Tραυματισμοί με μολυσμένα αντικείμενα κατά τη διάρκεια της οδοντιατρικής πράξης Πρωτόκολλο αντιμετώπισης Κυριάκος Λιβέρδος Ειδικός Χειρουργός Στόματος Χατζηαναστασίου Χρυστάλλα Πρώτος Ιατρικός Λειτουργός Υπεύθυνη της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων του Υπ. Υγείας
Αποτελεί ένα συχνό σύμβαμα στην οδοντιατρική πράξη Μεγάλος αριθμός εργαλείων Μικρό, σκοτεινό & υγρό πεδίο
Με τέτοιους τραυματισμούς είναι πιθανή η έκθεση σε ιούς που βρίσκονται στο αίμα, τα στοματικά υγρά και τους ιστούς Κυριότεροι παθογόνοι ιοί που αφορούν τους οδοντιάτρους είναι HBV HCV HIV
Έρευνες Δανία: 60.2% αναφέρουν τραυματισμό σε ένα ετος (Scheutz et al) Περιοχή της Σκωτίας: 56% (Felix( et al) ΗΠΑ: 40% (ένα ή περισσότερους τραυματισμούς) μέσο όρο 3-3.5 άνα έτος (Siew( et al, Cleveland et al) Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι ο αριθμός είναι μεγαλύτερος καθώς πολλοί δεν παραδέχονται ή δεν αντιλαμβάνονται
Συνηθέστερες πηγές τραυματισμού Βελόνες αναισθησίας Βελόνες συρραφής Εγγλυφίδες (εξωστοματικοί τραυματισμοί) Ενδοδοντικά εργαλεία Ξέστρα
Κίνδυνος μετάδοσης ιού έπειτα από τραυματισμό με βελόνη HBV 6-30% HCV 1.8-10% HIV 0.11-0.31% (Smith et al, Porter et al, Samaranayake, Molinary, Tibbs, Younai)
HBV Ο περισσότερο μεταδοτικός από τους 3 ιούς Χρόνος επώασης: 45-160 μέρες (90) Χαμηλός επιπολασμός οροθετικών στην Κύπρο Ο κίνδυνος μετάδοσης μετά από τραυματισμό με μολυσμένο από φορέα αιχμηρό αντικείμενο ανερχόταν μέχρι και το 30% Ο κίνδυνος αυτός μειώθηκε αισθητά μετά την εφαρμογή του προγράμματος εμβολιασμού έναντι του ιού
HBV... όμως Υπάρχουν άτομα τα οποία παρά τον εμβολιασμό δεν ανοσοποιούνται επιτυχώς έναντι του ιού (5-10%) Εχουν αναφερθεί παραλλαγές του ιού για τις οποίες τα υπάρχοντα εμβόλια είναι ανεπαρκή για προστασία. Τέτοιες παραλλαγές είναι ικανές να μολύνουν άτομα επιτυχώς ανοσοποιημένα έναντι της συνήθους μορφής του HBV (Samaranayake 2002)
HCV Πολύ χαμηλό ποσοστό θετικών ατόμων στην Κύπρο Χρόνος επώασης: 14μέρες-6 μήνες (6-7βδομάδες) Δεν έχει βρεθεί ακόμη εμβόλιο το οποίο μπορεί να προκαλέσει ανοσοποίηση έναντι του ιού.
HIV Αριθμός οροθετικών ατόμων στην Κύπρο: 640 (περίπου 50% Κύπριοι) 59% % κάτοικοι Κύπρου και οι υπόλοποι κάτοικοι εξωτερικού. 80% % άντρες (Υπουργείο Υγείας Κύπρου) Ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού μετά από τρύπημα με μολυσμένη βελόνη είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που ισχύει για HBV, HCV. Ανέρχεται στο 0.32% (Tokars( et al, Ippolito et al) Κίνδυνος από απλή επαφή μολυσμένου υλικού σε βλεννογόνο: 0.03% (Μήτσης)
Ανευρίσκεται σε μικρότερη συγκέντρωση στο αίμα από ότι ο HBV Περισσότερο ευαίσθητος στο περιβάλλον Καταστρέφεται ευκολότερα από τη δράση φυσικοχημικών παραγόντων Οι Gruninger και συν. αναφέρουν ότι η βελόνη τοπικής αναισθησίας για οδοντιατρική χρήση η οποία χρησιμοποιείται σε ασθενή με ασυμπτωματική νόσο HIV δεν περιέχει επαρκές ιικό φορτίο για μετάδοση του ιού
Σε 19 καταγεγραμμένα περιστατικά τραυματισμού με εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν σε ασθενείς με HIV στις ΗΠΑ, δεν υπήρξε καμία περίπτωση μετάδοσης του ιού. (Gooch( et al) Μετά από εξέταση μεγάλου αριθμού οδοντιάτρων στις ΗΠΑ παρατηρήθηκε ότι το ποσοστό οροθετικών HIV ήταν το ίδιο με το γενικό πληθυσμό (Gruninger( et al)
Ο κίνδυνος μόλυνσης από ιούς είναι πολύ μικρός Ακόμη και η μικρή πιθανότητα σε συνδυασμό με τις επικίνδυνες για τη ζωή συνέπειες μιας μόλυνσης δεν επιτρέπουν κανένα εφησυχασμό Σημαντική είναι και η ψυχολογική φόρτιση μετά από ένα τραυματισμό Κάθε ενέργεια ελαχιστοποίησης του κινδύνου πιθανής λοίμωξης λειτουργεί θετικά στην ψυχολογία του οδοντιάτρου
Αντιμετώπιση Στην βιβλιογραφία δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα για την αποτελεσματικότητα των πρώτων βοηθειών στη μείωση της πιθανότητας μετάδοσης Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να παραμείνουμε απαθής μετά από ένα τέτοιο δυσάρεστο σύμβαμα
Πρώτες ενέργειες 1. Άμεση διακοπή οδοντατρικής εργασίας 2. Πλύση με άφθονο νερό και απλό σαπούνι για μερικά λεπτά Η μείωση της συγκέντρωσης του ιού με το νερό μπορεί από μόνη της να μειώσει τον αριθμό των παθογόνων κάτω από αυτόν που απαιτείται για τη εγκατάσταση μιας λοίμωξης
Να αποφευχθεί το τρίψιμο του τραύματος, το οποίο μπορεί να διασπείρει το ιό μέσα στους ιστούς, όπως και η απομύζηση της πληγής 3. Πρόκληση ελαφριάς αιμορραγίας με ελαφριά πίεση πάνω στο τραύμα η οποία αυξάνει την ανάστροφη ροή του φλεβικού αίματος (venous( back pressure). Η αιμορραγία δυνατό να βοηθήσει στην εξώθηση μολυσματικού υλικού (Smith( et al)
4. Καθαρισμός της περιοχής με κάποιο αντισηπτικό (ιδανικότερα 10% διάλυμα ιωδίου γαι 7min7 ή υποχλωριώδες διάλυμα) 5. Κάλυψη του τραύματος με συγκολλητική γάζα.