έλεγχος του φωτισμού, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος καταστροφής υλικών ευαίσθητων στη φωτεινή ακτινοβολία. Προστασία από φωτιά Για την προστασία των επισκεπτών και των εκθεμάτων από φωτιά προβλέπονται ειδικά σε όλους τους εκθεσιακούς χώρους τα εξής συστήματα: Σύστημα πυρανίχνευσης με άμεση απόκριση στο πλέον αρχικό στάδιο και ελαχιστοποίηση των ψευδοσυναγερμών μέσω ανάλυσης του μεγέθους σωματιδίων κατόπιν δειγματοληψίας. Πυρανίχνευση μέσα στις ψευδοροφές. Αυτόματο σύστημα κατάσβεσης με καταιονητήρες νερού, προενέργειας - κυκλικής λειτουργίας βάσει ελέγχου της θερμοκρασίας με ανεξάρτητο σύστημα πυρανιχνευτών, μειώνοντας στο ελάχιστο την ποσότητα του νερού που απαιτείται για την κατάσβεση. Μόνιμο υδροδοτικό δίκτυο πυροσβεστικών φωλεών. Φορητοί πυροσβεστήρες. www.ktirio.gr 6

Φωτορεαλιστική απεικόνιση του εσωτερικού του μουσείου. Φωτορεαλιστική απεικόνιση του χώρου υποδοχής. Αυτόνομο πυράντοχο σύστημα διαχείρισης καπνού με στόχο τη διατήρηση του στρώματος καπνού σε τέτοιο ύψος, ώστε να επιτυγχάνεται ανεμπόδιστα η εκκένωση των χώρων και να προστατεύονται τα εκθέματα από τις υψηλές θερμοκρασίες και τα επιβλαβή συστατικά του καπνού. Για την επιβεβαίωση και διαστασιολόγηση του συστήματος εκπονήθηκε μελέτη προσομοίωσης με τη χρήση λογισμικού υπολογιστικής ρευστοδυναμικής. Στα όρια των πυροδιαμερισμάτων προβλέπονται στους αεραγωγούς πυροδιαφράγματα και στις διελεύσεις των σωληνώσεων και καλωδιώσεων πυροφραγμοί. Προστασία από κλοπή Στόχος είναι η προστασία από οποιαδήποτε βλαπτική ενέργεια ως προς το έμψυχο και άψυχο δυναμικό του κτιρίου. Έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι κατευθυντήριες γραμμές και υποδείξεις του ICMS (International Committee for Museum Security). Προστασία από διαρροές των εσωτερικών Η/Μ δικτύων Γενικά, μέσα στους εκθεσιακούς χώρους δεν διέρχονται δίκτυα τα οποία μεταφέρουν υγρά. Ακόμη και το δίκτυο πυρόσβεσης γεμίζει με νερό μόνο όταν ενεργοποιηθεί το σύστημα της ανίχνευσης. Ασφαλής μεταφορά εκθεμάτων από το μεταφορικό όχημα μέχρι τη θέση έκθεσης Για την ασφαλή μεταφορά των εκθεμάτων από το μεταφορικό όχημα μέχρι και τη θέση έκθεσης προβλέπονται: Ανεξάρτητος χώρος φορτοεκφόρτωσης - προσωρινής φύλαξης με ελεγχόμενες εσωτερικές συνθήκες ίδιες με αυτές των εκθεσιακών χώρων. Ανεξάρτητος ανελκυστήρας φορτίων με ε- λεγχόμενες εσωτερικές συνθήκες ίδιες με αυτές των εκθεσιακών χώρων. Ο ανελκυστήρας επικοινωνεί κατευθείαν με το χώρο φορτοεκφόρτωσης και τους εκθεσιακούς χώρους. Ασφαλής συντήρηση των εκθεμάτων Για την ασφαλή συντήρηση των εκθεμάτων προβλέπεται ανεξάρτητος χώρος με: ελεγχόμενες εσωτερικές συνθήκες, ίδιες με αυτές των εκθεσιακών χώρων, άμεση επαφή με τον υδραυλικό ανελκυστήρα εκθεμάτων. 6 ΤΕΥΧΟΣ 7/03

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΕΚΘΕΣΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ Ε.Μ.Σ.Τ. Παρουσίαση: Α. ΚΑΝΕΛΛΙΑΣ, ηλεκτρ. μηχ. Ε.Μ.Π., μελετητής φωτισμού Ο φωτισμός του νέου Ε.Μ.Σ.Τ. θα ικανοποιεί δύο βασικά κριτήρια: την επίτευξη φωτισμού κατάλληλου για το χαρακτήρα των χώρων και των έργων και την ελαχιστοποίηση του κινδύνου φθοράς υλικών που είναι ευαίσθητα στη φωτεινή ακτινοβολία. Οι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι οι εξής: Η συντήρηση των εκθεμάτων. Ο δείκτης χρωματικής απόδοσης των πηγών φωτισμού. Η χρωματική θερμοκρασία των ίδιων των πηγών φωτισμού. Η ομοιομορφία και η έμφαση. Οι ειδικές ανάγκες φωτισμού. Η συντήρηση της εγκατάστασης φωτισμού. Το κυριότερο πρόβλημα στη μελέτη φωτισμού των εκθεσιακών χώρων ήταν να επιτευχθεί ο κατάλληλος αισθητικός και λειτουργικός συνδυασμός της φωτιστικής εγκατάστασης με το χώρο εκθέσεων. Επιλύθηκε με την επιλογή ό- σο το δυνατόν διακριτικότερων φωτιστικών σωμάτων, χωνευτών στην ψευδοροφή, με κάλυμμα για την επίτευξη διάχυτου φωτισμού σε όλο το χώρο και με ομοιόμορφη εμφάνιση της φωτεινής επιφάνειας, χωρίς διαβαθμίσεις λαμπρότητας. Για τον ειδικό φωτισμό των εκθεσιακών χώρων, προβλέπεται ένα σύστημα από ράγες τριών κυκλωμάτων, χωνευτών στις ψευδοροφές. Τα δύο από τα τρία κυκλώματα θα είναι με λαμπτήρες μεταβαλλόμενου φωτισμού. Τα φωτιστικά θα ε- ξοπλίζονται με ανακλαστήρες διαφορετικών δεσμών, ώστε να μπορεί να επιλεγεί μια ποικιλία σχημάτων και γωνιών φωτισμού. Παράγοντες φωτισμού Συντήρηση των εκθεμάτων Η ελαχιστοποίηση της φθοράς των εκθεμάτων από τον τεχνητό φωτισμό θα επιτευχθεί: με την ελαχιστοποίηση της θερμότητας που αποδίδει η φωτεινή πηγή στο φωτιζόμενο α- ντικείμενο, με τη χρήση φωτιστικών φθορισμού για τις γενικές εκθεσιακές ανάγκες και λαμπτήρων ψυχρής δέσμης (cool beam) για τις ειδικές εκθεσιακές ανάγκες, με την αποκοπή του υπεριώδους τμήματος (<400 nm) του φάσματος της φωτεινής ακτινοβολίας, με τον περιορισμό της έντασης φωτισμού έως το χαμηλότερο δυνατό όριο. Αυτό θα επιτυγχάνεται με κατάλληλη ρύθμιση των φωτιστικών σωμάτων και της ισχύος των λαμπτήρων. Δείκτης χρωματικής απόδοσης Ο δείκτης χρωματικής απόδοσης των πηγών φωτισμού θα είναι μεγαλύτερος τουλάχιστον α- πό 90 (CRI > 90). Χρωματική θερμοκρασία Η χρωματική θερμοκρασία παίζει ρόλο στη συνολική "ζεστή" ή "κρύα" αίσθηση του εκθεσιακού χώρου. Η αρχική επιλογή της χρωματικής θερμοκρασίας των λαμπτήρων είναι 4.000 Κ, ενώ θα υπάρχει η δυνατότητα μεταβολής της χρωματικής θερμοκρασίας. Ομοιομορφία και έμφαση Η ομοιομορφία είναι μία γενική απαίτηση που α- φορά στο έκθεμα και στο φόντο μπροστά στο οποίο βλέπεται. Η έμφαση αφορά στη διαφορά της λαμπρότητας μεταξύ των δύο. Η σχέση λαμπροτήτων εκθέματος και περιβάλλοντος του εκθέματος χώρου θα πρέπει γενικά να μην είναι μεγαλύτερη από : για πίνακες ή ανάλογα εκθέματα και 5: για τρισδιάστατα αντικείμενα. Με την τήρηση αυτών των σχέσεων αποφεύγονται οι "σκληρές" σκιές και οι έντονες αντιθέσεις, πράγματα ενοχλητικά για το θεατή. Η χρήση των ρυθμιζόμενων συστημάτων φωτισμού επιτρέπουν την επίτευξη των προαναφερθεισών σχέσεων λαμπροτήτων. Επιπροσθέτως, η χρήση των αναφερθέντων συστημάτων επιτρέπει και την επίτευξη άλλων σχέσεων λαμπροτήτων, εάν αυτό απαιτηθεί από τους επιμελητές των εκθέσεων. Ειδικές ανάγκες φωτισμού Τα φωτιζόμενα εκθέματα στους εκθεσιακούς χώρους του Ε.Μ.Σ.Τ. μπορούν να κατηγοριοποιηθούν γενικά ως: μεγάλα τρισδιάστατα αντικείμενα, ελεύθερα στο χώρο, αλλά πιθανόν και στον τοίχο, επίπεδα εκθέματα σε κατακόρυφες επιφάνειες. Μεγάλα τρισδιάστατα αντικείμενα Το σημαντικό στοιχείο τέτοιων εκθεμάτων είναι ο όγκος τους. Ο φωτισμός τους θα πρέπει να α- ποδίδει την πλαστικότητά τους και την απαιτούμενη λεπτομέρεια της επιφάνειάς τους. Σπάνια απαιτείται ομοιόμορφος φωτισμός και ένας www.ktirio.gr 63

,, 3 Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις του φωτισμού των εκθεσιακών χώρων. 3 βαθμός σκίασης είναι απαραίτητος για την απόδοση του όγκου. Το επιθυμητό αποτέλεσμα θα μπορούσε να προέλθει με εφαρμογή διάχυτου φωτισμού από τη μία πλευρά και κατευθυντικού φωτισμού από την άλλη, με τη δέσμευση ότι οι σκιές που θα προκύψουν δεν θα κρύβουν λεπτομέρειες, ούτε θα παραμορφώνουν το αντικείμενο. Η προβλεπόμενη στη μελέτη εκτεταμένη κάλυψη των χώρων με φωτιστικά και ράγες, τοποθετημένα στην οροφή, επιτρέπει την επίτευξη του κατάλληλου αποτελέσματος, σύμφωνα με τα προαναφερόμενα. Επίπεδα εκθέματα σε κατακόρυφες επιφάνειες Γι αυτήν την περίπτωση υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις: Συνολικός ομοιόμορφος φωτισμός του χώρου. Φωτισμός των κατακόρυφων επιφανειών (οι οποίες περιλαμβάνουν τα εκθέματα). Φωτισμός των ίδιων των εκθεμάτων. Η πρώτη προσέγγιση προϋποθέτει ότι τα εκθέματα θα κυριαρχούν στο χώρο, χωρίς τη χρήση ειδικού φωτισμού γι αυτά και αυτό μπορεί να συμβαίνει όταν βρίσκονται σε αντίθεση με τις ε- πιφάνειες των τοίχων. Στη δεύτερη προσέγγιση ο φωτισμός των κατακόρυφων επιφανειών που περιλαμβάνουν τα εκθέματα θα γίνεται με "wallwashers". Η τρίτη προσέγγιση προβλέπει τον αποκλειστικό δηλαδή φωτισμό των εκθεμάτων, δηλαδή προβάλλει έντονα τα φωτιζόμενα αντικείμενα και θα γίνεται με σποτ. Χώροι εισόδου Αυτοί οι χώροι εξυπηρετούν την προσαρμογή των επισκεπτών από τις εξωτερικές συνθήκες φωτισμού της ημέρας στη χαμηλότερη ένταση φωτισμού των εκθεσιακών χώρων. Προβλέπεται η δυνατότητα ελέγχου του φωτισμού σ αυτούς τους χώρους, ώστε να προσαρμόζεται σε μεταβαλλόμενες ανάγκες. Συντήρηση της εγκατάστασης φωτισμού Για την αντιμετώπιση του σοβαρού θέματος της συντήρησης των εγκαταστάσεων φωτισμού, λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα: Χρησιμοποίηση όσο το δυνατόν λιγότερων τύπων λαμπτήρων. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η πρόσβαση στους λαμπτήρες είναι προβληματική, έ- χει επιλεγεί η χρήση λαμπτήρων με μεγάλη διάρκεια ζωής. Αποφεύγεται η χρήση λαμπτήρων που απαιτούν αποσυναρμολόγηση του φωτιστικού για να αλλαχθούν. Αποφεύγεται η χρήση λαμπτήρων ειδικού τύπου εκεί όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν κοινοί λαμπτήρες. Επιδιώκεται η κατά το δυνατόν εύκολη πρόσβαση στον εξοπλισμό φωτισμού. Όπου είναι δυνατόν, γίνεται χρήση λιγότερων και ισχυρότερων λαμπτήρων αντί περισσότερων και ασθενέστερων. ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΒΡΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Υ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 03 Χρήσιμα υλικά δόμησης ή επισκεφθείτε το www.ktirio.gr Εταιρείες που έχουν σχετικά προϊόντα και συμμετέχουν με διαφήμιση στο τεύχος αυτό: ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ A.E., σελ. 9 ISOMAT A.B.E.E., σελ. 43 ΟΚΤΩ Α.Ε., σελ. 5 NORDIA S.A., σελ. 3 64 ΤΕΥΧΟΣ 7/03